Chính quyền Việt Nam có thể đối phó Công đoàn độc lập trong EVFTA như thế nào ? (CaliToday, 27/03/2018)

Một cựu cán bộ công đoàn nhà nước nhưng mang quan điểm cấp tiến cho biết rằng từ cuối năm 2015 đến cuối năm 2016, các cơ quan về lao động như Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đã không nhận được chỉ thị nào của Chính phủ và đảng về triển khai Công đoàn độc lập, mà chỉ có những động tác nâng cao vai trò công đoàn nhà nước" như một cách đối phó thuần túy với quốc tế.

EVFTA - Ảnh : VTC News

Năm 2018 đang trở về bầu không khí "Việt Nam sắp vào TPP" của năm 2015. Một lần nữa, công đoàn độc lập lại được giới chóp bu Việt Nam mang ra hứa hẹn như một "món quà" để Liên Hiệp Châu Âu (EU) sớm phê chuẩn EVFTA (Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và EU).

Lời hứa hẹn mới nhất là "đến tháng 10 năm 2020 thì Công ước về quyền tự do thành lập công đoàn độc lập (Công ước số 87 của ILO) sẽ được hoàn tất", do Đại sứ Vương Thừa Phong – Trưởng phái đoàn Việt Nam tại EU – đưa ra.

Nhưng trước khi EVFTA được Quốc hội Châu Âu thông qua, chính thể độc đảng ở Việt Nam phải làm một số động tác triển khai Công đoàn độc lập.

Dấu hỏi rất lớn xoáy vào "lòng thành tâm" của chính quyền Việt Nam : liệu trong vài ba năm tới họ sẽ có được một chút thành thật để ban hành quy định về quyền tự do thành lập công đoàn độc lập cho công nhân, hay chỉ là những động tác mị dân, tuyên truyền nửa vời về công đoàn độc lập trong khi không làm bất kỳ điều gì để thúc đẩy tính thực tiễn của định chết này ?

Hãy nhìn lại "lòng thành tâm" của chính quyền Việt Nam trong thời gian chuẩn bị vào TPP và do đó bắt buộc phải làm một số bước để triển khai công đoàn độc lập như cam kết của họ với người Mỹ.

Vào năm 2017 khi chóp bu Việt Nam đang cố gắng vận động EU phê chuẩn EVFTA, Hoàng Bình – Phó chủ tịch của Phong trào Lao Động Việt (người bên phải), đã bị công an Nghệ An bắt giam, để vào đầu năm 2018 bị xử án nặng nề đến 14 năm tù giam.

Vào cuối năm 2015, đã xuất hiện những dấu hiệu và biểu hiện cho thấy chính quyền Việt Nam muốn "đi tắt đón đầu" cơ chế Công đoàn độc lập bằng một phương châm duy nhất : Quốc doanh hóa Công đoàn độc lập. Tức tập dượt càng sớm càng tốt cho các công đoàn quốc doanh "chủ động tổ chức đình công" cho công nhân và hy vọng qua đó sẽ thu hút được số đông công nhân, thay vì để cho công nhân rơi vào tầm ảnh hưởng của những tổ chức công đoàn độc lập hoàn toàn không chịu sự lãnh đạo của đảng và nhà nước.

Nói trắng ra là "đình công cuội", như lịch sử đương đại của đảng đã một số lần tổ chức "biểu tình cuội".

Đến năm 2016, khoảng hơn hai tháng sau chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Obama, bắt đầu xuất hiện vài dấu hiệu cho thấy chính quyền Việt Nam, sau một thời gian cố tình trì hoãn, đã phải thúc đẩy việc "thí điểm" định chế Công đoàn độc lập – một điều kiện tiên quyết để Việt Nam được vào TPP.

