Một người trong nước từng bị bỏ tù với cáo buộc theo tổ chức Chính phủ Quốc gia Việt Nam Lâm thời ở Hoa Kỳ lên tiếng cho biết ông bị ghép tội oan. Trong khi đó, các tổ chức vận động cho nhân quyền thường giữ im lặng trước những vụ án bị cho là có dính líu đến bạo lực, khủng bố.
Phiên xử 12 người bị cáo buộc thuộc tổ chức Chính phủ Quốc gia Việt Nam lâm thời. Phiên xử diễn ra tại TPHCM hôm 22/8/2018 - AFP
Chính phủ Quốc gia Việt Nam lâm thời nói gì ?
Theo thống kê của RFA, từ năm 2017 cho đến nay, có ít nhất 60 người bị kết án vì cáo buộc theo tổ chức có tên Chính phủ Quốc gia Việt Nam lâm thời tại Hoa Kỳ. Theo truyền thông Nhà nước, hầu hết trong số này đều bị khép vào tội "hoạt động chống chính quyền" với các hành vi bạo lực, khủng bố như chế tạo bom xăng, đốt nhà để xe sân bay…
Một số vụ án đáng chú ý bao gồm : 16 người theo tổ chức này bị kết án về tội đặt bom xăng tại nhà xe và cổng ga đến sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất hồi năm 2017 ; năm 2018, 12 người bị kết án tù với cáo buộc tuyên truyền, kích động biểu tình, dụ dỗ, lôi kéo và hứa sẽ phong chức cho những người tham gia Chính phủ Quốc gia Việt Nam lâm thời ; một nhóm 12 người khác cũng bị kết án vào năm 2022 vì tham gia vào tổ chức này với cáo buộc những người này đã thực hiện "trưng cầu dân ý" bầu cho ông Đào Minh Quân làm "Tổng thống Đệ tam Việt Nam Cộng Hòa.
Mới đây nhất, hôm 17/3, bà Phan Thị Thanh Nhã, sinh năm 1984, ngụ tại thị xã Cai Lậy, Tiền Giang bị bắt với cáo buộc "hoạt động nhằm lật đổ chính quyền". Bà Nhã bị cho đã tham gia tổ chức Chính phủ Quốc gia Việt Nam lâm thời.
Từ tháng 1/2018, Bộ Công an Việt Nam lên tiếng cho rằng tổ chức "Chính phủ Quốc gia Việt Nam Lâm thời" là tổ chức khủng bố. Những người đứng đầu được nêu tên là ông Đào Minh Quân, hiện đang ở Mỹ tự xưng chức danh Tổng thống ; Kelly Triệu Thanh Hoa, 50 tuổi, quốc tịch Mỹ, chức danh "chuẩn tướng" ; Bà Lâm Ái Huệ, 50 tuổi, quốc tịch Canada, chức danh "trung tướng"…
Bà Lâm Ái Huệ, khi trao đổi với RFA về những vụ bắt giữ người liên quan đến tổ chức của mình, nói :
"Đại khái là họ (chính quyền Việt Nam - PV) không muốn những người ở Việt Nam ủng hộ chính phủ này (Chính phủ Quốc gia Việt Nam lâm thời - PV). Bởi vì họ biết rằng chính phủ này và Tổng thống Đào Minh Quân là thật.
Tổng thống là người đã song hành với chính phủ Hoa Kỳ và Liên hiệp Âu Châu, Tổng thống đã được dân bầu thì họ (chính quyền Việt Nam - PV) sợ là Tổng thống sẽ về lấy lại nước, cho nên họ tìm cách ngăn cản dụ dỗ, đến khi họ dụ dỗ không được thì bắt đầu giữ người".
Bà Lâm còn cho biết Chính phủ Quốc gia Việt Nam lâm thời sẽ có hành động bảo vệ cho những người là thành viên của tổ chức mà bị kết án tù :
"Sẽ có ! Chính phủ chẳng những đã giúp những người tham gia chính phủ mà sẽ giúp những người đấu tranh chống Cộng sản Việt Nam, cái chuyện đó chính phủ sẽ thực hiện".
Tuy nhiên, khi phóng viên hỏi về những hành động cụ thể là gì thì bà Lâm nói "Tạm thời thì chúng tôi chưa cho biết được !".
Phóng viên RFA không thể liên hệ được với ông Đào Minh Quân để hỏi thêm chi tiết.
Người bị án nói gì ?
Ông Trần Quốc Lượng là người bị kết án năm năm tù giam hồi năm 2017 với cáo buộc "Hoạt động chống nhà nước". Ông bị khởi tố cùng với 15 người khác, vì hành vi tổ chức đặt bom xăng tại sân bay Tân Sơn Nhất, theo báo chí Nhà nước đưa tin.
Tuy nhiên, khi trao đổi với RFA, ông Lượng bác bỏ những cáo buộc này và khẳng định mình không liên quan đến tổ chức Chính phủ Quốc gia Việt Nam lâm thời. Tất cả tội danh là do cán bộ công an đe doạ, ép buộc ông phải nhận tội trong quá trình điều tra :
"Họ (cán bộ điều tra - PV) ghép tôi vào vụ đánh bom sân bay Tân Sơn Nhất, 16 người ra toà nhưng tôi đâu có biết những người ấy là ai đâu, tới chừng ra toà, đứng trên vành móng ngựa chung mới biết á chứ !"
