Hiện tượng lạ
Có một hiện tượng lạ là trong cả hai báo cáo phô trương thành tích kinh tế và hoạt động ngành ngân hàng năm 2018 của Thủ tướng "Cờ Lờ Mờ Vờ" và Thống đốc Lê Minh Hưng, đã không hề phát ra con số cụ thể nào về quỹ dự trữ ngoại hối, dù vào giữa năm 2018 quỹ này còn được khoa trương là đã đạt đến mức kỷ lục khoảng 63 tỷ USD.
Dự trữ ngoại hối thực của Việt Nam còn bao nhiêu ? (Hình minh họa : Getty Images)
Vậy thực chất quỹ dự trữ ngoại hối hiện thời là bao nhiêu ? Hoặc còn lại bao nhiêu sau khi Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước đã phải dùng một phần của quỹ này để đảo nợ nước ngoài, trả nợ nước ngoài, tiêu xài cho ngân sách chi thường xuyên của một đội ngũ công chức viên chức mà có đến "30% không làm gì cả nhưng vẫn lãnh lương", hoặc cho những nhu cầu khẩn thiết khác, kể cả chi phí quốc phòng mua vũ khí của Ấn Độ, Israel, Mỹ… để đối phó với nguy cơ Trung Quốc ?
Tại tổ chức Hội nghị Triển khai Nhiệm vụ Ngân hàng năm 2019 được tổ chức vào ngày 9 tháng Giêng, 2019, ông Lê Minh Hưng cho biết trong năm 2018 Ngân hàng Nhà nước đã mua ròng trên 6 tỷ USD để tăng dự trữ ngoại hối.
Như vậy, số đô la mua ròng của Ngân hàng Nhà nước trong năm 2018 là thấp hơn đáng kể so với lượng mua ròng được Ngân hàng Nhà nước báo cáo trong hai năm trước – 2017 và 2016, với khoảng từ 10 đến 12 tỷ USD mỗi năm.
Hiện tượng Ngân hàng Nhà nước bị giảm số mua đô la trong năm 2018 từ các ngân hàng thương mại cổ phần và thị trường tự do, cộng hưởng hiện tượng giới quan chức nhà nước không dám nêu cụ thể lượng ngoại tệ của quỹ dự trữ ngoại hối cho thấy lượng đô la trôi nổi không còn nhiều như trước và đang có khuynh hướng xuống thấp hơn cứ sau mỗi năm.
Thành tích gần nhất và lớn nhất của Quỹ Dự trữ Ngoại hối – được công bố bởi Ngân hàng Nhà Nước vào giữa năm 2018 – là đã tích góp được hơn 60 tỷ USD, một con số lớn chưa từng thấy trong lịch sử quỹ này.
Nhưng lại chẳng có gì đáng khoe khoang thành tích "dự trữ ngoại hối của Việt Nam đã trên 60 tỷ USD". Bởi cho tới nay, con số tổng này chẳng mang một ý nghĩa gì về thực chất khi Ngân Hàng Nhà Nước vẫn bưng bít hoàn toàn các phần cấu thành của nó gồm tiền mặt bằng đô la và các ngoại tệ mạnh khác, vàng, trái phiếu mua của chính phủ Mỹ…
Trong khi đó, thông tin từ Mỹ cho biết có đến 1/3 trong kho dự trữ ngoại hối của Việt Nam nằm dưới dạng trái phiếu mà chính phủ Việt Nam mua của chính phủ Mỹ, tức dự trữ ngoại hối thực của Việt Nam – ngay cả nếu đúng là con số hơn 60 tỷ USD như Ngân hàng Nhà nước công bố – chỉ còn 2/3 của con số đó.
Nhưng cho dù dự trữ ngoại hối thực của Việt Nam có đạt đến 60 tỷ USD tiền mặt chăng nữa, con số này mới chỉ đáp ứng cho khoảng 3 tháng nhập khẩu – mức tối thiểu phải thỏa mãn theo quy định quốc tế, trong khi Việt Nam còn phải dùng dự trữ ngoại hối để trả nợ nước ngoài và cho ngân sách vay mượn nhằm bù đắp "khó khăn túi thủng…".
Những đồng đô la cuối cùng
Vào thời kỳ Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng và Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Văn Bình, nạn bội chi và vung tiền vô tội vạ đã khiến kho dự trữ ngoại hối cạn đi nhanh chóng, chỉ còn khoảng 30 tỷ USD theo báo cáo.
Đến thời thủ tướng mới là Nguyễn Xuân Phúc và thống đốc mới là Lê Minh Hưng, Ngân hàng Nhà nước đã có một chiến dịch âm thầm, miệt mài và đầy thủ đoạn để tung ra một núi tiền đồng nhằm gom tích đô la từ hệ thống ngân hàng và đô la trôi nổi ở chợ đen lẫn từ khu vực dân cư, khiến chỉ trong vài năm, kho dự trữ ngoại hối của nhà nước đã được báo cáo tăng gấp đôi và được xem là "thành tích kiến tạo" của chính phủ Nguyễn Xuân Phúc.
