Lời dẫn nhập :

Có một tập thơ song ngữ rất hồn nhiên và ảo ẩn. Đó là tập : Libre ! Le temps   - Tự do đi ! Thời gian của Lê Khả Anh.

Được cầm trên tay và đọc nhiều lần tập thơ này của cháu Khả Anh, tôi vô cùng ngạc nhiên và xúc động bởi vì ở thế giới thi ca của cháu Khả Anh, một vương quốc tuổi thơ lung linh ánh sáng, màu sắc và âm thanh cứ liên tục hiện ra chập chờn, ẩn hiện. Chúng hòa quyện, biến ảo và nhân lên thành thế giới của thực và mộng : hiện hữu và hư vô ; có và không ; đêm và ngày ; con người và vũ trụ, ánh sáng và bóng tối. Và kỳ thú hơn tất cả là sự phiêu lưu xa vào đại dương hay vút bay vào vũ trụ để được lang thang cùng với chim muông, hoa cỏ và trăng sao. Lạc và ngủ trong mơ cùng một thế giới thần tiên do Khả Anh tưởng tượng và níu giữ để được hạnh phúc và được biết rằng thời gian là thần tự do vĩnh cửu mà chỉ Khả Anh mới kịp biết khi được lạc vào vũ trụ, thiên nhiên với cảm giác thanh khiết, tươi non lung linh đến thế !

Cảm ơn cháu Khả Anh đã mách bảo và làm sống lại thế giới hồn nhiên trong veo như thần thoại và cổ tích . Chỉ có điều khác là thần thoại và cổ tích của Khả Anh luôn chập chùng, đứt nối, ngây thơ nhưng lại rất kỳ diệu của tư duy trẻ thơ thời hiện đại. Nó có khả năng nối liền cõi trời - đất - người do chính mình tạo ra có tên gọi là : Tự do đi thời gian ! Vậy là, dù Khả Anh làm thơ từ lúc 6 tuổi bằng cách nói chữ, ghép chữ và ghi chữ thì tự tính thống nhất trong ước mơ, tưởng tượng và tình cảm qua hệ ngôn từ và hình tượng lặp đi lặp lại đã giúp chúng ta - những người đã qua thời thơ ấu - bất giác hiểu rằng cả vũ trụ và con người, cả động vật và thực vật… đều có sự gần gũi kỳ lạ trong khát vọng hòa hợp, yêu thương. Đó phải chăng là ước mơ nhân ái, vô tư trong sự tương liên giữa thiên nhiên và con người mà không phải ai cũng kịp nhận ra để được tự do, được thanh thản !

Khả Anh thấy được "Trái tim mặt trời sẽ thành con chim xanh" và "Con chim xanh này thở ra lửa". Một thế giới luôn biến ảo "Trăng soi biển - Biển sáng sao - Chung quanh mình yên lặng - Rồi đây những ánh sáng đủ màu". Và mọi vật có thể hiểu nhau "Có thể là gió nghe mình hát - Và một ngày kìa gió sẽ tặng mình món quà chăng ?". Mặt trời cũng cho Khả Anh những ý lạ, giúp Khả Anh nhân nó lên thành những ảo ảnh và liên tưởng kỳ diệu để được chan hòa cùng bạn bè, bố mẹ, người thân và mọi vật.

Ở đó, "Sao đang cho rơi những đá ngọc xanh - Đá ngọc xanh đang dấu mình vào thân cầu vồng", còn "Một đóa hồng vươn lên theo ánh sáng, đầy tự do". Và cánh bướm "Sẽ hát theo hướng mặt trời", còn "Chữ thì bay đầy trí não"…

Thế giới thần thiên của Khả Anh đầy tiếng hát và ánh sáng để lúc nào Khả Anh cũng đang thấy "Ngày đang trở lại với trời xanh thẳm" và "Mây kết thành lầu chim". Đó là thứ âm thanh đã được lọc qua những nốt nhạc của nước, gió, tiếng chim và đá ngọc để biến thành giấc mơ tinh khôi.

"Tối nay đừng quên nhìn sao - Toàn bằng ngọc giữa trời".

Trong Tự do đi ! Thời gian, tôi bắt gặp những suy nghĩ có tính suy hình của Khả Anh. Điều này rất phù hợp với tư duy trẻ thơ - nhất là những em có tâm hồn phong phú và nhạy cảm. Nhờ thế, Khả Anh tưởng tượng ra một thế giới diệu kỳ không có trong bộ sưu tập của người lớn. Với Khả Anh, những điều ấy càng lạ lùng biết bao ! Khả Anh thấy được hệ thống mặt trời kỳ diệu :

Những lúc đi trong hệ mặt trời với bạn

Mình đùa giỡn với bao tinh cầu đủ dạng, đủ hình

Có lúc, mình nhảy qua mặt trăng

Tự mình lập ra đường đi mới cho các vì sao !

Cũng cùng kiểu tư duy ấy, ta hãy nghe Khả Anh chứng kiến nụ cười trăng hoa thành ảo ảnh.

Có lần một hoa hồng nở dưới mắt mình chung quanh ngàn hoa khóc

Tạo thành bó hoa đủ màu

Có chiếc đũa thần tạo ánh sáng tỏa rộng dưới vầng dương

Như trăng hoa đang cười với mình giữa trời.

Bằng ảo giác, Khả Anh thấy được sự tương tác kỳ diệu giữa mặt trời và mặt trăng. Ở đó, toàn được bọc bằng đá ngọc và tiếng hát pha lê : "Mặt trời sẽ tặng mặt trăng những viên đá ngọc bằng vàng - Nhưng mặt trăng chỉ giúp được sao sáng hơn bằng tiếng hát của trăng". Đó cũng chính là sự liên tưởng đầy thú vị thông qua những giác quan ảo diệu. Khả Anh thổi vào nhạc cụ sự thiêng liêng cho con người.

Khi mình chơi dương cầm, mình nghe như

Những con chim nhỏ đang hát vui

Khi mình chơi vĩ cầm, mình nghe như là những

Con chim đá hát giọng yêu đời

Khi mình chơi khẩu cầm, mình nghe như

Cây hát trong rừng,

Giọng yêu đời có trong từng nhạc cụ.

