Việt Nam trước viễn cảnh Trung Quốc chiếm trọn Biển Đông (RFA, 01/06/2018)
Các hành động gia tăng căng thẳng của Trung Quốc
Đánh giá về các hoạt động mới nhất của Trung Quốc tại Biển Đông, Giáo sư Trần Ngọc Vương từ Hà Nội nhắc lại Bắc Kinh đã, đang và sẽ tiếp tục sách lược "tạo sự đã rồi" trên Biển Đông và nguy hiểm hơn chiến thuật "lát cắt salami" là chiến thuật "bào mòn" đang được áp dụng.
Đảo nhân tạo do Trung Quốc xây dựng - AP
"Họ cứ bào mòn từng bước một, bào mòn từng tý một, để rồi cuối cùng cái gì mà họ đã cầm được ở trong tay, thì họ không bao giờ buông ra. Đó là con đường mà họ đang làm".
Theo Giáo sư Trần Ngọc Vương, trong tương lai gần, các đảo, đá, thực thể nổi mà Việt Nam nắm giữ sẽ không bị Trung Quốc đụng tới, bởi nguy cơ chiến tranh, nhưng tâm lý bảo vệ chủ quyền, lợi ích quốc gia ở nơi đảo xa của đại đa số người dân Việt Nam có vai trò quan trọng.
"Người dân không trông thấy cái gì ở dưới, chỉ nhìn thấy cái gì nổi lên trên thôi, ta chưa có gì trên đó. Cho nên là cái của trời đất, chỗ ấy nó (Trung Quốc) ra nó xí thì thôi mình yếu, mình kệ nó vậy. Cái tâm lý ấy mà hàng triệu, hàng chục triệu người nghĩ là thành vấn đề lớn. Bởi vì họ không thấy cái đấy là của mình để mà mất".
Phản ứng của cộng đồng quốc tế ngày càng gia tăng
Trước các hành động quân sự, leo thang căng thẳng của Trung Quốc trên Biển Đông, cộng đồng quốc tế đã có những phản ứng kịp thời, mạnh mẽ và có sự gia tăng về mức độ.
Ngày 25/4/2018, Thượng viện Canada đã thông qua bản kiến nghị lên án mạnh mẽ "thái độ thù địch và leo thang" của Trung Quốc trên Biển Đông, đồng thời thúc giục các bên liên quan đến tranh chấp chủ quyền tuân thủ quyền tự do hàng hải và hàng không trong khu vực theo đúng luật pháp quốc tế.
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đưa ra quan điểm vấn đề hòa bình và an ninh trong khu vực Châu Á – Thái Bình Dương cần dựa vào luật pháp quốc tế và phản đối chính sách "bá quyền" trong bối cảnh hiện tại nhân chuyến công du Australia hồi đầu tháng 5/2018.
Chia sẻ quan điểm của nước Pháp, Thủ tướng Australia Malcolm Turnbull nhìn nhận, "Một trong các nguyên tắc quan trọng của luật pháp đó là cá lớn không thể nuốt cá bé, lẽ phải không đương nhiên thuộc về kẻ mạnh". Úc đã nhiều lần phê phán Trung Quốc quân sự hóa, gia tăng căng thẳng trên Biển Đông và đã điều tàu chiến tới khu vực này để thực hiện tự do hàng hải.
Trong khi đó, Ấn Độ gia tăng sự hiện diện hải quân tại Biển Đông và liên tiếp có những chuyến ghé thăm của các nhóm tàu chiến tới các cảng quan trọng của Việt Nam. Mặt khác, Ấn Độ củng cố mối quan hệ hợp tác với các nước trong khu vực và đặc biệt là với Nhật – Hoa Kỳ - Úc trong chiến lược "Indo-Pacific" để kìm hãm sự bành trướng của Trung Quốc.
Các quốc gia Đông Nam Á có lợi ích trên Biển Đông như Malaysia, Indonesia và Philippines bằng cách riêng của mình cũng thể hiện phản ứng với Trung Quốc, bảo vệ lợi ích quốc gia của mình.
