 | Tổng quan: | 3707543 |
Việt Nam và Campuchia còn là 'láng giềng đặc biệt' sau 57 năm thiết lập quan hệ ngoại giao ?
Ngày 24/6/1967, Việt Nam và Campuchia chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao. Sau 57 năm tình hình địa chính trị giữa hai quốc gia láng giềng đã có nhiều thay đổi.
Cho đến nay, Việt Nam luôn xác định quan hệ với hai quốc gia láng giềng Lào và Campuchia là "quan hệ hữu nghị và đoàn kết đặc biệt"
Ngày 20/6, cựu Thủ tướng Hun Sen đăng trên trang Facebook lá thư cảm ơn của ông Tô Lâm vì đã chúc mừng ông nhậm chức chủ tịch nước Việt Nam.
Lá thư ngày 5/6 có nội dung ông Tô Lâm khẳng định về việc tiếp tục "làm sâu sắc hơn nữa mối quan hệ láng giềng tốt đẹp, hữu nghị truyền thống, hợp tác toàn diện, bền vững, lâu dài" giữa Việt Nam và Campuchia, vì sự phát triển của mỗi nước cũng như vì lợi ích chung của hai dân tộc, vì hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển ở khu vực và trên thế giới".
Dù lá thư được ông Tô Lâm gửi từ ngày 5/6, nhưng ông Hun Sen đã chọn đăng vào thời điểm bốn ngày trước dịp kỷ niệm 57 năm hai nước chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao.
Cho đến nay, ông Hun Sen và Thủ tướng Hun Manet luôn nhấn mạnh đến việc "coi trọng quan hệ láng giềng hữu nghị, hợp tác toàn diện giữa hai nước".
Về phần mình, lãnh đạo Việt Nam luôn lặp lại xuyên suốt tuyên bố "Campuchia là nước láng giềng có vị trí địa - chiến lược đặc biệt quan trọng đối với Việt Nam. Mối quan hệ với Campuchia là ưu tiên đặc biệt trong chính sách đối ngoại của Việt Nam".
Cho đến nay, Việt Nam luôn xác định quan hệ với hai quốc gia láng giềng là Lào và Campuchia là "quan hệ hữu nghị và đoàn kết đặc biệt".
Ngày 20/6, cựu Thủ tướng Hun Sen, chủ tịch Thượng viện Campuchia đăng trên trang Facebook lá thư cảm ơn của ông Tô Lâm vì đã chúc mừng ông nhậm chức chủ tịch nước Việt Nam
Trong dịp này báo chí thân chính phủ của Việt Nam và Campuchia cũng có nhiều bài viết đánh giá cao quan hệ hai nước.
Theo Thông tấn xã Việt Nam ngày 24/6, Đại sứ Việt Nam tại Campuchia, ông Nguyễn Huy Tăng nói rằng, "Việt Nam và Campuchia là hai nước láng giềng núi sông liền một dải, nhân dân hai nước cùng uống chung dòng nước sông Mekong, có quan hệ gắn bó truyền thống, đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau vượt qua mọi khó khăn, thử thách, cùng nhau đấu tranh chống kẻ thù chung, cùng nhau giành thắng lợi và cùng nhau xây dựng và phát triển đất nước".
Trong một bài viết trên Khmer Times hôm 24/6, Tiến sĩ Kin Phea, Giám đốc Viện Quan hệ Quốc tế trực thuộc Viện Hàn lâm Hoàng gia Campuchia (RAC) nhấn mạnh đến quan hệ hữu nghị truyền thống, niềm tin lẫn nhau và đôi bên cùng có lợi trong quan hệ song phương giữa hai nước.
Ông nhấn mạnh đến việc giải quyết vấn đề biên giới bằng "thương lượng hòa bình và tránh sử dụng vũ lực để giải quyết".
Ông nhắc lại mối quan hệ lịch sử Việt Nam và Campuchia không chỉ có 57 năm mà còn xuất phát từ thế kỷ thứ 15 và cả thể chế chính trị khác nhau giữa hai quốc gia láng giềng.
"Trong suốt thời kỳ Chiến tranh Lạnh, mối quan hệ hai nước đã gắn kết sâu sắc, đặc biệt giữa những năm 1960 và 1970. Từ những năm đầu 1980 cho đến 1990, mối quan hệ hai nước trở nên sâu sắc hơn và gắn kết hơn khi đều là anh em đồng chí của hai nhà nước xã hội chủ nghĩa".
"Kể từ đầu những năm 1990, mối quan hệ Campuchia và Việt Nam đã chuyển sang một bước ngoặt chính trị mới, Việt Nam vẫn giữ chế độ cộng sản trong khi Campuchia theo chế độ dân chủ tự do, đa đảng và Campuchia có vương quốc, vua theo hiến pháp. Mặc dù hai nước áp dụng các chế độ chính trị khác nhau, mối quan hệ song phương vẫn vững mạnh và được tăng cường", Tiến sĩ Kin Phea viết trên Khmer Times.
Quân đội Việt Nam tại một chốt chặn cách biên giới Thái Lan-Campuchia chỉ vài mét sau cuộc tấn công vào một căn cứ của tàn quân của Khmer Đỏ. Ảnh chụp vào ngày 19/1/1985
Vướng mắc trong quan hệ song phương
Thủ tướng Campuchia Hun Manet lần đầu thăm chính thức Việt Nam vào hai ngày 11 và 12/12/2023. Theo Khmer Times, ông Hun Manet đã "giải thích rõ ràng về chi tiết dự án" Phù Nam Techo với người đồng cấp Việt Nam Phạm Minh Chính trong khuôn khổ chuyến thăm
Cho đến nay, quan hệ Việt Nam và Campuchia vẫn tồn tại một số vấn đề vướng mắc chính như cắm mốc cho đường biên giới dài khoảng 1.258km đi qua 10 tỉnh của Việt Nam gồm Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông, Bình Phước, Tây Ninh, Long An, Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang và 9 tỉnh của Campuchia gồm Rattanakiri, Mondulkiri, Kratié, Tboung Khmun, Svay Rieng, Prey Veng, Kandal, Takeo và Kampot.
Tính đến tháng 11/2023, hai nước đã hoàn thành phân giới khoảng 1.045 km.
Bên cạnh đó, vấn đề người Việt Nam sống không quốc tịch cùng tâm lý dân tộc cực đoan ở Campuchia trong những năm qua cũng là một số vấn đề còn âm ỉ giữa hai nước.
Vẫn còn tâm lý cho rằng Kampuchea Krom (Kampuchea Hạ), từng thuộc Vương quốc Kampuchea đã bị thực dân Pháp cắt khỏi quốc gia này và cho sáp nhập vào Việt Nam, chứng minh chủ quyền của người Khmer trên lãnh thổ miền Nam Việt Nam.
Hay những tuyên bố rằng hòn đảo Phú Quốc, mà người Khmer gọi là Koh Tral, là "thuộc về Campuchia", rằnrằng Việt Nam đã xâm lược Campuchia vào năm 1978 thay vì giải phóng quốc gia này khỏi chế độ diệt chủng của Khmer Đỏ.
Những tâm lý như vậy vẫn còn hằn sâu trong một bộ phận người dân xứ sở chùa tháp.
Ngoài ra gần đây có thể kể đến siêu dự án kênh đào Phù Nam Techo của Campuchia đã làm bùng lên căng thẳng giữa hai quốc gia.
Campuchia đã tuyên bố sẽ khởi công dự án này vào ngày 5/8 tới đây, trùng ngày sinh lần thứ 72 của ông Hun Sen bất chấp Việt Nam đã có bốn lần chính thức lên tiếng về dự án và đề nghị Phnom Penh cung cấp thêm thông tin để thẩm định dự án đầy đủ liên quan đến các tác động môi trường.
Theo tài liệu về hội thảo quốc tế "Phát triển bền vững tiểu vùng sông Mekong" được tổ chức vào ngày 7/6 mới đây tại Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh mà BBC News Tiếng Việt có thể tiếp cận được thì vấn đề kênh đào Phù Nam Techo đã không được đề cập đến.
Cho đến nay, Việt Nam chỉ có một lần duy nhất tổ chức hội thảo tham vấn chuyên gia về dự án này tại thành phố Cần Thơ vào ngày 23/4.
Dự án kênh đào Phù Nam Techo cũng cho thấy hai luồng ý kiến chính hiện nay, một bên thẳng thắn đề cập quan ngại và yêu cầu có thông tin và điều tra độc lập liên quan tác động môi trường, trong khi đó một bên liên tục nhấn mạnh về "nghĩa tình trong quan hệ Việt-Campuchia".
Trong một bài viết với bản tiếng Việt được đăng trên chuyên trang Nghiên cứu quốc tế hôm 27/5, bản tiếng Anh được đăng trên Fulcrum thuộc viện nghiên cứu ISEAS-Yusof Ishak sau đó vào ngày 5/6, Tiến sĩ Nguyễn Bá Sơn, cựu Chủ tịch Hội Luật Quốc tế Việt Nam và Vụ trưởng Vụ Luật pháp và Điều ước Quốc tế, Bộ Ngoại giao Việt Nam, viết rằng :
"Trong bối cảnh còn có những khác biệt trong việc đánh giá tác động của dự án kênh đào Phù Nam, tôi hy vọng hai nước sẽ tiếp tục làm việc với nhau trên tinh thần minh bạch, tôn trọng lợi ích chính đáng lẫn nhau, cùng với sự thấu hiểu, nhằm vun đắp 'tình làng nghĩa xóm', duy trì sự ổn định và phát triển lâu dài của quan hệ song phương, không để con kênh chia đôi bờ trong quan hệ hai nước".
Bài viết này thiên về các thông điệp chính trị, những lời kêu gọi cảm tính mà thiếu các đánh giá lý tính cần có nơi một bài viết của chuyên gia.
Trong khi đó, khả năng Trung Quốc có thể nắm quyền tiếp cận độc quyền căn cứ quân sự Ream nằm cách đảo Phú Quốc của Việt Nam khoảng 30 km cũng là một vấn đề gây quan ngại trong khu vực lẫn các siêu cường như Mỹ, mặc dù Việt Nam không chính thức lên tiếng về vấn đề này.
Trung Quốc và Campuchia đã tổ chức cuộc tập trận chung Rồng Vàng từ ngày 16-30/05/2024 với sự tham gia của hơn 2.000 quân nhân, 69 xe tăng, 14 tàu chiến và 2 trực thăng
Nhà nghiên cứu Đinh Kim Phúc vào thứ Hai 24/6 bình luận với BBC News tiếng Việt :
"Nhân 57 năm ngày thiết lập ngoại giao Việt Nam - Cambodia tôi chỉ nói rằng không ai là anh cũng không ai là em trong tình hữu nghị giữa ba nước Đông Dương. Ngày nào nhân dân hai nước Việt Nam, Campuchia còn uống chung dòng nước sông Mekong thì chính phủ và nhân dân Campuchia đừng quên quá khứ. Thủy chung giữa Việt Nam - Campuchia và giữa 3 nước Đông Dương sẽ là nguyên nhân của mọi nguyên nhân đưa cả ba nước Đông Dương tồn tại và phát triển giữa sự cạnh tranh chiến lược của các siêu cường hiện nay.