Trong lúc giới dư luận viên – mà có thể hiểu phía sau giới này là các cơ quan tuyên giáo và công an – dần chuyển giọng theo cách "Sự xuất hiện của công đoàn độc lập sẽ giúp đảm bảo quyền lợi chính đáng của người lao động, tuy nhiên không ai có thể khẳng định tất cả các công đoàn độc lập đều hoạt động vì mục đích tốt đẹp như vậy", dấu hiệu hiện lên rõ nhất đến từ cuộc làm việc của Đinh La Thăng – khi đó còn Bí thư Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh – với Liên đoàn Lao Động Thành phố Hồ Chí Minh vào ngày 23/8/2016. Tại đây, nhân vật có tần suất lên báo dày đặc nhất trong các chính khách Việt bất ngờ cho rằng yêu cầu đình công của công nhân là chính đáng và còn đặt câu hỏi : "Sao công đoàn không tổ chức đình công theo luật cho công nhân ?". Thậm chí ông Thăng còn phát ra đánh giá "chưa thành công là do tổ chức công đoàn chưa mạnh dạn làm việc đó", và yêu cầu Liên đoàn Lao động Thành phố Hồ Chí Minh nếu chưa tổ chức thành công thì cứ mạnh dạn tổ chức cho thành công.

Hiện tượng chưa từng có nói trên là trái ngược hoàn toàn với toàn bộ những gì mà đảng đã quyết liệt bài bác, chỉ trích Công đoàn Đoàn kết của Ba Lan vào những năm 80 của thế kỷ trước, gán ghép Công đoàn độc lập với Công đoàn Đoàn kết và coi đó là "một thủ đoạn nguy hiểm của Diễn biến hòa bình", đồng thời cấm tiệt tất cả các cuộc đình công của công nhân Việt Nam đúng theo lối trả lời thật thà "Chưa bao giờ !" của Chủ tịch Liên đoàn Lao động Thành phố Hồ Chí Minh Trần Kim Yến trước câu hỏi "Công đoàn đã tổ chức cuộc đình công nào thành công chưa ?" của Bí thư Thăng.

Cũng vào năm 2016, một chiến dịch tuyên truyền cho việc Việt Nam sắp vào TPP với đủ thứ lợi ích đã một lần nữa được tung lên mặt báo chí nhà nước, kèm theo vài ẩn ý về việc "sẽ sửa luật Lao động, đặc biệt là chương về Công đoàn và những cam kết về lao động quốc tế".

Như vậy, phải suýt soát một năm kể từ khi Việt Nam hoàn tất đàm phán song phương về TPP, chế độ mới nhúc nhích "sửa luật".

Thế còn số phận của các nhà hoạt động công đoàn độc lập thì ra sao ?

Vào tháng 12/2015, mọi chuyện trở lại không khí "qua cầu rút ván" như sau khi Việt Nam được vào WTO năm 2007 : hai nhà hoạt động công đoàn là Đỗ Thị Minh Hạnh và Trương Minh Đức của Phong trào Lao Động Việt – một tổ chức xã hội dân sự độc lập đấu tranh cho quyền tự do thành lập công đoàn độc lập của công nhân ở Việt Nam, phù hợp với tiêu chí về lao động và quyền tự do nghiệp đoàn trong TPP lẫn EVFTA, đã bị công an Đồng Nai câu lưu và đánh đập khi họ cùng với luật sư tư vấn đến công ty Yupoong Vietnam ở thành phố Biên Hòa, Đồng Nai, để bảo vệ quyền lợi cho các công nhân tại đây.

Tình trạng đánh đập và bắt giữ vô lối trên xứng đáng là một cái tát đối với những hứa hẹn bất tận của giới lãnh đạo Việt Nam trước quốc tế. Trong thực tế, chính quyền Việt Nam đã vi phạm cam kết về Công đoàn độc lập ngay từ khi TPP còn chưa ráo mực.

Còn vào năm 2017 khi chóp bu Việt Nam đang cố gắng vận động EU phê chuẩn EVFTA, hai nhà hoạt động Trương Minh Đức và Hoàng Bình – đều là Phó chủ tịch của Phong trào Lao Động Việt, đã bị công an bắt giam. Riêng Hoàng Bình đã bị đưa ra xét xử sớm vào đầu năm 2018 với mức án nặng nề đến 14 năm tù giam.