Còn Hoa Kỳ, ngoài các phát ngôn phản đối Trung Quốc, cường quốc này đã quyết định rút lại lời mời Hải quân Trung Quốc tham gia cuộc tập trận quốc tế định kỳ có tên RIMPAC 2018 ngoài khơi Hawaii. Gần nhất, ngày 27/5/2018, Hoa Kỳ đã điều 2 chiến hạm đi vào vùng 12 hải lý quanh các đảo thuộc quần đảo Hoàng Sa để thực hiện tuần tra, thực hành quyền tự do hàng hải (FONOP).
Tiến sỹ Đinh Hoàng Thắng – Nguyên Đại sứ Việt Nam tại Hà Lan nhìn nhận, tuy phản ứng của cộng đồng quốc tế ngày càng đi xa hơn về mức độ và cách thức phản ứng thực chất hơn, hành động nhiều hơn, nhưng chưa thể ngăn chặn sự bành trướng của Trung Quốc.
"Bởi vì đây nằm trong một chiến lược tổng thể, nằm trong "vành đai – con đường", nằm trong ý đồ bành trướng ở toàn khu vực. Tuy nhiên, Trung Quốc phải hiểu rằng, với tư cách là một thành viên của P5 (Ủy viên thường trực của Hội đồng bảo an Liên Hiệp Quốc) mà Trung Quốc tiếp tục hành động như vậy, thì rõ ràng, hình ảnh của Trung Quốc sẽ bị tổn thương trên trường Quốc tế".
Tuy nhiên, theo đánh giá của Giáo sư Trần Ngọc Vương, Trung Quốc đang vấp phải những khó khăn trong việc thực hiện chiến lược "vành đai – con đường" trong đó có Biển Đông, do nhiều quốc gia "nhận trái đắng" đang xem xét lại việc hợp tác. Nhiều quốc gia đã và đang thay đổi chính sách với Trung Quốc, trong đó có Australia và Malaysia.
"Trung Quốc muốn thôn tính thế giới, nhưng trong thực chất, họ vẫn phải trải tiềm lực ra, công sức ra trên địa bàn chính trị quá rộng so với thực lực đang có của họ. Cho nên, đấy là cái điểm "lực bất tòng tâm".
Việt Nam với những diễn biến mới trên Biển Đông
Trong các hoạt động ngoại giao song phương và đa phương, Việt Nam luôn nhận được sự chia sẻ và ủng hộ về quan điểm giải quyết tranh chấp trên Biển Đông bằng biện pháp hòa bình, dựa trên cơ sở luật pháp quốc tế, phản đối việc thay đổi hiện trạng và quân sự hóa trong khu vực tranh chấp.
Giáo sư Trần Ngọc Vương cho rằng, đây là một điều thuận lợi cho Việt Nam trong việc bảo vệ chủ quyền và lợi ích quốc gia.
"Nhiều nước họ bảo vệ, ủng hộ Việt Nam theo tinh thần như vậy. Họ bảo vệ cái gọi là công pháp, công lý, công đạo, chứ không phải vì Việt Nam, mà vì lẽ phải ở đời này, trên thế giới này. Không cứ nước ấy có quan hệ thân thiện hay không thân thiện với Việt Nam".
Tiến sĩ Đinh Hoàng Thắng cũng nhìn nhận phản ứng của cộng đồng quốc tế và xu hướng hiện nay đang có nhiều thuận lợi, nên Việt Nam cần có thái độ mạnh mẽ hơn, vận động quốc tế ở mức cao hơn trước các thách thức hiện hữu. Trong đó, các dự án hợp tác thăm dò và khai thác dầu khí của Việt Nam với các đối tác nước ngoài như Repsol của Tây Ban Nha, ExxonMobil của Mỹ… trong vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý luôn bị Trung Quốc gây sức ép, đe dọa dẫn đến gián đoạn hoặc hủy bỏ, gây ra thiệt hại kinh tế lớn.