"Lịch sử là cô giáo của cuộc sống, thân phận của phái đoàn Khmer Issarak tại hội nghị Geneve 1954, thân phận của nhân dân Campuchia dưới chế độ diệt chủng của Pol Pot như thế nào thì chính phủ và nhân dân Cambodia hiểu rõ. Đừng vì chủ nghĩa dân tộc cực đoan và tính vị kỷ của mình mà phá vỡ tình đoàn kết và hữu nghị giữa ba nước Đông Dương".
"Như nhà thơ Liên Xô Rasul Gamzatov nói, 'Nếu anh bắn vào quá khứ bằng phát súng lục thì tương lai sẽ bắn vào anh bằng đại bác'", nhà nghiên cứu Đinh Kim Phúc nhấn mạnh.
Ngoài ra việc Campuchia được cho là ngày càng ngả dần vào Trung Quốc vì những lợi ích kinh tế, quân sự..., trở thành đồng minh 'sắt son' nhất của Bắc Kinh tại Đông Nam Á được nhận định là một trong những khó khăn về chiến lược địa chính trị cho Việt Nam trong thời gian tới.
Trong khi đó, nhà nghiên cứu độc lập Campuchia, Rim Sokvy đánh giá với BBC News tiếng Việt về triển vọng quan hệ giữa hai nước vào hôm 24/6 :
"Tôi nghĩ Việt Nam và Campuchia sẽ có thể tiếp tục duy trì mối quan hệ tốt đẹp bất chấp các vấn đề liên quan đến dự án kênh đào Phù Nam Techo và căn cứ quân sự Ream. Tôi nghĩ cả hai nước có đa lĩnh vực cần hợp tác như phân định biên giới, thương mại, hợp tác chống tội phạm mạng và lừa đảo trực tuyến".
Những cột mốt chính trong quan hệ Việt Nam - Campuchia
Cựu Thủ tướng Hun Sen và ông Nguyễn Tấn Dũng khi đương chức thủ tướng Việt Nam trong buổi lễ ký kết Hiệp định giữa Việt Nam và Campuchia vào ngày 28/8/2000 về phối hợp tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ ở Campuchia
Ngày 24/6/1967 : Việt Nam và Campuchia thiết lập Quan hệ Ngoại giao.
Từ năm 1979 - 1989 : Việt Nam đưa quân vào Campuchia vào năm 1978, lật đổ chế độ diệt chủng Khmer Đỏ vào ngày 7/1/1989, sau đó đóng quân cho đến tháng 9/1989.
Ngày 18/2/1979 : Việt Nam và Vương quốc Campuchia ký kết Hiệp định Hòa bình, Hữu nghị và Hợp tác.
Năm 1982 : Việt Nam và Campuchia ký Hiệp ước vùng Nước lịch sử.
Năm 1983 : Hai nước ký Hiệp ước về Nguyên tắc giải quyết vấn đề biên giới quốc gia Việt Nam-Campuchia và Hiệp định về Quy chế Biên giới.
Năm 1985 : Hai bên ký Hiệp ước Hoạch định Biên giới Quốc gia Việt Nam - Campuchia.
Tháng 10/1991 : Việt Nam tham gia ký Hiệp định Paris về Campuchia.
Năm 1998 : Việt Nam và Campuchia ký Hiệp định Thương mại song phương.
Tháng 6/1999 : Việt Nam và Campuchia ra Tuyên bố chung xây dựng quan hệ hai nước theo phương châm "Hợp tác láng giềng tốt đẹp đoàn kết hữu nghị ổn định truyền thống lâu dài".
Tháng 11/2000 : Việt Nam và Campuchia ra tuyên bố chung xác định các nguyên tắc ưu tiên trong quan hệ song phương giữa hai nước.
Tháng 3/2005 : Việt Nam và Campuchia ra Tuyên bố chung nâng quan hệ hai nước theo phương châm "Láng giềng tốt đẹp, hữu nghị truyền thống , hợp tác toàn diện, bền vững lâu dài".
Tháng 10/2005 : Hai nước ký Hiệp ước bổ sung Hiệp ước Hoạch định Biên giới Quốc gia Việt Nam - Campuchia năm 1985.
Năm 2017 : Nhân dịp kỷ niệm 50 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Campuchia, năm 2017 được gọi là năm hữu nghị Việt Nam - Campuchia.
Tháng 10/2019 : Hai nước ký Hiệp ước bổ sung Hiệp ước hoạch định biên giới quốc gia năm 1985 và Hiệp ước bổ sung năm 2005, ghi nhận 84% công tác phân giới cắm mốc trên đất liền Việt Nam - Campuchia.
Ngày 20/6/2022 : Lễ kỷ niệm 45 năm "Con đường tiến tới đánh đổ chế độ diệt chủng Pol Pot" đã diễn ra tại tại khu vực biên giới giữa hai huyện Lộc Ninh, tỉnh Bình Phước và huyện Memot, tỉnh Tbong Khmum, Campuchia với sự tham dự của ông Hun Sen khi đương chức thủ tướng Campuchia và Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính.
Cuối năm 2023 : Lãnh đạo Việt Nam và Campuchia đặt mục tiêu nâng kim ngạch thương mại song phương lên 20 tỷ USD.
Nguồn : BBC, 24/06/2024
Thủ tướng Campuchia thăm Việt Nam, ký kết các thỏa thuận về thương mại và khoa học
RFA, 2023.12.11
Thủ tướng Campuchia Hun Manet vừa đến Hà Nội vào ngày 11/12 trong chuyến thăm chính thức đầu tiên của ông Hun Manet đến nước láng giềng sau khi nhậm chức Thủ tướng hồi tháng 8 vừa qua.
Thủ tướng Campuchia Hun Manet và Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính ở Hà Nội hôm 11/12/2023 - AFP
Truyền thông Nhà nước cho biết, ông Hun Manet và Thủ tướng Phạm Minh Chính đã có hội đàm thảo luận về hợp tác song phương và chứng kiến lễ ký các văn kiện hợp tác trong các lĩnh vực thương mại và khoa học.
Giới chức Campuchia cho báo chí nước này biết hai bên sẽ thảo luận các vấn đề hợp tác trong các lĩnh vực giáo dục, thương mại, an ninh, quốc phòng, biên giới.
Trong cùng ngày, Thủ tướng Campuchia cũng đã có cuộc gặp với Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng.
Theo truyền thông Nhà nước, kim ngạch thương mại song phương Việt Nam - Campuchia đạt trên 10,57 tỷ USD năm 2022, tăng gần 11% so với năm 2021 và hơn 50% so với mức 5 tỷ USD năm 2020.
Kim ngạch hai chiều chín tháng đầu năm 2023 đạt 6,5 tỷ USD. Việt Nam hiện là đối tác thương mại lớn thứ ba của Campuchia và là đối tác thương mại lớn nhất của Campuchia trong ASEAN.
Việt Nam hiện có 205 dự án đầu tư còn hiệu lực ở Campuchia với tổng vốn đăng ký đạt 2,94 tỷ USD, đứng đầu ASEAN và trong nhóm năm nước có đầu tư trực tiếp lớn nhất tại Campuchia. Campuchia đứng thứ hai trong số 79 quốc gia, vùng lãnh thổ mà Việt Nam có đầu tư ra nước ngoài.
Quan hệ Việt Nam - Campuchia tuy vậy vẫn có những bất đồng liên quan đến vấn đề biên giới. Một số người Campuchia cho rằng Việt Nam đang tìm cách lấy thêm đất ở phần biên giới của Campuchia.
Bố của ông Hun Manet - cựu Thủ tướng Hun Sen là người được Hà Nội hậu thuẫn thành Thủ tướng xứ Chùa Tháp sau khi đánh đổ Khmer Đỏ hồi năm 1979.
RFA, 11/12/2023
***********************
Ông Hun Manet lần đầu đến Việt Nam sau khi lên làm thủ tướng Campuchia
VOA, 11/12/2023
Ông Hun Manet hôm 11/12 đã đến Hà Nội trong chuyến thăm Việt Nam đầu tiên trên cương vị thủ tướng Campuchia để tiếp xúc giới lãnh đạo Việt Nam và khẳng định mối quan hệ hữu nghị giữa hai nước láng giềng.
Thủ tướng Campuchia Hun Manet đã chọn Việt Nam là nước ASEAN đầu tiên ông đến thăm sau khi lên nắm quyền
Việt Nam là nước đầu tiên trong khối ASEAN mà ông Manet chọn đến thăm và chuyến thăm của ông chỉ diễn ra một ngày trước chuyến thăm cấp nhà nước đến Hà Nội của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.
Chuyến công du của ông Manet diễn ra ít ngày sau khi Reuters đưa tin rằng Hoa Kỳ đang theo dõi thông tin về việc tàu chiến Trung Quốc cập bến căn cứ hải quân Ream của Campuchia. Theo hãng tin Anh, việc Phnom Penh cho phép Bắc Kinh phát triển căn cứ này đã khiến Washington khó chịu, và các nước láng giềng lo ngại rằng quyết định đó sẽ mang lại cho Bắc Kinh một tiền đồn mới gần Biển Đông.
Trong buổi tiếp xúc và hội đàm với người tương nhiệm Việt Nam Phạm Minh Chính hôm 11/12, ông Hun Manet được Thông tấn xã Việt Nam dẫn lời phát biểu rằng ông đến Việt Nam là ‘để thúc đẩy mối quan hệ đoàn kết hữu nghị truyền thống và hợp tác toàn diện giữa hai nước lên tầm cao mới’.
Về phần mình, ông Chính khẳng định Hà Nội luôn coi trọng mối quan hệ với Phnom Penh theo phương châm ‘láng giềng tốt đẹp, hữu nghị truyền thống, hợp tác toàn diện, bền vững lâu dài’, cũng theo hãng thông tấn nhà nước.
Giữa Việt Nam và Campuchia lâu nay vẫn tồn tại những bất đồng về phân định đường biên giới trên bộ và phía Campuchia có những cáo buộc rằng ‘Việt Nam lấn đất của Campuchia’.
Hai ông Chính và Manet cũng bàn các vấn đề trao đổi thương mại, đầu tư, quốc phòng an ninh, ASEAN và Biển Đông.
Theo đó, hai nước một lần nữa nhắc lại là ‘không cho phép bất cứ thế lực thù địch nào sử dụng lãnh thổ nước này để chống lại nước kia’ và tăng cường kiểm soát biên giới để ngăn ngừa các loại tội phạm xuyên biên giới, trong đó có buôn người.