Tâm hồn Khả Anh luôn thánh thiện hướng tới khoảng trời cao rộng đầy trăng sao, nhạc hương và ánh sáng "Nếu mặt trời đi ra từ trái tim của mình với đầy các mặt trời con - Thì tất cả sẽ về hướng mặt trăng và bầu trời đầy sao". Đó là mặt trời của trái tim tuổi thơ đầy mơ ước.

Có một khuôn mặt lạ trong thơ Khả Anh khiến tôi phải cố hiểu các trạng thái tâm lý của tuổi thơ "Chỉ có khuôn mặt với mắt mới nhìn được thân - Trên tay, mình còn nhớ những cử động - Trên chân, mình thấy các lối đi quanh nhà - Trên ngực, mình nhận được từng hơi thở - Chỉ có trên lưng, mình cảm nhận, có lúc da mình bị cháy đêm đêm". Sao lại thế ? Có lẽ là do Khả Anh bị bệnh dị ứng ngặt nghèo chăng ? Nếu vậy, thì những câu thơ lạ lùng kia lại là hiện thực thăng hoa có thật từ những thao thức đêm của Khả Anh mà chỉ có thơ mới giúp ta chứng nghiệm và hiểu được tâm hồn của Khả Anh một cách sáng tỏ.

Và cũng chỉ có thế, Khả Anh mới tự mình níu gần những khoảng cách không bình yên lại với nhau để được tắm gội trong ngọt ngào, để tự mình được vỗ về, an ủi trong khát khao dịu ngọt, yên bình. Mà trên tất cả là Bố và Mẹ. Khả Anh hiểu được tình phụ tử và mẫu tử thiêng liêng suốt năm tháng ấu thơ của mình một cách cụ thể, da diết "Mẹ chăm lo mình ngày đêm - Mình thương mẹ, cũng ngày đêm". Và "Con tặng bố một thiếp có hình, có tin - để cảm ơn bố - Tặng bố luôn tình thương tất cả nơi con". Phải chăng chỉ có tình thương máu thịt như thế Khả Anh mới dành hết yêu thương tình cảm của mình cho bố mẹ, người thân và thiên nhiên một cách ngây thơ, xúc động và bí ẩn.

***

Và đâu chỉ có thế ! Khả Anh còn tặng cả vũ trụ yên bình trong ước mơ của mình cho tất cả mọi người. Với ý nghĩa, ước mơ nhân ái và hồn nhiên như thế, tập thơ Tự do đi ! Thời gian (Libre ! Le Temps) của Lê Khả Anh là dấu hiệu của một hồn thơ lóng đẹp và nhân bản của tương lai.

Vô cùng yêu quý và chúc mừng Khả Anh luôn được tự do trong thơ cùng với thiên nhiên tươi xanh và bầu trời cao rộng. Ở đó, không có giới hạn chật hẹp và nhỏ nhen. Trái lại, luôn ngập tràn hương thơm, màu sắc và âm thanh từ một trái tim thơ trẻ luôn phát sáng màu huyền thoại sau giấc ngủ mặt trời cùng với trăng non và lá xanh.

Huế, ngày 8 tháng bảy, 2007

Hồ Thế Hà

 Tự do đi ! Thời gian.pdf

Le reflet de la lune

La lune éclaire la mer

La mer brille comme des étoiles

Autour de moi, il a y de la tranquillité

Et des lumières de toutes les couleurs.

 

Trăng soi

Trăng soi biển Biển lấp lánh sao

Chung quanh mình, yên lặng,

Rồi đầy những ánh sáng đủ màu.

 

Le monde magique avec mes amis

Je vis tous les jours dans le monde magique avec mes amis

Je préfère le soir, je dors avec mes amis

Parfois, je regarde vers la fenêtre et je chante

Et, le vent m’entend et il me donnera un jour un nouveau cadeau.

 

Thế giới kỳ diệu của bạn

Mỗi ngày tôi sống trong thế giới kỳ diệu với các bạn của tôi

và thích nhất buổi tối, cùng ngủ chung.

Có lúc, nhìn về hướng cửa sổ, rồi hát

Có thể là gió nghe mình hát

Một ngày kia gió sẽ tặng mình món quà chăng.

 

La villa des roses

Parfois je joue avec mes amis dans la villa des roses

Je sens le soleil qui me crée des idées

Pour jouer avec mes amis

Je ramasse des roses pour maman

Quand je me sens seule je regarde la vie en face

Quand je suis avec mes amis,

Je ne veux pas m’arrêter de jouer.

 

Biệt thự hoa hồng

Thỉnh thoảng chơi với bạn

Trong biệt thự hoa hồng

Ông mặt trời giúp nghĩ ra những trò chơi mới

Không quên nhặt những đóa hồng tặng mẹ

Mỗi lần thấy lẻ loi mình nhìn thẳng cuộc đời

Nhưng mỗi lần chơi với bạn,

Mình không muốn ngừng chơi.

La première poupée russe à Noel

A Noel mon papi ma offert une poupée russe

Ma tante ma offert un chat robot

On a décoré le sapin avec les guirlandes et les boules de Noel

Et, on a mis une étoile tout en haut du sapin

Cette étoile va nous quitter un jour

Pour rejoindre le ciel.

 

Búp bê Nga Giáng Sinh

Ngày Giáng Sinh, ông nội tặng mình búp bê Nga

Cô mình tặng con mèo bằng máy

Cả nhà trang hoàng cây Giáng Sinh thật đẹp

Và đặt trên đỉnh cây một ngôi sao.

Một ngày kìa, ngôi sao sẽ rời bỏ mình,

Bay về lại trời cao.

 

L’Océan avec mes amis

Parfois, je vais sur l’Océan pour m’amuser avec mes amis

J’ai rencontré des poissons bonbons, des poissons globes

Quand je me sens seule je plonge dans la profondeur de l’Océan

Je suis émerveillée dans cette mer bleue.

