Thông Luận

Cơ quan ngôn luận của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên

Khủng hoảng Biển Đông lần 2 tại Bãi Tư Chính (Vanguard Bank) vẫn tiếp diễn. Tàu HD-8 vẫn khảo sát trái phép vùng biển ngoài khơi Nam Trung Bộ (cách bờ khoảng 180 km), trong khi các tàu hải cảnh Trung Quốc vẫn quấy rối hoạt động của mỏ Lan Tây-Lan Đỏ (lô 06-01) gây sức ép với Việt Nam và Rosneft. Ngày 3/9/2019, tàu cần cẩu Lam Kình của Trung Quốc đã tiến vào vùng biển gần mỏ Cá Voi Xanh (lô 118) cách đảo Lý Sơn gần 50 km, cách bờ biển Quảng Nam gần 90 km. Theo South China Morning Post (25/9/2019) Trung Quốc đã cho dàn khoan HD-982 tới Biển Đông, có thể tiến vào vùng biển Việt Nam bất cứ lúc nào. 

cavoi11

Trung Quốc đã cho dàn khoan HD-982 tới Biển Đông, có thể tiến vào vùng biển Việt Nam bất cứ lúc nào. 

Trong khi đó dự án Cá Voi Xanh (lô 118) vẫn chậm tiến độ. Gần đây có tin đồn ExxonMobill định rút khỏi dự án này. Câu chuyện Cá Voi Xanh tuy còn chưa rõ, nhưng cửa sổ cơ hội cho Việt Nam dường như đang khép lại. Trước đây, Việt Nam đã bỏ lỡ nhiều cơ hội, nay lịch sử có thể lặp lại, nếu người ta chỉ "thấy cây mà không thấy rừng". Bài này phân tích một số nghịch lý có thể gây trở ngại cho dự án chiến lược Cá Voi Xanh, dẫn đến hệ quả khó lường, nếu Việt Nam thiếu quyết đoán, hành động quá yếu và quá chậm (too little too late).   

Các tin đồn nửa sự thật

Theo David Hutt (Asia Times, 13/9/2019), blogger Huy Đức cho biết "ExxonMobil đã thông báo với chính phủ Việt Nam (28/8/2019) là họ định bán lại 64% cổ phần dự án Cá Voi Xanh" (dự kiến sẽ khai thác khí từ năm 2023). Trong khi đó, các quan chức dầu khí Việt Nam đều cho rằng Trung Quốc đang thách thức và gây sức ép với Việt Nam. Theo Yuval Harari, chúng ta đang sống trong thời kỳ "hậu sự thật", nên tin đồn này là "nửa sự thật".

Theo Tim Daiss (chuyên gia dầu khí) Bắc Kinh muốn ép Hà Nội không được hợp tác với ExxonMobil tại dự án Cá Voi Xanh, nhằm đẩy Mỹ ra khỏi Biển Đông. Nếu Cá Voi Xanh bị đình trệ, các dự án điện khí không tiến triển, Việt Nam buộc phải tiếp tục làm điện than, sẽ phải phụ thuộc vào Trung Quốc về an ninh năng lượng (1).

Theo Carl Thayer (chuyên gia về Việt Nam), "sau Bãi Tư Chính sẽ đến lượt Cá Voi Xanh". Mỏ Cá Voi Xanh có trữ lượng khí khoảng 150 tỷ m3, gấp 3 lần mỏ Lan Tây-Lan Đỏ ở Nam Côn Sơn. Trung Quốc theo đuổi chính sách hai mặt : Một mặt họ quấy rối các dự án dầu khí (như với Repsol, Rosneft, ExxonMobil). Mặt khác họ gây sức ép buộc Việt Nam phải khai thác chung với Trung Quốc. Nếu họ không thấy có "tiến bộ" trong việc quấy rối các dự án với Rosneft (gần bãi Tư Chính), họ có thể quấy rối dự án Cá Voi Xanh (với ExxonMobil).

Tuy gây sức ép với Việt Nam và các đối tác là chủ trương nhất quán của Trung Quốc, nhưng trong trường hợp này không phải dễ vì Cá Voi Xanh khác với Cá Rồng Đỏ và Lan Đỏ. Thứ nhất, Cá Voi Xanh nằm ngoài "đường chín đoạn". Thứ hai, ExxonMobil không phải là Repsol, và Trung Quốc không bắt nạt được Mỹ. Tuy họ không ép được Mỹ hay Nga phải bỏ cuộc (như Tây Ban Nha), nhưng "yếu tố Trung Quốc" có thể tạo ra "hiệu ứng kép" làm phức tạp thêm vấn đề "cơ chế" như thủ tục phê duyệt và giá cả (đấy là chưa kể lợi ích nhóm).

Trung Quốc còn có thể tác động vào nội bộ Việt Nam, làm chậm tiến độ dự án, để phân hóa Việt Nam với Mỹ. Tuy Trung Quốc không dại gì gây căng thẳng quá mức để xảy ra xung đột, nhưng vẫn tiếp tục ép Việt Nam, Malaysia và Philippines, để chứng tỏ rằng các nước này không thể làm được gì để chống lại Trung Quốc, và họ cũng không thể dựa vào sự hỗ trợ của Mỹ hay cộng đồng quốc tế. Carl Thayer cho rằng tình trạng mập mờ của dự án Cá Voi Xanh chắc sẽ rõ ràng hơn khi Tổng bí thư-Chủ tịch nuớc Nguyễn Phú Trọng sang thăm Mỹ (dự kiến vào cuối tháng 10/2019), và cho rằng các quan chức cao cấp của PVN sẽ đi cùng đoàn.

Trước tin đồn ExxonMobil có thể bỏ cuộc, ngày 12/9/2019 người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam khẳng định "Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam đã có thông tin cho biết những dự án dầu khí ở miền Trung, bao gồm các dự án trên biển và trên bờ được tổ hợp nhà thầu Tập đoàn Dầu khí Việt Nam, Tổng Công ty Thăm dò khai thác Dầu khí và ExxonMobil triển khai theo kế hoạch". PVN cũng thông báo "Các dự án dầu khí ở miền Trung Việt Nam (gồm các dự án trên biển và trên bờ) được ExxonMobil, PVN và PVEP triển khai theo kế hoạch". 

Lý giải câu chuyện Cá Voi Xanh

Trong khi Việt Nam lên án Trung Quốc cho tàu thăm dò HD-8 và các tàu hải cảnh vũ trang xâm phạm vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam gần bãi Tư Chính thì ngày 18/09/2019 người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Cảnh Sảng lên án Việt Nam khai thác dầu khí tại khu vực bãi Tư Chính là xâm phạm chủ quyền của Trung Quốc. Tuyên bố ngang ngược đó của Bắc Kinh làm dư luận bất bình và các chuyên gia quốc tế phản ứng mạnh.  

Theo các chuyên gia Mỹ, đã đến lúc phải thay đổi cục diện tranh chấp hiện nay tại Biển Đông, vì mỗi khi Trung Quốc dùng sức mạnh cưỡng chế thì các nước khu vực phải rút lui. Theo giáo sư Ryan Martinson (học viện hải quân Mỹ), chính quyền Trump cần xúc tiến : 1) Lên án Bắc Kinh đã ép các nước khác phải tuân theo yêu sách bất hợp lý của họ ; 2) Cấm các tàu Trung Quốc tiếp cận các hải cảng của Mỹ, và tiến hành khảo sát các vùng đặc quyền kinh tế của Mỹ ; 3) Chia sẻ thông tin về những gì đang diễn ra tại Biển Đông (2).

Trung Quốc dùng tàu hải cảnh vũ trang và dân quân biển xâm phạm vùng EEZ của Việt Nam để ép Hà Nội (và các đối tác) vào chân tường. Nhưng nếu ExxonMobil định rút khỏi dự án Cá Voi Xanh vì sức ép của Trung Quốc, thì chính phủ Mỹ chắc phải biết và lên tiếng. Nhưng người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ vẫn tuyên bố (ngày 22/8/2019) : "Các công ty Mỹ đứng đầu về thăm dò và khai thác dầu khí, gồm ngoài khơi Biển Đông… Mỹ cực lực phản đối các nỗ lực của Trung Quốc đe dọa hoặc cưỡng bức các nước đối tác phải thôi hợp tác với các công ty không phải của Trung Quốc, nếu không họ sẽ quấy rối các hoạt động hợp tác dầu khí" (3).  

Trong khi các tin đồn lan nhanh thì có mấy cách lý giải khác (ngoài sức ép của Trung Quốc). Ví dụ, ExxonMobil đang tính lại giá trị thương mại của dự án, trong bối cảnh họ phải cắt lỗ và bỏ một số dự án (như ở Bắc Âu và Úc). Có những lý do buộc họ phải xem lại có nên bỏ Cá Voi Xanh không, nếu có quá nhiều carbon dioxide trong mỏ khí, làm giảm khả năng sử dụng khí được khai thác, vì không thân thiện môi trường. Có thể ExxonMobil không muốn rút, nhưng dùng những lý do trên để ép chính phủ Việt Nam đẩy nhanh tiến độ.       

