Ai sẽ giúp Việt Nam nếu bị Trung Quốc uy hiếp trực tiếp trên Biển Đông ?

Diễm Thi, RFA, 10/08/2023

Hôm 5/8/2023, tàu hải cảnh Trung Quốc đã phun vòi rồng vào các tàu Philippines chở hàng tiếp tế cho toán thủy quân lục chiến đồn trú trên chiếc tàu mắc cạn trên Bãi Cỏ Mây. Phía Philippines tố hành động của Trung Quốc là nguy hiểm và phi pháp. Phía Trung Quốc tố ngược lại là Philippines đã vi phạm chủ quyền của Trung Quốc, đã không thực hiện lời hứa trục kéo chiếc tàu mắc cạn ra khỏi bãi ngầm.

Tàu Cảnh sát biển Việt Nam bị tàu hải cảnh Trung Quốc bám theo gần giàn khoan dầu của Trung Quốc trong vùng biển tranh chấp ở Biển Đông hôm 14/5/2024 - Reuters

Lực lượng bảo vệ bờ biển Philippines lên án mạnh mẽ các hành động nguy hiểm của Lực lượng Hải cảnh Trung Quốc và nhận được sự ủng hộ từ Hoa Kỳ, Úc, Nhật Bản, Đức và Canada. Trong một tuyên bố vào ngày 5/8/2023, Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ khẳng định nước này sát cánh cùng đồng minh Philippines và khẳng định "một cuộc tấn công vũ trang nhắm vào các tàu công vụ, máy bay và lực lượng vũ trang của Philippines, sẽ kích hoạt các cam kết phòng thủ chung theo điều IV Hiệp ước phòng thủ chung của Mỹ và Philippines năm 1951".

Hồi tháng 5 vừa qua, Hoa Kỳ đưa ra bản "Hướng dẫn phòng thủ song phương" với Philippines, trong đó ghi cụ thể rằng các cam kết theo hiệp ước song phương sẽ được kích hoạt nếu một trong hai bên bị tấn công ở trong chính Biển Đông và kể cả khi các tàu tuần duyên bị nhắm mục tiêu.

Vụ việc vừa xảy ra tại bãi Cỏ Mây thuộc quần đảo Trường Sa giữa tàu hải cảnh Trung Quốc và tàu tiếp tế Philippines làm dấy lên câu hỏi, nếu Việt Nam bị Trung Quốc ức hiếp với hành động tương tự thì quốc gia nào sẽ đứng về phía Việt Nam, ủng hộ Việt Nam chống lại Trung Quốc ?

Tiến sĩ Hà Hoàng Hợp, nhà nghiên cứu và phân tích chính trị Việt Nam thuộc Viện nghiên cứu Đông Nam Á (ISEAS) của Singapore, nêu nhận định của ông với RFA :

"Nếu xảy ra với Việt Nam thì Liên Hiệp Quốc và một số nước bạn bè như Nhật Bản hay Liên Minh Châu Âu sẽ can thiệp bằng cách lên tiếng. Trong ASEAN thì có thể có Philippines, Indonesia, nhiều lắm là có thêm Malaysia. Còn những nước khác trong ASEAN sẽ không lên tiếng, ví dụ như Campuchia, Lào hay Singapore. Mỹ cũng sẽ lên tiếng nhưng Việt Nam và Mỹ chưa phải là đồng minh cho nên phản ứng của Mỹ chỉ trong giới hạn nào đó hết mức của pháp lý quốc tế cho phép mà thôi.

Nếu Việt Nam có quan hệ đồng minh với một nước nào đó thì chắc chắn lúc đó họ mới giúp Việt Nam bằng cách can thiệp trực tiếp bằng quân sự. Hiện Việt Nam không có quan hệ đồng minh với ai cả.

Nếu Trung Quốc xâm lược Việt Nam chắc chắn sẽ có những nước gần đấy ủng hộ Việt Nam. Thậm chí họ sẽ có những sự giúp sức trực tiếp bằng quân sự. Nước đó có thể là Nhật Bản. Mà khi Nhật Bản giúp Việt Nam đánh kẻ xâm lược, mà kẻ xâm lược đó đánh Nhật Bản thì họ lọt bẫy đồng minh giữa Nhật và Mỹ".