Trong khi đó, kịch bản "Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam đi nước ngoài để trao đổi và hợp tác với bạn" lại tái hiện. Nhưng thay cho đi Mỹ trước đây, cơ quan này đang đi Châu Âu, dĩ nhiên cũng bằng tiền đóng thuế của dân Việt, được hiểu như một cách quảng bá cho phương châm "quốc doanh hóa công đoàn độc lập" trong một chế độ quá ít quan tâm đến lợi ích người lao động và không có chỗ tồn tại cho Xã hội dân sự.

Thiền Lâm

*****************

Nguy cơ phơi nhiễm hóa chất tại các nhà máy điện tử tại Việt Nam (RFA, 27/03/2018)

Theo báo cáo của IPEN, các nữ công nhân được phỏng vấn cho biết, điều kiện làm việc tại các nhà máy của Samsung tại Bắc Ninh và Thái Nguyên khiến cho người lao động cảm thấy rất mệt mỏi : liên tục phải đứng máy từ 9 đến 12h, mức độ ồn cao vượt quá giới hạn dẫn đến nhiều trường hợp sảy thai hoặc vô sinh...

Công nhân tại nhà máy lắp ráp linh kiện điện tử Samsung Electronics Vietnam - Vietnamnet

Khi được hỏi về thực trạng này, anh Cường, một công nhân phụ trách khâu vận hành máy của Samsung Việt Nam thừa nhận là có ; tuy nhiên, nguyên nhân dẫn đến tình trạng đó thì mọi người đều không có được thông tin cụ thể, cùng với đó là điều kiện kinh tế và nhận thức còn hạn chế nên ngay cả những người trực tiếp bị ảnh hưởng cũng không biết được lý do chính xác vì sao :

"Cái này thì không ai dám khẳng định được, kể cả bên y tế họ cũng không dám khẳng định. Bên bọn em cũng có bộ phận chăm sóc y tế mà. Nhiều người họ sảy thai là do cơ địa chứ không phải vì công việc còn vô sinh thì…ở đây cũng vẫn có nhiều người đẻ bình thường. Nhưng cũng có thể do tác động của môi trường, có khi vì người ta đi làm đêm nhiều…".

Trao đổi với đài RFA, tiến sĩ hóa công nghệ Nguyễn Lanh cho biết, tại các nhà máy Samsung nói riêng và các nhà máy lắp ráp linh kiện điện tử nói chung, người lao động có nguy cơ bị nhiễm độc về dung môi từ các loại hóa chất tẩy rửa mà hầu hết công nhân đều cho rằng vô hại. Theo ông trên thực tế các loại dung dịch này không phải là chất độc cấp tính gây ra những phản ứng hóa học cụ thể tức thời, tuy nhiên, khi tiếp xúc trong một thời gian dài, nhiều người có biểu hiện chóng mặt, đau đầu, mệt mỏi là do phản ứng với các loại hóa chất trên :

"Sức đề kháng của người ta sẽ yếu dần và có thể sẽ sinh ra những đại bệnh khác nhau, thậm chí ung thư cũng có thể có. 6 tháng đến 1 năm thì người ta chưa thể hình dung ra được điều gì cả và người ta vẫn nghĩ rằng điều đó chưa có tác dụng gì đáng kể và như vậy là không sao, thế nhưng hậu quả của nó rất là lâu dài mà nhanh thì năm bảy năm, chậm thì một hai chục năm thì chất độc nó mới phát tác ra".

Ông Nguyễn Lanh cũng cho rằng do tính chất tác động từ từ và lâu dài nên rất khó cho các nhà chuyên môn để đánh giá và nhận định được mức độ độc hại của các loại hóa chất dung môi. Bên cạnh đó, hình thức nhiễm độc này ảnh hưởng theo tỷ lệ xác suất chứ không tác động đến toàn bộ những người có tiếp xúc để có thể đưa ra được phương án xử lý.