***************
Bộ Công an Việt Nam và những hệ lụy từ vụ Trịnh Xuân Thanh (RFA, 01/06/2018)
Từ tháng 10 năm ngoái, Đức đã phát lệnh truy nã tại Châu Âu đối với Trung tướng Đường Minh Hưng, hiện là Phó Tổng cục trưởng Tổng cục An ninh, Bộ Công an. Tuy nhiên thông tin này mới được truyền thông loan đi vào tuần trước
Ông Trịnh Xuân Thanh (trái) và Trung tướng Đường Minh Hưng, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục An ninh, Bộ Công an Việt Nam. Courtesy of Chân Trời Mới Media
Ông Hưng bị cho là người trực tiếp chỉ huy vụ bắt cóc ông Trịnh Xuân Thanh đưa về nước.
Sau khi truy nã ông Hưng, Đức tiếp tục phát thêm lệnh truy nã với 3 nhân vật khác trong nhóm mật vụ thực hiện vụ bắt cóc. Trong số này có thêm một quan chức của Bộ Công an đó là ông Vũ Quang Dũng, một sĩ quan tình báo của Bộ này. Hai người còn lại là Đào Quốc Oai, định cư tại Séc và Lê Anh Tú, lái xe cho Đào Quốc Oai.
Ngoài ra, người đứng đầu ngành công an của Việt Nam là Thượng tướng Tô Lâm cũng đang bị nghi ngờ có tham gia vào vụ việc này. Cụ thể, phía Đức đang điều tra việc phái đoàn do ông Tô Lâm cầm đầu đã mượn Slovakia một chiếc máy bay và nghi ngờ chiếc máy bay này đã được sử dụng để đưa ông Trịnh Xuân Thanh về nước.
Một đoàn đại biểu Việt Nam gồm 12 người đã đến thăm Slovakia, một nước láng giềng của Đức, chỉ vài ngày trước khi ông Thanh bị đưa về nước.
Nhìn nhận về việc những nhân vật cao cấp của cơ quan an ninh lớn nhất của Việt Nam lại thực hiện hành vi vi phạm an ninh quốc gia khác, nhà báo Lê Trung Khoa ở Đức, người luôn theo dõi và cập nhật tin tức về vụ việc này, nhận định :
Đây quả thực là một điều rất đáng hổ thẹn với ngành công an Việt Nam từ trước đến nay. Bởi vì những người mang danh bảo vệ pháp luật lại là những người vi phạm pháp luật lớn nhất, từ đánh bạc, cho đến bảo kê và hiện nay là tội phạm rất nặng đó là bắt cóc và cướp người từ Đức, và hoạt động trên lãnh thổ nhiều nước ở Châu Âu ví dụ như Đức, Séc và Slovakia.
Chuyện công an Việt Nam bảo kê đánh bạc mà nhà báo Lê Trung Khoa nhắc tới đó là vụ hai vị tướng Công an là Nguyễn Thanh Hóa và Phan Văn Vĩnh bị bắt vì liên quan đến một đường dây đánh bạc qua mạng quy mô lớn, với giá trị hàng ngàn tỷ đồng và hàng triệu người tham gia.
Thông tin mới nhất nhà báo Lê Trung Khoa cung cấp cho RFA đó là cảnh sát Berlin đã có mặt ở Slovakia để thẩm vấn những người trên chiếc chuyên cơ mà Chính phủ Slovakia đã cho ông Tô Lâm mượn vào ngày 26/7/2017.
Phía Slovakia đã tuyên bố nếu sự việc được xác minh, tức là chiếc phi cơ quả thực được dùng để đưa ông Thanh về nước, thì Slovakia sẽ xem đây là một vụ việc nghiêm trọng gây ra tác động tiêu cực đến quan hệ song phương hai nước.
Còn về phía Đức, kể từ khi cáo buộc Việt Nam bắt cóc người trên lãnh thổ của Berlin, Đức đã tạm ngưng quan hệ chiến lược với Chính phủ Hà Nội.
Nhận xét về nguyên nhân sâu xa dẫn đến hành động phạm luật của ngành Công an Việt Nam, nhà báo Lê Trung Khoa cho biết :
Bản thân là Đảng lãnh đạo, điều hành, họ dùng Chủ nghĩa Cộng sản là một thứ đi ngược lại quy luật tự nhiên và ưa dùng bạo lực. Tất nhiên đội ngũ này sẽ dần biến thái đi, trở thành những thứ phục vụ bạo lực cho chủ nghĩa Cộng sản. Cho nên nó đã, đang và tiếp tục sẽ gây ra những hậu quả rất lớn cho người Việt Nam, kể cả những kiều bào nước ngoài.