Nhà nghiên cứu Biển Đông Đinh Kim Phúc nêu quan điểm của ông :

"Có một điều đặc biệt là Mỹ lên tiếng rất mạnh mẽ, các nước Phương Tây cũng ủng hộ Philippines nhưng ASEAN chưa lên tiếng chính thức về hành động của Trung Quốc. Điều đó gây ngạc nhiên cho giới quan sát trên thế giới. Nếu như Việt Nam bị Trung Quốc có hành động giống như với Philippines vừa qua thì liệu có ai lên tiếng ủng hộ Việt Nam hay không ?

Nên nhớ rằng, Việt Nam nhiều lần tố cáo Trung Quốc xâm phạm chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam trên Biển Đông thì Mỹ và các nước phương Tây đều kêu gọi Trung Quốc tuân thủ luật pháp quốc tế, tuân thủ Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển 1982, nhưng không ai lên tiếng bảo vệ hay ủng hộ chủ quyền của Việt nam. Họ quan niệm rằng, vấn đề chủ quyền của Việt Nam với Trung Quốc hay với các nước khác cần đem ra tòa án quốc tế để giải quyết".

Tàu hải cảnh Trung Quốc sử dụng vòi rồng tấn công tàu tiếp tế của Philippines ở khu vực Bãi Cỏ Mây thuộc quần đảo Trường Sa vào ngày 5/8/2023. Reuters

Bãi Cỏ Mây cách đảo Palawan của Philippines 105 hải lý, nằm ở quần đảo Trường Sa mà Việt Nam đòi chủ quyền toàn bộ. Philippines tuyên bố bãi Cỏ Mây nằm trong vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý của nước này. Trung Quốc ngang nhiên tuyên bố chủ quyền trái phép hầu hết Biển Đông thông qua yêu sách đường chín đoạn và nói bãi Cỏ Mây là một phần lãnh thổ Trung Quốc.

Trong năm 2020, ngoài một vài quốc gia ASEAN gửi công hàm lên Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc phản đối chủ quyền phi pháp của Trung Quốc ở Biển Đông, một số các quốc gia Phương Tây cũng có những động thái tương tự.

Đầu tháng 6/2020, Hoa Kỳ gửi một công hàm lên Liên Hiệp Quốc bác bỏ yêu sách của Trung Quốc tại Biển Đông với lý do yêu sách của Bắc Kinh không phù hợp với luật pháp quốc tế được phản ánh trong Công ước về Luật Biển năm 1982. Úc hôm 23/7/2020 cũng gửi công hàm lên Liên Hiệp Quốc bác bỏ bất kỳ yêu sách nào của Trung Quốc trái với Công ước Liên Hiệp Quốc về luật biển năm 1982 và thể hiện lập trường ủng hộ Mỹ.

Giữa tháng 9/2020, Pháp, Đức và Anh đệ trình lên Liên Hiệp Quốc một công hàm chung bác bỏ "các quyền lịch sử" của Trung Quốc ở Biển Đông, lập luận rằng những quyền này không phù hợp với luật pháp quốc tế và UNCLOS 1982.

Về việc nâng cấp mối quan hệ với Hoa Kỳ, hôm 29/7/2023, Reuters đã dẫn nguyên văn lời Tổng thống Biden rằng : "Tôi nhận được cuộc gọi từ người đứng đầu Việt Nam, hết sức mong muốn gặp tôi khi tôi đến dự hội nghị thượng đỉnh G20. Vị này muốn nâng quan hệ với chúng tôi lên làm một đối tác quan trọng, cùng với Nga và Trung Quốc".

Hội nghị thượng đỉnh khối các nước G20 sẽ diễn ra vào tháng 9/2023 tại Ấn Độ.

Mới đây hôm 9/8/2023, tại một buổi gây quỹ cho Đảng Dân Chủ ở tiểu bang New Mexico, Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden cho biết ông sẽ sớm đến thăm Việt Nam vì Việt Nam muốn nâng tầm quan hệ và trở thành một đối tác lớn với Hoa Kỳ.

