Bầu cử tổng thống Đài Loan và nguy cơ một thế chiến mới
Kỳ vọng cùng với hoài nghi trước nhiệm vụ nặng nề của tân thủ tướng Pháp trẻ tuổi, Đài Loan chuẩn bị bầu cử tổng thống vào thứ Bảy tới trong bối cảnh Trung Quốc luôn lăm le xâm chiếm, bạo lực từ các băng nhóm tội phạm lan tràn tại Ecuador, đó là những đề tài được báo chí Pháp bàn bạc nhiều nhất hôm 11/01/2024.
Những người ủng hộ đảng Dân Tiến (DPP) trong một cuộc mít-tinh tại Đài Bắc (Đài Loan) ngày 11/01/2024. Reuters – Carlos Garcia Rawlins
Kết thúc kỷ nguyên Thái Anh Văn, mở ra một thời kỳ bất định
Libération nhận thấy cuộc bầu cử tổng thống Đài Loan diễn ra "dưới ánh mắt đầy đe dọa của Bắc Kinh". Với sự kết thúc kỷ nguyên Thái Anh Văn, đảo quốc bước vào một thời kỳ bất định. Nhà nghiên cứu Simona A. Grano của đại học Zurich cho rằng người kế nhiệm bà Thái sẽ phải cân nhắc giữa kinh tế thịnh vượng, vốn lệ thuộc một phần vào Trung Quốc, và an ninh, lệ thuộc vào Hoa Kỳ.
Ba ứng cử viên đối đầu trong cuộc bầu cử một vòng, mà xưa nay chưa có đảng nào thắng ba kỳ bầu cử tổng thống liên tiếp. Nếu cứ theo lịch sử, thì ông Lại Thanh Đức (William Lai) của đảng Dân Tiến (PDP, trung tả) sẽ thua, nhưng ông lại dẫn đầu trong các cuộc thăm dò với 38,9%. Người bác sĩ 64 tuổi có cha là thợ mỏ than, đã học trường Harvard danh giá, bảo vệ chủ quyền Đài Loan và bản sắc đa dạng của đảo quốc.
Liệu ông cũng sẽ thận trọng và ôn hòa như Thái Anh Văn ? Lại Thanh Đức khẳng định Đài Loan "không cần tuyên bố độc lập vì đã mang tên Trung Hoa Dân Quốc". Thường xuyên bị chế độ Bắc Kinh đả kích là "kẻ gây rối", "ly khai", ông coi cuộc bầu cử này là sự chọn lựa giữa dân chủ và độc tài. Lại Thanh Đức đi theo đường hướng của bà Thái - người đã biết quốc tế hóa vấn đề Đài Loan qua việc bác bỏ "nguyên tắc chỉ có một nước Trung Hoa" mà người ta đã thấy rõ thực chất qua việc đàn áp Hồng Kông.
Hai đối thủ là Hầu Hữu Nghi (Hou Yu Ih) của Quốc Dân Đảng, 66 tuổi, cựu giám đốc cảnh sát quốc gia và là thị trưởng Tân Đài Bắc ; Kha Văn Triết (Ko Wen Je) 64 tuổi, đảng Nhân Dân Đài Loan. Bắc Kinh dùng đủ mọi cách để gây sợ hãi, thao túng dư luận và tuyên truyền thống nhất. Nhưng chỉ có chưa đầy 2% người Đài Loan muốn thống nhất với Trung Quốc, trong khi có đến trên 62% tự coi mình là người Đài Loan và đại đa số ủng hộ nguyên trạng. Tuy đầy hy vọng chiến thắng và ông Lại Thanh Đức trở thành tổng thống, nhưng đảng Dân Tiến có thể mất đa số tuyệt đối trong cuộc bầu cử Quốc hội, và như vậy sẽ gặp một số khó khăn trong việc điều hành chính phủ.