Theo Bill Hayton (Chatham House) nếu tin đồn trên là thật, thì chắc vì lý do thương mại (từ phía ExxonMobil), chứ không phải vì lý do chính trị (do sức ép của Bắc Kinh). Có thể trụ sở chính Exxon Mobil muốn thoái vốn, nhưng trụ sở khu vực muốn bán khí với giá cao hơn. Mấy năm qua, ExxonMobil đã thương thuyết với Việt Nam về giá bán khí của Cá Voi Xanh, nhưng vẫn chưa đạt được thỏa thuận. Tuy mỏ Cá Voi Xanh nằm ngoài "đường chín đoạn", nhưng Trung Quốc không muốn ExxonMobil hút khí cùng một nguồn lớn mà họ đã thăm dò gần đó (năm 2014). Ngoài dầu khí, Trung Quốc và các nước Đông nam Á vẫn đang tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông, mang ý nghĩa quốc tế. Điểm cốt lõi là các quốc gia có tôn trọng hiệp ước mà họ đã ký, hay muốn sử dụng vũ lực để đạt được. Đó chính là hòn đá tảng cho trật tự thế giới dựa trên luật lệ (4).

Theo Greg Poling (AMTI Director/CSSI) Việt Nam phải đứng vững trước sức ép của Trung Quốc. Cũng như Cá Rồng Đỏ (với Repsol) và Lan Đỏ (với Rosneft) tại Nam Côn Sơn, Cá Voi Xanh (với ExxonMobil) còn quan trọng hơn đối với an ninh năng lượng của Việt Nam cũng như chủ quyền tại Biển Đông. Nhưng nó thực sự không phụ thuộc vào Hà Nội, nếu ExxonMobil thấy đầu tư của họ quá rủi ro (có nhiều khả năng là như vậy). Trước sức ép mà Repsol, Rosneft hay ExxonMobil phải đối mặt, nếu họ định thoái vốn thì Việt Nam không thể làm gì được. Mục tiêu của Trung Quốc là phải tiến tới kiểm soát hầu như toàn bộ Biển Đông. Điều đó đồng nghĩa với việc bất kỳ hoạt động dầu khí nào, ở bất kỳ nơi nào trong khu vực này, cần phải được Trung Quốc cho phép, hoặc phải hợp tác với các công ty của Trung Quốc. 

Theo Bennett Murray (DPA bureau chief) việc gắn khai thác dầu khí với quan hệ giữa các nước lớn là cơ hội tốt để Việt Nam tiếp tục khai thác dầu khí trong "đường chín đoạn". Tuy Trung Quốc muốn ép Việt Nam thôi liên doanh với Rosneft, nhưng Nga vẫn lặng lẽ hỗ trợ Việt Nam. Tại Bankok bên lề hội nghị ngoại trưởng ASEAN (2/8/2019) khi ngoại trưởng Trung Quốc (Vương Nghị) yêu cầu ngoại trưởng Nga (Sergei Lavrov) dừng các hoạt động hợp tác dầu khí với Việt Nam tại bãi Tư Chính, ngoại trưởng Nga đã khéo léo từ chối (5).

Nghịch lý Cá Voi Xanh

Theo thông báo (năm 2017) tổng đầu tư cho dự án Cá Voi Xanh vào khoảng 10 tỷ USD và sẽ đóng góp vào ngân sách nhà nước gần 20 tỷ USD. PVN và ExxonMobil Việt Nam đã ký thỏa thuận khung Hợp đồng Bán khí Cá Voi Xanh, theo đó dự án này sẽ cung cấp khí cho 4 nhà máy điện khí với tổng công suất 3.000 MW (2 nhà máy đặt tại khu kinh tế Chu Lai, tỉnh Quảng Nam, và 2 Nhà máy đặt tại khu kinh tế Dung Quất, tỉnh Quảng Ngãi). Mỏ Cá Voi Xanh lớn gấp 3 lần mỏ khí Lan Tây-Lan Đỏ (là mỏ khí lớn nhất hiện nay ở Nam Côn Sơn), và quan trọng hơn nhiều so với mỏ Cá Rồng Đỏ về giá trị kinh tế cũng như giá trị chiến lược.

PVN đề nghị chính phủ chấp thuận cơ chế giá điện khí của dự án nhằm bao tiêu hết sản lượng khí đã cam kết với nhà thầu Exxon Mobil… Trong khi Bộ Kế hoạch - Đầu tư cho rằng mức giá bán điện của dự án này khá cao so với giá bán điện bình quân hiện nay, Bộ Tài chính đề nghị PVN phân tích, đánh giá về tính cạnh tranh giá điện của dự án này với các dự án điện khác. Tập đoàn Điện lực EVN đề nghị phân tích và xem xét lại phương án tài chính được PVN kiến nghị vì phương án này có nguy cơ gặp nhiều khó khăn, sẽ kéo dài quá trình thương thảo, gây ảnh hưởng đến tiến độ của dự án này và chuỗi dự án Cá Voi Xanh…

Trong khi ExxonMobil có trách nhiệm khai thác đưa khí vào bờ, PVN có trách nhiệm tìm kiếm nguồn tài chính, đàm phán giá điện với EVN, và làm nhà máy điện khí. Theo PVN (9/9/2019), để làm được việc đó, cần được chính phủ phê duyệt. Theo ông Phạm Xuân Cảnh (PVN board member) một số dự án dầu khí như Cá Voi Xanh vướng cơ chế nên chậm, hiệu quả không còn như trước. "Các dự án Cá Voi Xanh, Lô B như nồi cơm của PVN, nồi cơm của tăng trưởng GDP và thu ngân sách. Nhưng vướng cơ chế nọ kia nên bị chậm trễ hết rồi".   

Theo ông Nguyễn Lê Minh (chuyên gia dầu khí) việc ExxonMobil định rút khỏi Cá Voi Xanh là có thật, nhưng để gây sức ép với chính phủ Việt Nam nhằm rút ngắn tiến độ, đi vào khai thác thương mại, chứ không phải do sức ép từ Trung Quốc…ExxonMobil muốn chính phủ Việt Nam thúc đẩy nhanh việc phê duyệt giá bán điện của PVN và EVN (6).

Tuy việc bán điện của phía Việt Nam không liên quan đến lợi ích kinh tế của ExxonMobil, nhưng nếu không được phê duyệt sớm thì có thể làm chậm tiến độ dự án. Theo ông Minh, bản chất của dự án Cá Voi Xanh hoàn toàn khác với dự án Cá Rồng Đỏ. Trong khi Cá Rồng Đỏ (lô 07-03) nằm ở khu Nam Côn Sơn, cách bờ 550km, không thuộc vùng EEZ nhưng vẫn thuộc thềm lục địa của Việt Nam, Cá Voi Xanh (lô 118) chỉ cách bờ có 88km, nằm sâu trong vùng EEZ của Việt Nam, và nằm bên ngoài "Đường Chín Đoạn" của Trung Quốc.

Theo ông Minh, nếu ExxonMobil định rút, chắc không phải do sức ép của Trung Quốc. Sau này, nếu ExxonMobil rút và chính phủ Việt Nam muốn thay bằng Rosneft thì vấn đề lại khác, vì Nga và Trung Quốc có nhiều ràng buộc kinh tế và chính trị. Hiện nay Rosneft là tập đoàn dầu khí lớn nhất của Nga và Trung Quốc có 9% cổ phần trong Rosneft nên chắc họ có lợi ích chung. Có tin đồn ExxonMobil định bán lại cổ phần Cá Voi Xanh cho Rosneft.  

Đến nay, PVN xác nhận có việc ExxonMobil đang gây sức ép lên chính phủ Việt Nam để rút ngắn quy trình phê duyệt, nhằm giúp dự án kịp tiến độ. Hiện nay hợp đồng dầu khí (PSC) của ExxonMobil tại dự án Cá Voi Xanh có thời hạn 20 năm (2009 - 2029), nhưng 10 năm đã trôi qua kể từ khi ký kết, nay dự án mới dừng ở giai đoạn thiết kế kỹ thuật (FEED), còn lâu mới có thể đi vào khai thác thương mại. Điều này chắc làm ExxonMobil lo ngại.

