Thường trực Ban Bí thư – Trương Thị Mai đã đề nghị các bộ, ngành liên quan cũng như các địa phương thể hiện quyết tâm cao để gỡ bỏ cảnh báo thẻ vàng IUU trong năm 2024. Theo bà Mai, trách nhiệm đầu tiên là Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, sau đó là các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và mỗi ngư dân.
Tàu tuần duyên của Indonesia giữ một tàu cá Việt Nam gần khu vực quần đảo Natuna của Indonesia hôm 26/7/2020. AFP Photo
Bà Trương Thị Mai phát biểu như vừa nêu tại Hội nghị về thực hiện Chỉ thị 32 của Ban Bí thư Đảng cộng sản Việt Nam về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định và phát triển bền vững ngành thủy sản (IUU) hôm 22/4/2024.
Ông Trần Văn Lĩnh - Chủ tịch Hội Nghề cá Thành phố Đà Nẵng, khi trao đổi với Đài Á Châu Tự Do hôm 23/4/2024, nhận định :
"Cả chính quyền lẫn ngư dân Việt Nam đều có những biện pháp tích cực để thực hiện điều này. Tuy nhiên ngư dân cũng có một số người trong thời buổi kinh tế khó khăn và vùng biển của Việt Nam cũng cạn kiệt do khai thác quá mức… dẫn đến chuyện ngư dân đôi khi phải đi tìm nơi có nhiều cá hơn để đánh bắt nhằm bảo đảm không thua lỗ, thậm chí dùng thủ đoạn để đi đánh cá xâm lấn vào vùng biển nước khác".
Mặt khác theo ông Lĩnh, có một số vùng biển có khái niệm về biên giới không rõ ràng, chồng lấn nên ngư dân dễ vi phạm. Ông Lĩnh nêu ví dụ :
"Như vùng biển Cỏ Mây vẫn tuyên bố là của Việt Nam, nên ngư dân cứ ra đánh cá. Trước đây thì có khi Trung Quốc đuổi bắt, nhưng sau đó thì Philippines lại tăng cường bắt bớ và coi đó là xâm phạm, trong khi trước đây thì Philippines bỏ lơ… Thành thử những bằng chứng ngày càng rõ ràng hơn, khi các quốc gia trên vùng lãnh thổ tranh chấp tăng cường thể hiện về chủ quyền của họ".
Theo ông Lĩnh, mặc dù Hội Nghề cá Việt Nam cũng như chính quyền đã bằng mọi biện pháp tuyên truyền giáo dục người dân về vấn đề này nhưng theo ông Lĩnh, ngư dân vẫn nhiều lần vi phạm vì nghĩ rằng vùng biển bao la nhà nước không quản lý được. Dù nhà nước Việt Nam đã có những phương tiện để bắt, phạt ngư dân vi phạm, nhưng theo ông Lĩnh còn xảy ra tình trạng này.
Ông Trần Văn Lĩnh cho rằng, dù có thể không sớm gỡ thẻ vàng, nhưng EU vào năm 2023 đã thừa nhận những nỗ lực của Việt Nam. Theo ông Lĩnh, tình trạng chung có thể là chưa tốt nhất, nhưng thẻ vàng là một cái án treo để cho cả chính phủ và ngư dân Việt Nam cần nỗ lực hơn nữa…
Cảnh sát biển Thái Lan đã bắt quả tang hai tàu cá Việt Nam đánh bắt trái phép trên vùng biển Thái Lan vào ngày 18 tháng 4 năm 2020. AFP.
Ủy Ban Châu Âu EC vào ngày 23/10/2017 đã quyết định cảnh cáo thẻ vàng đối với hải sản Việt Nam, vì không cải thiện kịp thời và đầy đủ các yêu cầu của EC trong công tác chống hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định IUU.
Từ lúc đó đến nay EC đã bốn lần qua Việt Nam kiểm tra việc cải thiện tình trạng này của Việt Nam. Mới nhất là vào tháng 10 năm 2023, khi đó đoàn thanh tra của EC đã ghi nhận Việt Nam có nhiều nỗ lực, quyết tâm chính trị trong thực hiện những khuyến nghị chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định IUU.
