Gần 70 ngàn người ký kiến nghị đòi hoãn luật an ninh mạng (VOA, 16/10/2018)
Lo ngại về thông tin cá nhân có nguy cơ bị xâm phạm nghiêm trọng, hàng chục ngàn người Việt Nam vừa ký tên và đang vận động những người khác tham gia ký một kiến nghị trên internet kêu gọi Quốc hội hoãn thi hành Luật An ninh mạng.
Hơn 69.000 người ký kiến nghị đòi Quốc hội Việt Nam hoãn thi hành Luật An ninh mạng, 16/10/2018
Tính đến tối 16/10, lượng chữ ký vào kiến nghị đang tiến dần đến con số 70.000. Bản kiến nghị đăng trên trang change.org, mở đầu với hàng tít "Dự thảo nghị định về Luật An ninh mạng: Đặc biệt xâm phạm không gian riêng tư".
Change.org, diễn đàn do một tổ chức phi lợi nhuận Mỹ điều hành, cho phép bất kỳ ai ở bất cứ đâu có thể phát động một chiến dịch hành động xã hội trên internet.
Bản kiến nghị được đăng lên hôm 13/10, ít ngày sau khi nội dung dự thảo nghị định được chia sẻ một cách không chính thức trên mạng và thu hút sự chú ý đặc biệt của giới hoạt động và phản biện xã hội vào chương 5 của dự thảo.
Theo bản kiến nghị, có hai điểm "cực kỳ nghiêm trọng" cần lưu ý trong dự thảo nghị định.
Điểm thứ nhất là các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ internet phải lưu trữ dữ liệu người dùng và cung cấp theo yêu cầu từ Cục An ninh mạng, Bộ Công an.
Dữ liệu đó gồm thông tin cá nhân, kể cả số thẻ tín dụng, hồ sơ y tế, hồ sơ tài chính, quan điểm chính trị ; dữ liệu do cá nhân tạo ra như nội dung tương tác, thông tin tải lên ; và dữ liệu về mối quan hệ của cá nhân.
Thứ hai, các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ internet phải lưu trữ thông tin trong suốt thời gian hoạt động hoặc đến khi không còn cung cấp dịch vụ. Bản kiến nghị cho rằng điều này "tạo nên gánh nặng lớn" về kinh tế cho doanh nghiệp, đặc biệt với các nhóm khởi nghiệp.
Tiến sĩ Nguyễn Quang A, một nhà hoạt động nổi tiếng có nhiều ảnh hưởng, chia sẻ thêm với VOA về lý do phải phản đối dự thảo nghị định về thực thi Luật An ninh mạng:
"Nó vi phạm nghiêm trọng quyền con người của tất cả các cá nhân sử dụng internet ở Việt Nam. Nó sẽ có khả năng gây phiền hà rất lớn cho các doanh nghiệp. Và một điểm mà nhiều người không nhắc đến là nguy cơ tiềm ẩn của nghị định này đến cái gọi là an ninh quốc gia thật sự mà nước nào cũng phải bảo vệ".
Từng là chuyên gia phần mềm, tiến sĩ Quang A phân tích rằng dự thảo nghị định trao "sự tập trung cao độ quyền lực" vào tay Cục trưởng Cục An ninh mạng, song với "khả năng hạn chế của họ về mọi mặt", kể cả về phần mềm và phần cứng, điều đó tiềm ẩn "một rủi ro cho an ninh quốc gia" rất lớn.
Ông nói thêm rằng với một sự tập trung cao độ như thế, nhiều thế lực trên thế giới có thể tấn công nhằm đánh cắp dữ liệu của Việt Nam một cách dễ dàng, và đó là "một gót chân Asin của hệ thống gọi là ‘quản lý an ninh mạng’ này".
Trong một bài viết dài trên trang cá nhân mà tác giả đồng ý để VOA trích dẫn, kỹ sư Dương Ngọc Thái, một chuyên gia công nghệ thông tin nổi tiếng hiện làm việc ở Mỹ, cũng chỉ ra một số nguy cơ một khi nghị định được ban hành.