Đài Loan và nguy cơ một cuộc đại chiến thế giới mới
La Croix chạy tựa trang nhất "Đài Loan, một cuộc bầu cử nguy cơ cao", và có bài phóng sự về "Quần đảo Bành Hồ, trên tuyến đầu trước Trung Quốc". Cũng trên trang đầu, Libération cho rằng "Bầu cử tổng thống Đài Loan : Bóng đen của Trung Quốc". Trong bài xã luận nhật báo cho rằng "một cuộc đại chiến thế giới mới" đang đe dọa. Nỗi sợ Trung Quốc xâm chiếm Đài Loan từ lâu đã ám ảnh cộng đồng quốc tế, nhưng thời kỳ này tỏ ra đặc biệt nguy hiểm. Nếu Quốc hội không cùng chung ý hướng với tân tổng thống, sẽ khiến Đài Loan trở nên dễ tổn thương, và Bắc Kinh coi là cơ hội lý tưởng để tấn công.
Mỹ, đồng minh quân sự chính, nước duy nhất có thể cứu giúp nếu bị Trung Quốc xâm lược, đang bận bịu với hai cuộc chiến lớn ở Ukraine và Gaza tuy không trực tiếp tham gia. Và nhất là đang vào mùa tranh cử, khiến tổng thống Joe Biden bị trói tay : đang xuống dốc trong các cuộc thăm dò, ông khó thể xoay sở trong những tháng tới. Cuộc bầu cử vào thứ Bảy này mang tính quyết định không chỉ cho Đài Loan mà cả khu vực và toàn thế giới. Ngoài những nguy hiểm cho con người và về địa chính trị, một cuộc chiến tranh giữa Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa và Trung Hoa Dân Quốc sẽ gây thiệt hại đến trên 10.000 tỉ đô la, tương đương 10,2% GDP của toàn thế giới trong năm đầu, theo ước tính của Bloomberg Economics.
Bớt giương oai diễu võ, Trung Quốc ra sức bóp méo thông tin
Nêu ra vụ báo động nhầm về hỏa tiễn Trung Quốc cách đây hai hôm, Le Figaro coi đây là ví dụ cụ thể cho thấy không khí căng thẳng ở Đài Bắc trước cuộc bầu cử.Lần này Trung Quốc tỏ ra kềm chế về quân sự, nhưng dùng đủ mọi cách để lũng đoạn dư luận. Bắc Kinh đã rút kinh nghiệm từ thất bại trong quá khứ, không có hàng không mẫu hạm nào của Trung Quốc được điều sang eo biển. Chiếc Sơn Đông giương oai diễu võ hai lần hồi năm 2019 đã dẫn đến việc bà Thái Anh Văn tái đắc cử với tỉ lệ áp đảo. Năm nay Trung Quốc tiến hành chiến tranh tâm lý bằng vô số cách khác : gởi sang các khinh khí cầu gián điệp thay vì phi cơ tiêm kích, bóp méo thông tin. Ông Lại Thanh Đức tố cáo chế độ cộng sản "can thiệp bằng mọi phương pháp", tổ chức chiến dịch đe dọa chưa từng thấy.
Bắc Kinh sử dụng những vũ khí tinh tế như TikTok (có 5 triệu người sử dụng trên 24 triệu dân Đài Loan), bên cạnh đó là những người nổi tiếng và trí thông minh nhân tạo (AI) để làm yếu đi phe Dân Tiến, dọa rằng chiến thắng của đảng này sẽ dẫn đến chiến tranh. Facebook cũng là một mục tiêu quan trọng, mạng xã hội này hồi tháng Tám đã chận lại "một hoạt động bí mật gây ảnh hưởng quy mô chưa từng thấy trên thế giới", liên quan đến 70.704 danh khoản đáng ngờ và 954 trang web, được một nhóm cá nhân che giấu danh tính kích hoạt, trong đó có nhiều đối tượng có liên quan đến chính quyền Trung Quốc.