Hai bên cam kết tiếp tục duy trì, củng cố đường biên giới hòa bình, ổn định và phát triển và thúc đẩy hoàn thành phân giới cắm mốc 16% đường biên giới còn lại, cũng theo Thông tấn xã Việt Nam.
Hai thủ tướng cũng hứa sẽ kết nối hai nền kinh tế, bao gồm kết nối về hạ tầng cơ sở và kết nối về thể chế chính sách, và đẩy mạnh hợp tác kinh tế-giao thương ở các tỉnh biên giới.
Giao thương hai nước trong năm 2022 đã đạt gần 10,6 tỷ đô la, theo số liệu của cơ quan chức năng Việt Nam, tăng gấp đôi từ mức 5 tỷ trước đó hai năm. Hai thủ tướng đặt mục tiêu tăng con số này lên gấp đôi trong thời gian tới. Việt Nam hiện đứng đầu các nước ASEAN trong giao thương với Campuchia và là đối tác thương mại lớn thứ ba của nước này.
Việt Nam hiện nằm trong nhóm nước 5 đầu tư nước ngoài lớn nhất vào Campuchia, dẫn đầu khối ASEAN, với số tổng vốn đăng ký 2,95 tỷ đô la Mỹ.
Về Biển Đông, hai nhà lãnh đạo nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì hòa bình, an ninh, ổn định ở khu vực, trong đó có duy trì đoàn kết, lập trường chung và vai trò trung tâm của ASEAN trên vấn đề Biển Đông.
Trước giờ, Phnom Penh thường đi ngược lại lập trường chung của khối trên các vấn đề liên quan đến Biển Đông để chiều lòng Bắc Kinh – nước đầu tư lớn nhất, viện trợ lớn nhất và giao thương lớn nhất với Campuchia.
Nhân kỷ niệm tròn 45 năm ngày Campuchia chấm dứt chế độ Khmer Đỏ với sự hỗ trợ của quân đội Việt Nam – ngày 7/1 năm 2024 – hai ông Chính và Manet cũng bàn về cách phối hợp giữa hai nước để tổ chức các sự kiện kỷ niệm, theo tường thuật của Thông tấn xã Việt Nam.
Dự kiến ông Hun Manet cũng sẽ có các cuộc hội kiến với Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng và Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ.
Ông Hun Manet từng dẫn đầu phái đoàn quân sự cấp cao Campuchia đến thăm Việt Nam hồi tháng 8 năm ngoái để làm quen với giới lãnh đạo nước này. Ông trở thành thủ tướng Campuchia sau chiến thắng áp đảo của Đảng Nhân dân Campuchia của thân phụ ông, Hun Sen, vào tháng 8 năm nay.
VOA, 11/12/2023
Đàm phán biên giới tiến triển dù phe cực đoan Cam Bốt kích động, Việt kiều bị kỳ thị
Nguyệt san Le Monde Diplomatique số tháng Năm có bài viết về tranh chấp biên giới giữa Việt Nam và Cam Bốt mang tựa đề "Và ở giữa, dòng Mêkông vẫn cuộn chảy". Trên thế giới, hiện có khoảng 50 đường biên giới trên bộ đang bị tranh chấp giữa các nước láng giềng. Một số biến thành xung đột, số khác đóng băng, và một số đang được giải quyết, như Hà Nội và Phnom Penh đang thương lượng từ hơn 15 năm qua.
Sĩ quan quân đội Cam Bốt (và Việt Nam trước một cột mốc biên giới mới đặt giữa tỉnh Gia Lai và Rattanakiri, ngày 26/12/2015. AP - Hau Dinh
Biên giới Việt-Miên, tồn tại lịch sử hậu thuộc địa
Bài phóng sự bắt đầu bằng việc mô tả trạm biên phòng nằm giữa Mộc Bài và Bavet, nơi du khách ngoại quốc thường xuyên đi qua. Trên các áp-phích trước trạm gác, là tấm bản đồ từ thời vua Minh Mạng (1820-1841). Tuy mục tiêu hàng đầu là khẳng định chủ quyền của Việt Nam trên Hoàng Sa và Trường Sa, cũng có thể thấy vương quốc Đại Nam thời đó bao gồm cả thủ đô Cam Bốt hiện nay và kéo dài đến hồ Tonlé Sap.
Đồng bằng sông Cửu Long có diện tích tương đương với Hà Lan, nằm trong số những vùng đất phì nhiêu nhất thế giới. Hồi thế kỷ 18, có bốn nhóm chủng tộc sinh sống tại đây : người Việt, Khmer, Chàm và người Hoa. Nhưng kể từ hậu bán thế kỷ 19, người "Annamite", tên người Pháp gọi dân thuộc địa Việt Nam, ngày càng đông đảo. Pháp khuyến khích người Việt, được cho là siêng năng hơn, di chuyển về phía Cam Bốt để làm việc trong các đồn điền cao su, và đến đầu thập niên 50, người Việt Nam chiếm gần 1/3 dân số Phnom Penh.
Sau khi hai nước độc lập, việc quản lý kiều dân - người Việt ở Cam Bốt và người Khmer ở Nam Việt Nam, được gọi là Khmer Krom - là thách thức lớn cho hai Nhà nước hậu thuộc địa. Người Pháp để lại đường biên giới chia đôi đồng bằng sông Cửu Long, nhưng không phù hợp với dân số sống rải rác kiểu "da beo".
Tổng thống Ngô Đình Diệm buộc nửa triệu người Khmer Krom phải "Việt Nam hóa" tên họ, trong bối cảnh căng thẳng về ngoại giao và quân sự với Phnom Penh. Trên nửa triệu người Việt vẫn tiếp tục sống ở Cam Bốt cho đến cuối thập niên 60. Ông Diệm đề nghị cấp đất gần biên giới để cố thúc đẩy hồi hương, nhưng họ vẫn gắn bó với cách sống miền sông nước. Cho đến khi Lon Nol đảo chánh ngày 18/03/1970, xảy ra nhiều vụ thảm sát người Việt, đa số Việt kiều phải chạy về Việt Nam.
Việt kiều, nạn nhân của phe dân tộc chủ nghĩa Cam Bốt
Hiện nay người Việt tại Cam Bốt dù có gốc gác từ nhiều đời, sinh đẻ tại đây vẫn không được nhập quốc tịch, hàng năm phải đóng khoảng 250.000 riel (60 euro) cho thẻ tạm trú. Một luật năm 1996 đã biến người gốc Việt thành vô tổ quốc, chỉ có thể nhập tịch nếu chứng minh được gia đình đã sinh sống từ nhiều thế hệ - một điều nan giải vì kho lưu trữ đã bị tiêu hủy thời Khmer đỏ. Tình trạng của 1,3 triệu người Khmer ở Việt Nam thì khác hẳn : họ được cấp quốc tịch Việt, nhưng luôn hướng về Cam Bốt.
Liên đoàn người Khmer của Kampuchia Krom (KKF) vẫn tích cực hoạt động, đòi quyền tự quyết. Tâm trạng thù địch người Việt nơi người Khmer rất lớn. Nhà đối lập Sam Rainsy hiện lưu vong tại Pháp nhiều lần tổ chức nhổ các cột mốc biên giới, kích động nhiều vụ xung đột giữa nông dân hai nước trong năm 2015. Việc thương thảo về đường biên giới dài 1.200 kilomet đã được bắt đầu từ 2006. Phía Việt Nam do thứ trưởng ngoại giao phụ trách, hiện nay là ông Nguyễn Minh Vũ ; phía Cam Bốt là quốc vụ khanh phụ trách biên giới Var Kim Hong. Ông này cho biết đôi bên đã nhìn nhận đường biên do Pháp ấn định năm 1954.
Tuy nhiên đối lập phản đối, và Hun Sen đòi thương lượng lại, vì áp lực nội bộ, dù cựu vương Norodom Sihanouk năm 2005 cho rằng đàm phán lại là "tự sát". Hai nước đã thỏa thuận được 90% đường biên giới, bản đồ đã được nộp lên Liên Hiệp Quốc, số còn lại vẫn đang thương thuyết. Phe dân tộc chủ nghĩa ở Phnom Penh tuyên truyền rằng "người Pháp đã tặng đồng bằng sông Cửu Long cho người Việt". Nhưng nguyệt san dẫn lời ông Raoul-Marc Jennar, cố vấn ngoại trưởng Cam Bốt, nhắc lại rằng "Vua Khmer Ang Duong đã từ chối nhận lại Kampuchea Krom năm 1845, trước khi người Pháp đến rất lâu".
Những mánh khóe của Moskva để né cấm vận
Về cuộc chiến tranh ở Ukraine, L'Express có bài điều tra "Moskva đã tránh né các trừng phạt như thế nào". Nga chưa bao giờ bị cấm vận dữ dội như vậy. Kể từ ngày 24/02/2022, trên 3.000 cá nhân và công ty Nga bị Mỹ trừng phạt, 1.500 đơn vị khác bị Liên Hiệp Châu Âu nhắm đến, chưa kể việc hạn chế nhập khẩu (vàng, sản phẩm công nghệ cao, dầu khí…). Kinh tế xuống dốc, ngay cả Vladimir Putin cũng công nhận, thị trường chứng khoán sụp đổ, lạm phát chạm đỉnh. Nhưng các hỏa tiễn Nga trang bị chip bán dẫn vẫn tiếp tục trút xuống Ukraine, những drone mua của Iran và Trung Quốc trong đó có phụ tùng phương Tây vẫn giết người vô tội ở Kiev.
Theo L’Express, Moskva đã chuẩn bị từ năm 2014, sau khi chiếm Crimea và bị đuổi khỏi nhóm G8. Chế độ tìm kiếm các đồng minh mới, và đẩy nhanh "porovot na vostok" (xoay trục sang hướng đông) gắn với Trung Quốc. Những nước có hệ thống tài chánh thiếu minh bạch được ưu tiên, như Các tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất, Thổ Nhĩ Kỳ, một số nước Châu Á. Nhờ lập ra các công ty bình phong, Nga mua được những mặt hàng lưỡng dụng cần thiết, đặc biệt là những loại chip tinh vi cho vũ khí.
Một cuộc điều tra của tổ chức độc lập C4ADS cho thấy từ 2014 đến 2022, đã có 281 chuyến hàng nhạy cảm từ các chi nhánh của tập đoàn Trung Quốc China Poly Group được giao cho các tổ chức quốc phòng Nga. Một tháng trước khi gây chiến, một nhánh của tập đoàn này xuất khẩu phụ tùng radar hỏa tiễn cho tập đoàn số 1 của Nga là Almaz Antey. Reuters sau khi tham khảo số liệu hải quan nhận thấy trên 15.000 chuyến hàng chứa linh kiện điện tử phương Tây đã đến Nga trước ngày 24/02/2022. Còn theo Free Russia Foundation, Thổ Nhĩ Kỳ tuy không hề sản xuất được chất bán dẫn, đã bán sang Nga 86 triệu đô la trong năm 2022, tăng gấp… 28.000 lần so với năm trước đó.