Nhưng rất có thể, đó là những đồng đô la cuối cùng mà Ngân hàng Nhà nước có thể vét dễ dàng từ thị trường tự do. Từ tháng Năm và Sáu năm 2018, tình hình vét đô cho Quỹ Dự trữ Ngoại hối đã chậm hẳn lại, để cho đến nay không còn nghe báo cáo thành tích dự trữ ngoại hối tiếp tục tăng phi mã.
Một hiện tượng đồng pha khác củng cố cho kịch bản lượng ngoại tệ trôi nổi giảm sút khá nhiều là lượng kiều hối của "khúc ruột ngàn dặm" chuyển về Việt Nam trong năm 2018 rất có thể đã không thỏa mãn nguyện vọng của Bộ Chính trị đảng muốn "kiều bào ta" gửi đô la về để cống hiến và cầm hơi cho chế độ.
500 tấn vàng trong dân vẫn giống như mỡ treo miệng mèo mà còn lâu hoặc chẳng bao giờ chính quyền "hốt" được". (Hình minh họa : Getty Images)
Kết thúc năm 2018 và rất tương đồng với cái kết của năm 2017, vẫn không có một con số thống kê tổng hợp nào về kiều hối quốc gia được phát hành bởi Tổng cục Thống kê và các cơ quan liên quan, mà chỉ có ước tính khu vực Sài Gòn nhận được khoảng 5 tỷ USD. Nếu tính theo tỷ lệ thông thường là Sài Gòn chiếm khoảng 60% tổng lượng kiều hối về Việt Nam thì số kiều hối thực về Việt Nam trong năm 2018 chỉ vào khoảng từ 8 đến 8,5 tỷ USD – giảm sút nghiêm trọng so với mức kỷ lục 13,2 tỷ USD vào năm 2015.
Dự trữ ngoại hối thực còn bao nhiêu ?
Một lần nữa, trong nhiều lần kể từ năm 2011 đến nay, Chính Phủ Nguyễn Xuân Phúc và hai cơ quan tham mưu là Ngân hàng Nhà nước và Bộ Tài chính phải tính đến việc gom 500 tấn vàng trong dân, mà rất có thể sẽ được quy đổi sang đô la để trả nợ nước ngoài. Cùng lúc, một chuyên gia Ngân hàng Thế giới, không biết lấy thông tin từ đâu, đã "chỉ điểm" cho chính phủ Việt Nam rằng trong dân Việt còn tới 60 tỷ USD nhàn rỗi – hàm ý tha hồ mà vét…
Và một lần nữa, chính phủ, Ngân hàng Nhà nước và hẳn phải nhận được sự đồng thuận rất cao trong "tập thể Bộ Chính trị" có thể đã phải tính đến kế vét đô bằng cách ép dân phải bán đô la cho ngân hàng chứ không được giao dịch trên thị trường tự do, để sau đó các ngân hàng phải bán lại đô la cho Ngân hàng Nhà nước theo "giá nội bộ", để Quỹ Dự trữ Ngoại hối có tiền trả nợ cho nước ngoài vào năm 2018 và những năm sau – có thể lên tới từ 10 đến 15 tỷ USD nợ phải trả mỗi năm.
Hiện nay, con số nợ nước ngoài của Việt Nam (chỉ tính riêng nợ của chính phủ và do chính phủ bảo lãnh mà chưa tính đến số tự vay tự trả của khối doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp tư nhân) đã lên đến $105 tỷ, xấp xỉ 50% GDP…
Hai động thái "vét" vàng và ngoại tệ trên xảy ra trong bối cảnh các nguồn ngoại tệ mạnh từ viện trợ không hoàn lại, viện trợ ODA và kiều hối của "khúc ruột ngàn dặm" đều khá bi đát. Từ năm 2014, chính thể Việt Nam đã không còn nhận được nguồn vốn ODA đáng kể nào, còn từ năm 2018 đã không còn ODA ưu đãi.
Trong khi đó, 500 tấn vàng trong dân vẫn giống như mỡ treo miệng mèo mà còn lâu hoặc chẳng bao giờ "hốt" được". Bởi cho tới nay, vẫn chưa thấy bất kỳ một dấu hiệu nào từ phía Ngân hàng Nhà nước trưng ra sự bảo đảm về việc Ngân hàng Nhà nước phải có những giải pháp thật sự an toàn cho người gửi vàng. Hàng loạt vụ đổ bể ở nhiều ngân hàng và hiện tượng "tiền tiết kiệm bốc hơi" xảy ra trong những năm gần đây đã khiến cho dân chúng mất đi đáng kể niềm tin vào giới ngân hàng. Trong tình thế đó, nhiều người dân thà chôn giấu vàng dưới gầm giường, thay vì gửi vào ngân hàng mà không thể chắc chắn là vàng của mình sẽ "không cánh mà bay".
Xét theo logic bắt buộc phải trả nợ nước ngoài hàng năm của chính phủ Việt Nam, quỹ dự trữ ngoại hối hiện thời không thể "đạt kỷ lục hơn 60 tỷ USD", mà có thể chỉ vào khoảng 30 tỷ USD như cái thời bị giảm nghiêm trọng vào năm 2015 do Việt Nam phải trả nợ nước ngoài đến 20 tỷ USD cho năm đó.
Phạm Chí Dũng
Nguồn : Người Việt, 27/01/2019