Siêu vi corona, cơn ác mộng xuất phát từ Trung Quốc
Donald Trump, Tập Cận Bình, Vladimir Putin, Kim Jong-un vẫn là những chủ đề làm hao giấy mực trên báo chí. Nhưng dịch viêm phổi cấp tính với con siêu vi corona xuất phát từ Hoa lục mới là "mối đe dọa" tiềm tàng cho thế giới.
Công viên giải trí Disney Resort ở Thượng Hải đóng cửa dịp Tết nguyên đán. Ảnh chụp ngày 24/01/2020. Reuters/Aly Song
Trung Quốc "kiên quyết chặn dịch"
Một tháng sau khi dịch viêm phổi lạ phát sinh và phải chờ có người chết, chính quyền Trung Quốc mới có thái độ nghiêm túc. Với tựa : "Bắc Kinh cuối cùng xử lý nghiêm túc dịch bệnh tại Vũ Hán", tuần báo Courrier International điểm qua một loạt báo chí Hoa lục sau khi Tập Cận Bình, trước thềm năm mới, chỉ thị "ngăn chặn dịch bệnh quái ác lan rộng".
Trong suốt tháng 12/2019, báo chí Trung Quốc tránh đề cập đến dịch bệnh bí ẩn này để không làm dân chúng lo âu. Các cột báo tập trung vào sinh hoạt đón Tết Âm lịch. Thậm chí, trong số báo ngày 20/01/2020, Hồ Bắc Nhật Báo (Vũ Hán là thủ phủ của tỉnh Hồ Bắc) còn chạy tựa lớn : "Vũ Hán phát động chiến dịch vệ sinh yêu tổ quốc" nhưng hoàn toàn không có một chữ về dịch bệnh. Nhưng cùng ngày 20, từ Bắc Kinh, chủ tịch Tập Cận Bình kêu gọi "mỗi cá nhân phải thể hiện tinh thần trách nhiệm cao vì y tế cộng đồng… chiến thắng dịch bệnh quái ác". Thế là sáng hôm sau, ngày 21, tuyên truyền đổi giọng ! Vũ Hán Nhật Báo "động viên toàn lực" trên trang nhất : "Kiên quyết chặn dịch". Cũng tờ báo chính thức này, ngày hôm trước không một câu về con siêu vi corona.
Báo chí trung ương cũng tham gia "xử lý" thông tin. Tân Kinh Báo đặt câu hỏi : Liệu Vũ Hán có đủ sức đối phó với dịch hay không ? Khu chợ bán sỉ hải sản đến từ đảo Hải Nam đã bị cô lập, hàng chục người có triệu chứng bị cách ly trong bệnh viện.
Trong khi đó, ở Quảng Đông, nơi xuất phát dịch viêm phổi cấp tính năm 2003 làm gần 800 nạn nhân, trong đó hơn 600 người Trung Quốc tử vong, trang mạng của báo Tài Tân (Caixin), qua một bài báo dài, phân tích hai yếu tố làm dịch lan rộng : Thứ nhất, nhà ga xe lửa Vũ Hán là trạm trung chuyển của 5,5 triệu hành khách trong mùa Tết, lại nằm gần ổ dịch khu chợ hải sản. Thứ hai, theo chuyên gia bệnh SARS, Chung Nam Sơn, siêu vi corona có khả năng truyền nhiễm từ người qua người, và do không thuốc trị liệu hiệu nghiệm, siêu vi cứ thế mà lây lan.
Cuối cùng, trên Wall Street Journal, các nhà khoa học nêu lên hai yếu tố đáng ngại khác : Siêu vi corona có cấu trúc tương tự như siêu vi bệnh viêm phổi cấp tính, đến từ một loài dơi. Thứ hai, con siêu vi này rất thích hợp với môi trường đông dân cư và chăn nuôi đại trà.
Donald Trump muốn làm Nga hoàng ?
Donald Trump (cũng) muốn làm tổng thống mãn đời ? Putin làm thế nào để duy trì quyền lực ? Courrier International trích các bài phân tích trên báo Anh và Nga.
Tuy không phải là Putin, càng không thể so sánh với Tập Cận Bình, nhưng Donald Trump của nước Mỹ bị phê phán gắt gao như một nhà độc tài thứ thiệt. Với câu hỏi : Trump làm tổng thống trọn đời ? Financial Times cảnh giác độc giả là nên để ý những lời tuyên bố của chủ nhân Nhà Trắng thường ca ngợi những nhà độc tài như Putin và Tập Cận Bình : "Lãnh đạo trọn đời rất tuyệt vời, có lẽ chúng ta cũng nên thử". Nhà báo Edward Luce đưa ra kịch bản đảng Cộng hòa sẽ ủng hộ con trai trưởng Donald Trump Jr., hoặc cô con gái Ivanka ra tranh cử vào năm 2024.