Kể lại câu chuyện của mình, ông Lượng nói trước khi bị bắt, ông có bất mãn với các chính sách của Nhà nước, đặc biệt là về vấn đề Biển Đông hay đối ngoại với Trung Quốc. Do đó, ông đã công khai lên tiếng một cách ôn hoà trên trang Facebook cá nhân của mình.
Vào tháng 1/2017, ông Lượng cùng với vợ bị công an bắt tạm giam. Trong quá trình điều tra, ông Lượng cho biết bị công an ép buộc phải nhận mình là thành viên của tổ chức Chính phủ Quốc gia Việt Nam lâm thời, nếu không cả hai vợ chồng đều sẽ bị kết án :
"Họ (cán bộ điều tra - PV) nói rằng bây giờ một là họ bắt cả hai đứa, còn hai là tôi nhận hết thì họ sẽ thả vợ tôi về. Lúc đó tôi nghĩ nếu đi cả hai đứa thì chết ! Như vậy là tôi chịu nhận".
Đến khi nhận kết luận điều tra thì ông Lượng mới "té ngửa" khi biết mình bị khép vào các hành vi khủng bố. Theo bản kết luận, ông Lượng có vai trò là người chuẩn bị, chế tạo vũ khí, bom xăng :
"Họ (cán bộ điều tra - PV) nói tôi là chịu trách nhiệm về chế tạo vũ khí, mà trong khi đó vũ khí là cái gì, nó ở đâu thì không hề có luôn.
Nếu như kêu tôi chế tạo thì theo Luật tố tụng hình sự phải có văn bản thực nghiệm, phải có vũ khí và dựng lại hiện trường… Nhưng tất cả đều không có hết.
Họ nói tùm lum hết, có hồi thì họ nói rằng mày đem vũ khí bị bắt, rồi có khi thì họ nói bị bắt tại chỗ cùng tang chứng… Nhưng họ bắt tôi trước mặt nhiều người mà bây giờ họ nói vậy".
Ông Lượng mãn hạn tù vào tháng 2/2022 và hiện đang trong thời hạn quản chế. Ông cho biết từ khi bị bắt với cáo buộc theo tổ chức Chính phủ Quốc gia Việt Nam lâm thời, không có bất kỳ một ai là người của tổ chức này liên hệ, lên tiếng hay giúp đỡ cho gia đình ông cả, ông chưa từng tiếp xúc với ai thuộc tổ chức này :
"Tôi không biết gì về những người ở bên đó hết. Chỉ có mỗi một cô Hạnh (Nguyễn Thuý Hạnh - PV) ở trong Quỹ Tù nhân Lương tâm có giúp đỡ tôi, còn lại những người kia thì tôi không biết ai hết".
Các tổ chức nhân quyền dè dặt khi lên tiếng
Vậy, trong số khoảng 60 người đã bị kết án tù với cáo buộc theo tổ chức của ông Đào Minh Quân, có bao nhiêu người thực sự là thành viên của tổ chức, còn bao nhiêu người bị gán ghép tội trạng như trường hợp của ông Lượng ?
Từ năm 2018 cho đến nay, các tổ chức nhân quyền, cả quốc tế và Việt Nam, chưa lên tiếng cho những người bị bỏ tù với cáo buộc theo Chính phủ Quốc gia Việt Nam lâm thời.
Lý giải về điều này, ông Nguyễn Trường Sơn, người làm việc cho tổ chức Ân xá Quốc tế, chuyên phụ trách vấn đề Việt Nam, từ năm 2018 tới năm 2021, cho biết, thông thường các tổ chức nhân quyền sẽ rất cẩn trọng, dè dặt hơn đối với các vụ án chính trị, có yếu tố bạo lực, khủng bố :
"Theo tôi, nguyên nhân chính khiến cho các tổ chức nhân quyền tỏ ra dè dặt đối với các vụ án liên quan đến tổ chức Chính phủ Quốc gia Việt Nam lâm thời đó là vì các cáo buộc mà phía Nhà nước đưa ra đối với những người này, trong đó có các cáo buộc rất nghiêm trọng về khủng bố.
Các tổ chức nhân quyền từ trước đến nay rất tránh lên tiếng ở các vụ việc mà người bị cáo buộc có sử dụng bạo lực ở bất kỳ hình thức nào".
Cũng theo ông Sơn, trong bối cảnh ở Việt Nam hiện nay, thông tin về các vụ án mang tính chính trị, dù có liên quan đến bao lực hay không, rất ít được công khai. Do đó, các tổ chức nhân quyền không có điều kiện để xác minh những cáo buộc của Nhà nước là có đúng sự thật hay không.
Một nguyên nhân khác khiến các tổ chức nhân quyền không lên tiếng ở các vụ án liên quan đến Chính phủ Quốc gia Việt Nam lâm thời là vì, theo ông Sơn, từ năm 2017 cho đến nay, số vụ bắt giữ người bất đồng chính kiến tăng cao. Do đó, các tổ chức này thường sẽ tập trung ưu tiên tiếp cận với các vụ án mà họ có năng lực xác minh được thông tin.