Philippines, Nhật tăng cường hợp tác quốc phòng để đối phó với Trung Quốc

Trọng Thành, RFI, 09/02/2023

Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. công du Nhật Bản hôm 09/02/2023, với trọng tâm là thúc đẩy một số biện pháp tăng cường hợp tác quốc phòng song phương, nhằm đối phó với các đe dọa an ninh, với các tham vọng gia tăng của Trung Quốc tại khu vực.

Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. và thủ tướng Nhật Fumio Kishida sau cuộc họp báo chung tại Tokyo, Nhật Bản, ngày 09/02/2023. via Reuters - Pool

Theo AFP, hai bên đang đàm phán về một hiệp định quân sự chủ chốt, có tên gọi chính thức là Hiệp định Tiếp cận Tương hỗ (gọi tắt là RAA - Reciprocal Access Agreement). Một hiệp định như vậy cho phép binh sĩ triển khai trên lãnh thổ quốc gia đồng minh, trong các hoạt động tập luyện và một số mục tiêu khác. Hồi năm 2022, Nhật Bản đã ký kết với Anh và Úc Hiệp định Tiếp cận Tương hỗ RAA.

Chính quyền Manila cũng mới thỏa thuận cho phép Mỹ sử dụng thêm bốn căn cứ quân sự tại Philippines, theo các thỏa thuận quốc phòng đã có với Hoa Kỳ. 

Trước mắt, hôm nay, theo giới quan sát, chính phủ hai nước Nhật Bản và Philippines sẽ thỏa thuận về các biện pháp "cho phép triển khai các lực lượng quân đội hai nước trong khuôn khổ trợ giúp nhân đạo và cứu nạn". Đây được coi là một bước để hướng đến một Hiệp định Tiếp cận Tương hỗ Nhật Bản – Philippines. Trước khi lên đường đến Nhật, tổng thống Philippines nhấn mạnh chuyến công du của ông là một giai đoạn "căn bản" trong nỗ lực chung "nhằm thắt chặt hợp tác với các quốc gia chủ chốt trong khu vực trong bối cảnh môi trường quốc tế đầy thách thức". 

Trả lời AFP, ông Renato DeCastro, chuyên gia quan hệ quốc tế Đại học La Salle ở Manila, nhấn mạnh đến việc Philippines và Nhật Bản tăng cường hợp tác quân sự, nhưng cố tránh làm Bắc Kinh nổi giận, bởi vì theo quan điểm của Trung Quốc, các hiệp định quân sự như RAA là khởi đầu cho sự hình thành một "liên minh quân sự kiểu NATO tại Châu Á". 

Trọng Thành

*********************

Nhật Bản, Philippines cam kết hợp tác an ninh chặt chẽ hơn trong bối cảnh căng thẳng với Trung Quốc

Reuters, VOA, 09/02/2023

Nhật Bản cho biết họ đang tìm cách tăng cường các cuộc tập trận quân sự chung với Philippines khi hai đồng minh của Mỹ hôm thứ Năm (9/2) cam kết củng cố quan hệ an ninh chặt chẽ hơn vào thời điểm căng thẳng gia tăng với Trung Quốc, theo Reuters.

Một cuộc tập trận giữa quân đội Philippines và Nhật. (Twitter @JASDF_PAO_ENG)

Hai nước cũng đã ký một thỏa thuận cho phép các lực lượng vũ trang của họ phối hợp với nhau trong các hoạt động cứu trợ thảm họa, một thỏa thuận được coi là một bước tiến tới một hiệp ước rộng lớn hơn có thể cho phép cả hai nước triển khai lực lượng trên lãnh thổ của nhau.

"Trong năm có tình hình quốc tế phức tạp như hiện nay, Nhật Bản rất coi trọng hợp tác với Philippines", Thủ tướng Nhật Fumio Kishida phát biểu khai mạc cuộc gặp với Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr tại Tokyo.

Ông Kishida sau đó cho biết hai bên đã đồng ý tìm cách thiết lập một khuôn khổ giúp "củng cố và tạo thuận lợi cho quá trình tổ chức các cuộc tập trận chung".

Nhật Bản đã tổ chức các cuộc tập trận quân sự chung với Hoa Kỳ và Philippines vào tháng 10 vừa qua.

Đài Loan, nằm giữa Nhật Bản và Philippines, đã trở thành tâm điểm của các hoạt động quân sự ngày càng tăng của Trung Quốc mà Tokyo và Washington lo ngại có thể leo thang thành chiến tranh khi Bắc Kinh tìm cách chiếm đảo tự trị dân chủ này mà họ coi là một tỉnh bất hảo.

Tổng thống Marcos, trong chuyến thăm đầu tiên tới Nhật Bản kể từ khi nhậm chức vào tháng 7, vào tuần trước đã ký một thỏa thuận cho phép Hoa Kỳ tiếp cận nhiều hơn với các căn cứ quân sự của Philippines.