Theo ông Thái, việc Bộ Công an tuyên bố sẽ xây dựng trung tâm dữ liệu để tiếp nhận dữ liệu mà họ yêu cầu các công ty cung cấp cũng đồng nghĩa là toàn bộ dữ liệu của người Việt Nam sẽ được lưu ở một chỗ duy nhất. Nhưng làm như vậy sẽ tạo thành một "mục tiêu béo bở" cho giới tội phạm chuyên nghiệp hoặc lực lượng tình báo mạng của các quốc gia khác, ông đưa ra cảnh báo.
Ngoài ra, theo kỹ sư Thái, khi toàn bộ dữ liệu không chỉ của người dân, mà của cả lãnh đạo cấp cao và toàn bộ hệ thống chính trị, nằm trong tầm kiểm soát của Cục An ninh mạng, điều này được ông so sánh với "viễn cảnh u tối như Đông Đức năm 1984" và ông đặt ra câu hỏi "ai còn muốn đến Việt Nam sống và làm việc ?".
Phong trào bất tuân Luật An ninh mạng bắt đầu từ khi luật được thông qua hồi tháng 6/2018
Luật An ninh mạng, dù được thông qua hồi tháng 6/2018 và sẽ có hiệu lực từ ngày 1/1/2019, luôn bị nhiều giới trong nước phản đối và một số tổ chức nước ngoài, trong đó có Mỹ, chỉ trích trong suốt quá trình luật này được soạn thảo và ra đời.
Dự thảo nghị định đi vào chi tiết của việc thực thi luật càng thổi bùng lên sự phản đối vì nhiều người cho rằng các quy định trong dự thảo còn "khắt khe", "tăm tối" hơn cả luật.
Trong những ngày gần đây, nhiều người sử dụng mạng xã hội viện dẫn Hiến pháp 2013 của Việt Nam và đặt câu hỏi liệu Luật An ninh mạng có vi hiến.
Điều 21 trong Hiến pháp quy định rằng mọi người "có quyền bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân và bí mật gia đình", thông tin về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân, bí mật gia đình "được pháp luật bảo đảm an toàn", và mọi người có quyền "bí mật thư tín, điện thoại, điện tín và các hình thức trao đổi thông tin riêng tư khác".
Trên trang Facebook cá nhân, bà Phạm Đoan Trang, tác giả sách "Chính trị bình dân" không được lưu hành chính thức ở Việt Nam, đưa ra nhận định rằng bản chất của Luật An ninh mạng là "mở đường cho Tàu cộng [Trung Quốc] vào chiếm cứ không gian mạng ở Việt Nam". Bà gọi nó là "một đạo luật bán nước, dâng chủ quyền" cho Trung Quốc.
Trong cùng bài viết, bà Trang đề cập đến hai vấn đề thu hút được nhiều quan tâm của người Việt trong nhiều tháng gần đây là dự luật về đặc khu kinh tế, và quy định cho phép thực hiện giao dịch bằng đồng Nhân dân tệ của Trung Quốc ở một số tỉnh của Việt Nam giáp biên giới với nước láng giềng phương bắc.
Nhà hoạt động nữ được một tổ chức ở Séc trao giải thưởng nhân quyền đầu năm nay xem hai động thái kể trên cũng là hành vi "dâng" hoặc "nhân nhượng chủ quyền cho Tàu".
Bà Trang nêu lên quan điểm rằng : "Nếu là người yêu nước Việt, bạn CÓ NGHĨA VỤ KHÔNG CHẤP HÀNH các thể loại luật bán nước nói trên".
Kiến nghị trên trang change.org về Luật An ninh mạng và dự thảo nghị định liên quan kêu gọi mọi người "không thể im lặng trước một nghị định đặc biệt xâm phạm không gian riêng tư, càng không thể dửng dưng trước một luật bóp nghẹt tự do ngôn luận".
Chung tiếng nói với bản kiến nghị, giáo sư tiến sĩ Trần Xuân Hoài, người cũng là nhà văn với bút danh Trần Gia Ninh, viết trên Facebook cá nhân rằng "phải hợp lực có những tiếng nói mạnh mẽ, tập trung, có lý, có tình" và "muộn còn hơn không" bởi "ngồi yên, câm lặng chấp nhận là tự hại mình".