"Sức khoẻ, sức đề kháng sẽ bị ảnh hưởng, nhất là dễ bị sảy thai. Đa phần nó tác động đến các tế bào non, mà thai thì là một tế bào non, thứ hai là tế bào máu chịu tác động mạnh nhất cũng giống như phóng xạ hay hóa chất thì tế bào già như cơ thể con người thì không bị ảnh hưởng mấy nhưng những bộ phận sinh ra tế bào non sẽ bị ảnh hưởng, như thai chẳng hạn, con cái sẽ bị dị tật".

Trước câu hỏi các cơ quan bảo vệ quyền lợi của người lao động có biện pháp hỗ trợ nào nhằm giảm thiểu tình trạng trên, ông Đỗ Quang Vinh, nguyên Cục trưởng Cục Kỹ thuật an toàn và Môi trường công nghiệp, Bộ Công thương cho biết các công tác thanh kiểm tra được tiến hành mỗi 2 năm/lần với các quy định chặt chẽ, tuy nhiên, ông này lại đổ lỗi cho người lao động :

"Thực ra mà nói họ học nhưng có tôn trọng đâu, toàn dân lúa nước đi học, nông nghiệp đi làm công nghiệp cứ nói trước quên sau ấm a ấm ớ, kiểm tra kiểm soát thì không tốt nên mới như thế. Tất cả những người đã đi học rồi sau này lại ném chữ trả thầy".

Tuy nhiên, không thể đổ lỗi hoàn toàn cho người lao động bởi theo lời của chính những công nhân thì doanh nhiệp không trạng bị cho người lao động những kiến thức về nguy cơ phơi nhiễm hóa chất. Bên cạnh đó việc theo dõi tuân thủ cũng lơ là.

Anh Cường cho biết thực tế tại Samsung Việt Nam :

"Bảo hộ lao động ở đây chủ yếu là đeo găng tay, khẩu trang với kính nhưng mà e thấy nếu mà họ không đeo thì cũng chẳng sao cả".

Ngoài ra, theo tiến sĩ Nguyễn Lanh, doanh nghiệp hoàn toàn có thể hạn chế những rủi ro phát tán hóa chất tại các phân xưởng bằng việc đảm bảo hệ thống thông khí tốt hơn, trang bị quạt gió và tránh đọng khí cũng như giảm nồng độ khí tại môi trường làm việc.

Quan trọng hơn nữa là phải thường xuyên truyền tải thông tin đầy đủ đến công nhân để họ tự ý thức được mức độ rủi ro đối với sức khoẻ, từ đó thực hiện đầy đủ mọi qui định an toàn lao động.

Mỹ Lan

*********************

Việt Nam tiếp tục khai thác cát : Môi trường sống bị ảnh hưởng thế nào ? (RFA, 26/03/2018)

Tạp chí nationalgeographic.com, vào trung tuần tháng 3 đăng tải thông tin và hình ảnh về mối đe dọa từ khai thác cát đến hệ sinh thái và môi trường sống ở khu vực Đông Nam Á, trong đó Việt Nam được cho là bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Những chiếc thuyền chở cát trên sông Hồng ở Hà Nội hôm 2/8/2017- AFP

Hậu quả do khai thác cát

Hai tác giả Vince Beiser và Sim Chi Yin đề cập đến Việt Nam như là một ví dụ điển hình trong dự án nghiên cứu của họ về khủng hoảng cát toàn cầu và tác động từ việc khai thác cát.

Bài viết của Vince Beiser và Sim Chi Yin được phổ biến trên nationalgeographic.com, vào ngày 15/03/18 ghi lại lời kể của bà Hà Thị Bé, 67 tuổi, một cư dân ở huyện Hồng Ngự, tỉnh Đồng Tháp mô tả cảm giác bàng hoàng và sợ hãi của bà khi bất thình lình căn nhà và quán cà phê nhỏ bị cuốn phăng mất hút dưới lòng sông Tiền. Bà Bé nói rằng bà cùng người con trai đã kịp chạy ra ngoài và tất cả những gì gầy dựng được bị mất trắng trong phút chốc. Bà Bé còn nhấn mạnh nếu xảy ra vào ban đêm, thì có thể cả bà và con mình bị mất mạng.