Năm ngoái, lãnh đạo PVN cho biết tình hình biển Đông tiếp tục có những diễn biến phức tạp, ảnh hưởng đến hoạt động thăm dò dầu khí cũng như kêu gọi nước ngoài đầu tư vào thăm dò dầu khí ở các lô còn mở của tập đoàn PVN. Nhưng hiện nay ExxonMobil và PVN đều từ chối bình luận chính thức về các tin đồn liên quan đến Cá Voi Xanh, tuy chắc họ đang rất sốt ruột. Ngày 10/9/2019, trong khi đại diện PVN nói rằng "hiện chúng tôi vẫn đang triển khai dự án Cá Voi Xanh và sẽ không đưa ra ý kiến đối với những nguồn tin không chính thống", thì người phụ trách truyền thông của ExxonMobil cũng nói rằng "Chúng tôi không bình luận về các tin đồn về thị trường hoặc đồn đoán về việc kinh doanh của chúng tôi". 

Thấy cây mà không thấy rừng

Theo Tim Daiss, có ba lý do Cá Voi Xanh không nằm trong tầm ngắm của Trung Quốc. Thứ nhất, ExxonMobil là một đại công ty của Mỹ được chính quyền Mỹ hỗ trợ. Trung Quốc có thể ép Repsol phải rút nhưng không thể ép được ExxonMobil. Thứ hai, Cá Voi Xanh nằm ngoài "đường lưỡi bò", nên Trung Quốc không có lý để gây sức ép. Thứ ba, chắc Trung Quốc không muốn đụng đến một đại công ty của Mỹ trong thị trường dầu khí toàn cầu, vì Trung Quốc ngày càng phụ thuộc vào việc nhập khẩu dầu khí để duy trì nền kinh tế (7).

Carl Thayer cho rằng dư luận trên mạng xã hội về Cá Voi Xanh chỉ là "tin đồn" vì ExxonMobil chưa thông báo chính thức. Có mấy khả năng về các tin đồn. Thứ nhất, tin đồn đó có thể sai. Thứ hai, Trung Quốc có thể âm thầm gây sức ép với Hà Nội và ExxonMobil dừng thăm dò dầu khí như một phần của xung đột lợi ích với Mỹ. Thứ ba, ExxonMobil có thể rút khỏi Việt Nam vì lý do liên quan đến kế hoạch tái cấu trúc toàn cầu. Thứ tư, ExxonMobil và Việt Nam không nhất trí về giá bán khí của dự án. Thứ năm, gồm lý do hai, ba và bốn cộng lại.  

Theo đánh giá của ông Minh, khả năng ExxonMobil có rút hay không và Việt Nam có giữ được hay không "hiện nay là 50/50", phụ thuộc vào chuyến thăm Mỹ sắp tới của Tổng bí thư-Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng (dự kiến vào cuối tháng 10/2019). Trong khi nhiều người vẫn còn hoang mang chưa biết số phận của Cá Voi Xanh thế nào, lãnh đạo cấp cao của PVN hy vọng chuyến đi Mỹ lần này của ông Trọng sẽ tháo gỡ được ách tắc để triển khai dự án đúng tiến độ, vì Cá Voi Xanh rất quan trọng, không chỉ đối với vận mệnh của PVN mà còn đối với ngân sách nhà nước, an ninh năng lượng, và chủ quyền quốc gia tại Biển Đông.   

Theo các chuyên gia, vấn đề bây giờ là song song với việc chỉnh sửa Luật Dầu khí, Chính phủ Việt Nam cần hỗ trợ tối đa PVN để phê duyệt dự án Cá Voi Xanh. Hiên nay, PVN vẫn là ngọn cờ đầu của nền kinh tế Việt Nam, tuy giá dầu giảm nhưng vẫn đóng góp 10% cho ngân sách quốc gia. Việc triển khai dự án Cá Voi Xanh không chỉ mang lại nguồn thu lớn cho ngân sách (20 tỷ đô la trong vòng 20 năm) mà còn giúp bảo đảm an ninh năng lượng. Việc triển khai dự án này còn đảm bảo cam kết cho các nhà đầu tư nước ngoài yên tâm về môi trường đầu tư ổn định và phát triển bền vững trong tầm nhìn dài hạn tại Biển Đông.

Vì vậy, mấu chốt vấn đề là Việt Nam cần sửa Luật Dầu khí đã lỗi thời, không phù hợp với luật quốc tế nên không thu hút được các tập đoàn lớn nước ngoài. Nhưng từ nay đến khi sửa được, nhanh nhất cũng phải mất 6 tháng. Muốn nhanh hơn phải trình lên Bộ Chính trị. Nhưng nếu không đảm bảo được tiến độ, ExxonMobil có thể rút. Ngày 2/10/2018, Trung ương 8 khóa XII đã ban hành Nghị quyết 36-NQ/TW về chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển, trong đó quan trọng nhất vẫn là thăm dò/khai thác dầu khí (mà PVN là trọng tâm).

Trong một thời gian dài, PVN đã phát triển thành một thế lực rất mạnh nên khó kiểm soát, để nhóm lợi ích thân hữu thao túng ngành dầu khí. Gần đây, một số không nhỏ lãnh đạo PVN đã bị bắt và truy tố vì tội tham nhũng và lạm dụng quyền lực. Điều đó dẫn đến hai hệ quả tất yếu. Một là hệ quả tích cực khi nạn tham nhũng và nhóm lợi ích bước đầu được kiểm soát. Hai là hệ quả tiêu cực làm cho bộ máy lãnh đạo điều hành PVN bị suy yếu và bất lực, có thể bị các bộ ngành khác lấn át, nên làm ách tắc việc triển khai dự án Cá Voi Xanh.

Trong lúc nguy cơ mất Bãi Tư Chính đang tới gần, thì dự án Cá Voi Xanh và không gian sinh tồn của Việt Nam ở Biển Đông cũng bị đe dọa, nếu Việt Nam không kịp thời nâng cấp quan hệ với Mỹ lên đối tác chiến lược để làm đối trọng với Trung Quốc. Trong lúc nước sôi lửa bỏng, nhiều người vẫn coi lợi ích thương mại lớn hơn lợi ích chiến lược như "thấy cây mà không thấy rừng" do thiếu tầm nhìn chiến lược. Để tháo gỡ kịp thời ách tắc về cơ chế và giải cứu Cá Voi Xanh, lúc này Việt Nam cần xác định rõ ưu tiên chiến lược là gì.

Thay lời kết

Theo hình ảnh vệ tinh, trong khi tại eo biển Đài Loan không thấy có dấu hiệu Trung Quốc chuẩn bị lực lượng để tấn công, thì bên kia biên giới Việt-Trung, họ đang tập trung lực lượng lớn tại căn cứ rộng tới 50 arces và 8 acres, cách biên giới 10 km (tọa độ 24° 24’ N, 106° 42’ E). Có hai nguyên nhân Trung Quốc chuẩn bị lực lượng trên đất liền để tấn công Việt Nam. Một là để Lục Quân Trung Quốc cũng có vai trò không kém Hải Quân và Không Quân. Hai là để ép Việt Nam phải từ bỏ 17 vị trí trên các đảo tại Biển Đông (8).

Các chuyên gia nói, mỏ Cá Voi Xanh còn quan trọng hơn cả tầu ngầm Kilo về giá trị răn đe chiến lược. Nếu ExsonMobil rút, dù vì bất cứ lý do gì thì tác hại vẫn như nhau. Trong khi Trung Quốc sẵn sàng làm bất cứ điều gì để ép ExxonMobil phải rút, thì Việt Nam đáng lẽ phải làm bất cứ điều gì để giữ chân ExxonMobil. Nếu để thương lượng giá khí và điện kéo dài, và giải quyết các thủ tục quá lâu làm chậm tiến độ, nên ExxonMobil nản lòng phải rút, thì chẳng khác gì tiếp tay cho Trung Quốc. Nếu định qua đó lấy lại mỏ Cá Voi Xanh để tự mình khai thác thì càng ngây thơ, chẳng khác gì "tự bắn vào chân mình" khi cần thoát hiểm.   

Theo các chuyên gia, lúc này mọi phát ngôn và hành động yếu ớt của Việt Nam về Biển Đông chỉ càng khuyến khích Trung Quốc cứng rắn hơn. Việt Nam càng nhân nhượng, thì Trung Quốc càng lấn tới. Điều đó làm nản lòng người Việt trong nước cũng như ngoài nước, và làm cho dư luận quốc tế thất vọng không muốn quan tâm đến Việt Nam. Vị thế của Việt Nam trên thế giới càng cô đơn thì hệ quả đối với Việt Nam càng nguy hiểm. Vì vậy, Việt Nam cần quốc tế hóa các tranh chấp ở Biển Đông và khởi kiện Trung Quốc trước khi quá muộn. 