*****************
Dự thảo Nghị định Luật An ninh mạng : Điều luật của độc tài trị (RFA, 15/10/2018)
Bộ Công an Việt Nam vào ngày 9/10/2018 họp Ban Soạn thảo, Tổ Biên tập để xây dựng các văn bản hướng dẫn thi hành Luật An ninh mạng. Trong khi đó cộng đồng mạng cũng như nhiều người dân tiếp tục bày tỏ quan ngại về Luật này.
Áp phích Phản đối Luật An Ninh Mạng - Amnesty International
Vấn đề được nhắc đến là những ràng buộc bị cho mang tính độc tài trị đối với quyền tự do ngôn luận, cũng như viễn cảnh về số người dung mạng xã hội bị bắt giữ trong tương lai.
Tròng thêm 1 sợi dây vào cổ người dùng
Nhận định đầu tiên khi tìm hiểu về Dự thảo của Nghị định quy định Luật An ninh mạng, Luật sư Đặng Đình Mạnh cho biết những nội dung chi tiết trong hơn 40 trang giấy đó thể hiện quan điểm rất độc tài trị.
"Nó lấn sân rất nhiều đối với cơ quan tài phán. Gần như là mọi hành vi của cơ quan công an và cơ quan an ninh sẽ vượt mặt cơ quan tài phán".
Một cách nhận định khác từ nhà hoạt động Dương Đại Triều Lâm cho biết việc đưa ra qui định phải lưu trữ thông tin của người dùng là một hình thức "tròng thêm 1 sợi dây vào cổ người sử dụng ở Việt Nam".
"Tức là thay vì trước đây có những điều luật như 258, 88, 79, bây giờ là điều luật này sẽ tròng cổ những người dùng ở Việt Nam lại. Tất cả những gì anh nói, anh viết, tất cả những thông tin cá nhân, quyền riêng tư đang bị xâm phạm 1 cách nghiêm trọng".
Vấn đề ông Dương Lâm đặt ra và cho rằng đó là điều đáng lo ngại, chính là những máy chủ đặt ở Việt Nam có đáng tin cậy hay không ?
"Bởi vì các doanh nghiệp ở Việt Nam không có kinh nghiệm để lưu trữ 1 lượng người dùng lớn như vậy ; rồi không có khả năng, thì cái việc lộ thông tin ra ngoài là 1 điều chắc chắn. Doanh nghiệp sẽ bị bán thông tin ra ngoài, người sử dụng cũng bị bán thông tin ra ngoài".
Ngày 12 tháng 6 vừa qua, bất chấp làn sóng phản đối và bất bình của dư luận trong và ngoài nước cũng như các tổ chức quốc tế, Quốc hội Việt Nam đã chính thức thông qua Luật An ninh mạng với hơn 86% đại biểu tán thành. Luật này đưa ra nhiều quy định từ việc cấm người dùng phát tán tài liệu bị cho là kích động biểu tình đến các tài liệu mà bị cơ quan chức năng nói là xúc phạm quốc kỳ hay lãnh đạo, lãnh tụ của Việt Nam… Nếu bài viết vi phạm sẽ bị Google và Facebook gỡ xuống trong vòng 24 giờ.
Sau khi Quốc hội thông qua đến đầu năm 2019 luật sẽ có hiệu lực thi hành. Tuy nhiên, ông Dương Đại Triều Lâm trả lời RFA cho biết sự thật là Luật An ninh mạng đã âm thầm được thực thi từ lâu, đặc biệt đối với những nhà hoạt động dùng mạng xã hội để bày tỏ bất đồng chính kiến.
Ông Dương Lâm nhắc đến 1 trường hợp được chia sẻ khá nhiều trên mạng xã hội 2 ngày nay, đó là tin về 1 người phụ nữ đã tử vong tại trụ sở công an thị xã Ninh Hoà tỉnh Khánh Hoà vào tối ngày 13/10 khi công an đang lấy lời khai về việc kinh doanh có dấu hiệu vi phạm pháp luật.
