Nhà sử học Pierre Brocheux, chuyên gia về Việt Nam, qua đời
Thu Hằng, RFI, 28/12/2022
Nhà sử học Pháp Pierre Brocheux, một chuyên gia về lịch sử Đông Nam Á, đặc biệt là về Việt Nam, đã qua đời ngày 25/12/2022, thọ 91 tuổi.
Nhà sử học Pierre Brocheux tại buổi giới thiệu sách" Kiến trúc Pháp Đông Dương - Những viên ngọc quý tại Hà Nội" của tác giả Phúc Tiến, Paris, Pháp, ngày 18/09/2022. © RFI
Ông Brocheux sinh ngày 18/05/1931 tại Chợ Lớn, Sài Gòn, từng dạy môn lịch sử và địa lý ở trường cấp 3 Sài Gòn (1960-1968), sau đó trở về Pháp dạy tại trường cấp 3 Jean-Macé ở Vitry-sur-Seine (1968-1970). Sau đó, ông tiếp tục giảng dạy môn lịch sử tại Trường Cao học Khoa học Xã hội (EHESS) ở Paris và trở thành giảng viên Đại học Paris-Diderot (Paris VII) (1970-1997).
Ông Pierre Brocheux tham gia tích cực vào hoạt động và hiện đại hóa cơ cấu của Hội Lịch sử Hải ngoại Pháp (SFHOM), ban đầu là thư ký văn phòng (kỳ 2 năm 1992), tiếp theo là thư ký tòa soạn (kể từ quý 3 năm 1992) Revue française d’histoire d’outre-mer (Tạp chí Pháp Lịch sử Hải ngoại). Từ khi vị trí này được chuyển thành tổng biên tập, ông là người đầu tiên đảm nhiệm chức vụ này từ quý 4 năm 1995 đến năm 2001. Ông là tác giả của ba bài viết cho tạp chí Revue française d’histoire d’outre-mer từ năm 1972 đến 2022 và hơn 100 bài báo cáo tác phẩm.
Ông Pierre Brocheux cũng đồng sáng lập Hội các nhà nghiên cứu về Đông Nam Á tại Pháp (AFRASE) và làm chủ tịch hội từ năm 1994 đến 1997.
Nhà sử học nổi tiếng của Pháp là tác giả của nhiều tác phẩm quan trọng về lịch sử Đông Dương, Việt Nam và giai đoạn thuộc địa Pháp, như Indochine, la colonisation ambiguë, Ho Chi Minh, Une histoire économique du Vietnam 1850-2007, tham gia vào các tác phẩm La décolonisation au XXe siècle…
Ông Pierre Brocheux đã trả lời phỏng vấn RFI Tiếng Việt trong một số chương trình :
- Chân dung người lính Việt Nam trong Thế Chiến I (1914-1918)
- Bảo Đại : Từ hoàng đế Việt "lực bất tòng tâm" đến "thường dân" Pháp
Thu Hằng
Nguồn : RFI, 28/12/2022
*************************
Sử gia Pierre Brocheux, 'cây đại thụ' từng nhận thưởng Quỹ Phan Chu Trinh mất tại Pháp
Lê Công Sơn, Thanh Niên online, 29/12/2022
Theo thông tin từ nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Diệu, Sử gia Pierre Brocheux đã từ trần tại Paris (Pháp) vào ngày 25/12 (hưởng thọ 91 tuổi). Ông là "cây đại thụ" của ngành Việt Nam học từng nhận giải thưởng Quỹ Phan Chu Trinh.
Những người lính và kỵ sĩ ở Đông Dương vào thập niên 1870, tranh khắc của P. Fritel dựa theo một bức ảnh – Thư viện Quốc gia Pháp (BNF) - Ảnh minh họa
Giáo sư Pierre Brocheux - người đồng tác giả cuốn sách nổi tiếng Đông Dương: Một nền thuộc địa nhập nhằng giai đoạn 1858 - 1954 do Omega+ và Nhà xuất bản Thế giới vừa ấn hành tại Việt Nam. Ông sinh năm 1931, tại Chợ Lớn - Sài Gòn.
Cũng theo nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Diệu cho biết : "Cha ông Pierre Brocheux là người Pháp đến lập nghiệp ở Đông Dương năm 1929, mẹ ông xuất thân trong một gia đình Việt nhập tịch Pháp. Pierre Brocheux sang Paris học tú tài, rồi theo học cử nhân và tiến sĩ ngành sử ở Đại học Sorbone, giảng dạy và nghiên cứu lịch sử Á Đông tại khoa sử, địa, khoa học xã hội thuộc Đại học Paris Diderot từ đầu những năm 1970. Năm 2018, Pierre Brocheux, cùng người bạn Daniel Hémery, được Quỹ văn hóa Phan Châu Trinh trao giải Việt Nam học. Tôi có thực hiện bài phỏng vấn ông, mọi thứ đã xong nhưng còn nấn ná chờ một lá thư của ông".