Về dầu khí, Ấn Độ và Trung Quốc nay là khách hàng chính, tiêu thụ 90% dầu thô Nga. Công ty quốc doanh Sovcomflot của Nga đã chuyển giao việc quản lý trên 90 tàu dầu và mê-tan sang Sun Ship, một chi nhánh ở Dubai. Đáng ngại hơn nữa là một "đoàn tàu ma" trên biển Baltic và những tàu chở dầu khác được cắt định vị để khỏi bị theo dõi.
Putin không thể duy trì chiến tranh cường độ cao
The Economist nhận định "Kinh tế Nga có thể chịu đựng được một cuộc chiến tranh kéo dài, nhưng với cường độ mạnh hơn nữa thì không". Chính phủ các nước đã đóng băng 100 tỉ đô la tài sản tư nhân của Nga, nhưng giới tài phiệt Nga sở hữu đến 400 tỉ đô la ở ngoại quốc. Hàng từ Bắc Kinh bán sang Nga tăng gấp đôi, xe hơi hạng trung hiệu Haval của Trung Quốc nay trở thành phổ biến nhất. Quỹ đầu tư công vẫn còn rủng rỉnh 150 tỉ đô la.
Tuy nhiên việc bổ sung vũ khí không chỉ là vấn đề tiền bạc, mà còn phải luồn lách để mua linh kiện sản xuất ra vũ khí, trao đổi hay nhập của nước khác. Một thách thức lớn là nhân sự : nhiều binh lính đã tử trận, rất nhiều người chạy ra nước ngoài. Theo FinExpertiza, số công nhân viên dưới 35 tuổi ở Nga đã giảm mất 1,3 triệu người trong năm qua. Putin có thể duy trì chiến tranh trong một thời gian, nhưng không thể giữ được ổn định kinh tế và mức sống. In thêm tiền sẽ gây lạm phát, và dù có chi thật nhiều tiền, cũng không thể trụ được lâu với bộ máy cồng kềnh và tham nhũng hiện nay.
Nga liên tục oanh kích, Kiev cần chiến đấu cơ để đối phó
Về phía Kiev, Courrier International đặt vấn đề "Chuyển giao phi cơ chiến đấu cho Ukraine liệu có thể làm thay đổi chiều hướng cuộc chiến hay không ?". Chuyên gia Roman Svitan nhấn mạnh, không có máy bay, phải giành giựt từng mét đất với quân địch và tổn thất gấp 10 lần. The Economist khẳng định "Ukraine đang cần những chiến đấu cơ mới để có được chiến thắng".
Từ khi bị xâm lăng, Không quân Ukraine đã bị mất 60 chiến đấu cơ, tức 40% số lượng trước chiến tranh, chỉ còn lại hơn 80 chiếc - theo một tài liệu Mỹ bị rò rỉ. Nga có gần 500 chiếc, không chỉ áp đảo về số lượng mà cả về radar và hỏa tiễn tầm xa. Nhưng do phòng không Ukraine hiệu quả, máy bay Nga đành phải oanh kích từ xa. Từ tháng 10/2022, những đợt tấn công dồn dập bằng drone khiến Kiev đành phải sử dụng một lượng lớn hỏa tiễn địa-không (SAM). Tình hình tạm ổn trong những tuần lễ gần đây, nhưng nếu thiếu hỏa tiễn, Ukraine sẽ phải chọn lựa việc bảo vệ các thành phố, cơ sở hạ tầng quan trọng, những căn cứ quân sự, để tránh trường hợp như Mariupol bị Nga biến thành bình địa.
Ba Lan và Slovakia đã chi viện 8 chiếc MiG-29, nhưng phụ tùng hiếm hoi, Kiev cần một đội phi cơ mới. Chiếc Gripen của Thụy Điển hoàn toàn đáp ứng nhu cầu vì được chế tạo nhằm bảo vệ không phận trước máy bay Nga, và có thể hạ cánh xuống những phi đạo ngắn, thậm chí trên xa lộ nếu các căn cứ bị hỏa tiễn tấn công ; và có thể tiếp nhiên liệu, vũ khí chỉ trong 10 phút. Vấn đề là có quá ít Gripen : Thụy Điển chỉ có gần 100 chiếc, và do bị Thổ Nhĩ Kỳ ngăn chặn gia nhập NATO, nước này cũng phải lo tự vệ.
F-16 cho Ukraine ?
Lý tưởng nhất là F-16, năm 2020 chiếm 30% phi đội của các nước Châu Âu thành viên NATO. Kiev nhắm vào những chiếc đã qua sử dụng : năm ngoái Na Uy đã loại biên một số, Đan Mạch, Bỉ, Hà Lan cũng có ý định tương tự. Phụ tùng thay thế có sẵn ở nhiều nước, tuy nhiên bất lợi là F-16 đắt tiền và tình trạng các sân bay Ukraine. Vũ khí mang theo cũng quan trọng không kém.
Theo chuyên gia Justin Bronk, chỉ cần một phi đội 8-12 chiếc Gripens cũng đủ để máy bay Nga phải tránh xa nếu được trang bị Meteor, hỏa tiễn không đối không tân tiến nhất thế giới. Có điều phương Tây lo ngại loại hỏa tiễn này rơi vào tay Nga. Cựu tướng Không quân Mỹ David Deptula lấy làm tiếc rằng nếu bắt đầu từ năm ngoái, những chiến đấu cơ hiện đại nay đã trong tay Kiev. Còn nếu hành động bây giờ, Ukraine có thể có được 30 chiếc F-16 từ nay cho đến cuối năm.
Trả lời phỏng vấn L'Express, cựu bộ trưởng quốc phòng Ukraine, ông Andriy Zagorodnyuk tin tưởng rằng với cuộc phản công, "Chúng tôi sẽ tái chiếm được hầu hết lãnh thổ".
Vì lòng ái quốc, dân Ukraine thi nhau đóng thuế
Cũng về Ukraine, The Economist cho biết sau khi bị Nga xâm lăng vào tháng Hai năm ngoái, bộ trưởng tài chánh Serhiy Marchenko dự báo một cách rất logic là thu ngân sách sẽ lao dốc. Nhưng ông đã đoán sai : dù GDP năm 2022 sụt mất 29%, nhưng nguồn thu của Nhà nước chỉ giảm 14%.
Tại sao xuất nhập khẩu, du lịch suy sụp, điện chập chờn khiến khó khai thuế nhưng số thu vẫn cao ? Chủ yếu là nhờ doanh nghiệp và công dân đóng thuế nhiều hơn mức cần thiết để ủng hộ công cuộc bảo vệ tổ quốc. Số tiền thu vào lên đến trên 900 triệu đô la. Một luật sư ở Kiev kể lại, lúc Ukraine bắt đầu bị xâm lăng, khi một khách hàng hỏi liệu công ty của mình có thể nộp thuế trước được không, ông suýt rơi nước mắt. Nhưng dần dần đã trở nên chuyện bình thường, và một năm sau, tất cả trên 100 khách hàng đều muốn trả trước tiền thuế.
Thậm chí một số người Ukraine sống ở ngoại quốc từ nhiều năm cũng bắt đầu đóng thuế tại nguyên quán. Đáng ngạc nhiên nhất là cơ quan thuế vụ thông qua internet tiếp tục nhận được tiền thuế từ các vùng bị chiếm đóng, trừ Crimea. Dù bị áp lực mạnh, năm ngoái 2,3 triệu người dân và doanh nghiệp tại các lãnh thổ bị tạm chiếm đã nộp 9,5 tỉ đô la cho chính quyền Ukraine.
Không nhìn ra bản chất, Macron không lay chuyển nổi bức tường
Trên lãnh vực ngoại giao, bình luận về quan hệ giữa Pháp và Nga, nhà báo Isabelle Lasserre trên L’Express cho rằng "Với Putin, Macron đã va phải một bức tường". Phương Tây nhiều lần muốn tái thúc đẩy quan hệ với Nga, nhưng không chịu học những bài học trước đó. Không chỉ có tổng thống Pháp, mà Barack Obama cũng từng muốn "reset". Nhưng Pháp toàn nhìn các nước Đông Âu theo lăng kính của Nga, trong khi tất cả các quốc gia này đều từng bị người Nga xâm lăng và chiếm đóng.
Ông Emmanuel Macron sau khi thất bại với Vladimir Putin đã thử sức với Tập Cận Bình. Nhưng tại Nga cũng như tại Trung Quốc, ý thức hệ đóng vai trò lớn hơn nhiều so với các nước dân chủ, ý đồ đế quốc của Putin được đặt cao hơn lợi ích kinh tế. Macron mù quáng không thấy được bản chất của chế độ Putin, hành động đơn độc không tham vấn các đồng minh Châu Âu. Nhất là lại khẳng định không liên kết với Hoa Kỳ, vào lúc đang phải đối phó với cuộc chiến xâm lược của Nga, và sự chống đối ngày càng tăng của Trung Quốc.
Erdogan, bản sao của Putin
Le Point nói về "Erdogan, Putin của eo biển Bosphore".
Cuộc bầu cử tổng thống ngày 14/05 tới có thể đưa Thổ Nhĩ Kỳ dấn sâu vào chế độ chuyên quyền như nước Nga, hoặc quay lại với dân chủ. Ông Recep Tayyip Erdogan từ 20 năm qua đã bắt chước Vladimir Putin rất nhiều. Cũng như đồng nhiệm Nga, tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ đã thao túng các định chế để tập trung quyền lực cho cá nhân, độc tài và hoang tưởng. Truyền thông bị bịt miệng, đối lập bị bỏ tù. Bao quanh Erdogan cũng là các tài phiệt, nạn tham nhũng, phe nhóm. Cũng như Putin, ông mơ tái lập đế chế xưa, đưa quân sang chiếm đóng nước khác, cụ thể là miền bắc Syria.
Điểm khác biệt là trên nguyên tắc Thổ Nhĩ Kỳ ở phía phương Tây, là thành viên quan trọng của NATO và ứng cử viên Liên Hiệp Châu Âu (EU). Erdogan đóng cả hai vai, vừa làm trung gian hòa giải trong cuộc xung đột Ukraine, vừa ve vãn ông chủ điện Kremlin. Thổ Nhĩ Kỳ mua hỏa tiễn phòng không của Nga, không áp dụng trừng phạt, ngáng chân không cho Thụy Điển vào NATO, đe dọa Hy Lạp. Cũng như Sa hoàng mới đặt trọn số phận chính trị vào cuộc xâm lăng Ukraine, vị Sultan mới trông cậy vào cuộc bầu cử tổng thống và Quốc hội.
