Hồng Kông nổi sóng và ba giải pháp "tồi" cho Tập Cận Bình
Người dân Hồng Kông kiên quyết không hạ vũ khí ; Tước quyền tự trị vùng Kashmir – Ván cờ mạo hiểm của thủ tướng Ấn Độ ; Cuộc chiến tiền tệ – hồi mới trong cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung, là ba hồ sơ chính trên các nhật báo lớn của Pháp ngày 06/08/2019.
Người biểu tình dưới khói mù hơi cay của cảnh sát, Hồng Kông ngày 05/08/2019. Reuters/Kim Kyung-Hoon
Làn sóng đòi dân chủ tại Hồng Kông vượt qua một ngưỡng mới. Cả đặc khu kinh tế hầu như bị tê liệt do cuộc tổng đình công ngày hôm qua 05/08 : Dân chúng xuống đường, công chức đình công, hoạt động tầu điện ngầm và hàng không tê liệt… Sinh hoạt của khu tài chính lớn nhất Châu Á bị xáo trộn.
"Hồng Kông tổng đình công, lần đầu tiên kể từ năm 1967" Le Monde ghi nhận. "Hồng Kông bị tê liệt bởi cuộc tổng đình công", tựa một bài viết trên Le Figaro. Với Les Echos, "Tại Hồng Kông, những người biểu tình gia tăng hơn nữa áp lực". Phóng sự của Libération cho thấy "Đối với rất nhiều người Hồng Kông, đây là cuộc đình công đầu tiên trong đời".
Sự kiện cho thấy phong trào đấu tranh vẫn còn đầy "sức bật", như lời bình của giáo sư Edmund Cheng, trường đại học Baptist Hồng Kông trên báo Le Monde. Đối mặt trước sự kiên trì của làn sóng đòi dân chủ tại đặc khu hành chính này, nhà báo Renaud Girard trong mục Ý Kiến của Le Figaro đặt câu hỏi : "Liệu chế độ chuyên chế Trung Quốc còn có tương lai hay không ?"
Ba giải pháp tồi
Nếu như giáo sư Jean-Pierre Cabestan, trường đại học Baptist Hồng Kông, trên Le Figaro ngày hôm qua có cho rằng "Tập Cận Bình hẹp đường xử lý khủng hoảng", thì nhà báo Girard khẳng định lãnh đạo Trung Quốc chỉ có ba đường để đi, nhưng đường nào cũng tồi cả.
Đường thứ nhất là trấn áp quân sự như vụ Thiên An Môn năm 1989. Hành động quân sự này sẽ không gặp khó khăn gì về mặt kỹ thuật, nhưng hàm chứa nhiều rủi ro địa chính trị quan trọng. Nhà báo R. Girard nhắc lại sau vụ trấn áp đẫm máu phong trào đòi dân chủ ôn hòa của sinh viên, phương Tây đã áp đặt lệnh cấm vận quân sự hiện vẫn còn có giá trị. Chỉ có điều phương Tây, vì hám lợi, bị lóa mắt trước tốc độ tăng trưởng thần kỳ của Trung Quốc, nên đã vội vàng quên ngay vụ thảm sát, háo hức mở nhà xưởng, ngân hàng hay công ty bảo hiểm và thậm chí còn cho Trung Quốc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới WTO.
Và phương Tây cũng không dự đoán trước rằng Trung Quốc đã nhanh chóng tận dụng các lợi thế của tự do mậu dịch, nhưng lại không "nhả" cho phương Tây một món lợi nào, cũng như là không cải thiện Nhà nước pháp quyền ở trong nước. Tiếng nói của phương Tây cũng mất dần trọng lượng vào đầu những năm 2000. Mãi đến khi ông Donald Trump "rắn giọng" với Trung Quốc năm 2018 tại Davos, phương Tây mới vội vàng không dung thứ việc Trung Quốc đánh cắp công nghệ.
Về mặt địa chính trị, phương Tây không chấp nhận việc Trung Quốc chiếm hữu các vùng lãnh hải ở Biển Đông, bất chấp các luật lệ quốc tế. Phương Tây sẵn sàng bán vũ khí cho những nước Châu Á nào dám đứng lên chống Trung Quốc mà trước đây không lâu họ chưa từng nghĩ đến, như Việt Nam chẳng hạn, kẻ thù "không đội trời chung".
Vì những lý do này, việc chọn giải pháp quân sự có lẽ sẽ là mạo hiểm đối với Trung Quốc. Nền kinh tế nước này đang hứng những đòn thuế nặng của Hoa Kỳ nhắm vào hàng hóa nhập từ Trung Quốc. Trong trường hợp dùng đến vũ lực với Hồng Kông, và vi phạm tinh thần hiệp định mà Trung Quốc ký kết năm 1997 với Anh Quốc – một quốc gia, hai chế độ -, Trung Quốc có nguy cơ gánh thêm một lệnh cấm vận nặng nề hơn.