 

Đại dương với bè bạn

Nhiều lần ra đại dương chơi đùa với bạn

Gặp được cá kẹo, cá cầu

Có lần một mình lặn thật sâu vào lòng biển

Thật tuyệt hay trong biển xanh.

 

Mon château préféré

Dans un château, j’ai rencontré une amie russe qui s’appelait Natacha

Nous regardons la nuit par la fenêtre, en haut la lune chante avec le ciel bleu,

seule je vois les nuages forment un château

Et, je suis épatée par le chant des oiseaux.

 

Lâu đài tôi yêu

Có lần trong lâu đài, gặp một người bạn Nga, tên Natacha

Hai đứa cùng nhìn đêm qua cửa sổ, trên cao trăng đang hát cùng sao

Ngày trở lại với trời xanh thẳm,

Một mình, ngạc nhiên thấy mây kết hình lâu đài và,

Bỗng dưng tiếng hót của bầy chim sao tuyệt diệu.

 

Le sourire des cents fleurs

Une rose apparait sous mes yeux avec plein d’autres fleurs

Un bouquet de toutes les couleurs

Une baguette magique de lumière brille sous le soleil

Des centaines de fleurs me sourient dans le ciel.

 

Nụ cười muôn hoa

Một nụ hồng tươi mở dưới mắt tôi giữa ngàn hoa khác

Tạo nên bó hoa đủ màu

Chiếc đũa thân tỏa sáng lấp lánh dưới mặt trời

Như ngàn nụ cười hoa giữa trời dành cho tôi.

 

Le système solaire

Quand je suis dans le système solaire avec mes amis

Je m’amuse avec les planètes de toutes formes

Parfois je saute sur la lune

Je forme un chemin d’étoiles.

 

 

Hệ thống mặt trời

Những lúc đi trong hệ mặt trời với bạn

Mình đùa giỡn với bao tinh cầu đủ dạng, đủ hình

Có lúc mình nhảy qua mặt trăng

Tự lập ra đường đi mới cho các vì sao.

 

Papa

Je t’offre cette jolie carte

Je l’ai faite pour te remercier

Je te donne aussi tout l’amour de mon cœur.

 

Bố

Con tặng bố một thiệp có hình,

có tin của con để cảm ơn Bố

Tặng bố luôn tình thương tất cả nơi con.

 

La forêt des rêves bleus

Dans la forêt des rêves bleus,

J’ai trouvé une baguette magique

Soudain j’ai rencontré un bébé oiseau

D’un coup de baguette magique

il se transforme en bébé lion

J’ai rencontré plus tard un lac qui brille

Comme des pierres de cristal

J’i vu un cygne qui s’approche

Il m’a donné une feuille de cristal vert

Je lui parle et à son tour il me parle :

"Cette nuit n’oublie pas de regarder

Les étoiles de cristal dans le ciel".

 

Rừng mộng xanh

Trong rừng mộng xanh, mình tìm thấy cây đũa nhiệm mầu

Giật mình khi gặp chú chim con

Cây đũa thần hóa chú chim con thành sư tử con

Mình lại gặp thêm một hồ lấp lánh như đá ngọc

Có con thiên nga từ đâu đến

Trao cho mình một chiếc lá ngọc xanh

Mình trò chuyện, và đến phiên,

Nó cũng trò chuyện, nó dặn là :

"Đêm nay đừng quên ra ngắm

những vì sao ngọc ở giữa trời".

 

Le soleil et la lune

Le soleil a des rayons comme des rayons de cristal

Quand la lune se lève

elle chante avec les étoiles

Le soleil donne aussi ses rayons de cristal en or

La lune ne peut éclairer les étoiles

que par son chant d’amour.

Mặt trời và mặt trăng

Mặt trời chiếu những tia sáng

Trong vắt thủy tinh

Khi mặt trăng thức dậy và hát cùng sao

Thì mặt trời tỏa những tia sáng thủy tinh vàng

Những vì sao chỉ rạng rỡ

khi được nghe tiếng hát của trăng.

 

La racine de la terre

La racine de la fleur nage profondément dans la terre

Je vois ses feuilles grandir

Je vois ses fleurs éclore…

 

Rễ đất

Rễ của hoa bơi thật sâu vào lòng đất

Tôi thấy những chiếc lá lớn dần

Tôi thấy những cánh hoa hé nở…

Le soleil de mes rêves

Quand le soleil est dans le ciel avec les nuages

Je vois les rayons orangs et jaunes briller

Quand le soleil se couche dans la mer profonde

Le soleil se transforme en lune

Ses rayons deviennent des étoiles.

 

Mặt trời của giấc mơ

Khi mặt trời ở trên cao với mây

tôi thấy những tia sáng màu cam, vàng lấp lánh

Khi mặt trời lặn xuống biển sâu

Thì mặt trời biến thành mặt trăng

Những tia sáng của nó sẽ thành ngàn sao.

 

Les oiseaux du soleil

Le soleil brille de ses rayons merveilleux dans le ciel

Ces rayons se transforment en pleins oiseaux de feu

Ces oiseaux chantent autour du soleil

Quand le soleil se couche,

les oiseaux réclament les nuages

Quand le soleil plonge dans la mer profondément,

les oiseaux se mettent à chanter

Quand la lune se lève,

les étoiles réclament les oiseaux de cristal jaune

Quand les oiseaux chantent sur la mer profonde,

la lune va avec les nuages des étoiles.

 

Chim mặt trời

Mặt trời chiếu những tia sáng diệu kỳ trên trời cao

Những tia nắng biến thành đàn chim lửa hát quanh mặt trời

Khi mặt trời lặn, đàn chim réo gọi mây

Khi mặt trời khuất vào biển sâu, đàn chim lại cất tiếng hát

Khi trăng lên, sao gọi đàn chim thủy tinh vàng

Khi đàn chim hát dưới biển sâu, mặt trăng đã đi cùng đám mây sao.

 

La forêt enchantée

Parfois, je me promène dans la forêt enchantée

Je vois les feuilles qui bougent les unes sur les autres

J’ai vu un lac pur et doux

Les oiseaux sur les branches commencent à chanter avec le soleil.