Nếu thất bại, và nếu ông ta chấp nhận thất cử - một điều khó thể xảy ra - Thổ Nhĩ Kỳ sẽ chật vật quay lại với phương Tây, cho dù vấn đề người Kurdistan vẫn còn đó. Ngược lại, nếu Erdogan thắng cử, ông ta có thể sẽ ngự trị suốt đời. Những cuộc bầu cử tới, giống như ở Nga, chỉ là bình phong để nhà độc tài hợp pháp hóa chiếc ghế. Và những trò phá rối như ở Libya, Syria, Thượng Karabakh, đông Địa Trung Hải, chỉ là khúc dạo đầu cho một chính sách thù địch với phương Tây. Những tháng gần đây, Vladimir Putin giúp đỡ tối đa để Erdogan có thể tái đắc cử. Nhiều tỉ đô la được Moskva đổ vào xây dựng một nhà máy điện nguyên tử lớn ở Akkuyu, đồng thời trợ lực cho đồng tiền Thổ Nhĩ Kỳ. Đối với Kremlin, có được một đội quân thứ năm trong lòng NATO thì vài tỉ đô cũng xứng đáng.
Trung Quốc dẫn dụ các nước phương Nam để đối đầu thế giới dân chủ
Le Point cũng lo ngại viễn cảnh "Phương Tây bị bao vây", The Economist nhận xét về "Mưu toan mới nhất của Trung Quốc để tập hợp thế giới chống lại các giá trị phương Tây". Sau Sáng kiến Văn minh Toàn cầu (GCI), lại đến Sáng kiến An ninh Toàn cầu (GSI), hầu như là nhằm trao quyền phủ quyết cho những cường quốc như Nga và Trung Quốc về an ninh khu vực.
Mới đây tổng thống Brazil hoàn toàn đứng về phe Trung Quốc và Nga. Ông Lula gia tăng lệ thuộc kinh tế vào Bắc Kinh, giao phó cho Hoa Vi (Huawei) mạng 5G, ký 20 thỏa thuận hợp tác, sử dụng đồng nhân dân tệ, đổ trách nhiệm cho phương Tây gây biến đổi khí hậu trong khi Trung Quốc là nước gây ô nhiễm nhất hành tinh. Ông ta cũng nói theo giọng điệu Nga, đổ cho phương Tây gây ra cuộc chiến tranh ở Ukraine…
Sự ủng hộ Trung Quốc và Nga vô điều kiện của Lula da Silva càng gây sốc vì phương Tây đã hỗ trợ hết mình để ông chiến thắng đối thủ Jair Bolsonaro. Bắc Kinh đang ra sức dẫn dụ các nước phương Nam, và Le Point cho rằng đã đến lúc định ra một chiến lược chung đối với các quốc gia đang phát triển, trong bối cảnh đối đầu với các đế chế toàn trị.
Tựa chính các tuần báo
Le Point tuần này giới thiệu những tên tuổi trong ngành y ở Pháp thuộc 14 chuyên khoa, L'Express phân tích "Sự suy sụp của Jean-Luc Mélenchon", thủ lãnh đảng cực tả Pháp. L'Obs chạy tựa "Nghệ thuật được phi thực dân hóa", về việc các viện bảo tàng trao trả cổ vật cho các nước Châu Phi. Courrier International dành hồ sơ cho trí thông minh nhân tạo (AI) sau những hồ hởi ban đầu lại đến lo lắng, liệu công cụ này sẽ vượt qua con người hay không. Trang nhất của The Economist nói về "Quốc gia sống sót : Israel 75 tuổi".
Thụy My
Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc và Thủ tướng Campuchia hôm 24/11 có cuộc điện đàm nhằm "thảo luận về các phương thức và biện pháp thúc đẩy hơn nữa quan hệ song phương" giữa bối cảnh Trung Quốc đang ngày càng có nhiều ảnh hưởng lên Campuchia và Lào, hai quốc gia láng giềng thân cận của Việt Nam.
Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc trong cuộc gặp Thủ tướng Campuchia Hun Sen (trái) tại Hà Nội vào ngày 4/10/2020.
Theo Bộ Ngoại giao Campuchia, Thủ tướng Hun Sen chúc mừng Việt Nam về kết quả thành công của Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 37 và các Hội nghị cấp cao liên quan, đặc biệt là việc ký kết Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP).
"Hai nhà lãnh đạo bày tỏ hài lòng về những tiến triển quan trọng của quan hệ hợp tác toàn diện Campuchia - Việt Nam trong những năm gần đây và nhất trí làm sâu sắc và mở rộng hơn nữa mối quan hệ gắn bó hiện có trên tinh thần ‘láng giềng tốt đẹp, hữu nghị truyền thống, hợp tác toàn diện và ổn định lâu dài’", báo Khmer Times dẫn thông báo của Bộ Ngoại giao nước này cho biết.
Tại cuộc điện đàm, lãnh đạo hai bên cũng đồng ý giải quyết các vấn đề phát sinh "trên tinh thần hữu nghị và hợp tác", trong đó có việc tiếp tục thực hiện công tác phân giới, cắm mốc biên giới khu vực còn lại giữa hai nước.
Vào tháng 8 vừa qua, Việt Nam và Campuchia đã tiến hành giao nhận bản đồ địa hình biên giới tỷ lệ 1/25.000 tại cửa khẩu quốc tế Mộc Bài, Tây Ninh. Đây là kết quả của công tác phân giới cắm mốc 84% đường biên giới trên đất liên giữa Việt Nam và Campuchia kể từ năm 2006.
Thời gian gần đây, giới phân tích quốc tế nhận định rằng mối quan hệ giữa Việt Nam với Lào và Campuchia đang bị tác động đáng kể bởi tầm ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc.
"Hà Nội không còn trông chờ vào Campuchia và Lào, đặc biệt là trong các vấn đề an ninh quốc gia", EurAsian Times đưa ra nhận định hôm 24/11.
Với thực tế Trung Quốc là nhà tài trợ lớn nhất và cũng là nhà đầu tư, đối tác thương mại hàng đầu của Campuchia, một số người tin rằng Phnom Penh đã từ bỏ chủ quyền ở một số khu vực do các thỏa thuận từ Sáng kiến Vành đai và Con đường mà Bắc Kinh đưa ra, đặc biệt là tại các đặc khu kinh tế do Trung Quốc sở hữu.
Ngoài ra, thông tin về việc Trung Quốc có khả năng kiểm soát một số căn cứ quân sự của Campuchia cũng là một mối đe doạ với Việt Nam nếu xảy ra xung đột về chủ quyền trên Biển Đông.
Khi được hỏi về vấn đề này tại cuộc họp báo ngày 19/11, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Thị Thu Hằng khẳng định "Việt Nam luôn coi trọng và dành ưu tiên cao cho quan hệ láng giềng tốt đẹp, hữu nghị truyền thống, hợp tác toàn diện và bền vững lâu dài với Campuchia", và quan hệ giữa hai nước đã "phát triển rất tích cực" trong thời gian qua.
Chính phủ Campuchia đang thực hiện chiến dịch thu hồi giấy tờ nhắm mục tiêu là cộng đồng người gốc Việt. Nhiều người bị phạt tiền và rất lo ngại vì không còn giấy tờ, trở thành người không quốc tịch, và không biết có bị chính quyền Phnom Pênh trục xuất hay không. Có ý kiến cho rằng đây là ‘chiêu bài chính trị’ để lấy lòng cử tri của đảng đương quyền, nhưng cũng có ý kiến nói đây là hoạt động kiểm tra giấy tờ thường lệ.
Trường học từ thiện cho trẻ em Việt trên Biển Hồ, Campuchia. (Ảnh Báo Lao động)
Hôm 30/11, ông Trần Văn Tư, một thầy giáo hơn 70 tuổi dạy tiếng Việt và tiếng Khmer miễn phí cho trẻ em Việt Nam tại khu vực Biển Hồ, cho VOA biết nhiều gia đình đã bị thu hồi giấy tờ trong tuần này.
"Người ta đang làm lại giấy tờ nhưng làm bằng cách nào thì tôi không biết. Họ mới vừa lấy lại giấy tờ gần đây. Tuy nhiên các học trò của tôi còn nhỏ, chưa có giấy tờ gì và chúng vẫn sẽ tiếp tục học với tôi vì các em chưa nhập quốc tịch được".
Hơn hai trăm trẻ người Việt trong lớp học của thầy Tư sinh ra ở Campuchia nhưng không có giấy tờ đầy đủ nên không được vào học ở những trường công lập trong hệ thống giáo dục của chính phủ.
Thầy Tư nói một số phụ huynh trước đây đã cố gắng bằng cách nào đó làm giấy tờ cho con cái, nhưng nay chính quyền bắt đầu thu hồi vì cho rằng đó là giấy tờ không hợp lệ.
Theo nhật báo Phnom Penh Post, Kampong Chhnang là tỉnh đầu tiên phát động chính sách này từ ngày 23/11. Báo này trích lời ông Keo Vanthorn, người phát ngôn của Bộ Nội chính Campuchia nói rằng bộ thực hiện thí điểm ở tỉnh Kampong Chhnang vì là nơi có nhiều người Việt sinh sống trên các làng bè trên Biển Hồ.
Tại tỉnh này, các viên chức địa phương xác nhận là có hơn 10.000 người đã sống ở đây mà không có giấy tờ hợp lệ. Những giấy tờ gồm giấy khai sinh, thẻ căn cước, sổ thông hành và hộ khẩu.
Vào tháng 10, Bộ trưởng nội vụ Sar Kheng cho biết chính sách thu hồi giấy tờ của 70.000 người ngoại quốc, đa phần là người Việt, bị cho là sống bất hợp pháp, sẽ được tiến hành.
Bộ Trưởng Nội vu Sar Kheng.
Theo một nữ tu người Việt yêu cầu không nêu tên, sống ở tỉnh Battambang, thì hiện có rất nhiều người Việt sống ở khu vực Biển Hồ không có giấy tờ, một số khác có giấy tờ nhưng đang bị thu hồi, kể cả những người sinh ra ở Campuchia.
"Người Việt mình sống chung với người Khmer từ lâu lắm rồi nay họ bị kiểm tra giấy tờ. Nhà nước nói họ mượn nhưng họ thu luôn. Trước đây, phường xã thấy mình có nhà cửa ở đây thì họ cấp cho giấy tờ, chứ không phải làm lậu. Nhưng chính quyền hiện nay đang gặp khó khăn trong chuyện chính trị thì họ muốn khoanh khui ra vì vậy họ chụp mấy người đó. Có thể người cấp giấy tờ đã chết rồi. Họ bị tịch thu là vì vậy".