Vụ Trịnh Xuân Thanh được các nhà quan sát cho rằng đã gây ra nhiều hậu quả cho Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam đang mong muốn thông qua Hiệp định Tự do Thương mại với Âu Châu bởi vì thị trường xuất khẩu sang Hoa Kỳ hiện đang gặp khó khăn.
Thời gian gần đây, giới lãnh đạo Việt Nam liên tục sang thăm các nước Châu Âu và thúc giục họ ủng hộ hiệp định này. Gần đây nhất là chuyến thăm Pháp của ông Tổng Bí thư Đảng Nguyễn Phú Trọng.
Nhà quan sát chính trị, cựu đại tá Bùi Tín cũng bày tỏ quan ngại về hậu quả Bộ Công an Việt Nam phải gánh chịu trong vụ bê bối này :
Nếu ông Tô Lâm bị dính vào vụ này như một tay đầu xỏ thì cực kỳ nghiêm trọng. Khi ra tòa án khai dần dần, thì có thể đụng đến ông Nguyễn Phú Trọng. Ai cũng biết, cả thế giời này biết Nguyễn Phú Trọng là người đầu têu, kẻ chủ trương quyết cho người sang Đức bắt cóc tới cùng. Nếu đụng đến Nguyễn Phú Trọng thì lôi thôi lắm.
Nếu Bộ Chính trị không họp bàn kỹ mà cứ chủ quan coi thường thì nó sẽ thành vấn đề đối ngoại lớn nhất của thế kỷ 21 này.
Theo cơ quan công tố Đức thì có 15 người tham gia vào vụ bắt cóc ông Thanh, nhưng hiện tại mới chỉ có 5 người bị điểm mặt chỉ tên.
Nhà báo Lê Trung Khoa cho rằng vụ việc không chỉ dừng lại ở Bộ Công an, mà còn ảnh hưởng đến cả các lĩnh vực khác :
Dưới con mắt của các nước tư bản, đặc biệt là Đức và các nước Châu Âu, Bộ Công an Việt Nam là một nơi khá nguy hiểm khi tiếp xúc. Chính vì vậy họ sẽ rất dè dặt trong thời gian này và thời gian tới.
Bên cạnh Bộ Công an thì hiện nay thì theo tôi được biết cả Bộ Quốc phòng, sau khi Đức đình chỉ đối tác chiến lược với Việt Nam, những hợp tác về quốc phòng cũng bị giảm đến mức tối thiểu. Họ đã không làm việc với Việt Nam từ cấp cục vụ trở lên.Trước đây thì có giao lưu trao đổi, nhưng hiện nay họ chỉ thực hiện nốt những cam kết trước đây chứ không có những hợp tác mới.
Vụ việc cũng được nói đã trực tiếp ảnh hưởng đến ngành ngoại giao của Việt Nam. Anh Lê Trung Khoa cho biết hiện tại tòa đại sứ Việt Nam ở Berlin gần như không hoạt động. Theo anh, một khi quan hệ ngoại giao không có thì quan hệ kinh tế cũng không có theo, nên suy cho cùng người dân gánh hậu quả nặng nề nhất.
Cho đến hiện tại Việt Nam vẫn phủ nhận các cáo buộc của Đức và nói rằng ông Trịnh Xuân Thanh tự nguyện về nước đầu thú. Truyền thông Việt Nam đồng loạt ngừng đưa tin về vụ việc này. Hiện ông Thanh đang thụ án chung thân vì dính líu đến một số vụ đại án tham nhũng.
******************
Đóng cửa hàng photocopy có xóa được tiêu cực trong thi cử ? (RFA, 01/06/2018)
Ban chỉ đạo kỳ thi Trung học phổ thông quốc gia 2018 cùng công an Hà Nội vừa đề ra hàng loạt giải pháp để chống gian lận thi cử như kiểm tra các cửa hàng bán thiết bị điện tử, photocopy... gần điểm thi.