Nhận định về việc này, Nhà nghiên cứu Biển Đông Đinh Kim Phúc nói với RFA :

"Đây là một cơ hội thuận tiện, bây giờ hoặc không bao giờ, Việt Nam phải nâng cấp quan hệ với Mỹ để tìm chỗ đứng bảo vệ an ninh cho mình. Tôi thấy rằng, không phải Nhà nước Việt Nam chủ trương theo Mỹ, dựa vào Mỹ hay liên kết với Mỹ để chống lại Trung Quốc, hay chống lại bất cứ nước nào trên thế giới. Mà Việt Nam đang thấy quyền lợi song trùng giữa Mỹ và Việt Nam.

Mỹ có quyền lợi ở vùng Đông Nam Á và Châu Á Thái Bình Dương để triển khai Ấn Độ Dương Thái Bình Dương rộng mở. Việt Nam thì có nhu cầu bảo vệ an ninh của mình trước sức ép của Trung Quốc.

Tôi thấy rằng, cái mà Việt Nam cần làm là cái quan hệ với Mỹ trong tháng 9 này như thông tin Tổng Thống Mỹ Biden tuyên bố. Và đó cũng là mong muốn của bao người dân Việt Nam".

Hồi tháng 4 năm 2023, tại một cuộc gặp ở Hà Nội, Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính và Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken đã bày tỏ mong muốn thắt chặt quan hệ để cùng các đối tác của Hoa Kỳ ở Châu Á đoàn kết chống lại một Trung Quốc ngày càng quyết đoán ở Biển Đông.

Mong muốn cam kết và một hiệp ước phòng thủ chung như của Philippines và Hoa Kỳ là một cách biệt khá lớn.

Diễm Thi

Nguồn : RFA, 10/08/02023

****************************

Giữa căng thẳng với Trung Quốc, Tổng thống Philippines nhắm ký thỏa thuận hàng hải với Việt Nam

VOA, 10/08/2023

Tổng thống Philippines Ferdinand "Bongbong" Marcos Jr. hôm thứ Năm (10/8) nói rằng Philippines mong muốn ký một thỏa thuận với Việt Nam nhằm tăng cường hợp tác hàng hải ở Biển Tây Philippines (Biển Đông), giữa bối cảnh căng thẳng đang gia tăng giữa nước này với Trung Quốc trong tuần qua sau khi tàu hải cảnh Trung Quốc dùng vòi rồng bắn vào các tàu tiếp tế của Philippines tại Bãi Cỏ Mây ở Biển Đông vào ngày 5/8.

Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr.

Truyền thông Philippines cho biết trong cuộc hội đàm với Đại sứ Việt Nam tại Philippines Hoàng Huy Chung, Tổng thống Ferdinand Marcos Jr. nói một thoả thuận hàng hải với Việt Nam sẽ mang lại "sự ổn định" và giúp đối mặt "dễ dàng hơn" với "những thách thức chung" trong tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông.

Tuyên bố được đưa ra trong cuộc điện đàm chia tay với Đại sứ Việt Nam sắp mãn nhiệm Hoàng Huy Chung tại Manila, theo thông cáo từ văn phòng của ông Marcos.

"Bây giờ chúng ta sẽ bắt đầu thảo luận về thỏa thuận mà chúng ta có giữa Philippines và Việt Nam, tôi nghĩ đây là một điều rất, rất quan trọng – nó sẽ là một phần rất, rất quan trọng trong mối quan hệ của chúng ta và nó sẽ mang lại yếu tố ổn định đối với các vấn đề mà chúng ta đang thấy hiện nay ở Biển Đông", Politiko dẫn lời Tổng thống Philippines nói.

Theo lời ông Marcos, thỏa thuận sẽ đánh dấu "một bước tiến rất lớn" trong quan hệ giữa hai quốc gia Đông Nam Á.

Việc Manila cân nhắc ký thỏa thuận với Hà Nội diễn ra trong bối cảnh căng thẳng trên biển đang leo thang giữa Philippines và Trung Quốc. Quan hệ song phương giữa Bắc Kinh và Manila đã đi xuống do những tranh chấp ở Biển Đông.