Chắc chắn Donald Trump sẽ không bị truất phế. Nếu ông tái đắc cử vào tháng 11/2020 thì nước Mỹ sẽ bị lôi vào một tương lai bất định. Donald Trump thêm kinh nghiệm muốn làm gì thì làm mà không bị trừng phạt. Một khi cảm thấy an tâm trong địa vị thì đó là lúc các nhà độc tài đánh rơi mặt nạ. Narendra Modi của Ấn Độ chuyển hướng độc đoán sau khi đảng của ông thắng lớn hồi tháng 5/2019, Putin của Nga cũng xoay chiều độc tài vào đầu nhiệm kỳ hai năm 2004.
Còn Donald Trump, ông sẽ làm gì trong nhiệm kỳ hai ? Theo nhà báo Edward Luce, nếu dựa vào những lời tuyên bố, ưu tư số một của Trump là "tính sổ với các kẻ thù chính trị". Lịch sử nhân loại chứng minh bệnh hoang tưởng là đặc tính của những nhà độc tài. Điều ám ảnh Donald Trump là lo sợ ngày bị lôi ra tòa. Nhưng bản án công chính nhất vẫn là lá phiếu của cử tri.
Tại Nga, với dự luật tu chính Hiến Pháp, chủ nhân điện Kremlin bắn phát súng khởi động tiến trình chuyển giao quyền lực. Bài phân tích của báo mạng Vedomosti từ Moskva đánh cược là Putin sẽ duy trì quyền lãnh đạo trên chiếc ghế chủ tịch Hội đồng Nhà nước : Chỉ cần nhìn thẩm quyền rộng rãi từ đối ngoại, đối nội, kinh tế, xã hội là đủ thấy "tính chất Putin" trong định chế tương lai này, và có thể suy đoán không sợ lầm là "chiếc ghế này dành cho ai".
Dân Iran xứng đáng có một số phận tốt hơn
Iran cần một chính quyền thật sự vì dân hơn là một chế độ tham vọng nhưng lừa dối. Lãnh đạo tối cao từ nay bị dân chúng công khai công kích. Người dân Iran đã đoạn tuyệt với giới lãnh đạo chính trị. Đó là nhận định dứt khoát của Al Araby al Jadid của The New Arab, trụ sở Luân Đôn về những biến động tại Iran.
Là một dân tộc ý thức có một lịch sử hào hùng, dân Iran không chấp nhận được đường lối bi đát của chế độ Cộng hòa Hồi giáo. Điều làm dân Iran bất bình xuống đường tố cáo là căn bệnh trầm kha của chế độ giáo quyền. Từ sau thảm nạn máy bay Ukraine mà thủ phạm là quân đội Iran được che giấu cả tuần lễ, sự nói dối và lừa bịp của các giáo sĩ mà người đứng đầu là giáo chủ Khamenei, đã đổ thêm dầu vào lửa.
Từ nhiều năm nay, chính quyền Iran lo bành trướng vùng ảnh hưởng tại Trung Đông, trong khi ở trong nước, thực trạng ngày càng tồi, ngày càng áp bức, bần cùng và tuyệt vọng. Tehran tiếp tục đưa quân can thiệp bên ngoài rồi bắt dân trả hóa đơn quân sự. Người nào từ chối sẽ bị xem là phản quốc, xứng đáng ngồi tù hay bị treo cổ.
Al Araby al Jadid tiếc cho nghịch cảnh của người dân Iran. Tự xem là dòng giống của một dân tộc có nền văn minh sáng chói nhất của nhân loại, dân Iran đôi khi tỏ ra kiêu ngạo nếu không muốn nói là kỳ thị. Nhưng chính tinh thần dân tộc này đã làm cho người Iran, mỗi sáng khi nhìn mặt trời mọc trên quê hương, không khỏi tủi thân. Lẽ ra Iran phải được may mắn hơn thay vì phải chịu số phận hẩm hiu với một chế độ bất tài và lừa dối.
Trước làn sóng phản kháng của người dân, giáo chủ Khamenei, trong bài thuyết giảng đầu tiên kể từ 2012, bốn lần phê phán "nhân dân" hành động sai bậy, thậm chí không phải là "người Iran" khi lên án chính sách can thiệp tại Lebanon và Palestine, khi xé chân dung tướng Qasem Soleimani, khi tin vào truyền thông quốc tế… Thái độ này của lãnh đạo tối cao Iran được trang mạng của Radio Prahah bình luận với tựa "Khamenei chống đường phố".