Trong văn bản gởi tới Quỹ Phan Châu Trinh khi được trao giải Việt Nam học, Giáo sư Pierre Brocheux viết :"Quỹ Phan Châu Trinh đã đưa một vinh dự thật lớn lao khi trao cho tôi giải thưởng năm 2018 của Quỹ. Quỹ đã trao thưởng cho một công trình sử học viết và nói, khiêm nhường về mọi mặt nhưng chân thực. Vì sao tôi đã cống hiến 37 năm cuộc đời nhà giáo và nghiên cứu của tôi cho lịch sử của dân tộc Việt Nam và số phận của quốc gia Việt Nam ? Cho phép tôi trong vài lời bày tỏ cùng quý vị hành trình cá nhân và nghề nghiệp của tôi. Tôi càng dễ nhạy cảm hơn trong nhận thức về các công trình chép sử của tôi khi nó bắt nguồn từ đất nước mà tôi gọi là đất mẹ trong khi Tổ quốc tôi là đất nước của cha tôi. Nhà Brocheux vốn thuộc một dòng họ vùng Normandie còn mẹ tôi lại thuộc dòng họ Trương mà cái nôi sinh thành là Phan Thiết và sau đó đã di cư về Vĩnh Long".
Giáo sư Pierre Brocheux - người đồng tác giả cuốn sách nổi tiếng Đông Dương : Một nền thuộc địa nhập nhằng giai đoạn 1858 – 1954 – Nguyễn Quang Diệu
Nói về cuốn sách nổi tiếng Đông Dương : Một nền thuộc địa nhập nhằng giai đoạn 1858 - 1954 của hai sử gia Pierre Brocheux và Daniel Hémery, nhà nghiên cứu Lê Nguyễn nhận xét : "Từ ‘nhập nhằng’ được dịch từ nhan đề của nguyên bản : Indochine, la colonisation ambiguë - 1858-1954. Trong tiếng Pháp, ambiguë còn có nghĩa là "nước đôi” tức thế này cũng được mà thế kia cũng được. Muốn biết tại sao nó nhập nhằng, phải đánh vật với từng con chữ trong suốt một tác phẩm đồ sộ, không thể cứ cưỡi ngựa xem hoa để có thể biết được vì sao nó… nhập nhằng".
Từ đó, nhà nghiên cứu Lê Nguyễn đi đến đúc kết : "So với những tác giả ngoại quốc có một bề dày kinh nghiệm về đời sống thuộc địa như Léopold Pallu de la Barrière, Paulin Vial, Paul Doumer, Ch.Gosselin, Charles Maybon..., hai tác giả của Đông Dương : Một nền thuộc địa nhập nhằng giai đoạn 1858 - 1954 tuổi đời còn trẻ hơn nhiều lắm. Giáo sư Pierre Brocheux sinh năm 1931 tại Chợ Lớn (Sài Gòn), Giáo sư Daniel Hémery sinh năm 1932 tại Arras, Pháp. Song cũng nhờ thế, mà trong khi những người đi trước họ chỉ có thể trình bày vấn đề trong một thời khoảng nhất định thì công trình nghiên cứu của họ bao quát gần 100 năm thuộc địa".
Cố Giáo sư Pierre Brocheux – Omega Plus Books
Sự ra đi của Giáo sư Pierre Brocheux, người đồng tác giả cuốn sách nổi tiếng Đông Dương : Một nền thuộc địa nhập nhằng giai đoạn 1858 - 1954 có nhiều ý kiến cho rằng đây một ngày buồn cho giới Sử học Việt Nam (và cả giới sử học Pháp), cũng như những nhà nghiên cứu Sử học các nước.
Được biết, ngoài tác phẩm kinh điển như Indochine, la colonisation ambiguë, 1858-1954 (Đông Dương : Một nền thuộc địa nhập nhằng, giai đoạn 1858-1954) đồng tác giả với Daniel Hémery, Pierre Brocheux còn viết một số tác phẩm có giá trị khác : The Mekong Delta : Ecology, Economy, and Revolution, 1860-1960 (Châu thổ sông Cửu Long : Sinh thái, Kinh tế và Cách mạng, 1860-1960) - University of Wisconsin-Madison, Monograph Number 12, 1995 (2ème édition 2000) ; Une histoire économique du Vietnam. La palanche et le camion, 1850-2007 (Một lịch sử kinh tế của Việt Nam. Đòn gánh và chiếc cam-nhông, 1850-2007), Nhà xuất bản Les Indes savantes, Paris, 2009 ; Histoire du Vietnam contemporain ; La nation résiliente (Lịch sử Việt Nam đương đại; Quốc gia kiên cường), Nhà xuất bản Fayard, 2011; Hô Chi Minh, coll références / facettes (Hồ Chí Minh, tuyển tập hội thảo/đề tài nhỏ), Nhà xuất bản Presses de Sciences Po, 2000 ; Hô Chi Minh, du révolutionnaire à l’icône (Hồ Chí Minh, từ nhà cách mạng tới biểu tượng), Nhà xuất bản Payot, 2000...
Lê Công Sơn
Nguồn : Thanh Niên online, 29/12/2022