Một cửa tiệm photocopy - Ảnh minh họa - RFA
Liệu việc gia tăng kiểm soát các dịch vụ ngoại vi có giúp giảm tiêu cực trong thi cử ?
Không hợp lý
Trong cuộc họp của Ban chỉ đạo kỳ thi trung học phổ thông quốc gia thành phố Hà Nội 2018 diễn ra vào ngày 24 tháng 5, trung tá Nguyễn Quốc Hùng, Phó trưởng phòng PA83 công an Hà Nội cho biết, để chống gian lận trong thi cử, công an sẽ tăng cường kiểm tra các cửa hàng bán thiết bị điện tử, photocopy...
Ông Hùng cũng tuyên bố sẽ yêu cầu các cửa hàng photocopy gần các điểm thi phải đóng cửa trong suốt thời gian thi.
Tuy chưa có văn bản chính thức nhưng thông tin vừa nêu cũng gây bức xúc cho giới kinh doanh dịch vụ in ấn và photocopy.
Trao đổi với phóng viên Đài Á Châu Tự Do, một chủ tiệm photocopy trên đường Trần Đại Nghĩa, phường Bách Khoa, quận Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội, cho biết :
"Tôi nghĩ rằng chuyện đóng cửa là hoàn toàn bất hợp lý, mùa này là tháng 5, tháng 6, là mùa các bạn sinh viên làm luận án tốt nghiệp thì làm rất nhiều liên quan chuyện in ấn, đóng đồ án… và in bản vẽ để phục vụ chuyện tốt nghiệp của các bạn ấy vào cuối năm. Các hộ kinh doanh ở đây cũng ảnh hưởng, mùa này là mùa các bạn in nhiều, vì vậy sẽ ảnh hưởng cực kỳ đến thu nhập của hộ kinh doanh photocopy".
Cũng cùng lo ngại việc buộc đóng cửa tiệm photocopy sẽ ảnh hưởng hoạt động kinh doanh, người quản lý Dịch Vụ Photocopy Hoàng Anh ở đường Chùa Láng, Phường Láng Thượng, Quận Đống Đa, Hà Nội chia sẻ :
"Đương nhiên nó sẽ có phần ảnh hưởng nhất định rồi. Nhưng theo quy định là chỉ đóng cửa một số cửa hàng, tức là những cửa hàng ở những khu vực gần điểm thi. Hiện tôi chưa nhận được thông báo nào cả".
Một cửa hàng photocopy trên đường Tạ Quang Bửu, Hà Nội cho biết :
"Nếu mà cấm thì nó rất vô lý, chỉ có thể là kiểm tra, xem như thế nào, ví dụ như trước khi đưa ra quyết định để chuẩn bị cho kỳ thi thì các cửa hàng photo cam kết, mặc dù trong kinh doanh bình thường đã cam kết rồi là không photo thu nhỏ tài liệu".
Thầy giáo Đỗ Việt Khoa, người được mệnh danh ‘anh hùng chống tiêu cực’ tại trường trung học phổ thông Vân Tảo, Thường Tín, Hà Nội cũng cho rằng việc cấm đoán này đến nay không còn hợp lý :
"Theo tôi thì trước kia, cách đây 10 năm về trước thì biện pháp này hiệu quả, chứ thời điểm hiện nay biện pháp này không có tác dụng gì hết. Chưa kể anh cấm người ta mở cửa tiệm photocopy trong ba ngày thi là anh vi phạm cái quyền sản xuất kinh doanh của người ta trong giấy phép".
Theo Luật sư Nguyễn Mạnh Thuật, thuộc công ty Luật Hợp danh Đông Nam Á, nếu các tiệm photocopy có đăng ký kinh doanh, không vi phạm an ninh trật tự hay vi phạm điều 9, 25, 26 Nghị định 60/2014 của chính phủ về hoạt động in, mà yêu cầu đóng cửa thì không đúng luật pháp. Ông xác nhận với Đài Á Châu Tự Do :
"Cái việc ấy (công an buộc các tiệm photocopy ở gần trường học phải đóng cửa trong mùa thi cử) theo tôi là không phù hợp, chưa phù hợp pháp luật".