Tàu chiến mắc cạn Sierra Madre ở Bãi Cỏ Mây.

Sự việc gần nhất diễn ra hôm 5/8. Philippines cáo buộc Trung Quốc gây hấn ở Biển Đông khi hải cảnh của họ sử dụng vòi rồng và thực hiện các hành động được cho là nguy hiểm đối với các tàu Philippines chở hàng tiếp tế cho các binh sĩ trên chiếc tàu Sierra Madre mắc cạn từ thời Thế chiến thứ hai tại Bãi Cỏ Mây.

Philippines đã gửi công hàm phản đối tới Trung Quốc về vụ việc "vi phạm luật pháp quốc tế".

Ngược lại, phía Trung Quốc cáo buộc Philippines không giữ lời hứa "rõ ràng" là sẽ di dời con tàu mà Manila đã cho neo đậu vào năm 1999 để củng cố yêu sách lãnh thổ của mình tại một trong những khu vực tranh chấp nhất trên thế giới.

Đáp lại, Philipines nói họ chưa bao giờ hứa với Trung Quốc về việc di dời con tàu và tuyên bố của Bắc Kinh chỉ là "sản phẩm trong trí tưởng tượng nhằm phục vụ cho tất cả những ý đồ và mục đích của họ".

Trong cuộc nói chuyện với Tổng thống Philipines, Đại sứ Hoàng Huy Chung cảm ơn ông Marcos vì sự hợp tác của Philippines "liên quan đến lợi ích chung ở Biển Tây Philippines và ngăn chặn các sự cố ở vùng biển Philippines", trang Yeni Safak tường thuật.

Ông Chung cũng nói với ông Marcos rằng Chủ tịch Việt Nam Võ Văn Thưởng bày tỏ lòng biết ơn tới ông Marcos và chính phủ Philippines vì đã hợp tác chặt chẽ với Việt Nam, đặc biệt là vì lợi ích chung của hai quốc gia ở Biển Đông và ngăn chặn các sự cố tiếp theo ở vùng biển Philippines.

Trong khi đó, ông Marcos nói rằng một thỏa thuận "tốt vững chắc" có lợi cho cả hai nước và giúp đối đầu với "những thách thức chung" trong tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông "dễ dàng hơn".

Manila dưới thời của Tổng thống Marcos, người vừa lên nhậm chức vào năm ngoái, đã có những bước đi kiên quyết và thẳng thừng trong việc đối phó với Trung Quốc trên Biển Đông. Philippines được cho là nghiêng hẳn về phía Mỹ khi cho phép quân đội Mỹ tiếp cận nhiều căn cứ quân sự hơn trước.

Nguồn : VOA, 09/08/2023

***********************

Thủ thuật "dư luận chiến" trong vụ Manila Times nói Việt Nam quân sự hóa Biển Đông

RFA, 08/08/2023

Hôm 1/8/2023, ở Manila, thủ đô Philippines, xảy một vụ biểu tình của một nhóm nhỏ người Philippines phản đối Việt Nam "quân sự hóa" một số đảo ở Biển Đông. Theo một số chuyên gia, sự kiện này và một số hoạt động tuyên truyền của hai tờ báo Manila Times và Manila Bulletin ở Philippines trước đó có dấu hiệu của một hoạt động "dư luận chiến" kiểu Trung Quốc. 

Tàu hải cảnh Trung Quốc bắn vòi rồng vào tàu tiếp tế Philippines hôm 5/8/2023 tại Bãi Cỏ Mây (minh họa) - Reuters

Theo Tiến sĩ Nguyễn Hồng Thao, một giáo sư ở Học viện Ngoại giao Việt Nam, trong một nghiên cứu cấp nhà nước về "Một số vấn đề về Tam chủng Chiến pháp của Trung Quốc ở Biển Đông" thực hiện năm 2021, Tam chủng Chiến pháp của Trung Quốc bao gồm "chiến tranh pháp lý", "chiến tranh tâm lý" và "chiến tranh dư luận". Ba loại hình chiến tranh này được Đảng Cộng sản và Quân ủy Trung ương Trung Quốc chính thức phê chuẩn năm 2003. Trong đó, chiến tranh dư luận (hay "dư luận chiến") là sử dụng các công cụ truyền thông đa dạng khác nhau để làm suy yếu ý chí và gây chia rẽ đối phương, trong khi đó tăng cường sức mạnh tinh thần và tạo sự đoàn kết về mặt xã hội và chính trị cho Trung Quốc. 