 

Rừng vui hát

Thỉnh thoảng, tôi dạo chơi trong rừng vui hát

Thấy những chiếc lá lay tựa lên nhau

Xa kia một hồ trong, êm ả

Những chú chim trên cành bắt đầu hát với mặt trời.

 

La joie de la peinture

Quand je fais de la peinture avec

des couleurs et de l’eau, mes dessins bougent

Quand je dessine un papillon,

il devient vrai et se pose sur mon doigt

Il écarte ses ailé et s’envole vers la fenêtre

Il sort de mon tableau et se pose sur un arbre

Plus tard, il décide de chanter vers le soleil.

 

Vui họa

Mỗi lần được vẽ với màu, nước

Mình thấy những hình vẽ lay động

Vừa vẽ xong con bướm,

Bướm hóa thật đậu trên ngón tay

Nó giang cánh, bay về phía cửa sổ

Nó rời bước tranh, nó đậu trên cây

Và rồi nó sẽ hát về phía mặt trời.

 

La joie de la musique

Quand je joue du piano,

J’entends les oiseaux de feu qui chantent leur joie

Quand je joue du violon,

J’entends les oiseaux de pierre qui chantent leur amour

Quand je joue de l’harmonica,

J’entends les arbres qui chantent dans la jungle

Quand j’entends les feuilles chanter,

les oiseaux, les arbres chanter

Leur amour avec mes instruments.

 

Vui nhạc

Khi chơi dương cầm,

mình nghe dường như những con chim lửa đang hát vui

Khi chơi vĩ cầm,

mình nghe dường như những con chim đá hát giọng yêu đời

Khi chơi khẩu cầm,

mình nghe dường như cây hát trong rừng

Giọng yêu đời có trong từng nhạc cụ.

 

Le soleil de mon cœur

Mon cœur de soleil offre la lumière de ses rayons

Si le soleil devient amour, ce soleil réclame

Ces petits soleils réclament la lune

Cette lune réclame les étoiles

Et le soleil sort de mon cœur, avec ses petits soleils

Tous vont vers la lune puis vers le ciel étoilé.

 

Mặt trời trong tim

Trái tim mặt trời tôi tặng những tia sáng cho đời

Nếu mặt trời trở thành tình yêu

Nó sẽ sinh đầy các mặt trời con

Những mặt trời con muốn gặp mặt trăng

Mặt trăng muốn thấy những vì sao

Vậy là mặt trời rời tim tôi với những đứa con của nó

Tất cả bay về hướng mặt trăng, rồi về hướng trời sao.

 

Le monde de la lune

Quand le lac de lune brille, il devient un palais de glace

Quand la planète devient arc-en-ciel, elle attire les étoiles lointaines

Quand le soleil brille, il envoie ses éclats orangs

Quand le soleil veut se coucher, la lune est prête à se lever.

 

Thế giới trăng

Khi hồ trăng lấp lánh, nó trở thành cung điện tuyết băng

Khi vũ trụ thành cầu vồng, nó sẽ hút các vì sao xa

Khi mặt trời chiếu sáng, nó sẽ phát ra những tia sáng cam

Khi mặt trời muốn ngủ, mặt trăng đã chuẩn bị thức rồi.

 

Le visage

Seul le visage avec ses yeux peut regarder le corps

Sur les bras, je me souviens des mouvements

Sur les jambes, je vois les chemins autour de la maison

Sur la poitrine, je regarde de près mes respirations

Seul sur le dos, je sens parfois ma peau

bruler nuit après nuit.

 

Khuôn mặt

Chỉ có khuôn mặt với mắt mới nhìn được thân

Trên tay, mình còn nhớ những cử động

Trên chân, mình còn thấy các lối đi quanh nhà

Trên ngực, mình nhìn được từng hơi thở

Chỉ trên lưng, đôi khi da mình bỏng rát đêm đêm.

 

Le cœur du soleil

Quand le soleil est dans le ciel avec les nuages

Je vois le cœur du soleil briller et scintiller de feu

Quand les nuages sont à côté des étoiles,

ils deviennent merveilleusement violets

Alors, le cœur du soleil devient

lui aussi un oiseau bleu

Cet oiseau chante en expirant le feu.

 

Trái tim mặt trời

Khi mặt trời trên cao với mây

Trái tim mặt trời rực sáng và lấp lánh lửa

Khi mây dựng cạnh sao, mây đổi màu tím kỳ diệu

Vậy trái tim mặt trời sẽ cũng hóa thành con chim xanh

Đứng hát và thở ra lửa.

Au clair de la lune

Dans le ciel, la lune brille avec les étoiles

Les étoiles brillent entre les nuages

Les nuages brillent seuls de leur lumière transparente

Les oiseaux se mettent à chanter en formant

une autre planète de couleur différente

dans cette planète, je vois les visages de mes amis.

 

Sáng trăng

Trên trời cao, trăng sáng cùng sao

Sao lấp lánh giữa những đám mây

Mây rạng rỡ một mình trong vắt

Đàn chim cất tiếng hát, dựng lên một vũ trụ mới đầy màu

Trong vũ trụ này, lạ chưa mình thấy toàn khuôn mặt bạn mình.

 

Les paysages de la lune

Chaque fois que je vois la lune, elle me dit :

"Regarde les arbres chanter avec les oiseaux"

"Regarde les oiseaux jouer sur les branches"

"Regarde les enfants danser sur le terrain vague"

"Regarde les maisons qui regardent les enfants"

"Regarde les papillons battre leurs ailes"

"Regarde les abeilles butiner les couleurs de fleurs".

 

Cảnh trăng

Mỗi lần nhìn trăng, trăng bảo tôi

"Hãy nhìn cây hát cùng chim"

"Hãy nhìn chim chuyền cành"

"Hãy nhìn lũ trẻ đùa nhảy trong sân rộng"

"Có thấy không những ngôi nhà đang ngắm nhìn lũ trẻ"

"Xem kìa đàn bướm vỗ cánh bay"

"Và xa kia bầy ong đang hút màu hoa".