Luật sư Nguyễn Mạnh Thuật cũng cho rằng, nếu vì lý do an ninh đặc biệt, cần tạm thời đóng cửa các cơ sở kinh doanh dịch vụ thì công an cần phải thoả thuận với chủ cơ sở trên tinh thần tự nguyện.
Phải ngăn chặn từ ý thức của thí sinh ?
Sở dĩ tiệm photocopy bị công an Hà Nội cho rằng góp phần không nhỏ vào việc để xảy ra tiêu cực trong thi cử, vì nhiều năm qua hình ảnh "phao thi trắng sân trường" không phải là hiếm tại các điểm thi trung học phổ thông quốc gia khu vực phía bắc. Chưa kể nạn in ấn "sao chép luận văn tốt nghiệp" thời gian gần đây.
Tuy nhiên theo vị chủ tiệm photocopy trên đường Trần Đại Nghĩa, không phải cứ cấm dịch vụ photocopy là chấm dứt được vấn nạn "phao thi", bà nói tiếp :
"Ngành công an làm cái chuyện đấy cứ như là đẽo cày giữa đường đấy, muốn ngăn chặn ‘phao thi’ thì phải ngăn chặn từ ý thức của các bạn sinh viên đi thi".
Một giáo viên không muốn nêu tên ở Hà Nội cho biết ý kiến của mình :
"Nói là chống tiêu cực trong thi cử là không đúng, mà cái khâu quan trọng nhất là cách thức tổ chức thi và bảo vệ của hội đồng thi, chứ không phải những dịch vụ vệ tinh ở xung quanh trường học".
Một sinh viên tại Hà Nội đưa ra nhận định :
"Em thấy điều này là không cần thiết, vì nếu có đóng cửa những cửa hàng ở gần… thì cũng có những cửa hàng khác sẽ mở…".
Theo thầy Đỗ Việt Khoa, việc cấm hoạt động photocopy trong mùa thi là không có tác dụng. Vì theo thầy Khoa, những năm gần đây các môn thi đã chuyển qua thi theo hình thức trắc nghiệm, chỉ còn môn văn là thi theo hình thức tự luận. Thầy nói tiếp :
"Môn văn thì học sinh vẫn có thể đem phao thi photo cỡ nhỏ, nhưng những phao thi đó chúng đã kiếm từ trước khi thi rồi, do đó trong ba ngày thi mà cấm hoạt động photo thì cũng không có ý nghĩa gì hết, không có tác dụng gì hết".
Sau gần một tuần đưa ra tuyên bố gây tranh cãi, công an Hà Nội đã đính chính thông tin buộc cơ sở photocopy đóng cửa trong thời gian diễn ra kỳ thi Trung học phổ thông quốc gia 2018. Cụ thể là trung tá Nguyễn Quốc Hùng giải thích với báo giới, do phát biểu quá nhanh nên một số phóng viên, báo đài đã hiểu lầm nội dung ông muốn truyền đạt !?
Ông Hùng cho rằng chỉ nói sẽ đi kiểm tra, tuyên truyền và vận động chủ các cửa hàng photocopy gần các địa điểm thi không photo tài liệu cho thí sinh", nhưng đã bị nhà báo hiểu nhầm từ "tuyên truyền, vận động" thành "cấm" ! ?
Việc các quan chức, lãnh đạo các ngành trong chính phủ Việt Nam tuyên bố "gây sốc" không phải là hiếm trong thời gian gần đây. Đặc biệt các phát biểu liên quan đến giáo dục.
*******************
Vì sao Việt Nam thua trắng gói thầu bán gạo cho Philippines ? (RFA, 01/06/2018)
Doanh nghiệp Việt Nam không trúng bất cứ lô thầu nào trong gói thầu 250 ngàn tấn gạo 25% tấm do Cơ quan Lương thực quốc gia Philippines (NFA) mở thầu hôm 22 tháng 5 năm 2018.