Ông Josh Kurlantzick , nghiên cứu viên cao cấp tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại (Council on Foreign Relations), một viện nghiên cứu tại New York, từng công bố cuốn sách "Chiến dịch Chiếm lĩnh Truyền thông Toàn cầu của Trung Quốc : Chiến dịch giành ảnh hưởng bất đối xứng của Trung Quốc ở Châu Á và trên thế giới", vào tháng 12/2022. Cuốn sách này nghiên cứu toàn diện về chiến lược tuyên truyền quốc tế của Trung Quốc, trong đó có chiến thuật thao túng các hãng truyền thông nước nước ngoài để phục vụ cho "dư luận chiến". 

Trao đổi với RFA, nhà nghiên cứu Hoàng Việt ở Thành phố Hồ Chí Minh nhận xét rằng, nhìn chung chiến thuật "dư luận chiến" của Trung Quốc thường pha trộn thông tin thật và thông tin giả trong cùng một bản tin. Đó là cách tạo ra tình huống nhập nhằng giữa hư và thực, lấy cái thực để tạo niềm tin, khiến cho công chúng qua đó tin vào cái giả, vì họ bị rơi vào tình huống thật giả lẫn lộn. Ông cho rằng hai sự kiện truyền thông của Manila Times và Manila Bulletin vào cuối tháng 7, 2023, mô tả Việt Nam như là bên gây ra bất ổn trên Biển Đông có thể là một hình thức như vậy. 

Bí ẩn văn bản mà Manila Times sử dụng 

Cuối tháng 7/2023, tờ báo Manila Times ở Philippines liên tiếp đăng 2 bài nói Việt Nam "quân sự hóa" Biển Đông. Trong đó bài thứ nhất  "Việt Nam tăng cường quân sự hóa ở Biển Tây Philippines" (RFA chú thích : Biển Tây Philippines là Biển Đông theo cách gọi của Việt Nam), đăng ngày 16/7, chỉ nêu mơ hồ về nguồn tin là "theo các tài liệu của dự án chính phủ bị rò rỉ cho tờ báo Manila Times". 

Sau đó, đến ngày 27/7, tờ báo này đăng tiếp bài thứ hai,  nêu rõ tài liệu họ sử dụng là tài liệu "Quy hoạch hệ thống công trình xây dựng trên đảo Phan Vinh và đảo Tiên Nữ thuộc quần đảo Trường Sa", (được Manila Times dịch ra tiếng Anh là "Planning of Construction Projects on Pearson Reef and Pigeon Reef in Spratly Islands",) một văn bản được cho là của Quân chủng Hải quân do Tư lệnh Hải quân Trần Thanh Nghiêm ký ngày 27/3/2023. 

Một nhà nghiên cứu quốc tế về vấn đề Biển Đông được yêu cầu ẩn danh vì lí do an ninh đã cho RFA tham khảo văn bản này. Nhà nghiên cứu cho biết nó được cung cấp bởi một số nguồn tin Philippines.

RFA đặt câu câu hỏi với một số nhà nghiên cứu về vấn đề Biển Đông để kiểm chứng tính xác thực của tư liệu và thông tin mà Manila Times đưa ra. 

Nhà nghiên cứu Hoàng Việt ở Thành phố Hồ Chí Minh và nhà nghiên cứu Trần Bằng, nghiên cứu sinh tiến sỹ ngành Khoa học Chính trị tại Đại học Paris 2 Pantheon – Assas, nhận xét với RFA rằng văn bản này có rất nhiều dấu hiệu để đặt dấu hỏi về tính xác thực của nó. 