Giải pháp thứ hai là để cho phong trào tự hụt hơi, như đã từng làm thành công với làn sóng "Dù Vàng" năm 2014. Vấn đề là hiện nay, làn sóng nổi dậy đã lan sang mọi tầng lớp xã hội và tất cả các phường hội, ngoại trừ Hội Tam Hoàng, luôn sẵn sàng phục vụ Bắc Kinh. Hiện 7 triệu người dân Hồng Kông có vẻ chưa muốn hạ vũ khí.
Giải pháp thứ ba là nắm lấy cơ hội để cải cách hệ thống đảng cộng sản và thiết lập thật sự một Nhà nước pháp quyền tại Trung Quốc. Nhưng Tập Cận Bình không phải là người để thực hiện nhiệm vụ này. Ngay từ thời trai trẻ, ông tỏ ra rất trung thành với đường lối của đảng, bất chấp việc cha của ông bị trấn áp một cách bất công. Để rồi sau này, một khi nắm được quyền lực, Tập Cận Bình đã cho phá tan điều lệ giới hạn hai nhiệm kỳ được áp đặt sau cái chết của Mao Trạch Đông.
Liệu Tập Cận Bình có biết rằng những chế độ chuyên chế thường có kết cục bi thảm hay không ? Liệu ông có hiểu rằng những gương mặt vĩ đại được Lịch Sử vinh danh không bao giờ là người vì quyền lực cá nhân, mà vì những di sản họ để lại cho đất nước, những định chế mạnh mẽ và bền vững, như Washington (Mỹ), Disraeli (Anh) hay de Gaulle (Pháp) ?
Rất có thể Tập Cận Bình là một người hiểu biết. Nhưng ông cũng có thể trở nên mù quáng, vì nóng lòng muốn biến đất nước thành một siêu cường không thể tranh cãi từ đây đến năm 2049 để tổ chức lễ mừng hoành tráng kỷ niệm 100 năm ngày đảng cộng sản nắm quyền lãnh đạo đất nước.
Nhưng ông có lẽ sẽ không phải là người thông minh duy nhất bị tư tưởng quá đỗi hủy diệt, mà sử gia Hy Lạp cổ Thucydide từng phê phán. Liệu ông có rút ra kinh nghiệm từ bài học Nga hay không ? Khi làm cho máu đổ tại Donbass, Kremlin đã thật sự mất Ukraine.
Nhà báo kết luận : Nếu Trung Quốc dùng sức mạnh để trấn phục Hồng Kông, thì Trung Quốc cũng sẽ vĩnh viễn mất cả Đài Loan.
Tước quyền tự trị Kashmir, New Dehli khai chiến với Islamabad ?
Cũng tại Châu Á, báo chí Pháp hôm nay bàn luận nhiều về tình hình căng thẳng gia tăng đột biến tại Kashmir, đang có tranh chấp giữa Ấn Độ và Pakistan. Les Echos thông báo "Ấn Độ gây bất ngờ khi đặt vùng Kashmir dưới sự bảo hộ".
Báo Le Monde và Le Figaro lần lượt có các bài viết "New Dehli hủy bỏ quy chế tự trị của Kashmir" và "Ấn Độ chấm dứt chế độ tự trị của Kashmir". New Dehli âm thầm sửa đổi quy chế của vùng Kashmir khiến chính quyền Pakistan, vốn cũng đòi hỏi chủ quyền tại đây, giận dữ lên án hành động cưỡng chiếm này của thủ tướng Ấn Độ theo chủ nghĩa dân tộc.
Bài giải mã của Libération có tựa đề "Kashmir : Ấn Độ hợp nhất bằng vũ lực", đặc phái viên của nhật báo Sébastien Farcis tại New Dehli cho biết từ một tuần nay chính phủ của ông Narendra Modi đã gởi binh sĩ, sơ tán du khách và cắt đứt liên lạc của vùng có đa số dân theo Hồi giáo, trước khi rút bỏ quy chế tự trị. Một quyết định bất ngờ và đầy rủi ro tại một vùng Kashmir được cho là quân sự hóa nhất trên thế giới.
Nhật báo công giáo La Croix có bài giải thích đề tựa "Phe dân tộc chủ nghĩa hủy quy chế đặc biệt của Kashmir". Một sự thay đổi triệt để chưa từng có đối với một khu vực căng thẳng dai dẳng, luôn bị đổ máu vì cuộc nổi dậy đòi ly khai từ năm 1989, dầy đặc binh sĩ Ấn và là đối tượng tranh chấp "nhấm nhẳng" với Pakistan.