Theo ghi nhận của Vince Beiser và Sim Chi Yin không chỉ có mỗi trường hợp của bà Hà Thị Bé, mà rất nhiều người dân sinh sống dọc bờ sông Tiền tỏ ra lo lắng vì không biết khi nào tình cảnh tương tự sẽ xảy ra cho họ. Giới chức chính quyền địa phương cho biết tình trạng sạt lở đất ở ven sông đã xảy ra từ năm 2011 cho đến nay, và nguyên nhân chủ chốt là do khai thác cát gây nên. Chuyên gia sinh thái Đồng bằng Sông Cửu Long-Nguyễn Hữu Thiện từng lên tiếng với RFA :

"Chuyện sạt lở xảy ra trên dòng chính sông Tiền, sông Hậu đoạn phía thượng lưu của Đồng bằng sông Cửu Long : Châu Đốc, Hồng Ngự sạt lở dữ dội. Bởi vì khi khai thác cát làm dòng sông sâu đi, nước chảy xiết ở bên dưới và ăn ngầm dưới chân gọi là ‘ăn hàm ếch’. Đến lúc một khối lớn bên trên bị đổ xuống sông".

Đài Á Châu Tự Do ghi nhận, tình trạng xói mòn và sạt lở xảy ra ở khắp các con sông tại Việt Nam. Một cư dân ở gần khu du lịch Rừng Gọi, sông Đồng Nai, vào tháng 4 năm 2017 cho biết tình trạng sạt lở xảy ra từ năm 2015 do khai thác cát :

"Tôi với những người dân ở đây từ năm 2000, cả chục năm cái cồn chỗ khu du lịch Rừng Gọi chưa bao giờ bị sạt, mà chỉ cách đây hai năm làm mất đi gần 3 sào đất của dân".

Anh Trần Điển, một người dân ở huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang nói về tình trạng sạt lở ở sông Lô :

"Ngày xưa người ta thu hoạch được bao nhiêu lúa, ngô…Việc khai thác cát sỏi này đã làm cho lở sạch từ đồi núi đến ruộng đồng, đến soi bãi lở hết, thậm chí đến nhà của người dân cũng bị lở".

Vince Beiser và Sim Chi Yin ghi nhận các thị trấn và làng xã ở Đồng bằng Sông Cửu Long và tại nhiều con sông khác ở Việt Nam bị sạt lở do tình trạng nạo vét cát ; ruộng đồng, ao cá, hàng quán, nhà cửa đều bị cuốn trôi trong những năm gần đây. Đã có ít nhất 1200 gia đình được di chuyển chổ ở và Chính phủ Việt Nam ước tính có khoảng hơn 500 ngàn người ở vùng Đồng bằng Sông Cửu Long cần phải chuyển đi khỏi vùng đất bị sạt lở.

Trong bài viết, Vince Beiser và Sim Chi Yin nêu lên một điều đáng quan tâm nữa là việc khai thác cát ở Việt Nam còn tạo ra một mối nguy hiểm, góp phần làm cho Đồng bằng Sông Cửu Long bị biến mất dần dần.

Hai tác giả đưa ra dẫn chứng trong nhiều thế kỷ, lưu vực Sông Mekong được bổ sung bởi trầm tích từ các dãy núi Trung Á chảy xuôi xuống dòng Mekong. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, các quốc gia trong lưu vực Sông Mekong khai thác lượng lớn cát từ lòng sông. Theo ba nhà nghiên cứu người Pháp, trong một báo cáo công bố hồi năm 2013 cho biết khoảng 50 triệu tấn cát được khai thác chỉ trong năm 2011. Trong khi đó, 5 đập thủy điện lớn được xây dựng trong những năm qua trên lưu vực sông Mekong và 12 đập khác cũng được xây dựng ở thượng nguồn sông Mekong tại Trung Quốc, Lào và Campuchia. Các đập thủy điện này làm giảm lưu lượng trầm tích xuống đồng bằng. Theo nhận định của nhà nghiên cứu Marc Goichot, thì dòng chảy của trầm tích đã giảm đi một nửa, và với tỷ lệ này khiến cho gần một nửa đồng bằng lưu vực Sông Mekong sẽ bị xóa sổ vào cuối thế kỷ 21.

