Tập đoàn Điện lực Việt Nam – EVN vừa kiến nghị Bộ Công Thương trình Thủ tướng chủ trương nhập điện tái tạo từ Lào. Với lý do được nói để giảm nguy cơ thiếu điện ở miền Bắc.
Một trang trại năng lượng gió và mặt trời tại tỉnh Bình Thuận. AFP PHOTO
Theo EVN, nhiều nhà đầu tư dự án điện gió tại Lào muốn bán điện cho Việt Nam với tổng công suất 4.149 MW, đấu nối qua khu vực Quảng Trị.
Cụ thể là hai dự án là Savan 1 và AMI Savanakhet – Lào muốn bán điện cho Việt Nam từ nay đến 2025. Ngoài ra, dự án điện gió Trường Sơn, công suất 250 MW của Công ty cổ phần Đầu tư năng lượng Việt Lào dự kiến vận hành quý IV năm 2025 và sẽ đấu nối vào trạm biến áp 220 kV Đô Lương – Nghệ An.
Tiến sĩ Lê Đăng Doanh, nguyên Viện trưởng Viện Quản lý Kinh tế Trung ương từ năm 1993 đến năm 2002, khi trả lời RFA hôm 20/12, nói :
"Hiện nay nguồn cung điện ở Việt Nam ở miền Trung và miền Nam dồi dào do có điện gió và điện mặt trời. Trong khi đó miền Bắc giờ nắng và mùa đông điện thấp và điện gió cũng chưa phát triển, vì vậy cho nên có tình trạng thiếu điện cục bộ ở miền Bắc và việc mua điện của Lào là một trong những biện pháp cần thiết, để tạm thời khắc phục sự thiếu hụt này. Hy vọng Việt Nam sẽ có những bước cải thiện để có thể tự túc về điện".
Tuy nhiên Tiến sĩ Ngô Đức Lâm, chuyên gia năng lượng độc lập thuộc Liên minh Năng lượng bền vững Việt Nam ; nguyên Phó viện trưởng Viện Năng lượng, khi trao đổi với RFA hôm 20/12/2023, cho rằng việc mua điện của Lào phải tùy theo tình hình sản xuất điện tại các tỉnh biên giới :
"Nhập điện phần lớn cho các tỉnh sát biên giới sử dụng, chứ không phải trung chuyển vào trong. Năng lượng mặt trời phần lớn là sử dụng tại chỗ chứ không phải chuyển đi, mà cũng không có đường dây để chuyển. Theo tôi nếu tại đó, năng lượng mặt trời của Việt Nam địa phương làm được, thì phải sử dụng, nếu thiếu thì mới mua của Lào, như vậy thì được. Chứ nếu vùng biên giới Việt Nam năng lượng mặt trời sản xuất ra không mua, mà lại đi mua điện của Lào là không nên".
Theo Tiến sĩ Ngô Đức Lâm, việc mua điện của Lào có thể do trước đây Chính phủ Việt Nam có thỏa thuận với Chính phủ Lào về kinh tế lẫn chính trị. Ông nói tiếp :
"Về kinh tế thì thủy điện bên đó dồi dào phần lớn là rẻ hơn Việt Nam và thứ hai là để phục vụ cho nền kinh tế của Lào. Ngoài kinh tế còn cả chính trị, theo tôi nhà nước đã có thỏa thuận thì phải thực hiện. Tôi thấy tất cả nhập vào tỷ lệ rất nhỏ, dưới 5% tổng sản lượng, không đáng đâu".
Một dự án điện gió tại tỉnh Bạc Liêu. AFP PHOTO.
Trong khi kiến nghị mua điện tái tạo của Lào thì tại dự thảo Nghị định cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà được Bộ Công Thương lấy ý kiến vào trung tuần tháng 12 năm 2023 quy định ‘Người dân đầu tư điện mặt trời mái nhà được kết nối với hệ thống điện và bán sản lượng dư cho EVN nhưng với giá 0 đồng’.
Một người dân có đầu tư điện mặt trời ở Bình Phước không muốn nêu tên vì lý do an toàn, cho biết những khó khăn hiện nay :
"Mình thấy có một thực trạng như thế này, giờ đang có rất nhiều người điêu đứng vì điện năng lượng mặt trời. Thứ nhất, là bây giờ nhà nước vẫn chưa ra chính sách mới để tiếp tục thu mua điện năng lượng mặt trời. Làm thì làm đúng chính sách thôi, như đúng nhà nước đưa ra là điện áp mái, nhưng đến bây giờ đặc biệt là tỉnh Bình Phước như vừa rồi hết suất được bán điện năng lượng mặt trời, người nào làm sau phải mua lại suất bán điện của người khác, thì mới được bán điện".
Tiến sĩ Lê Đăng Doanh cho biết, ông hy vọng EVN sẽ có những biện pháp thích hợp để có thể mua điện mặt trời và mua điện gió của người dân ở trong nước với giá thích hợp. Tuy nhiên ông Doanh nói tiếp :
"Vấn đề ở đây là cần phải đầu tư các phương tiện tích điện, bởi vì điện mặt trời không thể cung cấp sau khi mặt trời lặn, còn điện gió cũng phải có biện pháp tích điện bởi vì sức gió có thể thay đổi. Gió ở Cà Mau hay ở miền Nam Trung bộ rất mạnh, nhưng sức gió ở miền Bắc có thể thay đổi. Tôi rất hy vọng EVN tìm giải pháp có thể mua điện của dân và trả cho dân một số tiền nhất định, để có thể phát huy tiềm năng điện tái tạo ở trong nước".
Vào tháng 3 năm 2023, 36 nhà đầu tư điện tái tạo đã cùng ký văn bản kiến nghị thủ tướng về những bất cập trong cơ chế giá phát điện khiến 34 nhà máy điện đã đầu tư xong nhưng không thể bán điện cho EVN.
34 nhà máy này bao gồm 28 dự án điện gió và 6 dự án điện mặt trời, đã hoàn thành đầu tư xây dựng nhà máy, vượt qua giai đoạn thử nghiệm, đủ điều kiện phát điện lên lưới, nhưng vẫn chưa thể bán điện cho EVN.
Theo Tiến sĩ Ngô Đức Lâm, để mua điện mặt trời mái nhà của dân, chính phủ cần phải nghiên cứu kỹ lại quy hoạch điện 8 :
"Thứ nhất, vì Tổng sơ đồ 8 khi duyệt thì năng lượng mặt trời áp mái chỉ được phép tự sử dụng, không được bán cho người khác, nên không được đưa vào và bán trên lưới. Theo tôi nên tính toán lại, vì sản lượng nền trước đây đa số là nhiệt điện, thủy điện, nhiệt điện khí nhằm đảm bảo an ninh năng lượng. Khi đó vì năng lượng tái tạo ban đêm không có, có nhược điểm đấy. Nhưng trước đây tỷ lệ nhiệt điện than cao do rẻ, khi đó chỉ hơn 7 cents, nhưng mua năng lượng tái tạo tới 10 cents sợ phải bù lỗ. Nhưng hiện tại nhiệt điện than phải nhập khẩu than nước ngoài giá đắt lên gấp nhiều lần, cho nên năm ngoái lỗ 16 ngàn tỷ, có khả năng hai năm lỗ 24 ngàn tỷ, nên phải tăng giá điện lên…".
Vì thế Tiến sĩ Ngô Đức Lâm cho rằng, nên tính toán lại, nên tăng năng lượng tái tạo nối lưới, như vậy mới hợp lý.
Nguồn : RFA, 20/12/2023