Cựu phóng viên báo Tuổi Trẻ, Hoàng Khương viết trên trang Facebook cá nhân của mình rằng nạn nhân cô Huỳnh Thị Nhung, 45 tuổi, là em họ của ông. Tuy nhiên, bài viết của nhà báo này, và những bài chia sẻ ra đều bị Facebook gỡ bỏ.
Nói về sự việc này, ông Dương Lâm cho biết :
"Nếu chú ý thì đây không phải là bây giờ mới gỡ mà trước đây đã xảy ra rất nhiều lần rồi. Cá nhân tôi có những bài phân tích về luật sư Nguyễn Văn Đài trên facebook bị khoá sau đó, Facebook tự gỡ bài của tôi.
Kỹ sư Lê Trọng Vũ ở Đà Nẵng có viết 1 loạt bài về SunGroup cũng bị Facebook gỡ bài".
Tương lai đáng lo ngại
Những diễn biến trong xã hội Việt Nam những ngày đầu tháng 10 đã chứng minh đúng như lời nhà hoạt động Dương Lâm nhận xét.
Bên cạnh trường hợp mới nhất là sự việc cựu nhà báo Hoàng Khương bị Facebook gỡ bỏ bài viết, nhà báo độc lập Đỗ Công Đương ở Từ Sơn, Bắc Ninh vào sáng ngày 12/ 10 bị tòa tỉnh Bắc Ninh tuyên án 5 năm tù giam với cáo buộc "Lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân" theo điều 331 - Bộ luật hình sự 2015. Ông Đỗ Công Đương được xem là một người hoạt động truyền thông dùng mạng xã hội Facebook phát trực tiếp những bài nói chuyện của mình tố cáo những sai phạm đất đai ở thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh gọi là "Tiếng dân TV".
Trước đó, cơ quan cảnh sát điều tra Công an quận Bình Thủy (Thành phố Cần Thơ) vào chiều ngày 10 tháng 10 ra quyết định bắt tạm giam 2 tháng và khởi tố ông Lê Minh Thể, một Facebooker, để điều tra về cáo buộc có hành vi "Lợi dụng các quyền tự do dân chủ, xâm phạm lợi ích của nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân", theo điều 331, Bộ luật hình sự 2015.
Vào tháng 9 vừa qua, cũng tại thành phố Cần Thơ, có 4 facebookers bị tuyên án đó là Nguyễn Hồng Nguyên 2 năm tù, Trương Đình Khang một năm tù, Đoàn Khánh Vinh Quang 2 năm 3 tháng tù và Bùi Mạnh Đồng 2 năm 6 tháng tù. Cáo buộc được đưa ra cũng là lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.
Từ những sự kiện này, Luật sư Đặng Đình Mạnh khẳng định ông rất lo ngại về con số của những bản án tù giam trong tương lai gần sẽ ngày càng tăng cao. Theo ông, luật pháp Việt Nam đã trao cho cơ quan công an những quyền hạn quá lớn.
"Có những cái lẽ ra được luật pháp bảo vệ, chỉ được công khai hoặc chỉ được cung cấp cho cơ quan tố tụng khi nào có quyết định của cơ quan tố tụng. Nhưng nếu Nghị định đó được thông qua thì cơ quan công an được toàn quyền làm việc đó mà không cần chờ lệnh từ cơ quan tố tụng. nó sinh ra rất nhiều hệ luỵ nguy hiểm".
Một nhận xét khác từ nhà hoạt động Dương Lâm, ông cho rằng chỉ trong 1 thời gian ngắn, khi Luật An ninh mạng chưa đến thời gian có hiệu lực, nhưng các cáo buộc liên quan hoạt động sử dụng mạng xã hội đã tăng 1 cách "đột biến" cùng với những bản án rất nặng. Điều này cho thấy không có dấu hiệu gì chứng minh rằng sự đàn áp về nhân quyền và tự do ngôn luận có khả năng dừng lại, kể cả khi Hiệp định Mậu dịch Tự do với Liên Minh Châu Âu- EVFTA được phê chuẩn hay không.