 

Tourbillonne, tourbillonne le vent

Tourbillonne, tourbillonne le vent

Le vent souffle, les arbres et les feuilles s’envolent

Tourbillonne, tourbillonne le vent

Le vent emporte les feuilles sur le nuage

Tourbillonne, tourbillonne le vent

Le nuage dépose les feuilles sur les arbres blancs

Tourbillonne, tourbillonne le vent

L’hiver vient, les feuilles tombent

Le vent se lève avec les flocons de neige légers sur le ciel

La nuit arrive avec les étoiles qui brillent dans le ciel, elles chantent autour de la lune

Le jour se lève et les feuilles poussent, c’est le printemps qui arrive

Avec les fleurs remplis des pétales de couleurs vives

L’été passe par là, le soleil chante avec les oiseaux

Le blé pousse sur la terre jaune

L’automne aussi n’est pas loin avec les feuilles qui veulent s’échapper des arbres

Les feuilles savent aussi courir dans le vent froid

Tourbillonne, tourbillonne le vent s’élève

Les feuilles changent de couleur sur les arbres

Toutes les saisons arrivent en même temps

La neige revient doucement dans le ciel bleu.

 

Xoay, xoay gió xoay

Xoay, xoay gió xoay

Gió thổi, cây, lá đều bay

Xoay, xoay gió xoay

Gió thổi đưa lá về mây

Xoay, xoay gió xoay

Mây đặt gió trên đám cây trắng xóa

Xoay, xoay gió xoay

Mùa đông tới rồi, lá đã rơi

Gió thổi những nụ tuyết nhẹ phất bay

Đêm tới với các vì sao sáng giữa trời, đứng hát quanh mặt trăng

Ngày lên, chồi nụ ra đời, xuân tới đây

Hoa từng cánh đầy màu rực rỡ

Hạ bước qua, mặt trời hát theo chim

Lúa mì mọc giữa đất vàng

Thu không xa vì lá muốn bỏ cành

Ai biết lá cũng biết chạy trong gió lạnh

Xoay, xoay gió nổi lên

Lá đổi màu trên cành

Bốn mùa cùng đến

Tuyết lại về nhè nhẹ trên trời xanh.

 

Papillon de nuit, Papillon de jour

Parfois, je me promène seule dans la nuit,

Je vois un papillon chanter autour de la lune

Je vois aussi un papillon de jour le rejoindre

En même temps, ils chantent ensemble un chant d’amour

Quand le jour arrive, je me promène entre les fleurs et les papillons

j’attends la nuit, j’attends le retour de mes deux papillons de nuit et de jour

Un jour mes papillons se transformeront en papillons de fée

Et, je vois tous les oiseaux chanter autour du soleil

Les oiseaux chantent en formant les ailes de mes papillons.

 

Bướm đêm, bướm ngày

Có lúc một mình đi dạo giữa đêm

Thấy con bướm hát bên trăng

Một bướm ngày tìm đến

Cùng nhau, chúng hát bài yêu đời

Rồi ngày tới, mình đi dạo giữa hoa và bướm

Chờ đêm, chờ đôi bạn bướm ngày và đêm trở lại

Một ngày, họ sẽ hóa thành đôi bướm thần tiên

Ngày đó, chim hát quanh mặt trời

Chim vừa hát, vừa xếp thành đôi cánh cho đôi bạn bướm tiên.

 

Etoiles de merveille

La nuit, je ne dors pas, je vois les étoiles briller,

Chanter dans le ciel

Soudain, je vois une étoile filante passer devant moi

Elle laisse des traces d’arc-en-ciel derrière elles

Ses traces glissent sur les nuages roses

Puis, ces traces tombent toutes dans mes mains

La lune chauffe le ciel et le jour arrive

Mais l’étoile filante ne disparaît pas

Cette étoile filante veut tourner autour du soleil

Les rayons de soleil chauffent et se transforment en étoiles de fée

Les étoiles font tomber des pierres de cristal bleu

Ces pierres se cachent toutes derrières l’arc-en-ciel.

 

Sao kỳ diệu

Đêm, không ngủ được, nhìn sao sáng, hát giữa trời

Một cánh sao băng lướt qua, để lại sau lưng

Dấu cầu vồng

Dấu cầu vồng trượt trên mây hồng

Rồi rơi vào giữa đôi tay

Trăng ươm ấm trời, ngày trở lại

Những cánh sao băng vẫn còn đó, đợi chờ

Nó muốn được bay quanh mặt trời

Và khi nắng hồng sưởi ấm,

Nó biến thành ngôi sao thần

Những ngôi sao rắc xuống những ngọc xanh

Những hạt ngọc nép mình sau cầu vồng.

 

L’oiseau chante

L’oiseau chante, chante dans l’arbre

Il chante tout près du soleil,

en lâchant des notes de musique de cristal

Il chante aussi quand il fait nuit,

tout près de la lune,

en réclamant d’autres oiseaux, d’autres animaux en pleine nuit

les animaux chantent tout au milieu de la nuit

Ils chantent, ils chantent.

 

Chim hát

Chim hát, hát trong vòm cây

Hát bên cạnh mặt trời, nhả những nốt nhạc trong vắt thủy tinh

Chim vẫn hát khi đêm xuống bên cạnh trăng

Gọi mời đàn chim, muôn thú khác trong đêm

Muôn thú say sưa hát giữa đêm,

hát hoài, hát mãi, hát nữa đi.

 

L’arc-en-ciel des animaux

Une fois dans la forêt, j’ai vu un oiseau

Qui faisait naitre des fleurs d’arc-en-ciel

A côté, un pigeon qui vole autour

en faisant briller avec ces ailes cet arc-en-ciel

Plus loin, les tigres se tournent en formant un cercle

Les lions eux aussi hurlent,

Les hippopotames s’alignent

Avec les autruches en cercle

Les léopards les rejoignent

Avec leurs couleurs magnifiques

Cet arc-en-ciel devient ainsi

De plus en plus grand dans la forêt.

 

Cầu vồng của muôn thú

Trong rừng, một con chim sinh ra đầy hoa cầu vồng

Cạnh đó, bồ câu bay quanh,

Vỗ cánh làm những đóa hoa cầu vồng tỏa sáng xa kia, bầy cọp xoay vòng

Lũ sư tử gầm, đàn hươu cao cổ lắc lư đầu

Đám trâu nước xếp vòng tròn chỉnh tề cùng đà điểu

Đàn beo tìm đến, với màu da lộng lẫy

Cầu vồng ngày càng tỏa rộng giữa rừng sâu.