Nguyễn Quang Dy

Nguồn : viet-studies, 04/10/2019

Tham khảo :

(1) Will Beijing Kick ExxonMobil Out Of The South China Sea ? (Part 2), Tim Daiss , CD Media, September 4, 2019

(2) Vietnam power crunch threatens future economy, John Reed, Financial Times, Sept 22, 2019

(3) Chinese pressure may drive ExxonMobil from Vietnam, David Hutt, Asia Times, September 13, 2019

(4) Has China’s presence in the South China Sea exacerbated tensions with its smaller neighbours? Bill Hayton, Friends of Europe, September 3, 2019

(5) Vietnams Strange Ally in Its Fight With China, Bennett Murray, Foreign Policy, August 1, 2019

(6) Cá Voi Xanh : ExxonMobil muốn gây sức ép lên chính phủ Việt Nam, BBC, September 11, 2019

(7) All the reasons ExxonMobil may leave Vietnam, Tim Daiss, Asia Times, September 17, 2019

(8) Advice for Our Vietnamese Friends on China, David Archibald ,  American Thinker, September 27, 2019

Published in Diễn đàn

Biển Đông : Trung Quốc quấy nhiễu, Mỹ rút khỏi dự án Cá Voi Xanh ? (RFI, 10/09/2019)

Hôm 10/09/2019 tàu Hải Dương Địa Chất 8 (Haiyang Dizhi 8) của Trung Quốc vẫn đang hoạt động tại bãi Tư Chính của Việt Nam, sau khi quay về từ Đá Chữ Thập cách đây hai ngày. Trong khi đó rộ lên thông tin tập đoàn ExxonMobil của Mỹ rút lui khỏi mỏ khí đốt Cá Voi Xanh (Blue Whale) nằm gần Quảng Nam, cách bờ biển Việt Nam khoảng 55 hải lý.

cavoi1

Một cơ sở của tập đoàn dầu khí Exxon Mobil tại Texas. Reuters

Nhà báo Huy Đức hôm qua 09/09/2019 viết trên Facebook : "ExxonMobil (US) bỏ cuộc ! Trước sức ép của Tập, các siêu cường đều bỏ mặc : UK (BP 2007), Nga (2016), Tây Ban Nha (2018)… Xoay trục về đâu ?"

Một nguồn tin khác nói rằng ExxonMobil hôm 28/8 đã thông báo cho phía Việt Nam ý định bán lại toàn bộ cổ phần ở mỏ Cá Voi Xanh.

Trung Quốc "giết gà" Repsol để "dọa khỉ" Exxon ?

Được biết dự án này có tổng vốn đầu tư 4,6 tỉ đô la kéo dài khoảng 25 năm, trong đó ExxonMobil sở hữu 64% cổ phần, dự kiến đến cuối năm 2023 sẽ đưa dòng khí đầu tiên vào bờ. Mỏ khí Cá Voi Xanh có trữ lượng thu hồi tại chỗ khoảng 150 tỉ mét khối, gấp ba lần mỏ Lan Tây và Lan Đỏ thuộc dự án khí Nam Côn Sơn lớn nhất Việt Nam hiện nay.

Trước đây trong phiên đối thoại ở APEC ngày 10/11/2017, ông Liam Mallon, chủ tịch tập đoàn ExxonMobil từng khẳng định sẽ khai thác mỏ khí đốt Cá Voi Xanh vào năm 2019.

Tin trên thực hư ra sao ? Chính quyền Việt Nam chưa hề lên tiếng, cũng như những thông tin về bãi Tư Chính cho đến nay hầu như chỉ được đưa ra từ các chuyên gia nước ngoài chuyên theo dõi về Biển Đông.

Trên Twitter, chuyên gia Greg Poling, giám đốc AMTI thuộc Viện CSIS (Mỹ) nhận xét : "Nếu là sự thật, thì đó là một đòn rất nặng cho Việt Nam và cho tự do hàng hải trên Biển Đông. Đây cũng là thời điểm hoàn hảo cho các nhà quan sát về Trung Quốc thấy việc ‘giết gà để dọa khỉ’, trong đó Rosneft là gà, Exxon là khỉ".

Nhà nghiên cứu Bill Hayton cho rằng : "Exxon từ lâu đã tranh cãi với Việt Nam về giá khí đốt, có thể là lý do thương mại thay vì địa chính trị. Nhưng hãy chờ xem tin tức thế nào…"

Một tài khoản Twitter cho biết một sự trùng hợp là ExxonMobil đã bán tài sản ở Na Uy, đặt câu hỏi liệu đây có phải là một sự thu hẹp hoạt động ? Một số ý kiến khác cho rằng dự án ExxonMobil vẫn tiến triển như bình thường.

Giả thiết Bắc Kinh gây áp lực để Hà Nội ngưng dự án Cá Voi Xanh

Trước đó tác giả Tim Daiss, nhà phân tích về địa chính trị và thị trường dầu khí, trên trang creativedestructionmedia.com ngày 27/8 khi nêu ra sự kiện Hải Dương Địa Chất 8 xâm nhập vào vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Việt Nam, đã nhận định, căng thẳng giữa Hà Nội và Bắc Kinh diễn ra một năm rưỡi sau vụ công ty Repsol của Tây Ban Nha phải ngưng dự án khí đốt trị giá 200 triệu đô la tại vùng biển Việt Nam, sau khi đối tác Việt Nam bị Trung Quốc gây sức ép, dọa sẽ sử dụng vũ lực. Repsol cũng phải rút khỏi một dự án khoan dầu ngoài khơi bờ biển Việt Nam năm 2017. Tương tự đối với một dự án khí đốt của Nga.

Ngày 5/9, tác giả Tim Daiss lại tiếp tục đặt câu hỏi "Liệu Bắc Kinh sẽ đẩy ExxonMobil ra khỏi Biển Đông ?". Bài viết dẫn nhận xét của giáo sư Carl Thayer, trường đại học New South Wales (Úc), cho biết, Trung Quốc đã có thỏa thuận với Việt Nam để duy trì nguyên trạng tại khu vực bãi Tư Chính. Khi Việt Nam lại bắt đầu thăm dò tại đây, Trung Quốc đã gây áp lực hết sức lớn thậm chí dọa dùng vũ lực khiến Hà Nội phải nhượng bộ.

Tuy nhiên theo giáo sư Thayer, lô của ExxonMobil dù nằm gần đường lưỡi bò tự vẽ của Trung Quốc nhưng không chạm đến đường ranh này. Nguồn tin Việt Nam cho ông biết đôi bên đã có thỏa thuận không chính thức là sẽ không can dự vào hoạt động của phía bên kia. Như vậy rủi ro được giảm thiểu đối với ExxonMobil.

Giáo sư Thayer nhận xét, gây áp lực lên công ty Repsol là chuyện nhỏ đối với Bắc Kinh, nhưng nếu đụng đến một công ty Mỹ thì sẽ gặp rắc rối lớn. "Có lẽ Trung Quốc gây áp lực lên Việt Nam để Hà Nội đòi ngưng dự án Cá Voi Xanh, như thế sẽ tạo ra hố ngăn cách giữa Hà Nội và Washington. Bắc Kinh chơi trò trường kỳ trên Biển Đông, trong khi Hoa Kỳ lo tập trung vào Bắc Triều Tiên và thâm hụt thương mại với Trung Quốc".

Chuyên gia Tim Daiss cho biết, ông đã trao đổi với hai nhà chuyên môn trong ngành năng lượng của Việt Nam, họ tin rằng Trung Quốc muốn gây phức tạp cho dự án của ExxonMobil.

Việt Nam sẽ tiếp tục là nạn nhân của Trung Quốc

Tác giả Panos Mourdoukoutas trên trang Forbes nhấn mạnh "Biển Đông : Trung Quốc lại nhắm vào Việt Nam một lần nữa". Theo ông, Bắc Kinh đang thèm khát nguồn năng lượng, do bị Mỹ cắt đi nguồn cung ứng từ Trung Đông.

Trung Quốc làm bất kỳ việc gì có thể để xác quyết chủ quyền Biển Đông như xây đảo nhân tạo, cho tàu chiến lượn qua các vùng biển để thị uy.Tất nhiên là thủ đoạn bành trướng của Bắc Kinh khiến các nước láng giềng tức giận, nhưng họ phản ứng khác nhau. Philippines chọn cách nhẫn nhục mặc dù đã chiến thắng tại Tòa án Trọng tài Thường trực La Haye năm 2016. Ngược lại, Malaysia và Việt Nam đối đầu với Bắc Kinh.

Hải quân Malaysia tiến hành tập trận, phô trương các hỏa tiễn. Nhưng Việt Nam còn đi xa hơn, tuyên bố mọi hoạt động bành trướng của Trung Quốc là bất hợp pháp, cho cảnh sát biển ra đối phó. Khác với vụ Repsol, trong vụ Hải Dương Địa Chất 8 mới đây, các tàu Việt Nam luôn theo sát hoạt động của chiếc tàu khảo sát này tại bãi Tư Chính.

Theo ông Mourdoukoutas, có vẻ sự kiên quyết bảo vệ chủ quyền của Việt Nam mang lại kết quả hơn là thái độ của Philippines. Nhưng gần đây Việt Nam một lần nữa lại trở thành mục tiêu, khi Hải Dương Địa Chất liên tục ra vào vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, và có lúc lại xuất hiện chiếc tàu cẩu khổng lồ Lam Kình ở ngay trong lãnh hải.