Le Figaro và Libération có cùng nhận định là người dân Đài Loan chưa chuẩn bị đầy đủ để đối phó với nguy cơ xâm lược. Nhật báo cánh hữu cho biết "Vai trò của lực lượng phòng vệ nhân dân đang là trung tâm của một cuộc tranh cãi dữ dội". Bộ Quốc phòng phản đối việc thành lập lực lượng nhân dân tự vệ như ở Ukraine. Huấn luyện không đầy đủ, ý thức người dân không cao như ở Ukraine khiến không ít chuyên gia lo sợ. Lin Bin You là chính khách Đài Loan duy nhất đến tận Kiev, và từ đó đến nay gắn bó với chủ trương phải đánh động cư dân về nguy cơ chiến tranh. Ông tỏ ra bi quan : "Đài Loan đang trong tình trạng tạm bợ. Ukraine chuẩn bị tốt hơn chúng ta mà vẫn còn khốn đốn".
Gabriel Attal, "ngôi sao băng" ghi đậm dấu ấn
Về thời sự nước Pháp, Le Monde chạy tựa "Gabriel Attal ở dinh Matignon : Hậu trường một sự chọn lựa", Les Echos đưa tít "Attal : Lộ trình". Tân thủ tướng sẽ phải tìm cách tiết kiệm 12 tỉ euro cho ngân sách, tái thúc đẩy việc làm là ưu tiên, lập nội các. La Croix nhận xét "Gabriel Attal để lại ấn tượng trái ngược nhau nơi ngành giáo dục". Tân thủ tướng chỉ làm bộ trưởng có năm tháng, nhưng đã mở ra nhiều cuộc chiến : cấm áo choàng Hồi giáo abaya, cải cách bậc trung học, chống nạn hà hiếp giữa học sinh...
Nhiều người cho rằng chỉ nhằm gây tiếng vang, Attal chưa đi sâu vào bản chất của vấn đề. Nhưng bộ trưởng giáo dục "phù du" có được nhiều người ủng hộ mạnh mẽ trong giới. Chẳng hạn cựu thanh tra Jean-Pierre Obin cho rằng : "Đó là một ngôi sao băng, nhưng là sao băng đã ghi đậm dấu ấn". Trong mỗi vấn đề, Attal đã biết loan báo những cải cách như điều đương nhiên phải làm, tin chắc rằng đó cũng là suy nghĩ của đa số thầm lặng.
Ngay từ ban đầu, bộ trưởng Attal đã vô cùng kiên quyết về vụ áo choàng Hồi giáo, được sự đồng tình của hầu hết hiệu trưởng và giáo viên. Một ví dụ khác : Với những học sinh phá rối phút mặc niệm dành cho Dominique Bernard, người thầy giáo bị một kẻ khủng bố Hồi giáo sát hại ở Arras hôm 13/10, ông yêu cầu báo cho tư pháp và đưa ra hội đồng kỷ luật. Đó là điều mà mọi hiệu trưởng đều muốn nghe nhưng không ai dám nói ra.
Chọn một người trẻ được yêu mến hơn, Macron đã tự đổi mới
Le Figaro lo ngại, những khuôn mặt có trọng lượng trong chính phủ như bộ trưởng kinh tế Bruno Le Maire hay bộ trưởng nội vụ Gérard Darmanin liệu có chịu hợp tác với Gabriel Attal hay không. Và còn sự thăng bằng tả-hữu, nam-nữ trong nội các mới sẽ bị dò xét đến từng chi tiết. Nhưng quan trọng nhất là những vấn đề khẩn cấp cần giải quyết như an ninh, nhập cư, nợ công, nhà ở, chuyển đổi sinh thái, dịch vụ cho vùng nông thôn. Đối với tờ báo, trở ngại trước hết cho tân thủ tướng là Emmanuel Macron, tổng thống cũng trẻ tuổi và không muốn chia sẻ vầng hào quang với người khác. Cản ngại thứ hai là đảng cầm quyền chỉ có đa số tương đối ở Quốc hội và ngày càng kém đoàn kết.