Một làng ở tỉnh Battambang.
Những người Việt Nam đã bị thu hồi giấy tờ cho tờ The Post biết rằng họ sinh ra ở Campuchia và gắn bó với vương quốc này qua nhiều thế hệ. Nhiều người phải giao nộp tất cả các các giấy tờ cho chính quyền, và kết quả là họ trở thành người không quốc tịch.
Trong tuần, báo Phnom Penh Post đơn cử trường hợp ông Bouy Nyu Lung, 52 tuổi, có mẹ là người Việt, cha người Khmer nhưng vẫn bị tịch thu hộ khẩu. Gia đình ông Lung đã sinh sống ở Campuchia qua nhiều thế hệ, từng phải chạy lánh nạn ở Việt Nam dưới thời Khmer Đỏ.
Ông nói với báo Phnom Penh Post rằng chính quyền địa phương cấp cho ông một giấy tờ "tạm thời" và ông không biết sẽ phải làm gì kế tiếp.
Một người gốc Việt khác là bà Kai Thy Heang, người không có thẻ căn cước Campuchia, nhưng vừa bị tịch thu giấy tờ còn sót lại là sổ hộ khẩu.
Bà Heang cho biết bà không biết gia đình bà đã nhập cư vào Campuchia từ khi nào nhưng chỉ biết ông bà và cha mẹ bà đều sinh ra ở đó.
Bà bị yêu cầu trả một số tiền phạt 250.000 riel (hơn 60 Mỹ kim) vì bị xem là "sống bất hợp pháp" ở Campuchia.
Bà Chan Tho, người bán rau cải trên Biển Hồ, nói với tờ Post rằng cộng đồng bị ảnh hưởng nặng nề bởi cuộc đàn áp này.
"Họ thu hồi hộ khẩu gia đình của chúng tôi. Họ kiểm tra xem liệu chúng tôi đã làm đúng cách hay không".
Bà nói bà vẫn không rõ vì sao hộ khẩu của gia đình bị thu hồi.
Làng bè trên Biển Hồ
Khi được hỏi chuyện gì xảy ra đối với những người không có giấy tờ Campuchia hay Việt Nam, quan chức cơ quan di trú địa phương Pan Laikhean nói :
"Chúng tôi không biết sẽ làm gì tiếp theo, nhưng giờ chúng tôi cứ phạt họ 250.000 riel vì đã sống ở đây".
Tuy nhiên, báo The Post trích lời ông Vanthorn nói, những người bị thu hồi giấy tờ là "người nhập cư", và họ cần phải điền vào đơn để xác định là người nhập cư.
Ông nói thêm :
"Lẽ ra họ phải làm đơn này lâu rồi bởi vì họ đã từng là người di cư lâu năm ở Campuchia. Lẽ ra họ không được cấp giấy tờ của Campuchia, vì những hộ chiếu và giấy tờ tùy thân này chỉ dành cho người Campuchia mà thôi".
Ông Vanthorn nói thêm : "Nếu muốn sống ở đây bất hợp pháp thì họ cần phải nộp tiền. Sau đó thì họ có thể nộp đơn xin quốc tịch".
Ông Sim Vichet, Tổng thư ký Ủy ban Thường vụ Hội Ái hữu Khmer Kampuchea Krom nói ông tin rằng những người bị tịch thu giấy tờ có thể được phép nộp đơn xin nhập quốc tịch sau này :
"Họ làm giấy tờ giả thì bị chính quyền tịch thụ là chuyện bình thường. Khi bị tịch thu thì họ cũng không đuổi hay trục xuất về Việt Nam. Họ còn cho làm giấy tờ cư trú để được sinh sống hợp pháp và người cư trú nếu nuốm nhập quốc tịch thì nộp đơn".
Ông Vichet cho biết hội ái hữu của ông cũng giúp cho nhiều người xin giấy chứng nhận người Khmer Krom miễn phí, mà theo ông là có giá trị pháp lý tương đương thẻ căn cước của Campuchia.
Một nhà sư Việt Nam (trái) sang Campuchia tị nạn năm 2007 (Ảnh : Mạch Sống)
Tháng rồi truyền thông Campuchia cho biết pháp lệnh 129 thông báo sẽ xử lý các giấy tờ cấp sai cho ngoại kiều, nhưng nói rằng ngoại kiều sẽ được cấp giấy tờ đúng quy trình, nếu phối hợp với cơ quan hữu quan Campuchia trong việc kê khai.
Một người Việt ở tỉnh Battangbang nói rằng nhiều người có thể đã có giấy tờ quốc tịch một cách hợp pháp nhưng nếu họ không thể chứng minh rằng họ đã tuân theo đúng thủ tục đăng ký theo pháp lệnh mới thì họ vẫn có thể bị tước giấy tờ.
Người này nói rằng có thể đây là một "chiêu bài chính trị" của đảng cầm quyền, tức Đảng Nhân dân Campuchia (CPP), nhằm lấy lòng cử tri trước cuộc bầu cử sẽ được tổ chức vào tháng 5/2018.
"Tôi nghĩ rằng đảng đương quyền muốn làm ra phát lệnh này để cho đảng bên kia thấy là họ cũng cấn với Việt Nam, chứ họ không ôm ấp Việt Nam. Đó là một chiêu bài chính trị mà thôi".
Các thành viên của đảng Cứu quốc Campuchia (CNRP), đảng đối lập vừa bị chính quyền Campuchia giải thể, trước đây thường cáo buộc rằng thủ tướng Hunsen là "con rối" của giới lãnh đạo Hà Nội.
Thủ tướng Campuchia Hun Sen và Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc
Ông Mory Sar, Phó Chủ Tịch Mạng Lưới Thanh Niên Campuchia trước đây nói với VOA rằng đảng CNRP tập trung lòng thù ghét Việt Nam vào chương trình nghị sự, nhưng điều này đã không dành được sự ủng hộ của công chúng và đã bị cộng đồng quốc tế chỉ trích gay gắt vì những thông điệp chính trị cổ súy cho chủ nghĩa phân biệt chủng tộc.
Tuy nhiên, ông Sim Vichet lại bác bỏ có yếu tố chính trị trong việc thu hồi giấy tờ của người Việt :
"Tôi không nghĩ như vậy. Từ bấy lâu nay họ vẫn làm vậy, nhưng lần này có vẻ hơn rộng chút xíu. Thật ra cũng bình thường. Chắc là họ cũng không thể tịch thu hết được tất cả".
Báo the Post nói Luật Quốc tịch Campuchia từ lâu đã bị chỉ trích là quá mơ hồ, và một phúc trình của nhà nghiên cứu về nhân quyền Christopher Sperfeldt xuất bản trong năm nay lập luận rằng bộ luật này ra đời đặc biệt chỉ để kiểm soát người Việt Nam và người Hoa.
Vào tháng rồi, người phát ngôn viên Bộ ngoại giao Việt Nam Lê Thị Thu Hằng cho biết "các cơ quan đại diện Việt Nam tại Campuchia đang tiếp tục trao đổi với các cơ quan chức năng của Campuchia động viên bà con yên tâm tham gia quá trình hoàn thiện các giấy tờ pháp lý.
Một phúc trình năm 2014 của ông Sperfeldt và nhà nghiên cứu Lyma Nguyễn kết luận rằng nhiều người Việt Nam sống ở tỉnh Kampong Chhnang có thể được xếp loại là "vô quốc tịch". "Nhà chức trách Campuchia không coi các thành viên của nhóm người này là công dân Campuchia... và dường như các cơ quan chức năng của Việt Nam cũng không xem họ là công dân Việt Nam".
Công ước của LHQ năm 1954 nói rằng việc "tùy tiện tước đi quốc tịch", là bất hợp pháp. Tuy nhiên, cho đến nay, Campuchia chưa ký kết công ước này.
Ông Phil Robertson, thuộc bộ phận Nhân đạo của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền có trụ sở ở Hoa Kỳ, nói rằng thu hồi giấy tờ để biến người Việt Nam tại Campuchia thành người "vô quốc tịch" rõ ràng là một hành động vi phạm nhân quyền.
Thả lưới trên Biển Hồ.
Nhưng thầy giáo mở lớp học từ thiện trên bè nổi cho trẻ em người Việt trên Biển Hồ nói rằng cho dù các em không có quốc tịch, hay cha mẹ các em bị thu hồi giấy tờ vì động cơ chính trị hay phi chính trị, thì lớp học của ông vẫn cứ tiếp tục.
"Ba đời rồi chưa biết đến Việt Nam. Từ đời cha đến đời con và cũng chưa nhập tịch được. 265 em học được miễn phí, quần áo sách vở tôi lo, cơm ngày ba bữa. Khách du lịch đến tham quan, người cho ít, người cho nhiều. Chúng tôi dùng tiền cơm gạo cho các em ăn và trả tiền lương cho thầy cô".
Nguồn : VOA, 30/11/2017
Ngày 17/11, tại Quyết định số 1838/QĐ-TTg, Thủ tướng Chính phủ đã bổ nhiệm ông Vũ Quang Minh, Trợ lý Bộ trưởng Ngoại giao, giữ chức Thứ trưởng Bộ Ngoại giao để làm Đại sứ Việt Nam tại Campuchia.
Người dân Campuchia đến xem một phiên xử Khmer Đỏ tại một phiên tòa ở ngoại ô Phnom Penh.
Với quyết định trên, ông Vũ Quang Minh hiện là một trong 6 Thứ trưởng Ngoại giao đảm nhiệm vai trò đại diện chính thức cho Việt Nam trên thế giới. Ngoài Thứ trưởng Vũ Quang Minh, Bộ Ngoại giao Việt Nam còn có Thứ trưởng Đặng Minh Khôi làm Đại sứ tại Trung Quốc, Thứ trưởng Phạm Quang Vinh làm Đại sứ tại Mỹ, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Sơn làm Đại sứ tại Liên bang Nga, Thứ trưởng Nguyễn Bá Hùng làm Đại sứ tại Lào, Thứ trưởng Nguyễn Phương Nga làm Đại sứ, Đại diện Thường trực tại Liên Hiệp Quốc.
Người tiền nhiệm của ông Vũ Quang Minh là ông Thạch Dư cũng được bổ nhiệm Thứ trưởng Ngoại giao trước khi trở thành Đại sứ Việt Nam tại Campuchia từ năm 2014 đến 2017. (Thật mỉa mai, trong khi lãnh đạo cộng sản Việt Nam thường vỗ ngực tự hào về "vị thế ngày càng cao" của Việt Nam thì một loạt thứ trưởng ngoại giao lại đảm trách vai trò đại sứ tại cả những quốc gia như Lào hay Campuchia.)
Từ nơi núi xương người Việt chất đống…
Nhìn vào danh sách trên người ta dễ nhận ra ngay là Campuchia được Hà Nội coi là một quốc gia rất quan trọng trong chính sách ngoại giao của mình.