Tác giả kết luận, trong khi vẫn còn chưa rõ lần này Việt Nam có thành công khi tiếp tục tỏ thái độ cương quyết trước Bắc Kinh hay không. Nhưng có một điều rất rõ là : quốc gia này sẽ còn tiếp tục là nạn nhân của Trung Quốc, vì Bắc Kinh luôn cố gắng dấn tới trên Biển Đông.

Khoảng trống truyền thông

Trên mạng đã xuất hiện những lời kêu gọi khởi kiện Trung Quốc gây hấn, xâm chiếm biển đảo của Việt Nam, trong đó kiến nghị của giới trí thức đã có 17 tổ chức và trên 850 cá nhân ký tên. Về việc kiện Trung Quốc, đa số ý kiến của chuyên gia đều ủng hộ. Riêng giáo sư Thayer gần đây có đôi chút phân vân : đi kiện, Trung Quốc sẽ o ép Việt Nam bằng nhiều cách, liệu Việt Nam đã có chuẩn bị để đối phó ?

Giáo sư Carl Thayer trong những bài viết trước đây đều đề nghị Việt Nam thông tin cụ thể và kịp thời các vụ xâm phạm, bức hiếp của Trung Quốc, đặc biệt là cho báo chí ngoại quốc. Nhưng cho đến nay, do thông tin bị bịt kín, công chúng chỉ có thể biết được nhỏ giọt tình hình qua truyền thông nước ngoài. Một trong các lý do có lẽ là chính quyền Việt Nam lo sợ biểu tình dẫn đến bạo động như trong vụ giàn khoan Hải Dương Thạch Du (Haiyang Shiyou) 981 năm 2014.

Nhóm tàu Hải Dương Địa Chất 8 đã xâm phạm vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam đến lần thứ ba. Dư luận bắt đầu mất kiên nhẫn.

Hiện nay Việt Nam có quan hệ đối tác chiến lược với 16 nước. Tuy nhiên trong vụ Hải Dương Địa Chất 8 chỉ có Anh, Pháp, Đức, Úc, Ấn Độ là lên tiếng phản đối, nhưng không nêu đích danh Trung Quốc. Hoa Kỳ chưa phải là đối tác chiến lược, nhưng đã ba lần chỉ trích Bắc Kinh một cách mạnh mẽ. Nhiều người cho rằng Việt Nam nên xem lại chính sách "ba không" hiện nay, khi thấy rõ lúc hoạn nạn chỉ có kẻ thù xưa bênh vực.

Câu hỏi đặt ra là, liệu Hà Nội có dám mạnh dạn "xoay trục", khi Hoa Kỳ năm 1974 đã làm ngơ trước việc Trung Quốc xâm chiếm Hoàng Sa từ quân đội Việt Nam Cộng hòa, ông Obama để yên cho Trung Quốc chiếm bãi cạn Scarborough của Philippines năm 2012 ?

Có thể chúng ta sẽ có được câu trả lời trong chuyến công du Hoa Kỳ của tổng bí thư Việt Nam Nguyễn Phú Trọng, được cho là trong tháng 10 sắp tới.

Thụy My

******************

Trung Quốc 'sẽ còn gây sức ép' với các dự án dầu khí Việt Nam (BBC, 10/09/2019)

Một chuyên gia quan sát tình hình Biển Đông nói sau vụ Bãi Tư Chính và Rosneft sẽ đến lượt dự án của Việt Nam với ExxonMobil bị Trung Quốc gây sức ép.

cavoi2

Trung Quốc sử dụng nhiều phương tiện khác nhau, trong đó có các tàu 'nghiên cứu' Hải Dương Địa Chất, đưa vào các khu vực đang có 'tranh chấp' hoặc 'biến thành tranh chấp' ở Biển Đông và khu vực

Hôm 10/9, Giáo sư Carl Thayer, nhà quan sát từ Úc thừa nhận với BBC News Tiếng Việt rằng ông không có thông tin để đánh giá có phải tập đoàn Mỹ ExxonMobil "muốn bán cổ phần trong dự án Cá Voi Xanh".

Cây bút người Việt nổi tiếng, Huy Đức, hôm 9/9 đăng status trên Facebook : "ExxonMobil (US) bỏ cuộc ! Trước sức ép của Tập các siêu cường đều bỏ mặc : UK (BP 2007), Nga 16, TBN (2018)… Xoay trục về đâu?".

Trên trang Facebook chính thức của ExxonMobil Việt Nam, người quản trị trang này viết trong một comment ngày 9/9 : "ExonMobil Vietnam xin chào và cảm ơn bạn đã dành sự quan tâm cho Dự án Cá Voi Xanh. Hiện chúng tôi vẫn đang triển khai Dự án Cá Voi Xanh và sẽ không đưa ra ý kiến đối với những nguồn tin không chính thống".

Trong khi đó, theo ông Carl Thayer, trả lời BBC hôm 10/09/2019 qua điện thư, một quan chức Việt Nam cho ông hay hôm 13/08 rằng sau vụ Tư Chính và Rosneft, sẽ đến lượt dự án Cá Voi Xanh (Blue Whale) bị Trung Quốc để ý đến.

"Rất có khả năng Trung Quốc sẽ theo đuổi chính sách hai mũi. Họ sẽ gây sức ép với Việt Nam bằng cách quấy nhiễu các dự án khai thác dầu khí của Rosneft Vietnam ở lô 06/01. Và họ cũng sẽ gây sức ép để Việt Nam bắt đầu thảo luận về khai thác chung với Trung Quốc".

"Nếu không thỏa mãn với tiến triển đó, Trung Quốc sẽ gây ra các vụ khiêu khích ở những lô dầu của ExxonMobil ở mỏ Cá Voi Xanh, nằm gần Đường chín đoạn".

Một nguồn tin gần với giới khai thác dầu khí ở Biển Đông cho BBC hay hôm 10/09 rằng người này mới chỉ nghe "dự án Cá Voi Xanh đang tiếp tục được triển khai" bình thường.

Hôm 9/9, trang Zing.vn đưa tin phó bí thư Đảng ủy PVN Nguyễn Xuân Cảnh cho biết một số dự án dầu khí như Cá Voi Xanh, Lô B vì vướng cơ chế mà chậm trễ, từ đó hiệu quả dự án không còn như trước.

Dự án dầu khí Cá Voi Xanh được ông Nguyễn Xuân Cảnh nhắc đến tại hội nghị Đảng ủy Khối doanh nghiệp Trung ương ngày 9/9.

"Các dự án như Cá Voi Xanh, Lô B như nồi cơm của PVN, nồi cơm của tăng trưởng GDP và thu ngân sách. Nhưng vướng cơ chế nọ, cơ chế kia nên bị chậm trễ hết rồi", ông Cảnh nói.

Được biết, các việc bán, nhượng lại cổ phần của các tập đoàn dầu khí quốc tế đều diễn ra trong thời gian dài, đi kèm với việc tìm bên mua mới.

Ngoài ra, việc đặt, di chuyển các dàn khoan đều cần thông báo hàng hải quốc tế công bố công khai nhiều tuần trước khi xảy ra.

Do đó, việc một dự án lớn "rút đi", khỏi vùng biển của Việt Nam hay nước nào khác đều không thể xảy ra tức thời, như một số suy đoán trên mạng xã hội tiếng Việt.

Chuyện không mới nhưng cơ sở hạ tầng của Trung Quốc thì mới

Việc Trung Quốc gây sức ép với Việt Nam và đối tác nước ngoài khai thác dầu khí ở Biển Đông không phải là mới.

Hồi tháng 6/2017, trả lời BBC Tiếng Việt, ông Bill Hayton, tác giả cuốn "Biển Đông : Cuộc đấu tranh quyền lực ở Châu Á" (2014), hiện ở Anh Quốc, nhận định :

"Trung Quốc quan ngại về hai dự án khai thác ngoài khơi cụ thể của Việt Nam. Đó là dự án mỏ Cá Voi Xanh của ExxonMobil trong lô 118 ngoài khơi Đà Nẵng, và dự án Cá Rồng Đỏ ở lô 136-03 hợp tác với Talisman".

Vào thời điểm đó, ông Hayton cho rằng "Trung Quốc không sẵn sàng gây đối đầu vào thời điểm hiện nay, vì sắp diễn ra Đại hội Đảng tại Bắc Kinh [cuối 2017-BBC]".

Ngoài ra, "các căn cứ đảo nhân tạo của Trung Quốc vẫn chưa hoàn toàn sẵn sàng", để tạo sự hỗ trợ cho các hoạt động sâu về phía Nam của Biển Đông.