******************
Giới hoạt động, luật sư kêu gọi phản đối dự thảo nghị định an ninh mạng (VOA, 15/10/2018)
Các nhà hoạt động và luật sư có nhiều ảnh hưởng trong những ngày gần đây liên tiếp kêu gọi người sử dụng internet quan tâm tới và lên tiếng phản đối các dự thảo nghị định gắn với Luật An ninh mạng của Việt Nam.
Giới hoạt động, luật sư kêu g ọi phản đối dự thảo nghị định an ninh mạng của Việt Nam.
Các dự thảo nghị định được công bố hôm 9/10 chứa đựng các quy định cụ thể về việc thực thi Luật An ninh mạng bắt đầu từ ngày đầu tiên năm 2019. Báo chí trong nước cho hay Bộ Công an được giao nhiệm vụ soạn 3 văn bản trình chính phủ, gồm nghị định về trình tự, thủ tục áp dụng một số biện pháp bảo vệ an ninh mạng ; nghị định đi vào chi tiết một số điều trong Luật An ninh mạng ; và quyết định của thủ tướng ban hành danh mục hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia.
Trong số các dự thảo, người sử dụng mạng hiện quan tâm nhất đến bản thảo chứa đựng các quy định chi tiết về một số điều của Luật An ninh mạng.
Dự thảo Nghị định Luật An ninh mạng
Nội dung bản dự thảo này được chia sẻ một cách không chính thức trên internet sau ngày 9/10 nhanh chóng thu hút sự chú ý đặc biệt của giới hoạt động và phản biện xã hội vào chương 5 trong dự thảo.
Trong số các tiếng nói phản đối hoặc bày tỏ hết sức lo ngại về tác động của nghị định, nếu được chính phủ ban hành, là Tiến sĩ Nguyễn Quang A, giáo sư tiến sĩ Trần Xuân Hoài, luật sư Trần Vũ Hải, cựu tù nhân lương tâm Nguyễn Ngọc Già, và chuyên gia phần mềm Dương Ngọc Thái.
Chủ đề này cũng dẫn đến nhiều thảo luận ở các diễn đàn trên nền tảng Facebook, như nhóm "Bàn luận về Kinh tế - Chính trị" có hơn 192.000 thành viên, hay "Góc nhìn Báo chí - Công dân" có gần 81.000 thành viên, trong đó đa số các ý kiến đều phản đối dự thảo nghị định.
Trong một bài viết dài trên trang cá nhân mà tác giả đồng ý để VOA trích dẫn, kỹ sư Dương Ngọc Thái, một chuyên gia công nghệ thông tin nổi tiếng, đưa ra ý kiến rằng cần phải bỏ chương 5 của dự thảo.
Theo tóm tắt của chuyên gia hiện làm việc ở Thung lũng Silicon, Mỹ, bốn điều từ 54 đến 57 của chương này trao cho Cục An ninh mạng, Bộ Công an, những quyền rất lớn.
Đó là cấp phép cho bất kỳ công ty trong và ngoài nước nào về cung cấp sản phẩm, dịch vụ trên internet tại Việt Nam ; yêu cầu các công ty về internet phải lưu trữ tất cả dữ liệu ở Việt Nam và phải cung cấp dữ liệu có yêu cầu của cục ; và các công ty đó phải lưu trữ và chuyển giao cho cục "nhật ký truy cập, thông tin thanh toán dịch vụ, địa chỉ IP truy cập dịch vụ, thói quen tìm kiếm, log chat, thời gian giao dịch" sau 36 tháng kể từ lúc dữ liệu được thu thập. Ngay cả khi công ty đóng cửa hoặc ngừng cung cấp dịch vụ, họ cũng vẫn phải chuyển giao tất cả thông tin người dùng cho Cục An ninh mạng.
Ông Thái nêu ra một số lý do để cho rằng dự thảo nghị định này không đem lại lợi ích gì mà còn tạo ra nhiều nguy cơ kinh tế và an ninh. Theo ông, khi toàn bộ dữ liệu không chỉ của người dân, mà cả lãnh đạo cấp cao và toàn bộ hệ thống chính trị nằm trong tầm kiểm soát của Cục An ninh mạng, điều này được ông so sánh với "viễn cảnh u tối như Đông Đức năm 1984" và ông đặt ra câu hỏi "ai còn muốn đến Việt Nam sống và làm việc ?"
