Thượng đỉnh Biden-Tập Cận Bình : Cơ hội "hòa hoãn chiến thuật" giữa hai đại cường ?
Trọng Thành, RFI, 13/11/2023
Cách nay đúng một năm, ngày 14/11/2022, tổng thống Hoa Kỳ và chủ tịch Trung Quốc hội kiến ở Bali, Indonesia. Cuộc gặp từng mang lại hy vọng đối thoại giữa hai đại cường sau nhiều năm căng thẳng sớm nối lại. Tuy nhiên, Mỹ - Trung tiếp tục đối đầu, đặc biệt sau "vụ khinh khí cầu gián điệp". Trong lúc nhiều trông đợi đặt vào thượng đỉnh thứ hai Joe Bien –Tập Cận Bình, ngày 15/11, nhiều nhà quan sát cho rằng, với quan hệ Mỹ-Trung đầy bất định, đây trước hết là một "hòa hoãn chiến thuật".
Tổng thống Mỹ Joe Biden và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình gặp nhau bên lề hội nghị G20 tại Bali, Indonesia, 14/11/2022. Reuters – KEVIN LAMARQUE
1. "Hòa hoãn chiến thuật" có nghĩa là gì ?
Hiện tại còn rất ít thông tin về cuộc hội kiến Joe Biden – Tập Cận Bình. Theo hãng tin Mỹ AP, tính cho đến ngày thứ Sáu 10/11, vẫn chưa có thông tin về địa điểm cụ thể của cuộc gặp, mà các quan chức an ninh Mỹ chỉ cho biết chung chung là sẽ diễn ra tại vùng Vịnh San Francisco, bên lề Diễn đàn APEC. Hàng loạt câu hỏi còn để ngỏ như không rõ hai bên có ra một tuyên bố chung hay không sau cuộc họp, những nội dung nào sẽ được công khai, chưa kể đến việc từng chi tiết của cuộc hội kiến đặc biệt này đều được coi là hệ trọng với quan hệ song phương, từ việc hai bên sẽ chào hỏi nhau thế nào, có dùng bữa cùng nhau không, cuộc gặp có hoa không, loại hoa nào…
Cho dù còn rất ít thông tin, nhưng theo nhiều chuyên gia về Trung Quốc, cả Bắc Kinh và cả Washington đều muốn tạo một không khí "hòa dịu". Theo ông Ryan Hass, chuyên gia về Trung Quốc Viện Brookings, cựu cố vấn của tổng thống Mỹ Barack Obama về Trung Quốc và Đài Loan : "Các quan chức Trung Quốc sẽ muốn cho công chúng trong nước thấy rằng lãnh đạo Tập Cận Bình được tổng thống Biden đón tiếp một cách đàng hoàng và trân trọng". Ông gợi ý nên có "hình ảnh hai nhà lãnh đạo có các tiếp xúc mang tính cá nhân, ngoài nghi thức bắt tay chính thức thông thường trước một dãy quốc kỳ trong phòng họp của khách sạn". Theo Ryan Hass, tiếp xúc đó có thể ở mức đơn giản như "một cuộc đi bộ ngắn cùng nhau" (AP, ngày 12/11/2023 ).
Mỹ - Trung tìm kiếm "hòa hoãn chiến thuật" là một ghi nhận của chuyên gia quan hệ quốc tế Mathieu Duchâtel, Viện Montaigne về thái độ của Bắc Kinh với Mỹ (trang mạng Radio-Canada , ngày 10/11/2023). Chuyên gia Mathieu Duchâtel cho biết phía Trung Quốc "đã yêu cầu cuộc hội kiến diễn ra tại khu nghỉ dưỡng Sunnylands, California", nơi mùa hè năm 2013, lãnh đạo Trung Quốc – lúc vừa lên nắm quyền – từng gặp gỡ tổng thống Mỹ Barack Obama trong khi không khí thân mật. Một cuộc tiếp xúc tương tự lần này giữa Joe Biden và Tập Cận Bình có thể cho phép hai bên tránh được những hành động quá đà, vượt tầm kiểm soát, trong bối cảnh "cạnh tranh chiến lược" đang hồi quyết liệt hiện nay.