Thỏa thuận cứu trợ thảm họa với Tokyo được coi là tiền đề khả thi để thiết lập một thỏa thuận về lực lượng quân sự di động, cho phép các lực lượng Nhật Bản triển khai tới Philippines dễ dàng hơn.

Tokyo có những hiệp ước như vậy với Australia và Anh, đồng thời cũng là nơi tập trung lực lượng lớn nhất của Mỹ ở nước ngoài.

Sự hiện diện quân sự của Nhật Bản ở Philippines có thể giúp Manila chống lại ảnh hưởng của Trung Quốc ở Biển Đông, nơi mà Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền phần lớn, bao gồm cả khu vực mà Manila coi là chủ quyền của mình.

************************

Thế đứng của Việt Nam khi Philippines thắt chặt liên minh quân sự với Hoa Kỳ

RFA, 08/02/2023

Việc Mỹ và Philippines thắt chặt liên minh quân sự để đối phó với Trung Quốc ở Biển Đông có thể mang lại lợi ích nhất định cho Việt Nam nhưng chính quyền Việt Nam sẽ rất cẩn trọng vì không muốn làm mất lòng người láng giềng phương Bắc. Đó là nhận xét của một số chuyên gia về an ninh liên quan đến thoả thuận mới đây giữa Mỹ và Philippines.

AP

Trong chuyến thăm Philippines vào đầu tháng này của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin, hai bên đã thoả thuận cho phía Mỹ được tiếp cận thêm bốn căn cứ quân sự trên đất Philippines. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ gọi đây là một nỗ lực nhằm hiện đại hoá mối liên minh giữa hai nước và là một nỗ lực quan trọng vào khi Trung Quốc đang gia tăng các đòi hỏi về chủ quyền ở Biển Đông.

Cả Việt Nam và Philippines cũng như Malaysia, Brunei, Indonesia đều đang phải đối phó với sự bành trướng của Trung Quốc ở Biển Đông cùng sức mạnh quân sự và công nghệ ngày càng lớn của Trung Quốc ở vùng biển này.

Trao đổi với RFA qua email, ông Greg Poling, Giám đốc Chương trình Đông Nam Á và Sáng kiến Minh bạch Hàng hải Châu Á ở Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) ở Washington DC, nhận xét rằng sự hợp tác chặt chẽ hơn về quân sự giữa Hoa Kỳ và Philippines cũng gián tiếp mang lại lợi ích cho Việt Nam. 

"Việt Nam sẽ vui mừng khi thấy tất cả các bên yêu sách khác cùng đẩy lùi hành động cưỡng ép của Trung Quốc ở Biển Đông. 

Việt Nam cũng sẽ hưởng lợi khi thấy các đối tác quốc tế như Hoa Kỳ, Nhật Bản, Úc và Châu Âu lên tiếng và áp đặt cái giá ngoại giao đối với Bắc Kinh vì những yêu sách phi pháp và hành xử nguy hiểm của họ. 

Cuối cùng, Việt Nam có thể hưởng lợi từ những áp lực mà các đối tác quốc tế đó đặt lên Bắc Kinh mà không cần phải lên tiếng quá nhiều trước công luận".

Việt Nam là nước tích cực trong việc quốc tế hoá vấn đề Biển Đông mà bằng chứng là bài phát biểu của Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton tại Hà Nội vào năm 2010 khẳng định Hoa Kỳ có quyền lợi về tự do hàng hải ở Biển Đông.

Tàu hậu cần Hải quân Mỹ The USNS John Ericsson đậu ở cảng Subic, tây bắc thủ đô Manila của Philippines. Ảnh : AP

Hiện Chính phủ Việt Nam vẫn chưa lên tiếng gì về thoả thuận mới giữa Philippines và Mỹ, nhưng theo ông Vũ Khang - nghiên cứu sinh tiến sĩ chuyên ngành an ninh quốc tế tại Trường Đại học Boston (Boston College) - thì khả năng "Việt Nam vẫn sẽ kêu gọi duy trì hòa bình ổn định trên Biển Đông, và điều này có nghĩa Hà Nội sẽ chỉ ủng hộ sự thắt chặt quan hệ Philippines-Hoa Kỳ nếu quan hệ này không tăng khả năng xung đột trên biển với Trung Quốc".

Ưu tiên của Hà Nội

Theo ông Vũ Khang, Biển Đông chỉ là một phần trong mối lo ngại về an ninh của Hà Nội với người láng giềng phương Bắc:

"An ninh của Việt Nam không chỉ nằm ở Biển Đông mà còn nằm ở biên giới phía Bắc, và có thể nói thẳng rằng biên giới phía Bắc quan trọng với sự tồn vong của Việt Nam hơn là biển Đông. 

Ưu tiên của Hà Nội từ xưa đến nay luôn là duy trì mối quan hệ hữu hảo với Trung Quốc nhằm giải quyết các vấn đề tranh chấp lãnh thổ trong hòa bình".

