Thông Luận

Cơ quan ngôn luận của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên

Published in

Văn hóa

24/09/2020

Nhật Tiến nhà văn dấn thân

Ngô Nhân Dụng

Nhà văn Nht Tiến, mi qua đi, là mt nhà văn dn thân tiêu biu, dù ông chưa bao gi nhn danh hiu đó. Có th vì ý nghĩa bn ch "nhà văn dn thân" không rõ ràng.

nhattien1

Nht Tiến. (Hình : Khôi Nguyên/Người Vit)

Trước năm 1960, min Nam Vit Nam có mt phong trào c đng "trí thc dn thân" và "nhà văn dn thân". Có th do nh hưởng ca nhng "nhà văn dn thân" Pháp rt sôi ni và thuc nhiu khuynh hướng, t André Malraux, Albert Camus đến Jean Paul Sartre. H dn thân trong các tác phm và c bên ngoài lãnh vc văn chương, qua các hot đng chính tr, xã hi.

Nói chung, nhng người "dn thân" đã vn đng, đu tranh cho công bng xã hi, cho dân ch, t do, ct tiếng nói thay cho nhng người b áp bc.

Nht Tiến là người sng dn thân. Ông dn thân khi sáng tác văn chương, ch trương các t báo và nhà xut bn. Ông dn thân trong các công tác văn hóa, tham d Trung Tâm Văn Bút Vit Nam (Pen Club), đc bài điếu văn Nht Linh đy tinh thn "phn kháng", d Hi đng Văn Hóa Giáo Dc, ri sau năm 1980, dn thân cuc vn đng cu các thuyn nhân t nn. Trước đây 30 năm, ông dn thân khi ch trương các nhà văn trong và ngoài Vit Nam đã có th cùng theo đui chung mt mc đích chng bo quyn, xây dng dân ch t do.

T nhng tác phm xut bn đu tiên năm 23 tui, Nht Tiến đã hướng v nhng người yếu thế nht trong xã hi ; đc bit là đám tr thơ bt hnh. Tiu thuyếtNhng Người Áo Trngviết v tri nuôi tr em m côi.Chuyn Bé Phượng, Chim Hót Trong Lng là cuc đi và tâm s ca nhng tr em m côi. Ông viết v cuc sng nhng người nghèo nht trong các ngõ hm gia đô thành Sài Gòn, trongThm Hoang, cun truyn được Gii Văn Chương Toàn Quc năm 1962.

Mt tiu thuyết khác mang tính dn thân ca Nht Tiến là Gic Ng Chp Chn, khi ông nhìn thng mt cuc chiến tranh Vit Nam, không tránh né. Cun truyn viết v nhng người sng trong vùng sôi đu, ban ngày thuc chính ph Cng Hòa, ban đêm do Vit Cng kim soát. Trong ngôi làng đó, có nhng gia đình hai anh em đi theo hai phía khác nhau, Hoành theo Quc Gia, Hà theo Cng sn, gia là mt bà m và mt cô thiếu n chng kiến cnh huynh đ tương tàn. Khi Cng sn chiếm min Nam, tác gi mi biết cunGic Ng Chp Chn b chế đ "đánh giá" là "cc k phn đng !" Ông đã phi viết bài "t kim tho", do my nhà văn Vit Cng nm vùng "hướng dn".

Tuy Nht Tiến không hot đng chính tr đng phái, nhưng ngoài các tác phm văn chương, ông đã can đm nói nhng li chng chính quyn dưới thi Vit Nam Cng Hòa, vì chế đ min Nam còn chp nhn quyn t do đó. Đám tang Nht Linh Nguyn Tường Tam, nhà văn đã t vn đ phn đi chính ph Ngô Đình Dim, ch có mt s ít văn ngh sĩ Sài Gòn đến d, vì người ta vn s "Mt v ca Ông Dim" theo dõi. Nhưng Nht Tiến không s, ông đc nhng li t bit Nht Linh, vi tư cách phó ch tch Trung Tâm Văn Bút Vit Nam. Nht Tiến đã ca ngi Nht Linh bng nhng li tâm huyết, nhn mnh rng Nht Linh đã cư x theo đúng vi tư cách ca ca mt nhà văn Vit Nam yêu nước.