Đưa ra một hình ảnh hòa dịu trước công chúng, và cố gắng để quan hệ song phương không tồi tệ thêm là ý nghĩa của động thái hòa dịu chiến thuật mà hai bên Trung – Mỹ tìm cách đạt được trong cuộc thượng đỉnh lần thứ hai Biden – Tập Cận Bình. Hòa hoãn về chiến thuật cũng mang lại cơ hội quan trọng cho phép hai bên hiểu rõ hơn các mục tiêu chiến lược thực sự của nhau, để xử lý hiệu quả hơn các căng thẳng trong quan hệ tương lai.
2. "Hòa hoãn chiến thuật" chỉ là biện pháp hòa hoãn bề mặt, hay cho phép hai bên thực sự cải thiện quan hệ về một số mặt ?
Một hồ sơ được nhiều nhà quan sát nhấn mạnh là vấn đề "đối thoại về quân sự" bị gián đoạn kể từ mùa hè năm ngoái, sau chuyến công du Đài Loan của chủ tịch Hạ Viện Mỹ, với việc Bắc Kinh lần đầu tiên tập trận bao vây đảo Đài Loan. Thế đối đầu quân sự Mỹ - Trung gia tăng, đặc biệt với vụ máy bay hai bên tiếp cận chỉ cách nhau vài mét, tại khu vực Biển Đông mới đây, cho thấy đụng độ có thể bùng phát vượt tầm kiểm soát.
Đối với tổng thống Mỹ, ưu tiên hàng đầu của thượng đỉnh lần này là "nối lại các đường dây liên lạc về quốc phòng". Nhà báo Pierre-Antoine Donnet, trên trang Asialyst chuyên về chính trị Châu Á, nhận định quan hệ Mỹ - Trung năm tới sẽ căng thẳng ngay từ đầu năm, chính quyền Mỹ "rất lo ngại" về nguy cơ Bắc Kinh can thiệp vào cuộc bầu cử tổng thống Đài Loan ngày 13/01/2024. Tổng thống Biden đã bốn lần khẳng định Mỹ sẽ bảo vệ Đài Loan, nếu bị Trung Quốc tấn công (cho dù các phát biểu của tổng thống có được Nhà Trắng cải chính sau đó).
Theo một giới chức cao cấp Hoa Kỳ, cho dù phía "Bắc Kinh lưỡng lự", tổng thống Joe Biden "kiên quyết áp lực" với phía Trung Quốc về chủ đề trong cuộc gặp bên lề diễn đàn APEC ở San Francisco. Nối lại các kênh liên lạc về quốc phòng được coi là mục tiêu căn bản, tối thiểu của Nhà Trắng nhắm quản lý quan hệ ngày càng trở nên "đối kháng" với Bắc Kinh, để thế đối đầu không biến thành "xung đột" hay "Chiến tranh lạnh". Nối lại đối thoại quốc phòng là cơ sở cho phép ''hòa hoãn chiến thuật''. Đổi lại việc nối lại đối thoại quốc phòng, chính quyền Biden sẽ phải tái khẳng định không ủng hộ Đài Loan độc lập, không thay đổi chính sách "Một nước Trung Hoa". Trả lời Reuters, tướng Charles Q. Brown, chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Hoa Kỳ, việc hai bên đạt thỏa thuận về vấn đề này cũng nằm trong lợi ích của phía Trung Quốc.
Về triển vọng cải thiện quan hệ Trung – Mỹ, trả lời RFI, ông Wang Yiwei, giám đốc Viện Nghiên cứu Quan hệ Quốc tế, Đại học Nhân Dân Bắc Kinh, tỏ ra không mấy lạc quan, với nhận định khó mà nói đến một xu thế "cải thiện đáng kể" trong quan hệ hai nước trong bối cảnh hiện nay. Lãnh đạo viện Nghiên cứu Quan hệ Quốc tế Bắc Kinh, cũng nhấn mạnh đến "điều quan trọng là các xung đột (song phương) diễn ra trong khuôn khổ các cơ chế được xác lập trước, cho phép tránh được các thay đổi đột ngột, do các thay đổi về luật pháp mỗi nước, các chỉ thị của chính quyền hay do các biến động chính trị".