 

Le chant des oiseaux

Les oiseaux chantent sur les arbres

En disposant des notes de musique dans le ciel

Ces oiseaux ouvrent leurs ailes au-dessus des nuages

Dans un soleil lumineux, avec des notes de musique

Qui chantent toutes seules au ciel.

 

Tiếng chim hót

Chim hót trong vòm cây

Chim xếp những nốt nhạc trên trời

Chim dang cánh cao hơn mây

Những nốt nhạc tự ngân nga một mình

Dưới mặt trời rực rỡ.

La mer étrange

Les oiseaux chantent sur la mer

La mer leur donne de petits nuages

Ces petits nuages ont de drôles de couleurs

Ils sont jaunes, ils sont rouges

ils sont lumineux

Les canards les rejoignent sur la mer

En jouant avec les petits poissons heureux

Dans cette mer étrange.

 

Biển lạ kỳ

Chim hót trên biển

Biển tặng chim những cụm mây

Những cụm mây màu ngộ nghĩnh

Vàng, đỏ, sáng ngời

Đàn vịt cũng theo ra biển

Đùa giỡn với đàn cá nhỏ đang vui sướng

Giữa biển lạ kỳ.

 

La forêt bleue

Une fois dans la forêt, j’ai rencontré

Les oiseaux bleus qui jouent avec les rayons de soleil

J’ai rencontré aussi les canards bleus

Nageant tranquillement sur l’eau

Leurs couleurs se transforment

Peu à peu en bleu foncé

Plus loin, les lions hurlent autour des palmiers

A côté des éléphants se lavent paisiblement

Dans la boue

Je suis allée encore plus loin,

en haut les perroquets me disent :

"Il faut rentrer à la maison" !

 

Rừng xanh

Có lần trong rừng, mình thấy đàn chim xanh

Vui đùa với vài tia nắng

Mình cũng gặp bầy vịt lội bình yên trên nước

Màu lông vịt xanh chuyển dần xanh đậm

Phía xa, sư tử gầm quanh hàng dừa

Bên cạnh, đàn voi trầm mình trong bùn

Mình muốn đi xa hơn, vào rừng sâu

Nhưng trên cành cao, két nói :

"Đã đến giờ phải trở lại nhà đi".

 

Les animaux de la terre

Dans la forêt des animaux, j’ai rencontré

Des oiseaux, des martins - pêcheurs

Qui volent en s’amusant derrière les nuages

En bas, les tigres, les léopards, les lions

Qui hurlent autour de la rivière

Les singes qui rampent sur les arbres

Tout en haut les nids des oiseaux bougent

Aussi si près du ciel.

 

Muôn thú trên mặt đất

Trong rừng thú, mình gặp

Chim bói cá bay đùa sau đám mây

Ở dưới, cọp, beo, sư tử gầm thét quanh sông

Loài khỉ leo, đu, chuyền cành

Trên cao những tổ chim lay động

thật quá gần trời

 

Le musée Chagall

Au musée Chagall, j’ai vu plein d’anges qui volent dans les tableaux

Dans le ciel, les chevaux, les hommes volent aussi…

Plus loin, entre dessins et pastels,

le portrait de Chagall

Je rentre chez moi en gardant ses couleurs en tête

Qui a une seule couleur : rouge.

 

Bảo tàng Chagall

Trong bảo tàng của họa sĩ Chagall, mình thấy đầy thiên thần bay trong những bức tranh

Trong tranh, ngựa, người cũng biết bay trên trời

Xa kia, giữa những tranh vẽ chì, phấn màu,

chân dung Chagall tự phát họa

Về nhà, đầu còn ngợp đầy màu sắc

Vẫn giữ kín đáo một thiệp tranh của ông : Chỉ toàn màu đỏ.

 

Les animaux

Dans mon rêve, je suis souvent seule

Dans la forêt inondée

Dans l’eau, les hippopotames,

Les éléphants jouent en créant les vagues

J’ai vu aussi les poissons et les crabes

Tourner autour de ces vagues

Ils sont si heureux dans la forêt des vagues.

 

Muôn thú

Trong mơ, sao một mình lại lạc

Giữa rừng ngập nước

Trong nước, trâu, voi chơi làm sóng

Bầy cá, đám cua cũng xum xoe quanh sóng

Chúng ta vui sướng giữa rừng sóng này.

 

Le jour et la nuit

Le jour, le soleil n’oublie jamais ses rayons

Pour éclairer la terre

Les oiseaux aussi n’oublient jamais de chanter

Avec les cigales dans les arbres

Les animaux jouent dans la forêt,

Les poissons nagent entre les rayons de soleil

Les lions préfèrent rester avec

Leurs femelles et leurs bébés.

Mais quand la nuit arrive tout devient noir, tout semble disparaître, sauf la lune

Les étoiles brillent sur la lune,

elle devient de plus en plus rouge, elle grandit

En bas, l’étang brille aussi au milieu

de la mousson

Les animaux se baignent sous le reflet rouge de la lune qui grandit

De loin, ma petita ville surgit au-delà de la prairie.

 

Ngày và đêm

Ngày đến, mặt trời không quên cho

Những tia nắng tỏa sáng trái đất

Chim cũng không quên hót ca cùng ve trong vòm cây

Muôn thú đùa chơi, cá lội giữa những tia nắng

Đàn sư tử đực thích ở lại với vợ, với con mình

Nhưng đêm tới, mọi vật tối đi, như biến mất, chỉ có trăng

Sao sáng trên trăng, trăng dần đỏ, dần to

Ở dưới, ao tỏa sáng giữa gió mùa

Thú rừng tắm dưới vùng ánh phản chiếu đỏ tỏa rộng của trăng

Từ xa, thành phố của mình lướt trên đám cỏ.