Câu hỏi đặt ra : Liệu việc Ấn Độ rút quy chế tự trị vùng Kashmir có là một lời tuyên chiến với Pakistan ? Giáo sư Jean-Luc Racine, thuộc Trung Tâm Châu Á, trả lời Les Echos, cho là "Không". Ông giải thích :
"Đó là một thông điệp rõ ràng gởi đến Washington và Islamabad, vài ngày sau cuộc gặp tại Nhà Trắng giữa thủ tướng Pakistan và tổng thống Mỹ. Người ta còn nhớ rõ ông Donald Trump đã đề nghị làm trung gian cho hồ sơ vùng Kashmir, và ông còn nêu rõ là theo đề nghị của thủ tướng Narendra Modi. Một lời thỉnh cầu được đưa ra như thế là điều không thể, bởi vì Ấn Độ cũng như Pakistan xem vấn đề này thuần túy song phương. Nếu cần phải có trung gian hòa giải, điều đó phải được tiến hành một cách kín đáo.
Thông báo của chính phủ Modi rất có thể sẽ gây thêm khó khăn cho việc Mỹ rút quân khỏi Afghanistan sau 18 năm tham chiến. Washington cần Islamabad như là một trung gian trong các cuộc đàm phán với phe nổi dậy Taliban và để rút ra khỏi Afghanistan trước mùa bầu cử.
Nếu Hoa Kỳ không hỗ trợ các lợi ích của Pakistan tại Kashmir sau quyết định này của Ấn Độ, chính quyền Islamabad rất có thể quyết định làm hỏng các cuộc thương lượng của Afghanistan. Hơn nữa, đối với Pakistan, thủ tướng Ấn Độ đang mạo hiểm với một cuộc đối đầu tại vùng biên giới, ngày trở nên dữ dội, thường xuyên hơn từ nhiều năm qua.
Pakistan cũng có thể "bị cám dỗ" bởi ý định để cho các nhóm thánh chiến mở các đợt tấn công mới tại Kashmir hay tại các thành phố lớn của Ấn Độ".
Tóm lại, đây là "một cuộc khủng hoảng đe dọa nặng nề sự ổn định của khu vực" như nhận định của Le Figaro.
Trung – Mỹ khai chiến tiền tệ
Trong lĩnh vực kinh tế, thương chiến Mỹ - Trung chuyển sang một bước ngoặt mới. Le Figaro trên trang nhất phụ trang kinh tế đề tít lớn "Trung Quốc – Hoa Kỳ : Đồng nhân dân tệ, vũ khí mới của xung đột".
Thứ Hai 05/08, ngân hàng trung ương Trung Quốc đã để cho đồng nhân dân hạ giá đến mức thấp nhất trong vòng 11 năm qua so với đồng đô la. Đồng nội tệ Trung Quốc giảm mất 1,5% đạt mức 7 tệ cho một đô la. Tổng thống Mỹ Donald Trump tức thì có phản ứng giận dữ trên Twitter, chỉ trích Trung Quốc "thao túng" đồng tiền.
Hành động này của Bắc Kinh diễn ra 4 ngày sau khi chủ nhân Nhà Trắng loan báo ý định áp thêm thuế các dòng hàng hóa còn lại của Trung Quốc hiện vẫn chưa bị nhắm đến. Trung Quốc hạ giá đồng tiền có lợi ích gì ? Trả lời phỏng vấn Le Figaro, ông Eric Dor, chuyên gia kinh tế tại Ieseg giải thích :
"Bắc Kinh cho thấy là họ có phương tiện để phản ứng trong cuộc chiến thương mại do Donald Trump khai hỏa. Khi giảm giá đồng tiền, Trung Quốc chứng tỏ là họ có thể vô hiệu hóa giải pháp tăng thuế nhập khẩu mà tổng thống Mỹ giương ra để đe dọa, đồng thời hỗ trợ xuất khẩu Trung Quốc sang Hoa Kỳ. Do vậy cần phải hạ giá nhiều hơn nữa đồng tiền Trung Quốc để bù đắp cho mức tăng thuế 10%. Đó là một lời cảnh cáo".
Đọ sức thương mại Hàn – Nhật : Smartphone lãnh đủ ?
Cũng trong lĩnh vực kinh tế, La Croix cho biết "Nhật Bản và Hàn Quốc, căng thẳng bùng lên". Quan hệ Seoul – Tokyo ngày càng xấu đi : Triển lãm về gái giải sầu Hàn Quốc thời chiến tại Tokyo bị hủy, các biện pháp trừng phạt kinh tế lẫn nhau được đưa ra, tranh chấp chủ quyền lãnh hải trên biển Hoàng Hải, tẩy chay hàng hóa Nhật Bản… Từ một tháng nay, căng thẳng không ngừng gia tăng. Tuy nhiên, Le Figaro lưu ý, "xung đột Hàn – Nhật đe dọa giá bán điện thoại thông minh". Trên nền tảng tranh cãi quá khứ lịch sử, xung khắc lần này giữa hai nước có nguy cơ làm "đội giá" chip bán dẫn.
Minh Anh