Trong một số hồ sơ được coi là mang tính thứ yếu hơn, hai bên dự kiến cũng có thể đạt được thỏa thuận, như mở lại lãnh sự quán Mỹ tại Thành Đô (Chengdu), lãnh sự quán Trung Quốc tại Houston, cũng như việc tăng số chuyến bay giữa hai nước, gia tăng lượng trao đổi phóng viên, sinh viên và các nhóm tư vấn có thể trở nên mạnh mẽ hơn. Theo chuyên gia Colleen Cottle, trong một bài viết trên Atlantic Council ("How Biden can make the most of a meeting with Xi / Biden làm gì để có thể thu được nhiều nhất từ cuộc gặp với Tập Cận Bình"), bên cạnh hồ sơ Đài Loan, ưu tiên số một của Trung Quốc sẽ là hóa giải "các hạn chế về công nghệ của Mỹ, bao gồm các biện pháp kiểm soát xuất khẩu gần đây nhất được công bố vào tháng trước".
Tuy nhiên triển vọng cải thiện đáng kể quan hệ song phương nhìn chung là rất khó. Theo ghi nhận của lãnh đạo viện Nghiên cứu Quan hệ Quốc tế Bắc Kinh, "sẽ còn rất nhiều việc phải làm, bởi trong số 100 cơ chế đối thoại mà hai bên muốn kích hoạt, hiện tại chỉ mới có 5 cơ chế hiện đã đi vào hoạt động", và tốc độ cải thiện tình hình sẽ không nhiều, trong bối cảnh bầu cử tổng thống Mỹ sắp đến, và "không biết rõ là liệu tổng thống Biden có dành được bao nhiêu sự chú ý và năng lượng cho việc cải thiện quan hệ với Trung Quốc".
3. Vì sao Mỹ, Trung bắt buộc phải tìm kiếm "hòa hoãn chiến thuật" ?
Chuyên gia về Trung Quốc Ian Johnson (Council on Foreign Relations), giải thưởng Pulitzer, trong một bài viết hôm 08/11 (Can a Summit Ease U.S.-China Tensions ? / Thượng đỉnh có giúp giảm nhẹ căng thẳng Mỹ - Trung hay không ?), nhận định là cả hai đại cường đều đứng trước tình thế phải tìm cách hòa hoãn chiến thuật. Về phía Bắc Kinh, Trung Quốc "đang trong thời kỳ suy thoái kinh tế nghiêm trọng và tỷ lệ giới trẻ thất nghiệp cao. Năm ngoái, những lo ngại này đã dẫn đến nhiều cuộc biểu tình hiếm hoi trên toàn quốc. Mặc dù những cuộc biểu tình này chỉ diễn ra trong thời gian ngắn và không lan rộng, nhưng đã thể hiện sự bất an của người dân đối với các vấn đề tài chính, chẳng hạn như thu nhập, nạn lạm phát và giá nhà đất" sau nhiều năm đóng cửa do chính sách Zero Covid.
Theo chuyên gia Duchâtel, đầu tư vào Trung Quốc lần đầu tiên sụt giảm trong quý ba vừa qua, lần đầu tiên từ 30 năm nay, là một dấu hiệu đáng lo ngại với Trung Quốc. Điểm gây bất lợi cho chính quyền Tập Cận Bình hiện nay là ấn tượng rộng rãi trong và ngoài nước là Trung Quốc đang quay lưng lại với chính sách "cải cách và mở cửa" của những người tiền nhiệm, và có xu hướng đóng cửa với bên ngoài. Trong bối cảnh này, việc Tập Cận Bình thể hiện là đang quản lý tốt hơn các mối quan hệ với Hoa Kỳ và mở cửa Trung Quốc về mặt thương mại "có thể giúp trấn an nhiều lo ngại trong nước về khả năng Bắc Kinh đang tiến tới chiến tranh".
Về phía nước Mỹ, chính quyền Biden phải đối mặt với cuộc tái tranh cử vào năm tới, và mặc dù các vấn đề đối ngoại "hiếm khi trở thành yếu tố quyết định thắng thua trong cuộc bầu cử tổng thống đối với một tổng thống mãn nhiệm tái cử", nhưng điều quan trọng đối với ông là ngăn chặn có thêm xung đột bùng nổ trong năm bầu cử 2024, chẳng hạn như liên quan đến Đài Loan. Theo một thăm dò dư luận do National Security Action and Foreign Policy for America đặt hàng, 78% người Mỹ coi việc tránh một cuộc chiến tranh với Trung Quốc là "rất quan trọng".