Thứ nhất, một văn bản liên quan đến kế hoạch xây dựng cơ sở quân sự thì chắc chắn là văn bản mật, nhưng văn bản này không có dấu mật. Thứ hai, trong phần "căn cứ" để ra quyết định của các văn bản chính quy của Việt Nam, các văn bản của lãnh đạo nhà nước có tính chất là chính sách tổng quan, là những chỉ đạo chung, sẽ được liệt kê trước, văn bản và ý kiến của các cấp thực thi sẽ được liệt kê tiếp theo. Nhưng văn bản này liệt kê một văn bản của Quân chủng Hải quân trước ý kiến kết luận của Thượng tướng, Thứ trưởng Nguyễn Tân Cương, và ý kiến của Thứ trưởng Nguyễn Tân Cương được liệt kê trước văn bản Quyết định về chính sách chung của Thủ tướng Chính phủ. Ngoài ra, con dấu ở cuối văn bản bị mờ, có dấu hiệu rõ ràng là được scan lại, trong khi phần chữ của văn bản thì không có dấu hiệu của một văn bản được scan lại. Con dấu do đó chuyển thành màu hồng trong khi con dấu của Việt Nam có màu đỏ tươi. 

Ngoài ra, văn bản có những câu sai ngữ pháp tiếng Việt một cách cơ bản, ví dụ như câu sau đây : "Tăng cường kiểm soát đối với tuyến đường biển, gây thêm sức ép về an ninh quốc phòng đối với các nước có tranh chấp tại khu vực".  Câu này được Manila Times dịch sang tiếng Anh, trích dẫn để chứng minh tính chất "hung hăng" của Việt Nam :"This is of long-term strategic significance since the control of waterways can be strengthened and military pressure to neighbor countries can be increased", it said in the document".  Tuy nhiên, hai nhà quan sát nêu trên cho rằng câu tiếng Việt là câu cụt (thiếu chủ ngữ), một hiện tượng khó thấy ở một văn bản cấp Bộ Quốc phòng. 

Văn bản nói trên cũng đề cập đến kinh phí xây dựng đảo và quy số tiền ra đồng đô la. Nhà nghiên cứu Hoàng Việt cũng lưu ý rằng ngay cả hợp đồng kinh tế bình thường ở Việt Nam cũng bị cấm sử dụng USD, cho nên sẽ khó hiểu khi một văn bản của Hải quân Việt Nam quy tổng kinh phí từ tiền Việt ra đồng USD tương đương, trong khi người thực thi xây dựng là "Công binh Hải quân" chứ không liên quan đến nước ngoài. 

Trích dẫn văn bản nào : râu ông nọ cắm cằm bà kia ?

Bài báo thứ hai của Manila Times (ngày 27/7/2023), khi trích dẫn văn bản được cho là của Tư lệnh Hải quân Trần Thanh Nghiêm nêu trên, cho biết văn bản này dẫn "căn cứ" là một "Quyết định" của Thủ tướng Chính phủ Việt Nam : "Quyết định 1492/QĐ-TTg do Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính ban hành về Đề án Quy hoạch tổng thể phát huy năng lực quản lý, bảo vệ vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa và quần đảo Trường Sa của Việt Nam giai đoạn 2020-2025 tầm nhìn đến năm 2030". Tuy nhiên, RFA nhận thấy trên trang web của Chính phủ Việt Nam, Quyết định mang số 1492/QĐ-TTg là một quyết định về phòng cháy chữa cháy, không liên quan đến Biển Đông, Trường Sa hay vấn đề quân sự nào khác. 

Mặt khác, trong văn bản được cho là của Tư lệnh Hải quân Việt Nam mà Manila Times sử dụng, quyết định được cho là ban hành về "Đề án Quy hoạch tổng thể phát huy năng lực quản lý, bảo vệ vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa và quần đảo Trường Sa của Việt Nam giai đoạn 2020-2025 tầm nhìn đến năm 2030" lại mang số hiệu 1537/QĐ-Ttg ngày 10/11/2021. 

Một lần nữa, RFA không tìm thấy trên website của Chính phủ Việt Nam quyết định nào mang số hiệu số 1537/QĐ-Ttg được ban hành vào năm 2021. RFA chỉ tìm thấy hai văn bản mang số hiệu như vậy, Quyết định số 1537/QĐ-Ttg năm 2007 và Quyết định 1537/QĐ-Ttg năm 2015. Cả hai đều không liên quan đến quân sự và biển đảo.