Điều này còn được thể hiện trong các chuyến thăm cấp cao của Hà Nội sang Phnom Penh, với tuần suất thăm viếng thuộc vào loại cao nhất trên thế giới. Chẳng hạn, trong năm 2017, trước chuyến viếng thăm đất nước chùa tháp từ ngày 20-22/7 của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng là chuyến công du Campuchia của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc từ ngày 24-26/4. Còn năm ngoái, sau chuyến công du của Chủ tịch nước Trần Đại Quang vào trung tuần tháng Sáu là chuyến thăm Campuchia của Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân vào hạ tuần tháng Chín.
Đặc biệt, sự giúp đỡ mà Việt Nam dành cho Campuchia thì không thể nào đong đếm nổi. Hàng chục ngàn người Việt đã ngã xuống trên đất Campuchia, chưa kể gần hai trăm ngàn người bị thương khác, khi nhà cầm quyền Việt Nam đưa quân sang đây để giúp quốc gia láng giềng thoát khỏi chế độ diệt chủng Pol Pot. Viện trợ bằng vật chất suốt từ bấy đến nay thì không thể nào liệt kê hết.
Gần đây nhất, nhân chuyến thăm của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng năm ngoái, Việt Nam đã tặng Quốc hội Campuchia món quà là công trình nhà làm việc dành cho ban thư ký và các ủy ban Quốc hội trị giá 25 triệu USD.
…thành vũ khí đe dọa Việt Nam của Bắc Kinh
Hao tổn không biết bao nhiêu xương máu, tiền của, thời gian, công sức như vậy… nhưng rốt cuộc thì Việt Nam đạt được gì ?
Thật trớ trêu, từ nhiều năm qua, Phnom Penh không chỉ dần xa lánh Hà Nội mà còn công khai trở thành đồng minh thân cận nhất của Bắc Kinh trong khu vực. Còn mục đích quan trọng nhất của Trung Nam Hải khi "đầu tư" vào Hun Sen và Campuchia là để… chống lại Việt Nam.
Hiện tại, Bắc Kinh đã biến Phnom Penh thành đồng minh chí thiết trên hồ sơ Biển Đông, nơi Việt Nam không chỉ có nhiều lợi ích nhất so với các nước trong khu vực mà còn được xem là cửa ngõ chiến lược cho cả dân tộc trong thế kỷ 21.
Chỉ chừng ấy thôi đã đủ cho thấy "con bài" Campuchia lợi hại đến thế nào trong tay Bắc Kinh. Song đó vẫn chưa phải là mối đe dọa nguy hiểm nhất mà quốc gia láng giềng này đặt ra cho chúng ta. Bắc Kinh đang từng bước biến Campuchia thành một mũi dao dí vào mạng sườn Việt Nam dọc biên giới hai nước cũng như vùng biển Tây Nam và sẵn sàng lao lên cùng đồng minh khi hữu sự, trước sự chào mời của những "phần thưởng" quá đỗi hấp dẫn.
Hiện nay, Trung Quốc đã và đang tiếp tục triển khai vô số dự án kinh tế tại Campuchia. Từ năm 1994 đến 2012, Campuchia đã cho Trung Quốc thuê 4,6 triệu ha đất trong thời hạn 99 năm. Người Trung Quốc lũ lượt theo chân các dự án kéo sang đây và xong việc thì ở lại sinh cơ lập nghiệp.
Đại sứ Trung Quốc tại Campuchia cho biết là 35% tổng chiều dài toàn bộ các tuyến đường giao thông ở đây do một mình Trung Quốc tài trợ. Bắc Kinh đã tài trợ cho Campuchia xây dựng tuyến quốc lộ đến biên giới Việt Nam tại cửa khẩu Bavet - Mộc Bài và tiếp tục tài trợ cho những tuyến đường biên giới khác. Không còn nghi ngờ gì, các căn cứ quân sự trá hình của Bắc Kinh đang dần áp sát biên giới Tây Nam của Việt Nam.
Đặc biệt, từ năm 2016, Phnom Penh đã cho Trung Quốc thuê 90km bờ biển trong 99 năm để xây dựng một cảng nước sâu chiến lược (tổng mức đầu tư 3,8 tỷ USD) nhằm phục vụ cho mưu đồ bành trướng sức mạnh quân sự và kinh tế của Bắc Kinh trong khu vực. Rõ ràng, vùng lãnh hải và lãnh thổ Việt Nam cách xa biên giới Việt - Trung nhất cũng đã phải đối diện với hiểm họa "made in China".
Chưa hết, tháng 10 vừa qua, Bộ trưởng Nội vụ Campuchia Sar Kheng khẳng định tiếp tục chính sách thu hồi giấy tờ của 70.000 người ngoại quốc "sinh sống bất hợp pháp" tại đây, trong đó hầu hết là người gốc Việt.
Hun Sen có đáng trách hay không ?
"Họa phúc hữu môi phi nhất nhật" (Nguyễn Trãi – "Họa phúc do nguyên nhân từ lâu, không phải chỉ một ngày").
Việt Nam và Campuchia cùng chia sẻ một lịch sử hết sức tế nhị. Quá trình mở mang bờ cõi về phương Nam của người Việt khiến vương quốc Champa bị mất một phần lãnh thổ vào tay Đại Việt, trở thành một quốc gia phiên thuộc và phải triều cống cho Việt Nam. Cho dù quá trình đó diễn ra khá êm ả, hầu như không bên nào đổ máu, song nỗi đau mất nước thì vẫn cứ âm ỉ trong lòng người dân Campuchia. Thậm chí, cuối triều vua Minh Mạng, sau khi đánh đuổi quân Xiêm, nhà Nguyễn còn sáp nhập Chân Lạp vào Đại Nam rồi đổi tên thành Trấn Tây thành (1835-1941). Việc người Campuchia nghi kỵ người Việt vì thế là điều không có gì khó hiểu.
Trong bối cảnh đó, sau khi giúp Campuchia thoát khỏi bàn tay diệt chủng của Khmer Đỏ, thay vì lẽ ra phải rút về ngay thì quân đội Việt Nam lại ở lại, dựng lên một chính phủ bù nhìn và thao túng mọi chuyện, thậm chí còn gây ra không ít bi kịch cho người dân Campuchia. Người Campuchia đi từ chỗ coi bộ đội Việt Nam như ân nhân cứu rỗi đến chỗ xem họ như đội quân chiếm đóng, từ chỗ biết ơn đến chỗ căm ghét. Bài viết "Out of 20 of my friends, 17 hate the Vietnamese " ("Trong hai mươi người bạn của tôi thì có đến 17 người ghét người Việt") trên tờ The Phnom Penh Post ngày 6/9/2014 phần nào nói lên tình cảm đó của họ.
Việc Hun Sen dần ngả vào vòng tay Bắc Kinh xuất phát từ ít nhất ba nguyên nhân dưới đây.
Thứ nhất, là một người Khmer, cho dù rất biết ơn Việt Nam và từng nhiều lần công khai tỏ bày tỏ điều đó, song việc ông ta nghi kỵ quốc gia láng giềng, ít nhiều gì cũng là điều không tránh khỏi, nhất là sau những gì diễn ra kể từ khi Hà Nội đưa quân vào Campuchia cho đến khi Đại sứ Ngô Điền, "người thầy vĩ đại" của Hun Sen, phải rời khỏi Phnom Penh không kèn không trống ngày 13/11/1991.
Thứ hai, không phải Hun Sen chủ động phản bội Việt Nam, mà chính ban lãnh đạo cộng sản Việt Nam đã đẩy ông ta vào vòng tay kẻ thù truyền kiếp của dân tộc mình. Tại Hội nghị Thành Đô năm 1990, để được ôm chân quan thầy Bắc Kinh, Nguyễn Văn Linh, Đỗ Mười và Phạm Văn Đồng đã không ngần ngại bán rẻ Hun Sen cũng như chính thể "Cộng hoà Nhân dân Campuchia" do họ dựng lên, rồi thuyết phục Hun Sen coi Trung Quốc là đồng minh.
Thứ ba, bị kẹp giữa hai nước lớn vốn luôn muốn áp đặt ảnh hưởng tiêu cực lên mình (Việt Nam và Thái Lan), không có gì khó hiểu khi Hun Sen cũng như ban lãnh đạo Campuchia muốn tìm một đồng minh hùng mạnh bên ngoài nhằm ngăn chặn nguy cơ đó. Điều này cũng đã có tiền lệ lịch sử : Năm 1863, vua Norodom (trị vì từ 1860-1904) đã ký hiệp ước với Pháp, cho phép người Pháp được quyền khai thác khoáng sản để họ giúp ngăn chặn các cuộc xâm lấn của người Thái và người Việt. (Việc Hun Sen từng nói đại ý là ông ta không lo ngại Trung Quốc bởi Campuchia và Trung Quốc không tiếp giáp nhau có lẽ là vì thế.)
Việt Nam phải làm gì ?
Để cải thiện quan hệ với Campuchia và xa hơn nữa là đảm bảo an ninh quốc gia trên tuyến biên giới Tây Nam, Việt Nam rõ ràng là có nhiều việc cần phải làm.
Trước hết, lãnh đạo Việt Nam cần công khai lên tiếng xin lỗi người dân Campuchia về những gì mà phía Việt Nam đã gây ra cho họ trong thời gian đưa quân sang đây. Cả lãnh đạo lẫn người dân Campuchia đã nhiều lần bày tỏ lòng biết ơn đối với Việt Nam, trong khi lãnh đạo Việt Nam vẫn chưa chịu lên tiếng xin lỗi để xoa dịu những nỗi đau mà họ đã gây ra cho nhân dân bạn thì thật bất công. (Nếu ban lãnh đạo Việt Nam vẫn đặt lợi ích của Đảng cộng sản Việt Nam lên trên lợi ích dân tộc như tại Hội nghị Thành Đô thì điều này khó xẩy ra.)
Tiếp theo, cần đặt mối quan hệ hai nước trên tinh thần bình đẳng và tôn trọng lẫn nhau. Việc lãnh đạo Việt Nam kêu gọi phát triển quan hệ hai nước theo phương châm "Láng giềng tốt đẹp, hữu nghị truyền thống, hợp tác toàn diện, bền vững lâu dài" sẽ tạo ấn tượng là Hà Nội tỏ ra bề trên với Phnom Penh, bởi "phương châm" đó chẳng khác gì cái gọi là "16 chữ vàng" ("Láng giềng hữu nghị, hợp tác toàn diện, ổn định lâu dài, hướng tới tương lai") mà Bắc Kinh "tô điểm" cho mối quan hệ với Hà Nội (thực chất thế nào thì hẳn ai cũng hiểu).