 

Le jardin

Je joue souvent avec ma grande sœur dans le jardin

Je regarde parfois vers les coquelicots

qui poussent dans le silence

Et les tulipes qui grandissent

en changeant de couleur dans le vent

Tout autour les bambous qui poussent sous la terre

Plus loin mon cerisier protège l’herbe

qui flotte sur la terre

Les papillons viennent aussi jouer avec les fleurs, tranquillement

Les fourmis rampent sur les bambous, en murmurant Les oiseaux jouent avec les nuages

dans un ciel grandissant

Les chats jouent autour du citronnier, ils sont caressés par les feuilles

Le pamplemoussier, l’oranger, le pêcher poussent en cherchant le ciel tout en haut.

 

Vườn nhà

Mình thường chơi với chị trong vườn

Thỉnh thoảng, vẫn để mắt nhìn

những cụ hoa cỏ đỏ vươn lên yên lặng

Những khóm uất kim hương lớn dần đổi màu trong gió

Chung quanh, trúc rễ luồn cành dưới đất

Xa hơn cây ceri che chở đám cỏ vườn

Bướm cũng đến chơi với hoa ung dung

Lũ kiến hay lo, hay trò chuyện thì thầm trên lá trúc

Đàn chim đùa với mây trên bầu trời ngày rộng dần

Mấy con mèo đùa giỡn dưới gốc cây chanh

Chúng thích được lá chanh ve vuốt

Cây bưởi, cây cam, cây đào

vươn lên tìm trời trên cao.

 

Parc Phénix

Je suis allée souvent à Parc Phénix

Pour voir des perroquets de toutes les couleurs, des couleurs de plusieurs arcs-en-ciel

Des tortues jaunes qui veulent toutes dormir sur la même branche

Des hiboux blancs qui jouent

À côté des chouettes noires qui dorment

Des flamants roses qui hurlent

et des flamants blancs qui s’amusent

Des caméléons tantôt verts tantôt gris

Puis, je suis rentrée chez moi

avec les couleurs tantôt dansant tantôt volant.

 

Vườn Phénix

Mình hay đến chơi vườn Phénix

Để gặp bầy két rực rỡ màu của những cầu vồng

Đám rùa vàng chỉ muốn ngủ cùng nhau, trên một cành khô

Lũ cú trắng thích chơi với bầy cú đen hay ngủ

Đàn cò hồng la lối, đàn cò trắng thì vui đùa

Lũ kì nhông lúc xanh, lúc xám

Mình trở về nhà với những màu sắc bay nhảy chung quanh.

 

Le château des animaux

Dans le château à côté, il y a plein d’animaux qui gardent tous un secret

Les tigres jouent toute la journée avec les lions

Les canards nagent en jouant avec les mouettes

Les papillons volent dans le ciel en transperçant le nuage

Les chevaux jouent en courant avec les ânes

Les tortues préfèrent rester dans leurs maisons

Au milieu du château, il y a une grande tour

Voici leur secret : une rose qui pousse vers la lumière en toute liberté.

 

Cung điện băng của thú rừng

Trên núi, mình biết một cung điện băng của thú rừng

Trên đỉnh cao, cung điện đầy nắng thú rừng tụ tập đầy

Gấu Bắc cực trắng như tuyết đi chậm chạp

Chim cánh cụt trượt trên băng, từng nhóm

Lũ sói hú trong vui sướng

Núi rung động trong hạnh phúc muôn loài

Cung điện băng vui cười, nhảy múa theo mây.

 

La fontaine musicale

Dans le parc, il y a une fontaine qui fait de la musique

Les vagues en hauteur sont ses notes de solfège

Les arbres tout autour sont le public

Le vent danse en suivant la musique

Les oiseaux chantent en poussant les branches,

ils se balancent aussi avec la mélodie.

 

Nguồn nước nhạc

Trong công viên, có nguồn nước làm nhạc

Những sóng nước cao tạo đầy nốt nhạc Những cây lớn vây quanh là người nghe

Gió vũ theo dòng nhạc nước

Chim vừa hót, vừa đẩy cành, đong đưa theo điệu nhạc.

 

Poème blanc de la montagne

la neige couve la montagne en habit blanc

le nuage suit la neige, enveloppe la forêt avec les feuilles blanches

les animaux vont bientôt sortir sur le géant tapis blanc

 

Bài thơ trắng núi

Tuyến phủ núi như mặc áo trắng

Mây theo tuyến gói rừng bằng lá trắng

Thú rừng sẽ rời hang đi dạo

Trên thảm trắng mênh mông.

 

Les oiseaux des pays chauds

Les oiseaux commencent à s’envoler

Vers les pays chauds en chantant

Leurs ailes magnifiques

Déploient leurs couleurs au ciel

Les cigognes sont calmes

Les hirondelles sont pressées

Les paons préfèrent marcher à côté du soleil

Qui brille sur les arbres.

 

Chim xứ nóng

Đàn chim bắt đầu bay về miền đất ấm hò la

Cánh chim huy hoàng giang đầy màu giữa trời

Đàn hạc an nhiên, lũ én thì hấp tấp

Đám công thích đi bộ cạnh mặt trời đang tỏa sáng trên cỏ cây.

 

L’histoire imaginaire

Une fois j’ai vu une magnifique image et les grandes personnes m’ont dit que

cela ressemblait à un chapeau,

j’ai dessiné dedans un éléphant

Une autre fois, je me suis perdue dans le désert

je suis guidée par la foudre

Plein de sable, j’ai vu un petit garçon avec son regard grave

Un jour je ferai un meilleur portrait de lui, avec son visage ravissant.

 

Truyện tưởng

Có lần thấy một hình ảnh tuyệt vời, những người lớn dặn mình :

Chuyện này giống một cái nón,

mà mình đã vẽ một con voi bên trong

Lần khác, mình lạc trong sa mạc,

dưới sấm chớp mở đường

Giữa cát lầy,mình gặp một chú bé với khuôn mặt buồn lo

Tự hứa ngày kia sẽ vẽ khuôn mặt đó, nhưng với những nét vui.