Vai trò quản lý của Nhà nước

Giới chuyên gia ở trong nước cũng cảnh báo môi trường sống và hệ sinh thái ở lưu vực sông bị tác hại nghiêm trọng bởi sự khai thác cát, mà họ cho là "khai thác một cách vô tội vạ", như lời khẳng định của Chuyên gia Nguyễn Hữu Thiện rằng cần phải nhận thức cát là một nguồn tài nguyên quý, không phải loại vật liệu bình thường dùng để sử dụng cho xây dựng mà thôi. Các chuyên gia cho rằng việc khai thác cát không được kiểm soát tại Việt Nam là một mối nguy hiểm.

Ảnh minh họa : Khai thác cát trên sông ở Việt Nam. RFA

Tại buổi làm việc với Tổ công tác của Thủ tướng kiểm tra thực hiện nhiệm vụ do Chính phủ, Thủ tướng giao Bộ Giao thông vận tải, diễn ra trong hạ tuần tháng 3 năm 2017, Cục trưởng Cục Đường thủy Nội địa, ông Hoàng Hồng Giang báo cáo có 600 mỏ khai thác cát trên các tuyến sông ở Việt Nam, trong đó có 166 dự án địa phương cấp song song với việc nạo vét luồng tuyến và bên cạnh đó "cát tặc" cũng khai thác trái phép.

Truyền thông quốc nội, trong tháng 3 năm 2017, cũng liên tục đưa tin về thực trạng khai thác cát, mà theo kết luận của thanh tra Bộ Giao thông vận tải khẳng định có dấu hiệu thao túng của nhóm lợi ích. Vince Beiser và Sim Chi Yin dẫn lời của Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Trương Hòa Bình rằng việc khai thác cát trên sông bất hợp pháp vẫn tiếp diễn bởi sự buông lỏng của chính quyền địa phương, kể cả còn bảo kê cho các hoạt động khai thác cát.

Vào tháng 7 năm ngoái, tại Hội nghị trực tuyến tìm giải pháp tăng cường quản lý nhà nước đối với hoạt động khai thác, kinh doanh tài nguyên cát sỏi, Phó Thủ tướng Trương Hòa Bình yêu cầu các bộ, ngành đẩy mạnh công tác và thường xuyên mở các đợt cao điểm tấn công trấn áp tội phạm trong khai thác cát, sỏi trái phép tại địa phương. Mặc dù vậy, Cục trưởng Cục Đường thủy Nội địa nhấn mạnh rằng lợi ích từ khai thác cát rất lớn cộng với sự chồng lấn trách nhiệm giữa các bên và do va chạm lợi ích nên "cát tặc" có thể đe dọa các cơ quan chức năng.

Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng cho rằng trước tình trạng chồng chéo trong công tác quản lý hiện nay, Bộ Giao thông vận tải và địa phương nên thống nhất trong việc cấp phép khai thác, đảm bảo quyền lợi của các bên. Đồng quan điểm, Tiến sĩ Dương Văn Ni, một nhà nghiên cứu tại Đại học Cần Thơ cho biết ý kiến của ông :

"Tôi cho rằng việc này nhà nước phải ngồi lại, làm sao có một đầu mối chịu trách nhiệm về tài nguyên cát này. Hiện giờ nó đang chồng chéo giữa trung ương, địa phương, giữa các bộ với nhau, giữa các ngành với nhau. Bộ giao thông vận tải vẫn có thể làm được chuyện riêng của họ, rồi bộ nào khác cũng làm nữa thì vấn đề bất cập vẫn tiếp tục diễn ra".

