Trong hai tuần đầu tháng 5/2017, Ban hỗ trợ nạn nhân môi trường biển Giáo phận Vinh đi Châu Âu để vận động quốc tế hỗ trợ các nạn nhân thảm họa do công ty Formosa gây ra tại miền Trung Việt Nam cách nay một năm. RFI tiếng Việt phỏng vấn Giám mục Nguyễn Thái Hợp về chuyến đi này.
Ban hỗ trợ nạn nhân Giáo phận Vinh đến Văn phòng Môi trường và nhân đạo Liên Hiệp Quốc (OCHA) tại Genève. Trong ảnh, giám mục Phaolô Nguyễn Thái Hợp (giữa) và kỹ sư Emilia Wahlstrom, đại diện OCHA (bên trái Đức cha).Ảnh : thamhoaformosa.com
Thảm họa biển tại bốn tỉnh miền Trung Việt Nam, do công ty luyện thép Đài Loan Formosa gây ra, diễn ra cách nay đúng một năm. Cho đến nay, bất chấp những tuyên bố đền bù, và một số biện pháp khắc phục thảm họa từ phía chính quyền, theo nhiều thông tin tại chỗ, đời sống của người dân vẫn còn rất khó khăn, đặc biệt tình trạng đền bù không công bằng, thông tin về thảm họa không minh bạch tiếp tục gây phẫn nộ trong dân chúng.
Ban hỗ trợ nạn nhân môi trường biển Giáo phận Vinh, đứng đầu là Đức giám mục Phaolô Nguyễn Thái Hợp, đã có chuyến đi Châu Âu để chuyển đến một số cơ quan của Liên Hiệp Quốc, của Liên Hiệp Châu Âu, cũng như một số chính phủ và tổ chức dân sự, Thỉnh nguyện thư về thảm họa Formosa (xem thêm trang nhà của Ban hỗ trợ nạn nhân môi trường Giáo phận Vinh).
Mời quý vị theo dõi cuộc phỏng vấn của RFI tiếng Việt với Giám mục Nguyễn Thái Hợp tại Paris về ý nghĩa của chuyến đi này.
Chính quyền từ chối giúp đỡ quốc tế : Đâu là quyền của nạn nhân ?
"…Tôi rất vui mừng và hãnh diện là tại khắp nơi chúng tôi có những cuộc đối thoại và tiếp đón rất thân tình… Cũng có một số thông tin, mà ngày xưa chúng tôi có nghe, bây giờ được xác định rõ rệt hơn. Chẳng hạn, chuyện một số nước đã đề nghị chính quyền Việt Nam cho phép họ hỗ trợ Nhà nước và nhân dân để nghiên cứu và xử lý thảm họa môi trường biển. Và Nhà nước không chấp nhận. Sang bên này chúng tôi càng nhận thấy rõ rệt hơn là : chính Liên Hiệp Quốc cũng đã có những đề nghị đó.
Khi nghe như vậy, bản thân tôi thấy đau, và cũng thấy xấu hổ vì cách xử lý của những người cầm quyền…, của một số quan chức từ chối giúp đỡ…. Các nạn nhân có thể làm gì để đề nghị các cơ quan, phái đoàn đến ? Đây có phải là quyền của con người không ? Quyền của nạn nhân không ? Đó là những điều chúng ta… cùng nhau suy nghĩ…".
Ba chuyện bất bình : Thông tin độc chất, cơ chế bồi thường, sức khỏe người dân
"Cho đến hôm nay, nhà cầm quyền địa phương, cũng như trung ương, một số lần đã có những thông cáo, có những hội nghị về thảm họa môi trường Formosa, về đề nghị giải quyết.
Trước hết, về đề nghị giải quyết… cho đến hôm nay, chưa có thông cáo khoa học nào cho biết môi trường đó bị tác động bởi chất độc nào ? độc tố đó ảnh hưởng đến bao lâu ?...
Một Nhà nước tuyên bố là Nhà nước của nhân dân, của người nghèo, cho dân, vì dân, thế mà khi đối diện với thảm họa này, Nhà nước lại tự động gặp gỡ lãnh đạo công ty Formosa, hai bên quyết định mức bồi thường mà người dân không được tham khảo.
Rồi... bồi thường đó lại không phải dựa trên nghiên cứu mỗi gia đình, mà lại theo quy chế hành chánh ở trên đưa xuống. Rồi ở đây ta thấy nạn tham nhũng trong cách bồi thường…
Chính vì vậy, qua cách bồi thường đó mà có những vụ khiếu kiện, vụ dân chúng chặn đường quốc lộ, có những vụ dân chúng biểu tình, thì cũng nên hỏi tại sao ? !