"Hòa hoãn chiến thuật" Mỹ, Trung cũng quan trọng đối với Washington, tổng thống Mỹ nhân dịp này có thể thúc giục chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình "đóng một vai trò hiệu quả hơn" trong cuộc chiến của Nga ở Ukraine và cuộc chiến Israel-Hamas, bao gồm cả việc gây áp lực để ép Iran hạn chế can thiệp vào xung đột này.
Trọng Thành
**************************
Cuộc gặp giữa Tập Cận Bình và Joe Biden nhằm xoa dịu căng thẳng Mỹ-Trung
Chi Phương, RFI, 14/11/2023
Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden gặp chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình ngày 15/11/2023, bên lề Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á Thái Bình Dương APEC được tổ chức tại San Francisco, Hoa Kỳ, từ ngày 11 đến 18/11/2023. Trang mạng Asialyst có bài phân tích của Pierre-Antoine Donnet đăng ngày 11/11/2023, nêu ra điểm căng thẳng trong quan hệ Mỹ-Trung mà cả hai dường như đều muốn xoa dịu.
Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden gặp chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình bên lề hội nghị G20 ở Bali, Indonesia, ngày 14/11/2022. © Alex Brandon / AP
Thượng đỉnh Mỹ-Trung tại vịnh San Francisco lần này là cuộc gặp trực tiếp lần thứ hai kể từ khi Joe Biden lên làm tổng thống. Phát ngôn của Nhà Trắng Karine Jean-Pierre cho biết các nhà lãnh đạo sẽ "thảo luận các vấn đề liên quan đến quan hệ song phương Trung – Mỹ, duy trì các kênh liên lạc cởi mở cũng như một loạt các vấn đề trong khu vực và toàn cầu". Các quan chức Hoa Kỳ cho biết Washington mong muốn cạnh tranh, ganh đua với Bắc Kinh chứ không muốn "xung đột hay chiến tranh lạnh".
Theo Asialyst, đây là thời điểm để Bắc Kinh thể hiện ưu thế trước đối thủ Washington, vào lúc mà Joe Biden đang phải đối mặt với những bất ổn địa chính trị nghiêm trọng, nhất là ở Trung Đông, kể từ khi xung đột giữa Israel và Hamas nổ ra vào ngày 07/10. Tuy nhiên tình hình của Trung Quốc cũng không mấy khả quan hơn. Kinh tế gặp nhiều khó khăn, giảm phát, … Tăng trưởng GDP dự kiến vào năm 2023 dao động quanh mức 5%, đây là kết quả tồi tệ nhất từ hơn 40 năm qua do vậy Trung Quốc vẫn cần thị trường phương Tây.
Cuộc gặp diễn ra 9 tháng sau khi Bắc Kinh bị Washington tố cáo về vụ khinh khí cầu gián điệp. Theo New York Times, cuộc họp giữa hai nguyên thủ sẽ không thể chấm dứt các bế tắc giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, nhưng cho thấy hai bên muốn duy trì quan hệ.
Nối lại đối thoại quân sự, giảm căng thẳng về vấn đề Đài Loan
Đối với Joe Biden, mục đích ưu tiên là làm cho Trung Quốc "từ bỏ thái độ hiếu chiến ở Đông Á", nhất là đối với Đài Loan. Theo Asialyst, đây là điểm gây căng thẳng nhất trong quan hệ Mỹ-Trung. Trong những tháng gần đây, Trung Quốc đã gia tăng các hoạt động quân sự, đe dọa hòn đảo mà Bắc Kinh coi là một tỉnh của mình và có thể giành lại vùng lãnh thổ này bằng vũ lực nếu cần thiết.
Joe Biden đã 4 lần công khai trấn an bảo vệ Đài Loan nếu Trung Quốc xâm lược hòn đảo, mặt dù Mỹ vẫn khẳng định lập trường không muốn Đài Loan tuyên bố độc lập. Washington bày tỏ không khoan nhượng đối với Bắc Kinh về vấn đề Đài Loan. Chuyến thăm của cựu chủ tịch Hạ Viện Hoa Kỳ Nancy Pelosi vào tháng 08/2022, mà Bắc Kinh coi là hành động khiêu khích, đánh dấu khởi đầu của một giai đoạn đóng băng trong mối quan hệ vốn đầy biến động giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ.