Đài RFA ghi nhận ý kiến của giới chuyên gia trong nước nói rằng Chính phủ kể từ năm ngoái chú ý nhiều hơn đến hoạt động khai thác cát tràn lan ở Việt Nam, cũng như nỗ lực để quản lý hoạt động này một cách hiệu quả. Thế nhưng, giới chuyên gia lại cho rằng qua những đánh giá về tác động môi trường bởi khai thác cát, mà họ cảnh báo cần phải chấm dứt hoạt động này, thì các cấp quản lý từ trung ương đến địa phương vẫn còn đang bỏ ngỏ.

Hòa Ái

********************

Khách Trung Quốc tràn ngập tại Hạ Long (RFA, 26/03/2018)

Thời gian gần đây, kể từ khi xuất hiện tour du lịch 0 đồng, lượng khách du lịch Trung Quốc vào Việt Nam được ghi nhận tăng một cách chóng mặt. Một trong những địa điểm du lịch có mật độ khách Trung Quốc dày đặc nhất là thành phố Hạ Long tỉnh Quảng Ninh. Truyền thông cho biết có những ngày bình quân 15.000 lượt khách Trung Quốc/ ngày đến nơi đây, trong đó đến 70% vào Việt Nam qua cửa khẩu Móng Cái bằng đường bộ.

Du khách Trung Quốc thăm phố cổ Hội An, tỉnh Quảng Nam. Courtesy photo

Một người dân vừa đi thăm vịnh Hạ Long tuần trước, chia sẻ với chúng tôi về tình trạng hỗn loạn, chật ních người Trung Quốc ở Hạ Long :

Thực tế đúng là đông, và nó gây ra những hệ lụy phiền toái cho ngành du lịch bởi vì khách Trung Quốc đi đến đâu cũng rất ồn ào và họ hành xử đôi khi không theo những chuẩn mực của con người văn minh, cho nên rất phiền toái. Họ ồn ào, khạc nhổ bừa bãi, nói năng thì gào tướng cả lên.

Vài ngày trước, báo chí loan tải một câu chuyện về một vị khách du lịch người Pháp đến thành phố Hạ Long. Cô gái Pháp cảm thấy lạ lẫm hết sức khi mà ở bất cứ nơi nào cô tới từ nhà hàng, khách sạn, điểm du lịch đều là những biển hiệu tiếng Trung Quốc thay vì tiếng Việt và tiếng Anh. Cuối cùng cô gái tỏ ra hết sức bất ngờ với câu hỏi : "Lãnh thổ Việt Nam mà sao toàn thấy dân Trung Quốc ?".

Trước đó, nhiều người dân lên tiếng phản ánh tình trạng nhiều cửa hàng ở Hạ Long treo biển tiếng Trung, nhân viên nói tiếng Trung, giao dịch bằng nhân dân tệ và chỉ bán đồ cho người Trung Quốc. Sau đó đích thân ông Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã phải yêu cầu tỉnh Quảng Ninh kiểm tra và xử lý tình trạng này.

Khách Trung Quốc đến Việt Nam không chỉ dừng chân tại vịnh Hạ Long mà hầu như đều có mặt tại các địa điểm du lịch nổi tiếng trong nước. Tổng cục Du lịch Việt Nam năm ngoái cho biết chỉ trong vòng 10 tháng đầu năm, lượng du khách Trung Hoa tăng 45,6% so với cùng kỳ năm 2016.

Một người dân ở Đà Nẵng bày tỏ sự e ngại về chủ quyền lãnh hải của Việt Nam khi có quá nhiều người Trung Quốc "thâm nhập" vào Việt Nam :

"Đó là chưa kể đến những người hướng dẫn viên du lịch hay những khách du lịch từ Trung Quốc qua, rất nhiều trường hợp họ đem bản đồ hình lưỡi bò của họ, bản đồ họ tự vẽ ra những biển đảo sai phạm của họ trên Biển Đông".