Ngoài ra, Việt Nam cần thiết lập và vun đắp quan hệ với các đảng phái đối lập tại Campuchia, dù CPP của Hun Sen vẫn đang nắm thế thượng phong. Điều này vừa giúp xoa dịu tâm lý chống Việt Nam ở đây, vốn chủ yếu do các đảng phái đối lập khích động, vừa sẵn sàng cho một tương lai họ lên cầm quyền.
Trung Quốc sẽ không bao giờ bằng lòng với những gì mà họ đã đạt được ở Campuchia. Trong khi đó, đối diện với áp lực của phương Tây về cuộc trấn áp lực lượng đối lập trước cuộc bầu cử năm 2018, Hun Sen lại đang chuẩn bị lên đường sang Bắc Kinh để tìm kiếm thêm sự ủng hộ chính trị cũng như đầu tư.
Không chỉ ở biên giới Việt Nam - Campuchia và vùng biển Tây Nam, mà cả ở biên giới Việt - Lào, biên giới phía Bắc, Biển Đông và vùng duyên hải Việt Nam, các gọng kìm mang nhãn hiệu Đại Hán vẫn đang ngày đêm âm thầm siết chặt dải đất hình chữ S.
Trật tự thế giới cũ đang dần thay đổi, trật tự thế giới mới đang từng bước định hình. Trong bối cảnh đó, chiến tranh là một khả năng thực tế, thậm chí khó tránh khỏi, như lịch sử nhân loại đã cho thấy.
Thế nên, tốt hơn hết, Việt Nam cần sẵn sàng cho khả năng xấu nhất là chiến tranh. Muốn vậy, ban lãnh đạo Việt Nam cần phải dân chủ hoá đất nước để tự cường dân tộc, phát triển tiềm lực quốc phòng, đồng thời hình thành mối quan hệ đồng minh chiến lược với Mỹ - Nhật - Ấn - Úc. Nếu làm được như vậy, mối đe dọa trên tuyến biên giới Tây Nam sẽ không còn quá khó để hoá giải.
Lê Anh Hùng
Nguồn : VOA, 01/12/2017
Trong cuộc bầu cử cấp địa phương tại Campuchia vào đầu tháng Sáu năm 2017, Đảng Cứu nguy Dân tộc đối lập giành được nhiều thắng lợi, mặc dù Đảng đương quyền của Thủ tướng Hun Sen vẫn chiếm vị thế thượng phong.
Thủ tướng Hun Sen tại biên giới Việt Nam-Campuchia, ở tỉnh Tboung Khmum ngày 21/06/17. AFP photo
Theo các nhà quan sát chính trị khu vực thì một tương lai cầm quyền tại Campuchia của Đảng Cứu nguy Dân tộc là chuyện có thể xảy ra.
Việt Nam phải ứng xử ra sao trong viễn cảnh đó ?
Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp, hiện đang làm việc tại Viện Nghiên cứu Đông Nam Á tại Singapore là người đầu tiên đặt vấn đề là Việt Nam nên có một mối quan hệ chính thức với đảng đối lập lớn nhất Campuchia hiện nay là Đảng Cứu nguy Dân tộc. Theo Tiến sĩ Hiệp, hiện Việt Nam chỉ có quan hệ với đảng Nhân dân Cách mạng của Thủ tướng Hun Sen (gọi tắt là CPP).
Chúng tôi đã liên lạc với Phòng Chính trị, Đại Sứ quán Việt Nam tại thủ đô Phnom Penh của Campuchia để tìm hiểu về vấn đề này thì được trả lời rằng nơi đây không có nhiệm vụ trả lời những câu hỏi liên quan đến vấn đề được đặt ra.
Tiến sĩ Trần Công Trục, nguyên Trưởng ban Biên giới của Chính phủ Việt Nam giải thích tại sao Việt Nam chỉ có mối quan hệ với đảng của Thủ tướng Hun Sen :
"Mối quan hệ giữa các đảng phái chính trị với Việt Nam có vấn đề lịch sử. Trong đảng Nhân dân Cách mạng Campuchia, mà mọi người nói là đảng của ông Hun Sen, có mối quan hệ hết sức đặc biệt với Việt Nam, có gắn bó rất lâu dài, cho nên tất nhiên người ta cảm thấy có mối khăng khít hơn. Còn những đảng phái khác đối lập với đảng đó thì rõ ràng là có mối quan hệ không tốt đẹp".
Theo các tài liệu đã được công bố hiện nay thì ông Hun Sen đã từng đào thoát sang Việt Nam dưới thời chế độ diệt chủng Khmer Đỏ cai trị Campuchia. Sau đó ông cùng với quân đội Việt Nam trở lại Campuchia lật đổ chế độ diệt chủng.
Ngày 21 tháng Sáu vừa qua, kỷ niệm 50 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước, ông Hun Sen đã thăm Việt Nam và ông đã thực hiện một chuyến đi mang tính biểu tượng rất cao, tái lập lại hành trình của ông xuyên qua biên giới hai nước vào năm 1977.
Giải thích nguyên do tại sao hiện nay Việt Nam không có kênh liên lạc chính thức với Đảng Cứu nguy Dân tộc, Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp đưa ra ba lý do : thứ nhất là giữa Việt Nam và Đảng Cứu nguy Dân tộc Campuchia chưa có sự tin cậy đầy đủ, thứ hai là có thể Việt Nam e ngại làm phật lòng Đảng Nhân dân Cách mạng đang nắm quyền, thứ ba là có thể Việt Nam thấy chưa cần thiết vì Đảng Nhân dân Cách mạng vẫn chiếm thế thượng phong về chính trị tại Campuchia.
Đứng trước khả năng Đảng Cứu nguy Dân tộc có thể nắm quyền ở nước láng giềng Campuchia, Tiến sĩ Trần Công Trục nói :
"Các chính khách, các nhà làm chính trị cần lưu ý điều này. Vì rõ ràng là mình không thể làm thay được nhân dân Campuchia. Nếu một đảng được nhân Campuchia ủng hộ mà trước đây không có quan hệ tốt đẹp với anh thì anh phải tìm cách thay đổi, tìm cách giữ mối quan hệ. Tất nhiên không phải là mối quan hệ mình áp đặt người ta, mà là bình đẳng, tôn trọng lẫn nhau, dù họ trong lịch sử có những vấn đề gây cấn hay mâu thuẫn. Tôi nghĩ những người lãnh đạo đất nước khôn ngoan, thì người ta sẽ tìm cách giữ mối quan hệ đảng, để rồi từ đó duy trì được mối quan hệ truyền thống giữa nhân dân hai nước Việt Nam-Campuchia".
Theo thông tin từ Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp thì những sự thay đổi đã bắt đầu, vì trong một lần đến thủ đô Washington DC của Hoa Kỳ, ông Sam Rainsy, một lãnh tụ đối lập có tiếng ở Kampuchia thuộc đảng Cứu nguy dân tộc, dường như đã tiếp xúc với tòa đại sứ Việt Nam tại đây.
Thủ tướng Hun Sen bắt tay Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới ở Phnom Penh ngày 11/05/2017. AFP photo
Một trong những vấn đề gây mâu thuẫn giữa phía đối lập tại Campuchia và Việt Nam là vấn đề phân định biên giới giữa hai nước. Ông Sam Rainsy luôn cho rằng rằng trong quá trình phân định biên giới, Việt Nam đã lấn nhiều đất đai của Campuchia.
Tiến sĩ Trần Công Trục, người hiểu rõ vấn đề này nói với chúng tôi :
"Trong quá trình vận động bầu cử thì rõ ràng là đảng của ông Sam Rainsy dùng vấn đề biên giới để đả kích đảng CPP, mà trong đảng đó ông Hun Sen giữ vai trò quan trọng, để hạ uy tín. Đây cũng là một thủ thuật chính trị thôi. Ví dụ như bản đồ chẳng hạn, họ tìm cách đưa ra bản đồ nhưng không phải là bản đồ gốc, bị cạo sửa, không đúng. Cách đây một thời gian không lâu thì chính ông Sam Rainsy đã nói rằng thôi không nói chuyện biên giới nữa. Ví dụ như vậy. Tôi nghĩ đây là những thủ thuật của những nhà chính trị cạnh tranh nhau trong chính trường hết sức phức tạp của Campuchia".
Trong hai năm 2015, 2016 có xảy ra những xung đột nhỏ ở biên giới hai nước, trong đó những nghị sĩ của đảng đối lập Cứu nguy dân tộc chỉ trích Việt Nam lấn đất của Campuchia, cũng như chỉ trích đảng CPP là nhân nhượng Việt Nam trong vấn đề biên giới.
Tiến sĩ Trần Công Trục cho biết là hiện nay việc phân định biên giới trên đất liền giữa hai nước dựa theo các bản đồ của người Pháp để lại, và việc cắm mốc biên giới đã hoàn thành 90%, phần còn lại chỉ là vấn đề kỹ thuật.
Tuy nhiên ông cho biết là việc phân định biên giới trên biển vẫn chưa đạt được nguyên tắc chung, vì phía Campuchia muốn sử dụng đường phân định do toàn quyền Pháp Jules Brévié thời Đông Dương thuộc địa để lại. Phía Việt Nam lại muốn xác định biên giới trên biển dựa theo Công ước Quốc tế về Luật biển năm 1982.
Tiến sĩ Trần Công Trục dự đoán cách ứng xử vấn đề biên giới của Campuchia nếu như ông Sam Rainsy của phía đối lập nắm được chính quyền :
"Nếu như ông ấy được nhân dân Campuchia tín nhiệm, nếu ông ấy vì đất nước Campuchia, vì mối quan hệ hữu nghị với Việt Nam cho sự ổn định của đất nước Chùa tháp, thì tôi nghĩ rằng ông ấy cũng phải theo lập trường khách quan như các chính thể khác đã làm. Tôi nghĩ là như vậy, và tôi tin rằng nếu như người Việt Nam vẫn giữ lập trường đúng đắn như từ trước đến nay đã làm, tránh đi sự áp đặt lợi dụng, mà phải thực sự khách quan, thì chắc chắn tôi tin rằng công việc đó sẽ được giải quyết vì đó là cái việc đầu tiên bất cứ một nhà nước nào cũng cần quan tâm giải quyết xử lý, mới tạo được sự phát triển ổn định cho đất nước đó".
Cùng quan điểm với ông Trần Công Trục, tác giả Vannarith Chheang hiện làm việc tại Viện nghiên cứu Đông Nam Á ở Singapore cho rằng Campuchia không thể có được hòa bình và phát triển nếu không có được quan hệ tốt với một lân bang trực tiếp và đang phát triển mạnh là Việt Nam. Tác giả kêu gọi các đảng chính trị Campuchia không nên sử dụng Việt Nam như một con bài chính trị trong cuộc đấu tranh giành quyền lực với nhau.
Kính Hòa, phóng viên RFA