Tương tự, trong bài xã luận "Những nguy cơ của thách thức Gabriel Attal", Le Monde nhận định nếu Emmanuel Macron quyết định bổ nhiệm một nhân vật trẻ hơn mình, cũng đầy tham vọng nhưng được yêu mến hơn, có nghĩa là tình hình không ổn. Chưa đầy hai năm sau khi tái đắc cử tổng thống, đảng của ông Macron đang gặp khó khăn, bị cực hữu và các đảng đã bị ông qua mặt đe dọa. Trước cuộc bầu cử Châu Âu, Macron chấp nhận một sự cạnh tranh với "bản sao" của mình. Rốt cuộc, Emmanuel Macron chứng tỏ khả năng tự đổi mới bản thân - một cuộc cách mạng nho nhỏ.
Ecuador : Các nhà tù nằm trong tay mafia
Nhìn sang Châu Mỹ la-tinh, các báo đều có bài viết về tình trạng các băng đảng ma túy hoành hành tại Ecuador, mà vụ bắt con tin trực tiếp lúc đài truyền hình đang phát đã gây rúng động. Le Figaro ghi nhận "Tại Ecuador, cú đòn gây sững sờ của bọn buôn ma túy", Les Echos nhấn mạnh "Các băng ma túy nhấn chìm Ecuador trong hỗn loạn". Tương tự với Libération, "Ma túy : Ecuador chìm vào vòng xoáy bạo lực", còn theo La Croix, "Những băng nhóm tội phạm đầy quyền lực đối đầu với Nhà nước".
Từ ngày 07/01, Ecuador rơi vào khủng hoảng an ninh nghiêm trọng. Tổng thống Daniel Noboa hôm qua tuyên bố đất nước đang trong "tình trạng chiến tranh". Hai trùm ma túy quan trọng là José Adolfo Macias tức "Fito", thủ lãnh băng Chonero và Fabricio Colon Pico, thủ lãnh Lobo đã vượt thoát khỏi trại giam Guayaquil. Rất có thể tin tổng thống tân cử định chuyển hai trùm mafia này sang nhà tù khác an ninh cao hơn, đã bị ban quản lý trại tiết lộ. Từ Chủ nhật, những vụ đụng độ giữa các băng đảng, cảnh sát và quân đội đã làm khoảng mấy chục người thiệt mạng.
Không có gì đáng ngạc nhiên trong một quốc gia mà Nhà nước đã sụp đổ sau đại dịch Covid. Năm 2020, hình ảnh những xác người đang phân hủy bị gia đình bỏ nằm ngoài đường vì các cơ sở mai táng quá tải, đã làm cả nước hoang mang : 36.000 người chết trên 17 triệu dân. Ecuador có vị trí thuận lợi trên Thái Bình Dương với hai hải cảng, lại nằm gần ba nước sản xuất ma túy Colombia, Peru, Bolivia ; nền kinh tế đô la hóa khiến rửa tiền dễ dàng. Năm 2017, tổng thống Lenin Moreno sáp nhập hai bộ tư pháp, an ninh và cơ quan phụ trách chống ma túy vào làm một để giảm biên chế và hạ thấp mức lương khiến nạn tham nhũng lan tràn ở tất cả các nhà tù Ecuador.
Các trùm băng đảng chia sẻ quyền quản lý những khu trại giam. Ban quản trị nhà tù thu lợi lớn nhờ phục vụ cho mafia : "đại bàng" ở phòng giam có máy lạnh với đồ đạc tiện nghi được cho thuê giá đắt, tù nhân nghèo ngủ dưới đất, bọn buôn lậu ma túy có cả chìa khóa xà-lim. Tháng 2/2021, vụ 79 tù nhân bị bạn tù chặt đầu mà ban quản giáo không can thiệp là hồi còi cảnh báo đầu tiên. Nhưng trầm trọng nhất là giả thiết các chính khách trực tiếp liên can vào hoạt động mafia. Tân tổng thống chuẩn bị xây dựng một số trại giam an ninh hơn, và còn dự kiến lập những "nhà tù nổi" với những con tàu nằm cách bờ biển 120 kilomet. Nhưng làm thế nào đối đầu được với những nhóm mafia hùng mạnh có vẻ như đang kiểm soát tất cả ?
Thụy My