Điều này khác với Philippines, quốc gia không chung đường biên giới đất liền với Trung Quốc. Trong khi đó, Hà Nội đã từng phải chịu một cuộc chiến biên giới ngắn ngủi một tháng với Trung Quốc hồi năm 1979 và căng thẳng biên giới giữa hai nước đã kéo dài nhiều năm trời sau đó cho đến khi hai nước có những cải thiện về quan hệ vào đầu những năm 1990.

Vào năm 1988, Trung Quốc đã đem quân chiếm đá Gạc Ma do Việt Nam kiểm soát khiến 64 chiến sĩ Việt Nam tử trận.

Trung Quốc trong những năm qua đã gia tăng các hoạt động xây lấp đảo nhân tạo ở Biển Đông và quân sự hoá khu vực này bất chấp những phản đối của các quốc gia láng giềng và Phương Tây.

Đỉnh điểm của căng thẳng Biển Đông giữa Trung Quốc và Việt Nam gần đây nhất là vào tháng 5 năm 2014 khi Trung Quốc đưa giàn khoan dầu HD 981 ra khu vực quần đảo Hoàng Sa đang tranh chấp giữa hai nước. Căng thẳng chỉ lắng dịu sau khi Trung Quốc rút giàn khoan về nước vào tháng 7 cùng năm.

Một báo cáo mới đây của Chương trình Sáng kiến Minh bạch Hàng hải Châu Á (AMTI), thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) ở Washington DC cho biết, trong năm 2022 "Trung Quốc tăng cường hiện diện lực lượng hải cảnh ở Biển Đông mạnh mẽ hơn bao giờ hết".

Báo cáo cho biết số ngày Hải cảnh Trung Quốc tuần tra tại Bãi Tư Chính, một khu vực thăm dò khai thác dầu khí của Việt Nam, đã tăng hơn gấp đôi, tăng từ 142 ngày vào năm 2020 lên 310 ngày vào năm 2022. 

Tuy nhiên, theo chuyên gia Vũ Khang, Hà Nội và Bắc Kinh đã khá thành công trong việc giải quyết các bất đồng trên bộ và trên biển thời gian qua:

"Bất chấp việc Biển Đông đang là điểm nóng trong quan hệ Việt-Trung, Hà Nội và Bắc Kinh đã thành công giải quyết tranh chấp trên bộ và Vịnh Bắc Bộ trong hòa bình. Biển Đông chỉ là một bất đồng trong tổng thể mối quan hệ Việt-Trung ổn định và cả hai nước đều không mong muốn phá vỡ sự ổn định đó".

Quan hệ tay ba

Thoả thuận mới giữa Philippines và Mỹ đã gặp phải những chỉ trích từ phía Trung Quốc. Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Mao Ninh gọi đây là "hành động làm leo thang căng thẳng và gây nguy hiểm cho hòa bình, ổn định của khu vực", đồng thời kêu gọi các quốc gia trong khu vực phải cảnh giác về hành động này, tránh không bị Mỹ lợi dụng.

Theo chuyên gia Vũ Khang, "Việt Nam hoàn toàn không muốn bị liên đới nếu Trung Quốc và Philippines có đụng độ trên Biển Đông".

"Chính sách đối ngoại của Việt Nam từ sau chiến tranh Lạnh luôn tuân theo nguyên tắc bốn không, và nguyên tắc này dựa trên hoàn cảnh đặc thù của Việt Nam là láng giềng trên bộ lẫn trên biển của Trung Quốc. Sẽ không có bất kỳ thay đổi nào trong chính sách này chỉ vì Philippines thắt chặt quan hệ với Hoa Kỳ". - Ông Vũ Khang viết trong email trả lời phỏng vấn của RFA.

Hiện Trung Quốc là một trong bốn nước có quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với Việt Nam, tức là mức cao nhất. Ba quốc gia còn lại là Nga, Ấn Độ và Hàn Quốc.

Hoa Kỳ và Việt Nam nâng quan hệ hai nước thành đối tác toàn diện vào năm 2013. Ttừ đó đến nay, Hoa Kỳ đã vài lần đề nghị Việt Nam đưa mối quan hệ lên thành đối tác chiến lược toàn diện nhưng Hà Nội vẫn chưa đồng ý. Một số ý kiến chuyên gia cho rằng, Việt Nam vẫn lo ngại Trung Quốc tức giận.

Nhưng điều này cũng không có nghĩa là Hà Nội sẽ hoàn toàn nhượng bộ Trung Quốc, theo nhận xét của chuyên gia Vũ Khang.

"Trung Quốc chắc chắn sẽ đặt áp lực lên Việt Nam để tránh Việt Nam tiến gần với Mỹ, nhưng quá nhiều áp lực có thể sẽ chỉ đẩy mạnh quan hệ Việt-Mỹ. Nếu Mỹ thực sự muốn tăng cường lòng tin chính trị với Hà Nội,  Mỹ nên tuyệt đối tôn trọng chính quyền hiện thời do Đảng Cộng Sản lãnh đạo" - Ông Vũ Khang viết trong email trả lời RFA.

Nguồn : RFA, 08/02/2023