Nông dân đang gánh lúa mới thu hoạch trên một cánh đồng ở ngoại thành Hà Nội hôm 01/10/2015. AFP
Mạng báo Việt NamEconomy đưa tin ngày 25/5 cho biết các doanh nghiệp tham gia buổi đấu giá gạo tại Philippines lần này là những doanh nghiệp lớn trong làng xuất khẩu gạo Việt Nam như Vinafood 1, Vinafood 2, Công ty cổ phần Quốc tế Gia, Công ty Cổ phần tập đoàn Tân Long, Công ty cổ phần Gentraco…
Giá trần do NFA đưa ra là 498,25 USD/tấn. Giá bỏ thầu của Thái Lan thấp nhất 460 USD/tấn và cao nhất là 465 USD/tấn.
Ông Nguyễn Ngọc Nam, Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), Tổng Giám đốc Công ty lương thực miền Nam (Vinafood 2) cho báo chí biết các công ty Thái Lan bỏ thầu giá quá thấp, thậm chí còn thấp hơn giá thành sản xuất gạo của Việt Nam hiện nay nên họ trúng hết.
Ông cho rằng đây là sự cạnh tranh giữa các công ty Thái Lan với các công ty đa quốc gia để có thị phần gạo tại thị trường Philippines.
Giáo sư - Tiến sĩ Võ Tòng Xuân, một nhà khoa học thuộc lĩnh vực nông nghiệp đặc biệt là ngành trồng lúa nói với chúng tôi về suy nghĩ của ông trong vụ Việt Nam thua trắng lần này :
Tôi nghĩ họ chơi trò giống Việt Nam mình trước đây. Trước đây Vinafood muốn giành thầu nên họ cũng bỏ giá thấp nhưng mà bị phê phán quá nhiều. Bỏ thấp như vậy về mua lại lúa giá cao thì lại bị lỗ. Một phần họ lỗ, một phần họ bắt các công ty con, các nhà xay xát, đánh bóng gạo chịu lỗ chung.
Tiến sĩ Đặng Kim Sơn, Nguyên Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cho rằng Việt Nam là nước sản xuất gạo với giá rất rẻ mà không cạnh tranh nổi thì làm sao Thái Lan có thể có lãi. Đây thực sự là ngạc nhiên cho nhiều người. Ông nói thêm :
Nhìn chung thì giá thành gạo Thái Lan cao hơn Việt Nam trong nhiều năm nay, nên việc Thái Lan khi đấu thầu gạo ở Philippines họ bỏ giá thấp hơn Việt Nam thì thật sự là ngạc nhiên cho nhiều người.
Nhiều chuyên gia trong lĩnh vực này băn khoăn không hiểu lý do này từ đâu. Cũng có những ý kiến có thể có sự trợ giá của chính phủ hay đây là kế hoạch họ bàn bạc để chiếm lĩnh thị trường.
Cũng theo tiến sĩ Đặng Kim Sơn thì có một số nguyên nhân khác, chẳng hạn như trong ba tháng trở lại đây phía Thái Lan giảm tỷ giá đồng Baht liên tục, cho nên xét về mặt tỷ giá thì họ tương đối thuận lợi trong khi tỷ giá đồng Việt Nam so với đô la Mỹ vẫn cứng trong suốt thời gian qua.
Một trong những lý do chính mà Việt Nam rớt gói thầu kỳ này là do giá gạo cao. Giá một tấn gạo thành phẩm có thể xuất khẩu của Việt Nam có giá khoảng 482 USD theo tỷ giá hiện nay. Giáo sư Võ Tòng Xuân xác nhận :
Một kg lúa xay bình thường thì lấy được nửa kg gạo xuất khẩu được, tức là 11 ngàn đồng/kg. Vậy giá một tấn gạo là bốn trăm mấy đô la.
Với nông dân, những người trực tiếp làm ra hạt gạo thì cho chúng tôi biết giá lúa năm nay có cao hơn chút đỉnh, và họ chỉ biết có thương lái :
Thương lái quyết định giá mua. Họ mua bao nhiêu mình bán bấy nhiêu à. Toàn là thương lái mua chứ nhà nước không có mua.
Một nông khác cho biết Xuất khẩu nhiều thì giá lúa lên.