Một hướng dẫn viên du lịch chuyên dẫn đoàn thăm vịnh Hạ Long cho chúng tôi biết về những mặt trái khi khách Trung Quốc chiếm ưu thế trong ngành du lịch Việt :

"Tăng lượng khách Trung Quốc làm chất lượng đi xuống một cách thảm hại, đặc biệt là khi khách Trung Quốc tập trung vào phía biển rất nhiều như Quảng Ninh, Hạ Long, đảo Cát Bà ở Hải Phòng, Đà Nẵng, Gội An, Nha Trang... Số lượng lớn người Trung Quốc ở đó đã tác động xấu, đã có tình trạng gọi là dị ứng giữa thị trường khách Trung Quốc với những thị trường truyền thống phương Tây vốn đã mang lại rất nhiều tiền tiền cho Việt Nam. Khi mà Việt Nam mình đi theo số lượng, đưa rất nhiều người Trung Quốc vào thì đồng nghịa với việc những thị trường truyền thống phương Tây họ tẩy chay người Trung Quốc và gián tiếp tẩy chay Việt Nam".

Chúng tôi nêu vấn đề này với Giám đốc Sở Du lịch Quảng Ninh ông Trịnh Đăng Thanh, và Phó giám đốc ông Lê Minh Tân nhưng cả hai đều từ chối trả lời.

Mặc dù dư luận gần đây phản ứng mạnh mẽ trước thông tin khách Trung Quốc tràn ngập các đường phố, khu du lịch của Việt Nam, nhưng gần đây Chính phủ đã cho phép tỉnh Quảng Ninh tổ chức thí điểm hoạt động xe du lịch tự lái Trung Quốc vào thành phố Hạ Long. Mục đích của dự án được nói là nhằm thu hút thêm lượng khách du lịch từ Trung Quốc. Thời hạn thí điểm đến hết ngày 31/12 năm nay, sau đó Quảng Ninh phải báo cáo với Chính phủ.

Ông Nguyễn Thế Huệ, Phó Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Quảng Ninh nói với chúng tôi về dự án này :

Sau này triển khai xong thì chúng tôi sẽ đánh giá, nhưng trên tinh thần chủ quan thì thấy rất tích cực, không có vấn đề gì cả.

Trong một lần phát biểu trước Sở Du lịch Đà Nẵng, tân Bí thư Thành ủy ông Trương Quang Nghĩa nói rằng "đang có tư tưởng ghét bỏ, sợ khách Trung Quốc. Tư tưởng như vậy là điều không đúng". Ông còn cho rằng, không có khách nước nào dễ phục vụ như khách Trung Quốc. Vì vậy, không nên chê hay tẩy chay du khách Trung Quốc.

Nhà báo Võ Văn Tạo, ở Nha Trang, người có hàng chục năm gắn bó với ngành du lịch, đưa ra biện pháp để giảm bớt lượng khách Trung Quốc vào Việt Nam nói chung và Hạ Long nói riêng đó là chấm dứt ngay hình thức tour 0 đồng :

Thái Lan họ đã làm rồi, họ đã nói không với tour 0 đồng rồi. Tôi không hiểu vì sao cơ quan chức năng từ trung ương đến địa phương chưa học tập được kinh nghiệm đó. Bởi vì về kinh nghiệm du lịch thì Thái Lan đi trước Việt Nam nhiều năm thì mình nên học họ.

Trong một lần trao đổi với RFA trước đây, ông Huỳnh Tấn Vinh, Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Đà Nẵng cũng từng nói có thể kiểm soát lượng khách Trung Quốc bằng cơ chế giá, tức là bỏ đi những tour giá rẻ và thay bằng giá cao hơn để giảm bớt tình trạng ông gọi là "bát nháo". Đồng thời, ông cũng đề xuất đưa ra bộ quy tắc ứng xử cho tất cả khách du lịch.