Tuy nhiên trong kỳ kiểm tra thứ tư, EC cho rằng, kết quả tổ chức thực hiện trên thực tế ở địa phương đến nay vẫn còn hạn chế trong việc theo dõi, kiểm soát, giám sát hoạt động tàu cá, xử phạt vi phạm khai thác IUU ; chế tài xử lý đối với các doanh nghiệp gian lận chưa nghiêm khắc.
Trong khi đó, vào ngày 16/4/2024 tại tỉnh Kiên Giang, Ban Chỉ đạo Bộ Tư lệnh Cảnh sát biển về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định IUU cũng đã tổ chức Hội nghị đánh giá kết quả triển khai đợt cao điểm tháng 3/2024. Tại Hội nghị, Bộ Tư lệnh Cảnh sát biển cho biết đã cơ bản hoàn thành nhiệm vụ được giao.
Ông Phan Huy Hoàng, Chủ tịch Hội nghề cá tỉnh Quảng Ngãi, khi trả lời RFA liên quan việc này cho biết :
"Nghề cá thì nhỏ, ngư dân thì đông, một tỉnh hàng ngàn tàu như vậy. Mà bến cảng, bến bãi đâu phải như nước ngoài, tàu đi đánh cá về, mà thật ra là ghe thôi, không phải là tàu lớn có radar, có kiểm soát… Nói chung giống như họ lên rừng khai thác, bây giờ họ ra biển đánh bắt rồi họ về…
EU thì muốn như thế, muốn Việt Nam tất cả nguồn cá đưa vào chế biến, đưa vào xuất khẩu là phải có xác định nguồn gốc… Nhưng mà không làm được hết đâu. Chỉ có những tàu lớn của công ty lớn khi về có người thu mua, cơ quan giám sát, thì mới xác nhận được khối lượng. Chứ còn ngư dân chúng tôi thì chỉ phát cho họ sổ nhật ký, họ đánh bắt vùng nào, ở tọa độ nào, giờ nào…"
Nhưng theo ông Hoàng, biện pháp thủ công như vậy thì khó có thể kiểm soát toàn diện.
Một ngư dân ở Quảng Ngãi không nêu tên vì lý do an toàn cho RFA biết thực tế :
"Có nhiều cái khổ cực lắm… ví dụ ở đất nước Việt Nam không có đợt con mực… ngày đó ít… mà qua đất họ con mực nó nhiều… nên mình phải qua họ mà làm, để mà kiếm ăn… Định vị, mấy tầm ngư đầy đủ lắm chức, ba cái máy nhà nước mình đưa thì đi đến đâu nhà nước biết đến đó… Nhà nước báo cho mình, nhưng mình không tính toán được thì rủi có cái chi thì nhà nước họ không can thiệp…"
Theo ngư dân này, dù có định vị, có máy móc đầy đủ, nhưng làm nghề cá này, tàu có thể trôi 50-70 hải lý qua biển nước ngoài.
Vào ngày 23/4/2024 tại Đà Nẵng đã diễn ra Hội thảo khu vực về Chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định IUU… Với sự tham gia của hơn 70 đại biểu, là các chuyên gia quốc tế và khu vực trong lĩnh vực thực thi pháp luật thủy sản đến từ 12 quốc gia gồm : Mỹ, Australia, Canada, Hàn Quốc, Nhật Bản, Vương quốc Anh, Malaysia, Philippines, Indonesia, Thái Lan và Việt Nam.
Các chuyên gia cho rằng, dù hợp tác dưới hình thức nào đều nên hướng tới mục tiêu chung là chứng minh sự hợp tác thực thi luật hàng hải và quyết tâm trong việc chống khai thác IUU, góp phần bảo vệ và duy trì nguồn lợi thủy sản cho các thế hệ tương lai.
Theo thuật ngữ quốc tế, IUU (Illegal, Unreported and Unregulated Fishing) nghĩa là hoạt động đánh bắt cá trái phép, không báo cáo và không được quản lý. Quy định này bao gồm ba tiêu chuẩn với những hải sản nhập khẩu vào EU. Nếu tỷ lệ vi phạm các quy định này thấp thì không sao, nhưng nếu tỷ lệ cao thì EU sẽ kiểm tra toàn bộ lô hàng của nơi xuất xứ trong vòng ít nhất sáu tháng, hay còn gọi là phạt "thẻ vàng".
Nguồn : RFA, 23/04/2024