Còn nay, các công trình này đều đã hoàn tất và gần đây nhất, tàu Hải Dương Địa Chất 8 đã dùng căn cứ ở các đảo nhân tạo ở Trường Sa để tiếp liệu trước khi quay lại bãi Tư Chính lần hai.

Published in Châu Á

Chẳng h ngu nhiên bi ngay sau khi kết thúc cuc gp thượng đnh M - Triu Hà Ni vào cui tháng 2 năm 2019, đặc bit ngay sau khi kết thúc cuc gp Trump - Trng mà ch được thông báo là chào hi xã giao, báo chí Vit Nam đã n ào đưa tin ‘khi đng d án khí Cá Voi Xanh trong năm 2019’.

cavoixanh1

Ông Trọng và ông Trump ti Hà Ni ngày 27 tháng Hai, 2019.

Đây là lần th hai trong vòng ba tháng qua, Tp đoàn Du khí M ExxonMobil - mt đi tác ca Tp đoàn Du khí Vit Nam (PVN) trong d án khai thác m khí Cá Voi Xanh, nm ngoài khơi Qung Nam, Qung Ngãi, có tr lượng đến 150 t mét khi - quay tr li Việt Nam sau một thi gian vng bóng mà đã gây ra dư lun n ã, thm chí nhiu người còn lo ngi rng trước mt sc ép gia tăng đáng k t Bc Kinh, ExxonMobil có th ‘mt tích’ theo đúng cái cách mà Repsol - đi tác trong liên doanh vi Vit Nam khai thác mỏ dầu khí Cá Rng Đ - đã tng mt tích tht s k t tháng 7 năm 2017 đến gn đây.

Vì sao ExxonMobil quay lại ?

Trong bối cnh ngân sách Vit Nam đang nhanh chóng cn kit và đc bit đang quá thiếu ngoi t đ trang tri n quc tế – lên ti 10 - 12 t USD/năm – và để phc v cho nhu cu nhp khu hàng hóa t các nước, đng thi phi bo đm d tr ngoi hi, 60 t USD d kiến khai thác được t d án du khí ln nht ca Vit Nam là Cá Voi Xanh (con s d đoán mi nht được nêu ra bi chính quyn Vit Nam, gấp đến 3 ln con s d đoán trước đây là 20 t USD) - được xem là giá tr rt đáng đ gii chóp bu Vit Nam t mt chút can đm trước "bn vàng" Trung Quc.

cavoixanh2

Quốc hội sẽ tạo điều kiện cho Exxon Mobil khai thác mỏ Cá Voi Xanh

Lần đu tiên ExxonMobil vào Vit Nam là tháng Giêng năm 2017. K t khi Trung Quc tuyên bường Lưỡi Bò" 9 đon chiếm ti 90% din tích Bin Đông, nhiu hãng du khí khác ca M đã b cuc trước áp lc t Trung Quc. Nhưng ExxonMobil vn tiếp tc thăm dò và tp đoàn này đã phát hin m khí đt ln nht ca Vit Nam t trước đến nay, nm cách đt liền khoảng 100km.

Vài tháng trước Hi ngh thượng đnh kinh tế APEC Đà Nng 2017, ExxonMobil đã được Hà Ni bt đèn xanh cho vic thông báo chính thc khi đng d án đu tư khai thác khí đt ti m Cá Voi Xanh. Khi đó, báo chí nhà nước đã hoan h như th "sng li" sau v Bãi Tư Chính tháng By năm 2017 - khi Repsol, công ty liên doanh vi PetroVietnam đ khai thác du khí ti khu vc này, đã b vài trăm tàu Trung Quc bao vây và gây sc ép đến ni cui cùng Repsol phi lng l rút lui khi Bãi Tư Chính, trong lúc toàn thể B Chính tr ln B Quc phòng Vit Nam ngm tăm ln ngm đng nut cay vì "có tin trong túi mà không ly được".

Nhưng mt biến c đã xy ra vào ngày 7/11/2017 - trùng vi thi gian Tng thng Trump d Hi ngh APEC Đà Nng. Khi đó, ExxonMobil đã mang lại ni tht vng ln lao cho gii chóp bu Vit Nam : Ch tch Liam Mallon ca Công ty Phát trin ExxonMobil tuyên b s hoãn d án hp tác vi Vit Nam trên bin Đông ti năm 2019, vi li gii thích rt cô đng : "chúng tôi cn phi đt được mt s tha thun c th" trước khi trin khai đu tư chính thc.

Cũng khi đó, một s đánh giá đã gi thiết v nguyên nhân ch yếu và có th là duy nht ca vic phi hoãn d án có th là Trung Quc gây sc ép mà đã khiến Vit Nam có th phi điu đình đ ExxonMobil tạm ngng khai thác m Cá Voi Xanh.

Đến tháng Ba năm 2018 khi xy ra v Repsol phi ln th hai liên tiếp rút khi m Cá Rng Đ do Bc Kinh chèn ép, gi thiết trên đã biến thành thc tế và được xác nghim mt cách sng sượng : vn là "đi tác chiến lược toàn din ln nht ca Vit Nam" là Trung Quc đã nhy b vào nhà ca gii chóp bu Vit Nam đ đòi không được hp tác vi M mà phi hp tác vi Trung Quc đ khai thác du khí.

Đến tháng Tư năm 2018, ln đu tiên ExxonMobil đã phi lên tiếng liên quan đến m Cá Voi Xanh. Tuy không xác nhn v mt sc ép ca Trung Quc đi vi m du khí di dào tr lượng này, ExxonMobil vn khng đnh kế hoch và l trình sp ti - mt biu hin cho thy tp đoàn này không my lo ngi cho dù Bc Kinh s làm nhng đng tác nhm bt buc ExxonMobil phi rút khi m Cá Voi Xanh như đã khiến Repsol phi rút khi m Cá Rng Đ.

Trước đó, tp đoàn M này tng khng đnh rng d án này "không nm vùng có tranh chp", và rng "ch quyn là vn đ ch các chính ph mi có thể quyết đnh".

Rất có th, s t tin ca ExxonMobil khi lên tiếng v m Cá Voi Xanh phát xut t s hin din ca hàng không mu hm USS Carl Vinson ca M cp cng Đà Nng vào đu tháng Ba năm 2018, nm trong chiến lược tăng cường s hin din ca M tại Biển Đông và sn sàng đi đu vi hi quân Trung Quc, và sau đó là s có mt ca B trưởng Quc phòng M Jim Mattis Vit Nam vào tháng 10 năm 2018.

"Mỹ s hp tác khai thác du khí Bin Đông dù có Trung Quc hay không" - John Bolton, C vn An ninh Mỹ, phát ra mt thách thc trc tiếp vi Bc Kinh vào ngày 11/10/2018, cùng lúc vi thông tin chính thc v chuyến thăm Vit Nam bt ng vào trung tun tháng Mười năm 2018 ca B trưởng Quc phòng M Jim Mattis.

Sau chuyến công du Vit Nam ca Jim Mattis, đã xuất hin tin tc v ‘M cùng hp tác khai thác du khí vi Vit Nam Bin Đông’ và cái tên Tp đoàn ExxonMobil ca M li hin ra mt cách n tượng. Trong hoàn cnh túng qun ngoi t, gii chóp bu Vit Nam rt cuc cũng đành đánh liu đt ca cho canh bạc ‘cùng khai thác du khí vi M’.

Ngày 11/12/2018, Tập đoàn Du khí M ExxonMobil đã quay li làm vic vi Lc du Bình Sơn trước thm trin khai hp đng FEED (tư vn lp thiết kế tng th) trong d án Cá Voi Xanh. Đng thái này cho thy khác vi Repsol và Rosneft, ExxonMobil không mấy e ngi nhng đe da ca Trung Quc.

Còn Repsol ?

n mt năm rưỡi sau v ‘b ca chy ly người’ ca hãng du khí Repsol khi m Cá Rng Đ, đến tháng 2 năm 2019 bt đu xut hin tin tc không chính thc nhưng rt c th trên mng xã hi, ch không phi t Tp đoàn Du khí Vit Nam hay các cơ quan ‘có trách nhim’, v kh năng Repsol s quay tr li m du khí Cá Rng Đ :

"Sau nhiều vòng đàm phán, PVN và Repsol gn như đã đt được tha thun cui cùng. Theo đó, hai bên s đng ý chm dt hp đng phân chia sn phm PSC Lô 07/03 như phương án 3/ trên đây. Theo đó, thay vì tr khon tin mt 400 triu USD, PVN s hoán đi, cho Repsol tiếp qun Lô 01/02 mà PVEP đang vn hành. Ngoài ra, PVN s chi tr các chi phí thc tế và tiếp qun Lô 07/03 nơi có m Cá Rng Đ".

400 triệu USD là khon tin mà phía Vit Nam phi bi thường cho chi phí ban đu mà Repsol đã b ra. Như vy, con s này còn cao hơn con s ước đoán trước đây là khong 300 triu USD.