Làm sao để tránh được những hiểu lầm gây chết người ? Làm sao để tránh các hành động liều lĩnh, thiếu suy nghĩ, nguy hiểm, có khả năng gây ra khủng hoảng giữa hai nước ? Nối lại đối thoại quân sự giữa hai nước là điều mà Washington mong muốn trong cuộc gặp ngày 15/11. Mục tiêu của Washington là làm sao có thể "quản lý" được cuộc ganh đua, cạnh tranh với Bắc Kinh. Một quan chức cấp cao Hoa Kỳ cho biết, Washington "không quá ảo tưởng về khả năng giảm căng thẳng giữa hai nước do vậy không nên mong đợi có được một danh sách dài các kết quả cụ thể sau cuộc gặp này".
Tuy nhiên, việc nối lại đối thoại quân sự vẫn khả thi, theo như tham mưu trưởng quân đội Hoa Kỳ Charles Q. Brown, khi trả lời Reuters. Có những dấu hiệu cho thấy Bắc Kinh cũng mong muốn điều tương tự. Tướng Q. Brown cũng nhận định rằng khả năng Trung Quốc xâm lược Đài Loan là rất thấp, nhưng "Tập Cận Bình sẽ thử những cách khác để đạt được mục đích".
Tại cuộc gặp lần này, tình hình ở Trung Đông sẽ rất được quan tâm. Hoa Kỳ đã buộc phải triển khai nhiều phương tiện quân sự trong khu vực, và điều này có thể làm giảm đi nguồn lực chiến lược mà Hoa Kỳ bố trí ở Đông Á. Điều này có thể khiến giới lãnh đạo Trung Quốc hài lòng và khơi dậy những tham vọng mạo hiểm với Đài Loan.
Trí tuệ nhân tạo, quân sự… những chủ đề chính của cuộc gặp thượng đỉnh giữa hai siêu cường hạt nhân
Nhật báo South China Morning Post (SCMP) trích dẫn hai nguồn tin, cho biết "sự nguy hiểm của trí tuệ nhân tạo" là một trong những chủ đề chính của hội nghị này.
Theo báo Hồng Kông, lãnh đạo hai nước có thể sẽ công bố thỏa thuận song phương về cấm sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong các loại vũ khí tự động như drone hay trong việc kiểm soát vũ khí hạt nhân. Asialyst nhận định rằng, phần lớn tiến bộ của quân đội Trung Quốc đạt được trong những năm gần đây đều dựa vào trí tuệ nhân tạo. Hơn nữa, theo nhà nghiên cứu Oriana Skylar Mastro, tại viện Freeman Spogli thuộc Đại học Stanford, việc sử dụng AI trong lĩnh vực quân sự ngày càng gia tăng "khiến các cường quốc hạt nhân phải đạt được thỏa thuận để ngăn chặn việc sử dụng AI đặc biệt là trong việc kiểm soát hỏa lực hạt nhân và kiểm soát các hệ thống vũ khí hạt nhân". Tuy nhiên nhà nghiên cứu Mastro cũng nói thêm, "lãnh đạo hai cường quốc hạt nhân có thể đồng thuận về sự cần thiết phải tiếp tục đối thoại trong lĩnh vực này nhưng sẽ không thảo luận về việc kiểm soát vũ khí hạt nhân tại San Francisco". Trung Quốc "rất nhạy cảm về vấn đề này vì kho vũ khí hạt nhân của Trung Quốc nhỏ hơn nhiều so với Hoa Kỳ" và Bắc Kinh không muốn cùng Hoa Kỳ tiến hành kiểm soát loại vũ khí này, và cũng sẽ không thay đổi lập trường.
Ngoài ra, theo SCMP, việc soạn thảo tuyên bố chung vào cuối cuộc gặp thượng đỉnh vẫn đang bế tắc vì các nhà ngoại giao Mỹ - Trung, chưa thống nhất được ngôn ngữ sử dụng liên quan đến cuộc chiến ở Ukraine và Israel.
Hoa Kỳ và Trung Quốc cũng căng thẳng về các hoạt động quân sự của Trung Quốc ở Biển Đông và hậu quả của các hoạt động này đối với các nước láng giềng như Philippines.