Còn nhìn từ Israel, nhật báo Ha’Aretz nhấn mạnh vào các nhược điểm của Iran. Bên dưới tranh biếm họa "năm cảnh sát chống bạo động Iran đứng sau lá chắn là tờ giấy bạn 1 đô la Mỹ với chân dung tổng thống Washington" là nhận định : Chế độ không có phương tiện để thực hiện tham vọng địa chiến lược. Muốn làm đại cường thì kinh tế phải vững chắc, phải có nền công nghiệp cao. Thế mà, Cộng hòa Hồi giáo Iran đang bên bờ sụp đổ.
Kim Jong-un không gửi "quà Giáng sinh"
Nói đến xung khắc Mỹ-Iran không thể bỏ quên khẩu chiến Washington-Bình Nhưỡng. Vì sao mấy tuần nay, lãnh đạo Bắc Triều Tiên có vẻ nhu mì. Lời giải thích nằm ở trang Châu Á-Thái Bình Dương của tuần báo L'Express.
Vì sao Kim Jong-un không gửi "quà Giáng sinh" cho Donald Trump như đã từng hứa hẹn với giọng điệu hù dọa ? Noel, Tết Dương lịch đã qua mà Bắc Triều Tiên vẫn im thin thít. Theo thông tín viên của L’Express tại Tokyo, bị Donald Trump làm thất vọng, Kim Jong-un tìm cách tranh thủ thời gian, chuyển hướng canh tân kinh tế. Trong khi tập trung vào kinh tế, trong bối cảnh vẫn vị Mỹ trừng phạt, Kim Jong-un sẽ giữ thái độ nhún nhường.
Một chuyên gia của Crisis Group phân tích : Lãnh đạo Bắc Triều Tiên sẽ âm thầm thực hiện chương trình hạt nhân quân sự nhưng tránh chọc giận Donald Trump. Quyết định chiến lược chuyển hướng này có thể rút từ bài học vụ Mỹ oanh kích giết tướng Iran Qasem Soleimani : "Lãnh đạo Bắc Triều Tiên đã thấy những lời đao to búa lớn của Donald Trump không phải chỉ là đe dọa suông".
Bắc Triều Tiên sẽ làm gì ? Một cách thực tế, Bình Nhưỡng chờ qua bầu cử tháng 11/2020, nối lại đối thoại với Washington trên một sơ sở mới. Không phải để phi hạt nhân hóa, mà là để thương lượng một hiệp định "hạn chế" vũ khí hạt nhân, như Mỹ-Nga đàm phán với nhau từ… hàng thập kỷ, tức là ngang cơ với Mỹ, chuyên gia Hàn Quốc Kim Duyeon dự đoán.
Muốn ăn phải lăn vào bếp
Ngày Tết, ngày lễ hội, đoàn tụ và ẩm thực. Courrier International, với ảnh một quả chuối hấp dẫn trên trang bìa, giới thiệu công trình nghiên cứu của một nữ sử gia Mỹ Susan Pedersen : Làm cách nào chống thói quen ăn đồ béo ? Độc giả được đến với bếp Mỹ, bếp Nhật, bếp Tàu. Lý tưởng nhất vẫn là "muốn ăn (ngon), phải lăn vào bếp".
Theo Susan Pedersen, công nghệ thực phẩm chế biến, đường, chất béo, ăn uống thất thường, gấp rút, vừa nhai vừa làm việc… là những thói quen xấu. Hệ quả là hiện tượng béo phì lan rộng hơn là tình trạng suy dinh dưỡng.
Phương cách hay nhất để chặn đứng thói quen ăn tạp gây tổn hại cho sức khỏe là phải biết nấu nướng, biết tác dụng của từng loại thức ăn, phải có tinh thần trách nhiệm không hoang phí và phải dạy ý thức này cho con cái từ thơ ấu.
Nhật Bản đã đi trước với kế hoạch bài bản. Nhật báo Nihon cho biết cụ thể : Với nhịp độ của cuộc sống ngày nay, các món ăn truyền thống ngày càng bị xao lãng. Lo ngại các món ăn truyền thống từ từ biến mất, từ 9 năm qua, các nhà bếp danh tiếng của Nhật, ngành công nghiệp nông sản và nhà nước cùng tham gia chiến dịch nấu ăn và truyền bá các món ăn Nhật ở các trường trung, tiểu học. Rất nhiều trẻ em lần đầu tiên mới thấy tận mắt một món gia vị hay tỏ ra ngạc nhiên trước những điều rất căn bản, như nêm nếm, mà thế hệ phụ huynh xem là chuyện đương nhiên.
Tú Anh