Bài điếu tang Nht Linh còn cho thy mt khía cnh trong con người Nht Tiến : Ông ca ngi s nghip và tư cách ca v văn hào mc dù ông không theo cùng mt đường li chính tr. Khi được phng vn, trong mt bài đăng trên nht báo O.C Register  California, ngày 23 tháng Chín năm 2000, gn 40 năm sau khi Nht Linh mt, Nht Tiến nói : "Nht Linh đã đem li cho tôi mt h tr tinh thn ln lao khi tôi bt đu cm bút. Tôi ngưỡng m tác phm ca ông, nhưng sau này ông đã quá thiên v chính tr. Mà v phương din này, tôi không theo con đường ca ông …"

Không đng ý v chính tr, nhưng Nht Tiến không ngn ngi công khai ca ngi Nht Linh, trong bu không khí đe da ba vây chung quanh trong c xã hi, chính bn thân ông có th b mang ha vì hành đng can đm đó. Đó là mt thái đ "dn thân" ca mt k sĩ tiêu biu trong truyn thng dân tc Vit.

C cuc đi Nht Tiến sng dn thân không ngng ngh. Sau khi đến nước M t nn, ông lên tiếng cùng nhà báo Vũ Thanh Thy t cáo chính ph Thái Lan không nghiêm tr bn hi tc làm hi bao nhiêu người Vit vượt bin tìm t do. Sau đó nước Thái Lan đã phi kim soát vùng bin ca h, nh thế nn hi tc đã gim bt. Không nhng dùng ngòi bút, Nht Tiến còn đi khp nơi vn đng bo v thuyn nhân. Nhà văn Mai Tho đã ca ngi "nhng vn đng, nhng lên tiếng không ngng ca Nht Tiến".. va mi đi thuyết trình Sacramento v li chun b sp đi hp mt hi ngh giáo gii mt nhà văn "vn gia vng tri sáng láng nht …"

Trong khi hot đng không ngng ngoài xã hi như vy, Nht Tiến không quên dùng văn chương biu l quan đim chính tr ca mình. Cun M Hôi Ca Đá (1988) th hin mt cách nhìn mi v cnh chia r hai min Nam Bc, 13 năm sau khi chiến tranh chm dt. Nht Tiến mô t nhng nhân vt đng viên cng sn, mt bí thư chi đoàn thanh niên, mà không khoác cho cái b mt hoàn toàn xu xa nhơ bn. nước ngoài, nhiu người đã phn đi nhưng ông không chùn bước. Nguyn Mnh Trinh thut li nhà văn nhn đnh rng con người có mt tt và mt xu, "nhng k bên này hoc bên kia gii tuyến nếu b đàn áp thì cũng chn chung mt thế đng đu tranh chng li nhng k áp bc".

Mt hành đng can đm na ca Nht Tiến là tp hp nhng bài viết ca các nhà văn cùng gii trí thc trong nước và bên ngoài, xut bn cunTrăm Hoa Vn N Trên Quê Hương. Cun sách b dư lun phn đi vì có tên nhng nhà văn trong nước tng phc v chế đ cng sn. Nhưng Nht Tiến có ch ý khác. Ngay cái tên ca tuyn tp đã nói lên ch ý đó. Năm 1958, Sài Gòn đã có cunTrăm Hoa Vn N Trên Đt Bc do Hoàng Văn Chí tuyn chn và xut bn. Đó là ln đu tiên người dân min Nam biết đến nhng tác phm ca Phan Khôi, Trn Dn, Phùng Quán, Nguyn Mnh Tường, Văn Cao, vân vân, vi tư tưởng chng chế đ đc tài chuyên chế. Nht Tiến theo gương đó, to cơ hi cho đc gi người Vit Nam nước ngoài làm quen vi gii văn ngh trong nước không phc tùng chế đ cng sn. Tuy b phn đi, Nht Tiến vn không nn lòng. Nhà văn Thy Khuê năm 1994, trong mt cuc phng vn cho đài RFI đã hi "Trong tương lai anh còn tiếp t c công vic này na không anh ?" Nht Tiến tr li không ngn ngi : "B làm sao được ?"

Nht báo Người Vit có l là nơi đu tiên đã nhn din Nht Tiến như mt nhà văn dn thân. Trong bài đim mt các nhân vt năm 1988, trong s báo Xuân năm K T (1989), Người Vit viết v Nht Tiến : "Vi tp truynM Hôi Ca Đá năm nay, ông đang đi ti khúc ngot ln lao ca mt đi cm bút nghiêm chnh liên tc. Đó là đt nng hơn bao gi hết tinh thn ca văn chương dn thân. Bng sĩ khí Nho phong, dùng uy vũ văn chương, Nht Tiến đang ra công xoay chuyn c mt quan nim viết lách và nhn thc".

Ngô Nhân Dụng

Nguồn : VOA, 24/09/2020

Quay lại trang chủ

Additional Info

  • Author: Ngô Nhân Dụng
Read 665 times

Viết bình luận

Phải xác tín nội dung bài viết đáp ứng tất cả những yêu cầu của thông tin được đánh dấu bằng ký hiệu (*)