Tuy nhiên, hai bên có thể đạt được đồng thuận về một chủ đề ít nhạy cảm hơn, như tăng cường các liên kết hàng không giữa hai nước hoặc áp dụng các biện pháp chống buôn ma túy Fentanyl – loại ma tuý khiến hàng chục ngàn người chết ở Hoa Kỳ. Theo các nguồn tin từ Hoa Kỳ, nơi sản xuất loại ma tuý này chủ yếu được đặt ở Trung Quốc.
Thế khó riêng của hai lãnh đạo
Các nhà phân tích cho rằng kết quả của cuộc gặp lần này sẽ cho thấy ý muốn của Bắc Kinh đứng về phe các "quốc gia bất hảo" hay không, mà dưới con mắt của Hoa Kỳ, đó là các nước như Iran, Nga, Belarus và Bắc Triều Tiên. Nếu như cho đến nay, Trung quốc không cung cấp vũ khí, hỗ trợ Nga trong cuộc chiến ở Ukraine, thì Tập Cận Bình, đã nhiều lần gọi tổng thống Nga Putin là "người bạn thân thiết", trong mối quan hệ được gọi là "không có giới hạn" với Nga. Trong cuộc chiến giữa Israel và Hamas, Bắc Kinh không lên án tổ chức Hồi giáo này là khủng bố. Dù Trung Quốc bày tỏ thái độ trung lập, muốn làm bạn với cả Israel và Palestine, các kênh truyền thông Nhà nước truyền tải các nội dung bài Do Thái, đứng về phía Palestine.
Nếu như thông báo cuộc gặp giữa Tập Cận Bình và Joe Biden có thể phản ánh mong muốn của Trung Quốc xoa dịu căng thẳng với Hoa Kỳ, thì Tập Cận Bình khó có thể giữ được thế cân bằng giữa một bên là cần duy trì thái độ cứng rắn, đồng nghĩa với việc không chấp nhận xoa dịu căng thẳng và bên kia là thái độ linh hoạt, rất có thể bị coi là "có tội", tức là sự yếu kém trước các đòi hỏi của Biden.
Asialyst kết luận rằng cuộc gặp này cũng không dễ dàng cho Biden, vì cần phải vừa thể hiện là một nhà lãnh đạo có trách nhiệm trước một thế giới bị chao đảo bởi chiến tranh Israel, nhưng cũng không thể từ bỏ các nguyên tắc của một đất nước muốn duy trì vị thế cường quốc lớn nhất thế giới, trong lĩnh vực chính trị, kinh tế, hay quân sự.
Chi Phương
*************************
APEC : Mỹ khẳng định tập trung vào Châu Á-Thái Bình Dương bất chấp chiến tranh Ukraine và Gaza
Thu Hằng, RFI, 14/11/2023
Hoa Kỳ tái khẳng định giúp đỡ Ukraine suốt mùa đông, huy động lực lượng ở Đông Địa Trung Hải để hỗ trợ Israel. Nhưng Washington cũng muốn trấn an các đối tác, đồng minh ở Châu Á-Thái Bình Dương. Thượng đỉnh APEC tại San Francisco từ ngày 15-17/11/2023 là cơ hội để Washington chứng tỏ vẫn đủ tiềm lực để thực hiện những cam kết trong vùng.
Tấm áp phích về thượng đỉnh APEC tại San Francisco, Hoa Kỳ, ngày 13/11/2023. AP - Lea Suzuki
Trước tiên, Mỹ muốn trấn an 21 nước tham gia Diễn đàn Kinh tế Châu Á-Thái Bình Dương (APEC) khi liên tục tỏ thiện chí hòa dịu với Trung Quốc, với đỉnh điểm là cuộc gặp giữa chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và tổng thống Joe Biden dự kiến được tổ chức bên lề APEC. Theo hãng tin Mỹ AP, Nhà Trắng ý thức được rằng các nước thành viên APEC muốn hai cường quốc hàng đầu thế giới đối thoại hiệu quả hơn vì như vậy sẽ giúp giảm nguy cơ xung đột trong khi Ấn Độ-Thái Bình Dương vẫn được coi là khu vực cạnh tranh ảnh hưởng giữa Bắc Kinh và Washington.