Một gia đình nông dân với đống lúa vừa thu hoạch trên một cánh đồng ở ngoại ô Hà Nội vào ngày 9 tháng 6 năm 2016. AFP
Lý giải vì sao gần đây giá gạo trong nước cao hơn trước, Tiến sĩ Sơn nói rằng trong mấy năm gần đây, đặc biệt là năm nay thì Việt Nam theo chỉ đạo chung là thống nhất các địa phương, các tỉnh và các doanh nghiệp đều chuyển sang hướng tăng chất lượng gạo ngon hơn, sạch hơn. Chính vì thế mà giá gạo bán trong nước cũng cao lên. Hơn nữa từ đầu năm đến giờ thị trường gạo tương đối tốt, sôi động, đầu ra cũng tốt nên giá mặt bằng chung trong nước cũng cao. Ông kết luận :
Chính vì thế cả yếu tố tỷ giá, cả yếu tố gạo trong nước tạo điều kiện để các doanh nghiệp của Việt Nam đặt mức giá nhỉnh hơn so với giá gạo người ta đưa ra gọi thầu.
Trả lời với truyền thông trong nước, một số chuyên gia cho rằng "Việc thua thầu lần này chúng ta phải chấp nhận, vì giá gạo của Việt Nam quá cao và chúng ta còn may mắn, vì nếu trúng thầu thì nguy cơ thua lỗ sẽ xảy đến với các doanh nghiệp trúng thầu".
Hôm 27/4/2018, Philippines đã mở thầu nhập khẩu 250.000 tấn gạo theo hình thức liên chính phủ (G2G), nhưng cả Việt Nam và Thái Lan đều bị loại do giá bỏ thầu cao.
Đến ngày 4/5/2018, Philippines mở thầu lại và Việt Nam đã giành được hợp đồng xuất khẩu 130.000 tấn gạo sau khi chấp nhận hạ giá so với mức giá đưa ra trong lần mở thầu trước đó.
Liệu Việt Nam có tiếp tục hạ giá để giành thị trường xuất khẩu gạo trong tương lai hay không, Tiến sĩ Đặng Kim Sơn nhận định :
Cho đến gần đây thì tình trạng này hầu như là không còn. Một mặt phía chính phủ có biện pháp kiểm soát giá hợp đồng rất cẩn thận, một mặt các doanh nhân Việt Nam cũng thấy rằng lợi nhuận lâu dài là quan trọng và mọi người hướng dần đến chất lượng và giá cao, cho nên hướng cạnh tranh theo giá thấp không còn là xu hướng hiện nay nữa. Tôi nghĩ nếu định có chủ trương để đấu giá giành thị trường thì sẽ không phải là kịch bản trong tương lai.
Cũng có ý kiến cho rằng nếu có sự phối hợp và tính toán phù hợp với tình hình thực tế khi tham gia đấu thầu gạo quốc tế, thì Việt Nam vẫn có thể thắng thầu với giá tốt dù giá gạo trong nước cao hơn giá gạo Thái Lan. Vậy vai trò của Hiệp hội Lương thực Việt Nam ra sao, Tiến sĩ Sơn cho rằng :
Tất nhiên phải nói đến yếu tố điều phối gạo của VFA (Hiệp hội Lương thực Việt Nam) chưa phải là bài bản, sự phối hợp bên trong nội bộ cũng chưa phải là tốt. Bây giờ đang là giai đoạn tái cơ cấu lại VFA, thay đổi lại chính sách về hỗ trợ lúa gạo nên vai trò của Bộ Công thương cũng đang thay đổi. Vì thế cho nên cái tổ chức trong hoạt động đấu thầu cũng không phải là chuẩn lắm. Đây cũng có thể là một yếu tố làm cho sự phối hợp không được nhuần nhuyễn.
Tuy nhiên tính cả ba yếu tố trên thì vẫn thấy giá Thái Lan đưa ra trong đợt đấu thầu vừa rồi là lạ.
Theo thống kê của The Daily Record hôm 18/1/2018 thì Việt Nam đứng thứ 5 trong top 10 quốc gia sản xuất lúa gạo lớn nhất thế giới hiện nay với tổng sản lượng 38,725 triệu tấn/năm. Thái Lan đứng thứ 6 với tổng sản lượng 30,467 triệu tấn/năm.
Diễm Thi