Rồi riêng tỉnh Nghệ An cũng nằm trong khu vực bị thảm họa, nhưng cho đến nay vẫn không được nằm trong danh sách được đền bù…
(Về việc hỗ trợ khám, chữa bệnh)… Nhà nước ngăn cản chuyện đó. Tôi cũng có yêu cầu cơ quan quốc tế, Liên Hiệp Quốc, đến để khám bệnh, giúp bà con… Tôi có nghe tin nói là một số bà mẹ trẻ bị sẩy thai vì nhiễm độc… Tôi mong các cơ quan quốc tế đến để cho chúng tôi những dữ kiện rõ hơn…
…Chúng tôi thấy rằng chuyến đi này ít nhất cũng cho chúng tôi thêm một số niềm hy vọng…. tầm nhìn, chân trời mở rộng hơn, ý thức hơn về vấn đề quyền của con người…
RFI xin cảm ơn Đức giám mục Phaolô Nguyễn Thái Hợp.
***
Về các thông tin độc lập liên quan đến thảm họa Formosa, đáng chú ý gần đây có cuốn "Toàn cảnh thảm họa môi trường biển Việt Nam", do Green Trees, một tổ chức phi chính phủ tại Việt Nam thực hiện (bằng tiếng Việt và tiếng Anh). Báo cáo dài 190 trang đã được Green Trees chuyển đến chính phủ, Quốc Hội Việt Nam hồi tháng 10/2016 và được công bố trên mạng kể từ đầu tháng 5/2017.
Tầng đáy biển gần bờ bốn tỉnh miền Trung vẫn còn nhiễm độc.
Cuối tháng 4/2017, chính phủ Việt Nam thông báo tiếp tục yêu cầu không khai thác "tầng đáy gần bờ" (trong phạm vi 20 hải lý), với lý do để "tạo điều kiện khôi phục hệ sinh thái, nguồn lợi thủy sản", đồng thời "bảo đảm an toàn thực phẩm". Thời gian cấm kéo dài đến khi có xác nhận của bộ Y Tế và nguồn thủy sản có dấu hiệu khôi phục. Một giới chức bộ Nông nghiệp Việt Nam cũng thừa nhận sẽ phải mất hàng chục năm nữa mới có thể khôi phục được hệ san hô, như trước thảm họa.
Trọng Thành
**********************
Green Trees : Toàn cảnh thảm họa môi trường biển Việt Nam (RFA, 24/10/2016)
Báo cáo toàn cảnh môi trường biển Việt Nam - Green Trees
Sáng ngày 19 tháng 10 nhóm Green Trees, trước đây có tên gọi Hà Nội Xanh, đã gửi cho Quốc hội bản báo cáo "Toàn cảnh thảm họa môi trường biển Việt Nam" nhằm giúp cho các đại biểu Quốc hội có thông tin về thảm họa môi trường biển nhiều hơn khi vấn đề Formosa được đưa ra bàn thảo. Mặc lâm có cuộc phỏng vấn Dược sĩ Nguyễn Anh Tuấn một thành viên của nhóm Green Trees để tìm hiểu về nội dung cũng như mục tiêu của bản báo cáo này. Trước tiên Dược sĩ Tuấn cho biết :
Nguyễn Anh Tuấn : Chúng tôi làm bản báo cáo là giúp cho những người quan tâm muốn nghiên cứu và muốn nắm được thông tin đầy đủ một cách có hệ thống, khách quan, đa chiều về thảm họa đã diễn ra do đó chúng tôi cho rằng đó không hẳn là một việc xuất bản mà đơn giản chỉ là báo cáo mà cụ thể đối tượng đầu tiên mà chúng tôi gửi tới thì đó là các đại biểu quốc hội.
Chúng tôi ý thức được rằng 500 đại biểu quốc hội chắc chắn đại đa số họ không hiểu hết vụ việc vậy thì đối với tình hình đang rất căng thẳng hiện nay, với tình trạng người dân đang rất bức xúc vì không được giải quyết sinh kế, không tìm được sự đền bù thỏa đáng thì rõ ràng quốc hội cần phải có trách nhiệm nghiên cứu đầy đủ về vụ việc này và vào cuộc. Với tâm nguyện đó chúng tôi cho rằng dù có khó khăn đến đâu chúng tôi cũng sẽ vượt qua được.
Mặc Lâm : Anh có thể cho biết thành viên của Green Trees thuộc thành phần xã hội nào và những khó khăn mà các anh chị gặp phải là gì ?
Nguyễn Anh Tuấn : Các thành viên cốt lõi của Green Trees chúng tôi đều có trình độ đại học trở lên. Có kỹ sư, bác sĩ, dược sĩ, luật sư, nhà báo do đó bằng trí tuệ tập thể mà hình thành báo cáo này. Tuy nhiên khó khăn chủ yếu nó tới là "quyền tiếp cận thông tin", khi mà những thông tin về vụ việc liên quan đến sai phạm của Formosa cho đến thời điểm này chúng tôi chỉ được biết qua thông tin đại chúng.
Nhờ ông Bộ trưởng Trần Hồng Hà ông ấy công bố Formosa là thủ phạm kèm theo tuyên bố là đã phát hiện ra 53 sai phạm của Formosa. Chúng tôi hoàn toàn rất mong muốn được biết những sai phạm ấy nó là cái gì? Hay là biên bản thỏa thuận của chính phủ với bên đại diện Formosa, liên quan đến việc Formosa nhận tội nó gồm nội dung gì...