 

Le coquillage

Sur la plage, j’ai rencontré un coquillage

Je l’ai ramassé, je le mets à côté de mon oreille

Le son de la mer entre dans mon cœur

C’est le coquillage qui m’a parlé

Je lui ai répondu à mon tour

"Veux-tu jouer avec moi ?"

 

Vỏ ốc

Trên bãi biển, tìm thấy một vỏ ốc nhặt lên, để kề tai

Tiếng biển vào tận tim mình

Đúng là giọng ốc nói chuyện

Mình trả lời rồi hỏi lại :

"Bạn muốn chơi với mình không".

 

La mer

Quand la nuit est tombée

Les poissons sortent en jouant sur la mer étoilée

Quand la lune éclaire la mer

Les crabes claquent leurs pinces en jouant la musique des vagues

Quand la mer appelle les vagues

Les étoiles de mer se collent fort sur les cailloux

Quand la lune fait de la musique

Les étoiles du ciel envoient leurs notes minutieuses

Quand la mer, la lune et les étoiles

font de la musique

Les poissons, les crabes, les étoiles de mer chantent en dansant.

 

Biển

Lúc đêm xuống

Là lúc cá từng đàn ra đùa với biển sao

Lúc trăng soi biển

Là lúc cua gõ càng chơi với nhạc sóng

Lúc biển gọi sóng về

Là lúc sao biển ghì bám vào đá

Lúc trăng làm nhạc

Là lúc sao gói những nốt nhạc bé tí

Lúc biển, trăng, sao cùng làm nhạc

Là lúc cá, cua, sao biển cùng hát, cùng vũ.

 

Le bonheur de lire

Quand je lis c’est un vrai bonheur

L’histoire me guide sur les lignes

L’imagination me fait tourner les pages

Les mots volent dans ma pensée.

 

Vui đọc

Khi được đọc, thật vui

Truyện dẫn đường bằng hàng chữ

Tưởng tượng giúp lật trang

Chữ bay đầy trí não.

 

La nuit

Quand la nuit est tombée

Je rêve d’un cadeau que la vie m’a donné

Ses mystères, sans aucune nostalgie

Dans ces mystères je vois les étoiles

se déplacer toutes ensemble

Elles se forment en un seul bouquet des saisons

Ces saisons joyeuses redescendent ensuite à la terre.

 

Đêm

Khi đêm xuống

Tôi mơ một món quà, cuộc sống đã cho

Bí ẩn, mà chẳng buồn

Trong bí ẩn, sao dời đi cùng nhau

Thành bó hoa của mọi mùa

Rồi những mùa tươi vui này cùng xuống thăm trái đất.

 

Fleurs à foison

Dans la prairie, je vois des fleurs à foison

Les roses deviennent des fraises

Les pâquerettes, des bonbons à la menthe

Le cosmos, du chocolat fondant

Les tulipes, des gâteaux un parfum inconnu…

 

Đầy hoa

Giữa bãi cỏ xanh, mình thắp đầy ắp hoa

Hoa hồng biến thành dâu

Cúc đầu xuân, là kẹo bạc hà

Cúc chuồn chuồn, thành sô-cô-la thơm chảy

Uất kim hương, thành ổ bánh thơm mùi rất lạ…

 

Chère maman

Ma maman arrive à faire des choses magiques

Elle sait faire du dessin, des pliages, de la musique

Parfois, elle m’offre aussi des livres merveilleux

Elle s’occupe de moi, jour et nuit

Je l’adore aussi, jour et nuit.

 

Mẹ thương

Mẹ làm được những chuyện diệu kì

Mẹ vẽ, mẹ xếp hình, mẹ làm nhạc

Thỉnh thoảng, mẹ tặng mình những quyển sách thật hay

Mẹ chăm lo mình, ngày đêm

Mình thương mẹ, cũng ngày đêm.

Lê Khả Anh

(16/06/2020)

Lời kết :

Khả Anh năm 6 tuổi

Khả Anh, sinh ngày 04/05/2000, làm thơ năm 6 tuổi, khi còn mẫu giáo, chưa biết đọc và biết viết. Khả Anh suy nghĩ và làm thơ bằng tiếng Pháp, sau đó cùng bố dịch ra tiếng Việt.

Tên Khả Anh là do nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đặt, ghép một phần tên của bố chữ Khả và ghép một phần tên của mẹ chữ Anh. Bố là giáo sư đại học, có làm thơ. Mẹ là nhạc sĩ, có làm hội họa. Khả Anh chưa có dịp về thăm quê hương Việt Nam của mình.

Khả Anh ra đời tại Pháp, mang nhiều bệnh dị ứng. Bệnh của Khả Anh cực nhất là ban đêm, không ngủ được, thường hay yêu cầu bố đọc thơ, để dễ vào giấc ngủ.

Trong đêm, khi giấc ngũ chưa tới, Khả Anh tự làm thơ, với những tưởng tượng về một vũ trụ có người sống chung với thú vật, đằm thắm và chan hòa giữa thiên nhiên.

Đôi lúc, Khả Anh đưa tưởng tượng mình vào vũ trụ thật xa, vào những tinh cầu thật lạ, từ đó tự tạo cho mình những niềm tin vào quan hệ chặt chẽ giữa con người và trăng, sao, gió, mây...

Khi Khả Anh làm xong bài thơ, thường vẽ tranh kèm theo. Ban đêm làm thơ, ban ngày rảnh rỗi thì vẽ, lúc vui hứng thường đọc thơ Pháp và hát dân ca Việt Nam cho cả nhà nghe.

Khi nói về tựa tập thơ này : tại sao lại đặt tựa là "Tự do đi ! thời gian" ? Khả Anh trả lời rằng : "Lúc làm thơ là lúc thấy mình được tự do nhất, mỗi lần được tự do là mỗi lần thấy trời, trăng, sao, mấy, đất, mùa màng, cây cỏ, thú vật... cùng được tự do như mình...".

Năm 2017, Khả Anh là sinh viên trẻ nhất thi đậu vào Trường Nghệ thuật Paris. Năm 2020, Khả Anh đúng 20 tuổi, đang hoàn thành cao học, và đã được một nhà xuất  bản  nghệ  thuật  tại  Paris  mời hợp tác và triển lãm.