Nhà nghiên cứu Trần Bằng nhận xét rằng chúng ta chưa thể bác bỏ hoàn toàn, nhưng chỉ cần với các chi tiết sai nêu trên thì có thể đặt nghi vấn đây là những nội dung được dàn dựng cho một mục đích nào đó. 

Hình chụp vệ tinh Đảo Phan Vinh do Việt Nam nắm giữ thuộc quần đảo Trường Sa. Hình : CSIS/AMTI

Chiến thuật thực ảo lẫn lộn ? 

Bài báo hôm 16/7 trên tờ Manila Times viết rằng : "các thực thể ở Biển Tây Philippines được cho là sẽ bị Việt Nam quân sự hóa bao gồm Đá Hizon (Pearson), Đá Pigeon (Tennent) và Đá Maskardo (Barque Canada)". Bài viết cho biết Việt Nam "chiếm đóng các thực thể này" từ lâu 1987 và 1988, và trích dẫn nguồn tin dấu tên nói rằng : 

"Việt Nam đang có kế hoạch xây dựng "công sự bí mật, công sự chỉ huy, công sự hỏa lực, công sự kho vũ khí, hệ thống giao thông hào, giao thông hào và các hạng mục chiến thuật liên quan" tại các vùng lãnh thổ nêu trên".

Nguồn tin nói thêm với The Manila Times rằng chính phủ Việt Nam sẵn sàng gửi người đến các thực thể địa lý này, nơi họ sẽ thiết lập nơi cư trú.

"Họ nghĩ rằng việc xây dựng các công trình quân sự và dân sự và đưa người dân đến sống ở các đảo [sẽ chứng minh rằng] những đảo đó thuộc về họ", nguồn tin cho biết".

Những thông tin nêu trên đã xen kẽ thông tin đúng với thông tin sai. Thông tin Việt Nam chiếm giữ các thực thể trên từ lâu là đúng, nhưng thông tin cho rằng đến bây giờ mới bắt đầu lên kế hoạch "quân sự hóa" chúng trong tương lai là sai. Truyền thông Việt Nam từ lâu đã cho biết các thực thể này đã có quân đội Việt Nam đồn trú. Một bản tin trên báo Thanh Niên ngày 6/6/2020 cho biết Quân đội Việt Nam đã đồn trú trên Đá Phan Vinh từ lâu và có thiết bị quân sự phòng thủ. Đá Phan Vinh còn có một ngôi chùa Việt Nam. Đá Pigeon (Tennent) tức Tiên Nữ, cũng có quân đồn trú dù quy mô nhỏ hơn (xem trên báo Đại Đoàn Kết, năm 22/1/2023.) Maskardo (Barque Canada) là Bãi Thuyền Chài, nơi Việt Nam đã đóng quân từ 1987 (theo Tiền Phong và Hà Nội Mới.) 

Về vấn đề Việt Nam từ lâu đã có quân đội đồn trú trên các thực thể địa lý này, ông Vũ Minh Trí, cựu sĩ quan Quân đội Việt Nam, nói với RFA : 

"Có tới sáu nước/vùng lãnh thổ tham gia tranh chấp về chủ quyền đối với quần đảo Trường Sa, trong đó Trung Quốc là hung hãn nhất, đã nhiều lần dùng vũ lực, gây đổ máu để chiếm đóng, mở rộng vùng kiểm soát của mình, vì vậy, đối với các bên tham gia tranh chấp, việc "quân sự hoá" là cần thiết và dễ hiểu, chí ít cũng là để duy trì những gì mình đã có ở trên quần đảo này".

Như vậy, không phải như Manila Times đưa tin và nhận xét của nguồn tin ẩn danh của tờ báo này, việc Việt Nam có quân đồn trú ở một số thực thể ở Trường Sa không phải là vấn đề mới và bí mật, có tính chất "hung hăng" ("aggressively"), mà đã công khai từ lâu. 