Một sự kiện khác được chú ý là cuộc họp thượng đỉnh Mỹ-Indonesia. Nhà Trắng trải thảm đỏ đón tổng thống Joko Widodo hôm 13/11 ngay trước thềm thượng đỉnh APEC. Hai nước nâng cấp quan hệ song phương lên mức đối tác chiến lược toàn diện - tương đương mức cao nhất mà Hoa Kỳ đã thiết lập với Việt Nam vào tháng 09/2023. Một thỏa thuận hợp tác mới trong khuôn khổ Quỹ Đổi mới sáng tạo và An ninh công nghệ (Quỹ ITSI), được thành lập theo Đạo luật CHIPS năm 2022, cũng được ký nhân dịp này để khai thác các khả năng, cơ hội trong chuỗi cung ứng linh kiện bán dẫn.
Chiến lược đa dạng hóa nguồn cung ứng giúp Mỹ giảm phụ thuộc vào nguyên liệu thô Trung Quốc đã thúc đẩy chính quyền tổng thống Biden mở rộng hợp tác với các nước trong vùng, đặc biệt là ở Đông Nam Á. Để dễ thuyết phục các nước trong vùng hơn và tạo cảm giác cho các đối tác tâm lý không phải chọn phe, Hoa Kỳ mở rộng hợp tác trong rất nhiều lĩnh vực được quan tâm như chống biến đổi khí hậu, kết nối số, năng lượng sạch và an ninh. Đây cũng chính là những điểm được tổng thống Biden và đồng nhiệm Indonesia Joko Widodo đồng thuận thắt chặt hợp song phương.
Trong nhiệm kỳ tổng thống, ông Joe Biden thành công trong việc giúp hai đồng minh Nhật Bản và Hàn Quốc giảm căng thẳng, hợp lực trước mối đe dọa hạt nhân từ Bắc Triều Tiên. Philippines thắt chặt trở lại quan hệ quốc phòng với Mỹ trước những hành động khiêu khích của Trung Quốc ở Biển Đông.
Một tuần hội nghị cấp cao ở San Francisco là cơ hội để Nhà Trắng chứng tỏ với các nhà lãnh đạo APEC rằng tổng thống Biden vẫn tập trung vào khu vực Thái Bình Dương trong khi vẫn cố ngăn chặn nguy cơ Trung Đông trở thành chảo lửa. Ông Neils Graham, trợ lý giám đốc Trung tâm địa-kinh tế Atlantic Council, nhận định "Mỹ nhắm đến mục tiêu sử dụng APEC làm phương tiện truyền tải cam kết kinh tế bền vững đối với toàn bộ khu vực".
Tầm quan trọng của APEC được chính quyền tổng thống Mỹ nhấn mạnh khi dự kiến công bố những sáng kiến mới nhằm thúc đẩy đầu tư vào các ngành công nghiệp sạch, phát triển những chính sách chống tham nhũng và gian lận thuế. Được thông báo năm 2022 nhằm làm đối trọng với sức mạnh thương mại của Bắc Kinh, chiến lược mang tên Khuôn khổ kinh tế Ấn Độ-Thái Bình Dương - IPEF tập trung thúc đẩy cam kết của Mỹ ở trong vùng sau khi tổng thống Donald Trump rút Mỹ khỏi Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương - TPP năm 2017, sau được đổi tên thành Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương - CPTPP.
Một số khía cạnh của IPEF sẽ được các nước thành viên APEC quan tâm, ví dụ nỗ lực tăng cường sức đề kháng của chuỗi cung ứng, phát triển nền kinh tế dựa trên năng lượng xanh nhưng họ cũng muốn tổng thống Biden mở cửa thị trường Mỹ rộng hơn. Bộ trưởng Thương Mại Hàn Quốc từng nêu quan ngại này trong cuộc họp với các quan chức Mỹ ở Washington vào tháng 10 này, bởi vì, theo ông, "tiếp cận thị trường có thể là một trong những hồi đáp quan trọng mà các nước trong khu vực mong đợi từ vai trò dẫn dắt của Mỹ".
Tuy nhiên, khuyến nghị này bị một số dân biểu Mỹ dè chừng vì cho rằng sẽ làm mất đi "công ăn việc làm" tại Hoa Kỳ. Chính sách bảo hộ này sẽ tác động phần nào đến mong muốn trở thành "đầu tầu" tăng trưởng kinh tế bền vững của Mỹ ở Châu Á-Thái Bình Dương.
Thu Hằng