Tin tức không chính thc v Repsol quay trở li Vit Nam, đng nghĩa vi vic PVN và Repsol có th s ‘can đm’ tái khai thác m Cá Rng Đ xut hin trong bi cnh mt trong nhng ln hiếm hoi k t cuc chiến tranh biên gii 1979, mt chiến dch t cáo ‘gic Trung Quc xâm lược Vit Nam’ đã được t chc n ào bt thường và được bt đèn xanh bi Ban Tuyên giáo trung ương, mà cơ quan này hn phi nhn được cái gt đu mnh m bt thường không kém bi B Chính tr, đc bit là gii tướng lĩnh trong B Quc phòng và có th c ‘Tng ch’ Nguyễn Phú Trng.

Tin tức trên cũng xut hin ngay trước khi Trump đến Hà Ni vào tháng 2 năm 2019 đ đàm phán vi Kim Jong Un, trong đó có mt cuc gp vi Nguyn Phú Trng.

Xem ra với ch da Washington, m Cá Voi Xanh đang đy hy vng kiếm tin, còn m Rồng Đ cũng không đến ni chết lâm sàng.

Khi Nguyễn Phú Trng cười như ‘đa ch được mùa’…

Từ gia năm 2017 đến nay, hy vng mng manh còn li cho nhu cu ăn du và trám rng ngân sách ca Vit Nam ch còn là M - đi trng quân s duy nht vi Trung Quc ti Bin Đông.

Trong thời gian qua đã din ra mt s ‘giao lưu hi quân’ gia Vit Nam và M, nhưng đc bit hơn là vic Vit Nam ngày càng hàm ý v ‘tàu M đi qua vô hi Bin Đông’ và mi nht là ‘tôn trng quyn t do hàng không Bin Đông’ - mà có th hiu ‘máy bay M bay vô hi Bin Đông’ khi đã và s liên tc áp sát mt s đo thuc hai quần đo Trường Sa và Hoàng Sa - nhng nơi Trung Quc đang tăng tc quân s hóa và thách thc quyn t do hàng hi ca tàu bè M ln nhiu nước khác.

Trong khi đó, có tin sắp ti Vit Nam s đng ý cho M xây dng mt căn c hu cn cng Đà Nng, tuy ca phi là cng Cam Ranh. Tiến trình này s m đường cho mi quan h gn gũi hơn gia hi quân Vit Nam vi Hm đi 7 ca M đang chc ch Thái Bình Dương.

chế khai thác du khí đang nhn được s ‘bo kê’ ca quân đi Hoa Kỳ. Đó là ngun cơn thc chất vì sao Việt Nam phi ‘can đm bám M’ k t năm 2017 đến nay và còn có th kéo dài trong nhiu năm sau này.

Những biu hin trên có l phn nào lý gii điu cười tươi rói như ‘đa ch được mùa’ ca ‘Tng ch’ Nguyn Phú Trng, khi ông ta dùng c hai tay nắm tay Donald Trump Hà Ni như th bn quý lâu ngày mi được trùng phùng.

Phạm Chí Dũng

Nguồn : VOA, 08/03/2019

Published in Diễn đàn

Xuất hin ý kiến cho rng Trung Quc có th hướng tm ngm vào m "Cá Voi Xanh" mà Vit Nam đang hp tác vi mt tp đoàn M, sau khi "gây áp lc", buc Hà Ni phi ngưng d án "Cá Rng Đ" vi công ty Tây Ban Nha.

cavoi1

ExxonMobil hợp tác vi Vit Nam m "Cá Voi Xanh" từ năm 2009.

Sau khi phía Việt Nam yêu cu công ty Repsol ca Tây Ban Nha phi ngưng d án thăm dò dầu khí trên Bin Đông trước "áp lc ca Trung Quc", nhiu nhà quan sát đt câu hi là liu Bc Kinh có hành đng tương t vi tp đoàn ExxonMobil ca M, vn đang hp tác khai thác m khí t nhiên vi công ty du khí PetroVietnam.

cavoi2

Tàu hải giám Trung Quc gn giàn khoan du gây tranh cãi Bin Đông năm 2014.

Tuy nhiên, giáo sư Carl Thayer t Australia cho rng vic thăm dò du khí ca Repsol vùng bin gn Bãi Tư Chính ti Trường Sa và d án ca ExxonMobil khu vc ngoài khơi min Trung Vit Nam là "hai vn đ riêng r".

Nhà nghiên cứu v Vit Nam này nói rng Trung Quc tuyên b "đã đt tha thun vi Vit Nam nhm duy trì nguyên trng Bãi Tư Chính", và khi chính quyn trong nước tái khi đng thăm dò du khí khu vc này năm ngoái, Trung Quc đã "gây áp lc ln" vi Hà Nội, và thm chí "đe da s dng vũ lc", khiến "Vit Nam phi xung thang".

Ông Thayer cho rằng ExxonMobil "hot đng mt m gn, nhưng không vượt quá đường đt khúc chín đon, hay còn gi là đường lưỡi bò", mà Trung Quc tuyên b Bin Đông.

Giáo sư nghiên cu lâu năm v Vit Nam dn các ngun tin nói rng "hai bên đã đt nhn thc chung, không chính thc, v vic không can thip vào các hot đng ca bên kia nếu các hot đng đó nm trong Vùng Đc quyn Kinh tế".

Ông Thayer cho rằng s thu hiểu này s "gim bt nguy cơ" đi vi hp tác hin thi ca ExxonMobil vi Vit Nam.

Chuyên gia về Vit Nam này nhn đnh rng vic ExxonMobil là công ty M, và rng ông Rex Tillerson, cu ngoi trưởng Hoa Kỳ, tng làm giám đc điu hành ti tp đoàn này đng nghĩa vi vic Hoa Kỳ có "quyn li thương mi trc tiếp".

Ngoài mối quan h kinh tế, Vit Nam và Hoa Kỳ mi đây đã tiến hành mt lot các hot đng cng c hp tác trên bin, nht là chuyến thăm lch s ca hàng không mu hm USS Carl Vinson cũng như vic M mi trao cho Hà Ni "sáu xung tun tra".

"Trung Quốc gây áp lực đi vi công ty Repsol ca Tây Ban Nha là chuyn tương đi nh, nhưng s là chuyn ln nếu Trung Quc có hành đng đi vi mt công ty ca M", ông Thayer nói.

Repsol chưa phn hi đ ngh phng vn ca VOA tiếng Vit v tm quan trng ca mi quan hệ hp tác du khí vi Vit Nam cũng như áp lc t Trung Quc.

cavoi3

Ông Rex Tillerson, cựu ngoi trưởng M, tng lãnh đo ExxonMobil.

Tới ti 5/4 (gi Vit Nam), ExxonMobil chưa hi đáp vi VOA tiếng Vit v hin trng d án "Cá Voi Xanh", nhưng khi ông Tillerson chun b lên làm ngoi trưởng năm 2016, hãng này tng cho biết "đang tiến hành các hot đng phát trin m Cá Voi Xanh theo mt hp đng phân chia sn phm du khí vi tp đoàn PetroVietnam vào tháng Sáu năm 2009".

Theo hãng này, nơi tiến hành d án "nm vùng không có tranh chp", đng thi cho rng "ch quyn là vấn đ ch các chính ph mi có th quyết đnh" và "chúng không tác đng ti kế hoch kinh doanh ca chúng tôi".

Theo ExxonMobil, mỏ "Cá Voi Xanh" "nm cách b bin min trung Vit Nam khong 80 km và ước tính có tr lượng khong 3 – 8 nghìn mét khi khí đt t nhiên".

Hãng năng lượng ca M cũng cho biết rng "Cá Voi Xanh" là "phát hin khí t nhiên quan trng" và có kh năng "thúc đy tăng trưởng kinh tế" ca Vit Nam.

Trả li Linh Đan ca VOA tiếng Vit, tiến sĩ Alexander Vuving thuc Trung tâm Nghiên cu an ninh Châu Á – Thái Bình Dương Daniel K. Inouye ở Hawaii nói rng "Trung Quc ráo riết vn đng Vit Nam không tiến hành d án ‘Cá Voi Xanh’ vi ExxonMobil hi tháng 11 năm ngoái, trong khong thi gian din ra hi ngh thượng đnh APEC Đà Nng".

Hiện chưa rõ nhà nghiên cu này ly ngun t đâu. Ông cho biết thêm rng "d án ‘Cá Voi Xanh' không b ngng li", và vì nó nm ngoài đường đt khúc chín đon mà Trung Quc tuyên b nhn ch quyn, nên "nó có nhiu cơ hi tn ti hơn ‘Cá Rng Đ’".