Ông Trần Bằng cho rằng các kế hoạch kinh tế quốc phòng của Việt Nam ở quần đảo Trường Sa thì không phải là bí mật gì vì đã được công khai từ lâu, ví dụ tờ trình dự thảo luật công nghiệp quốc phòng an ninh và động viên công nghiệp đã có nhắc đến. Vì vậy, chuyện cải tạo các đảo cũng không có gì mới. Một lần nữa, ông Trần Bằng nói ở đây, rõ ràng có sự đan xen giữa những thông tin đã xác thực, đã được công khai, với những thông tin làm ra vẻ như hoàn toàn mới và những thông tin không thực, có nhiều nghi vấn. 

Mặc dù đặt ra nhiều nghi vấn về tính xác thực của văn bản được cho là của Tư lệnh Hải quân Việt Nam mà Manila Times sử dụng, cả hai nhà nghiên cứu Hoàng Việt và Trần Bằng đều cẩn trọng cho rằng trừ khi cơ quan hữu quan ở Việt Nam lên tiếng, rất khó để có thể khẳng định đây là văn bản giả, nhưng cũng chưa có cơ sở để nói nó là văn bản thật. Lí do là văn bản có một số điểm đáng nghi vấn để đặt câu hỏi phải chăng nó là giả, nhưng đồng thời, những điểm nghi vấn đó vẫn có xác suất nhất định có thể tồn tại trong thực tế nên không ai có thể kết luận được gì.

Dư luận Philippines tiếp nhận thế nào ?

Nhà nghiên cứu Hoàng Việt cho rằng có thể đặt ra nghi vấn về sự liên quan giữa hai bài báo nói trên của Manila Times (ngày 16 và 27 tháng 7, 2023) với các diễn biến chính trị ở Philippines. Sau khi Manila Times đăng liên tiếp hai bài này, nói Việt Nam lên kế hoạch "quân sự hóa" các thực thể (mà thực ra Việt Nam đã quân sự hóa từ lâu), thì xảy ra một vụ biểu tình ở Manila chống Việt Nam "quân sự hóa" Biển Đông. Vụ này xảy ra ngày 1/8, đúng ngày Thượng viện Philippines thông qua Nghị quyết lên án Trung Quốc gây bất ổn an ninh trên Biển Đông. Nhiều chuyên gia suy đoán rằng đây có thể là một cách dàn dựng để pha loãng sự chú ý tới nghị quyết của Thượng viện Philippines. Các bài báo và cuộc biểu tình phê phán Việt Nam "quân sự hóa" Biển Đông hướng mũi dùi dư luận Philippines về phía Việt Nam thay vì Trung Quốc. 

Nhà nghiên cứu Hoàng Việt chỉ ra là chỉ có hai tờ báo Philippines đăng tin này : Manila Times và Manila Bulletin. Trong đó Manila Bulletin đưa tin về vụ biểu tình, kêu gọi Việt Nam "hãy hiểu tình trạng của những ngư dân Philippines nghèo khổ", "xin hãy để ngư dân của chúng tôi đánh cá nuôi sống gia đình họ". Nhà nghiên cứu Hoàng Việt nói cách đưa tin này gây ra ấn tượng sai lạc rằng Việt Nam mới là bên gây ra tình trạng khốn khó cho ngư dân Philippines. Do đó, có cơ sở để phán đoán rằng hai bài báo trên Manila Times và văn bản họ sử dụng có khả năng là một kiểu "dư luận chiến". Bởi lẽ, những bài viết này và thông điệp của cuộc biểu tình đã lồng chuyện giả xen kẽ với chuyện thật, gây hoang mang dư luận Philippines, bằng cách dùng một nửa sự thật để thuyết phục công chúng về chuyện không có thật. Nhưng ông cũng chỉ ra rằng ngoài Manila Times và Manila Bulletin thì các báo khác của nước này đều im lặng. Còn đối với vụ tàu Trung Quốc bắn vòi rồng vào tàu Philippines hôm 5/8/2023 thì đồng loạt toàn bộ giới truyền thông Philippines phản đối. Ông Hoàng Việt nhấn mạnh điều đó cho thấy dư luận Philippines thực sự biết ai mới là bên thực sự gây bất ổn và gây thiệt hại cho lợi ích của Philippines ở Biển Đông.

Nguồn : RFA, 08/08/2023