Các trí thức Việt Nam phản đối Luật An ninh mạng. Photo Goc nhin Thoi dai
Một lý do khác, theo kỹ sư Thái, việc bắt buộc các công ty lưu trữ dữ liệu ở Việt Nam sẽ khiến họ chỉ có hai lựa chọn là hoặc rút khỏi thị trường Việt Nam, hoặc sao chép dữ liệu thô từ trung tâm dữ liệu của họ sang các máy chủ thuê mướn ở Việt Nam. Chuyên gia này đưa ra nhận định rằng rất nhiều công ty nước ngoài phản đối Luật An ninh mạng vì việc sao chép dữ liệu thô làm gia tăng rủi ro cho họ về việc dữ liệu bị xâm phạm.
Ngoài ra, kỹ sư tại Thung lũng Silicon lưu ý đến việc Bộ Công an tuyên bố sẽ xây dựng trung tâm dữ liệu để tiếp nhận dữ liệu mà họ yêu cầu các công ty cung cấp. Việc này, theo ông, đồng nghĩa là toàn bộ dữ liệu của người Việt Nam sẽ được lưu ở một chỗ duy nhất. Nhưng ông cảnh báo rằng làm như vậy sẽ tạo thành một mục tiêu béo bở cho giới tội phạm chuyên nghiệp hoặc lực lượng tình báo mạng của các quốc gia khác.
Từ góc độ của một chuyên gia về xã hội dân sự, tiến sĩ Nguyễn Quang A khẳng định với VOA rằng dự thảo nghị định tạo ra nguy cơ hiện hữu về vi phạm nhân quyền và ảnh hưởng xấu đến các doanh nghiệp.
Ông Quang A, người từng là chuyên gia tin học, cũng có chung mối quan ngại giống kỹ sư Thái về chính lỗ hổng an ninh mạng, hay cao hơn là an ninh quốc gia, mà trớ trêu thay sẽ xảy ra nếu dự thảo được thông qua. Vị tiến sĩ nói:
"Với sự tập trung cao độ quyền lực vào tay Cục trưởng Cục An ninh mạng, mà với khả năng hạn chế của họ về mọi mặt, toàn bộ phần mềm, phần cứng của họ, thì tiềm ẩn một rủi ro cho an ninh quốc gia một cách hết sức là cao độ. Với một sự tập trung cao độ như thế, nhiều thế lực trên thế giới này có thể tân công một cách dễ dàng, và đấy là một gót chân Asin của hệ thống gọi là quản lý an ninh mạng này".
Bày tỏ ý kiến về dự thảo gây nhiều phản ứng, giáo sư tiến sĩ Trần Xuân Hoài viết trên Facebook cá nhân rằng những người soạn thảo đã "lạm quyền" để "bóp nghẹt" mọi tiếng nói của lương tri, quyết tâm kiểm soát mọi người "từ phòng ngủ trở ra".
Vị giáo sư cũng là nhà văn với bút danh Trần Gia Ninh lo lắng về tương lai mà ông gọi là "không còn một chút riêng tư nào nữa, tất cả chúng ta - những người dùng internet - đều là tù nhân dự bị".
Trước tình hình đó, ông Trần Xuân Hoài kêu gọi: "Phải hợp lực có những tiếng nói mạnh mẽ, tập trung, có lý, có tình đến thủ tướng chính phủ". Theo ông, làm được như vậy "may ra có giảm bớt sự lộng quyền này phần nào". Ông khẳng định: "Muộn còn hơn không. Ngồi yên, câm lặng chấp nhận là tự hại mình".
Một khi được ban hành chính thức, các nghị định mới sẽ mở đường cho việc thực thi Luật An ninh mạng của Việt Nam từ ngày 1/1/2019.
Luật này từ trong quá trình soạn thảo cho đến khi được thông qua hồi giữa năm nay đã gây ra nhiều tranh cãi, cũng như bị một số chính phủ và tổ chức nước ngoài, trong đó có Mỹ, gọi là "một bước lùi lớn" cho Việt Nam.