Viễn Đông

Nguồn : VOA, 05/04/2018

Published in Diễn đàn

Trong hội nghị thượng đỉnh APEC tuần trước tại Đà Nẵng, Việt Nam, báo chí rất chờ đợi bài diễn văn của tổng thống Mỹ Donald Trump và quan điểm của ông về một "Ấn Độ - Thái Bình Dương tự do và rộng mở", trong bối cảnh nhiều nhà lãnh đạo tham gia diễn đàn hy vọng Hoa Kỳ tiếp tục quan tâm đến khu vực.

cavoi1

Chủ tịch ExxonMobil, ông Robert Franklin (G) trong ngày cuối của cuộc hội thảo các nhà lãnh đạo doanh nghiệp APEC ở Đà Nẵng, Việt Nam ngày 10/11/2017. Reuters/Anthony Wallace/Pool

Theo nhà phân tích Gary Sand trên The Diplomat, tuy Donald Trump có thái độ chừng mực, không tung ra những tin Twitter gây bối rối, nhưng chính sách "Nước Mỹ trước hết" của ông cũng khiến cho các nước lo ngại.

Ngoài thương mại, các nhà lãnh đạo Việt Nam còn tìm kiếm sự hỗ trợ của Hoa Kỳ trên Biển Đông. Trong những tháng trước khi diễn ra thượng đỉnh APEC, tập đoàn năng lượng Mỹ ExxonMobil đã khuyến khích Hà Nội loan báo chính thức khởi động dự án mỏ khí đốt Cá Voi Xanh trị giá 10 tỉ đô la trong hội nghị này.

Mỏ Cá Voi Xanh (Blue Whale) có trữ lượng ước tính 150 tỉ mét khối, sẽ đóng góp vào ngân sách Việt Nam gần 20 tỉ đô la. Nằm trong dự án này còn có một đường ống dẫn khí đốt từ ngoài khơi cung cấp cho bốn tổ máy điện sẽ được xây dựng tại tỉnh Quảng Nam, và tổ máy đầu tiên dự kiến đi vào hoạt động từ năm 2023.

Khu vực mỏ Cá Voi Xanh nằm tại lô 118, nằm trọn trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) 200 hải lý của Việt Nam. Tuy nhiên với đường lưỡi bò tự vẽ, và đã bị Tòa án Trọng tài Thường trực phán quyết là vô căn cứ, Bắc Kinh cũng yêu sách khu vực này. Đường 9 đoạn của Trung Quốc cách bờ biển miền Trung Việt Nam có 50 hải lý, trùm lên một phần ba phía đông của lô 118.

Tập đoàn Exxon dự định khoan thăm dò cách đường lưỡi bò 10 hải lý, khoảng 88 km tính từ bờ biển Việt Nam. Cho dù địa điểm khoan không nằm trong đường lưỡi bò, nhưng lại trong cùng lưu vực mà Trung Quốc đã khai thác năm 2014 với giàn khoan nước sâu Hải Dương Thạch Du 981 (HY981). Vào lúc đó, việc kéo giàn khoan đến vùng biển Hoàng Sa đã gây ra một loạt các đợt biểu tình phản đối và bạo động tại Việt Nam.

Tuy nhiên việc khởi động mỏ Cá Voi Xanh, dự tính thông báo vào tuần trước, đã không mấy tiến triển. Phát biểu trong diễn đàn APEC hôm 7/11, giám đốc ExxonMobil Development Company là Liam Mallon nói "có những thỏa thuận đặc biệt mà chúng tôi cần phải bàn bạc",và hoãn lại quyết định đầu tư đến năm 2019.

Hà Nội có lẽ muốn một APEC yên lành vào cuối năm, thay vì chọc giận Bắc Kinh. Hồi tháng Bảy, Trung Quốc đe dọa tấn công các căn cứ quân sự của Việt Nam tại Trường Sa, nếu không ngưng thăm dò khí đốt trong khu vực. Vào thời điểm đó, Bắc Kinh tức tối khi lô 136-3 ở bãi Tư Chính, được một liên doanh giữa Việt Nam với công ty Repsol của Tây Ban Nha và Mubadala Development Co. của Các tiểu vương quốc Ả Rập Thống Nhất chuẩn bị khoan thăm dò.

Tuy Repsol đã chi ra ít nhất 27 triệu đô la (một ước tính khác cho rằng đến 300 triệu đô la), Hà Nội đành phải cho ngưng khoan. Việc Bắc Kinh đe dọa được biết đến khi thượng tướng Phạm Trường Long (Fan Changlong), phó chủ tịch Quân ủy Trung ương Trung Quốc bỏ về nước, không dự một cuộc họp ở Hà Nội chỉ vài ngày trước thời điểm khoan 21/6. Phạm Trường Long còn hủy bỏ hoạt động "giao lưu quốc phòng Việt-Trung".

Theo chuyên gia Bill Hayton, Trung Quốc cũng đã từng đe dọa tương tự với khu vực mỏ khí đốt ngoài khơi Việt Nam của tập đoàn Anh British Petroleum (BP) năm 2007. Bắc Kinh hăm dọa khối tài sản 4,2 tỉ đô la của BP tại Hoa lục, và đe rằng sẽ không bảo đảm an toàn cho đội ngũ của BP làm việc tại khu vực "tranh chấp".

Việc Trung Quốc đe dọa dùng vũ lực với Việt Nam trong vụ Repsol, theo giáo sư Carl Thayer, trường đại học New South Wales là rất đáng quan ngại. Ông gọi vụ hăm dọa này là "một bước dấn tới đáng báo động về sự quyết đoán của Trung Quốc" và là "một sự leo thang quan trọng". Giáo sư Thayer cũng đặt câu hỏi về tác động của đe dọa quân sự từ Trung Quốc đối với tương lai kỹ nghệ dầu khí ngoài khơi của Việt Nam, nhận định "Nếu Việt Nam ngưng hẳn thăm dò, sẽ gây tác động lâu dài đến các hợp đồng hiện nay với các công ty nước ngoài, và nhất là an ninh năng lượng của Việt Nam trong tương lai".

Ông Alexander L.Vuving, thuộc Daniel K.Inouye Asia-Pacific Center for Security ở Hawai, có cái nhìn nhẹ nhàng hơn về vụ Repsol, cho rằng Hà Nội đã chọn lựa một sự "rút lui chiến thuật" do lo ngại bạo động xã hội. Ông nêu ví dụ về vụ giàn khoan Hải Dương Thạch Du 981 tháng 5/2014 và phong trào phản đối nhà máy thép Formosa gây ô nhiễm nặng vùng biển miền Trung Việt Nam.

Tuy vậy trong tương lai gần, ông Vuving tin rằng chính sách của Hoa Kỳ về Châu Á "quá yếu để chống lại Trung Quốc". Tại Đà Nẵng vừa rồi và ở khu vực Châu Á, người ta cảm thấy "America First" quá thiên về lợi ích tự thân trong kinh tế, để có thể chống lại bá quyền Trung Quốc. Tập Cận Bình đã củng cố quyền lực trong Đại hội Đảng 19, và chủ trương một quân đội mạnh hơn. Nay Bắc Kinh có thể chọn lựa việc phô trương sức mạnh ấy.

Theo tác giả Gary Sand, tuần trước, viễn cảnh Bắc Kinh dọa nạt Hà Nội một lần nữa đã lùi xa, sau khi ExxonMobil hoãn lại thông báo khởi động. Tuy vậy nếu dự án mỏ Cá Voi Xanh có tiến triển, rất có thể Hà Nội sẽ lại bị đe dọa một khi tiến hành khoan thăm dò trên Biển Đông. Các mỏ của ExxonMobil có thể an toàn hơn so với Repsol, vì tầm vóc đại quy mô và ảnh hưởng toàn cầu của tập đoàn Mỹ, tiềm năng đầu tư đáng kể, địa điểm nằm gần đất liền của Việt Nam hơn và ở ngoài đường lưỡi bò. Bên cạnh đó tập đoàn này có liên hệ chặt chẽ với đương kim ngoại trưởng Hoa Kỳ Rex Tillerson.

Nhưng từ nay đến năm 2019, năng lực quân sự của Trung Quốc sẽ tăng lên  ; chiến lược "khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương tự do và rộng mở" của Washington hoặc được đẩy mạnh, hoặc bị lãng quên  ; và các tham số về giao dịch khí đốt có thể thay đổi. Vào lúc đó, Hà Nội sẽ phải thận trọng cân nhắc. Hoặc một sự "rút lui chiến thuật" khác, hoặc thách thức mối đe dọa quân sự tiềm ẩn của Bắc Kinh và tin rằng Washington sẽ yểm trợ.

Mặc cho các cam kết hòa bình qua chuyến thăm chính thức Việt Nam mới đây của hai ông Donald Trump và Tập Cập Bình, lòng tin giữa ba nhà lãnh đạo Việt-Mỹ-Trung vẫn còn ở mức thấp, và Hà Nội sẽ phải tìm cách xây dựng quan hệ hữu nghị với các nước khác trong khu vực.

Thụy My

Published in Việt Nam