Những cái đó chúng tôi không có, những thông số chi tiết của các nhà khoa học tham gia vào cuộc điều tra khẳng định sai phạm của Formosa. Hay là ví dụ một điều rất là đơn giản thôi đó là danh sách những chất độc đã gây độc cho biển miền Trung trong thời gian vừa qua là những chất gì ? Chúng tôi không thể nào tiếp cận được do chính phủ hiện nay hoàn toàn đang bưng bít thông tin, không cho dân quyền tiếp cận thông tin mà lẽ ra họ phải được biết, đó là những khó khăn lớn nhất của chúng tôi.
Mặc Lâm : Anh có thể tóm tắt bản báo cáo được thực hiện với các nội dung như thế nào hay không ?
Nguyễn Anh Tuấn : Tôi cũng xin được khái quát nội dung của bản báo cáo nó đề cập đến thảm họa này, thứ nhất theo chiều thời gian, đối với từng thời điểm thì có từng phản ứng của các bên. Từ các hành động tự giác của các bên. Bên cạnh đó chúng tôi tiếp cận các nguồn thông tin từ tất cả các bên. Từ các bài báo đã được đăng trên báo chính thống hay những bài viết của các blogger, các Facebooker hay những nhà hoạt động độc lập và bên cạnh đó chúng tôi tiếp cận theo các góc độ như góc độ liên quan đến môi trường, góc độ liên quan đến luật pháp, liên quan đến vai trò của nhà nước hay liên quan đến vai trò của các tổ chức xã hội dân sự.
Mặc Lâm : Thường thì tất cả văn bản được các tổ chức xã hội dân sự gửi đi cho chính phủ hay cho Quốc hội đều không được phản hồi. Để tránh tình trạng này Green Trees đã có cách nào khác khiến cho người nhận chú ý và phải thực hiện nó hay không ?
Nguyễn Anh Tuấn : Bản báo cáo này chúng tôi kỳ vọng không chỉ gửi tới Quốc hội hay đại diện các cơ quan ban ngành có trách nhiệm trong việc xử lý thảm họa Formosa mà chúng tôi tìm mọi cách để có thể giúp cho độc giả hay những người muốn nghiên cứu về thảm họa tiếp cận bản báo cáo này. Còn quay lại chuyện làm thế nào để nhận được phản hồi thì tôi xin lấy ví dụ: khi chúng tôi đến Quốc hội, ngoài việc chúng tôi đến văn phòng Quốc hội để gửi thì chúng tôi còn trực tiếp đi gặp một số các Đại biểu Quốc hội đương nhiệm ở nhiệm kỳ 14 này có gửi báo cáo và trao đổi trực tiếp với họ.
Bản thân họ cũng có thiện chí, họ hỏi lại chúng tôi là các bạn có kỳ vọng gì với các đại biểu Quốc hội ? Nên nắm điều gì và cần phải có những quan điểm, những phát biểu như thế nào trước Quốc hội và trước các cơ quan ban ngành trách nhiệm.
Chúng tôi nghĩ rằng sau một thời gian nữa thì chúng tôi sẽ tìm cách gặp gỡ với những Đại biểu Quốc hội mà chúng tôi cho rằng ít nhất có liên quan trực tiếp thí dụ như đại biều Quốc hội thành viên của các Ban Chuyên trách mà chúng tôi đã gửi. Chúng tôi có tiếp cận, có trao đổi cụ thể về vấn đề này. Bên cạnh đó chúng tôi cũng sẽ theo dõi việc họ làm việc trong kỳ họp thứ hai này.
Mặc Lâm : Anh có thể cho biết Green Trees được thành lập từ khi nào và cách thức hoạt động cũng như mục tiêu của nó là gì ?
Nguyễn Anh Tuấn : Bản thân Green Trees vốn là nhóm Hà Nội Xanh, là nhóm có thể nói đóng vai trò dẫn dắt phong trào bảo vệ cây xanh Hà Nội. Là nhóm kiên trì cuối cùng đi theo hướng minh bạch, tức là đòi chính quyền thành phố Hà Nội và chính quyền Trung ương là phải minh bạch các hành vi sai phạm trong vụ chặt phá cây xanh Hà Nội năm 2015.
Trong tình thần đó sang năm 2016 chúng tôi đã đổi tên và đồng thời gần như hoàn thiện hơn nhóm của mình để trở thành nhóm có tôn chỉ hoạt động về môi trường. Tuy nhiên như anh biết trong điều kiện của Việt Nam thì việc người dân thực hiện các quyền của mình vào việc bảo vệ môi trường thì nó gặp hạn chế nằm trong bối cảnh chung là người dân Việt Nam chưa được thực sự tôn trọng các cái quyền của mình. Do đó trong quá trình bảo vệ môi trường chúng tôi đồng thời còn bảo vệ quyền của mọi công dân được tham gia vào bảo vệ môi trường, cũng như quyền được tiếp cận thông tin, quyền được lên tiếng các vấn đề xã hội liên quan đến môi trường của Việt Nam.
Mặc Lâm : Xin cám ơn Dược sĩ Nguyễn Anh Tuấn
Mặc Lâm biên tập viên