Thủ tướng ‘Cờ Lờ Mờ Vờ’ đang đứng trước cơ hội lịch sử để không lặp lại lịch sử thất bại của người tiền nhiệm Nguyễn Tấn Dũng trong mưu đồ ‘tăng quyền cho thủ tướng’ mà sau đó đã phải ngậm ngùi ‘về làm người tử tế’.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tiếp Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc tại Bắc Kinh, 25/4/2019. Photo VTC via Chinhphu.vn
‘Khiêm tốn’ hơn Nguyễn Tấn Dũng
Chỉ ít ngày sau cú đổ bệnh thình lình như bị trời giáng của ‘Tổng tịch’ Nguyễn Phú Trọng ngay tại vùng ‘căn cứ địa cách mạng gia tộc Nguyễn Tấn Dũng’ vào ngày 14/4/2019, không biết vô tình hay hữu ý, chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã làm tờ trình cho Ủy ban Thường vụ quốc hội về ‘tăng quyền cho thủ tướng’ dựa theo Luật Tổ chức cán bộ chính phủ.
Bộ trưởng Bộ Nội vụ Lê Vĩnh Tân - được xem là ‘người tâm phúc’ của Nguyễn Xuân Phúc, đã phát ra tờ trình dự án luật của Chính phủ đề nghị bổ sung thêm một số quyền cho Thủ tướng : Thủ tướng có quyền quyết định tổng biên chế công vụ trong cơ quan, tổ chức hành chính từ T.Ư đến địa phương ; Thủ tướng cũng sẽ có quyền thực hiện phân cấp và ủy quyền về quản lý công chức, viên chức trong cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp công lập đối với những nội dung thuộc thẩm quyền.
Ngoài ra, dự thảo đề nghị bổ sung thẩm quyền của Thủ tướng trong việc quyết định thành lập, sáp nhập, giải thể các cơ quan, tổ chức hành chính khác thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện theo quy định của pháp luật. Đồng thời, Thủ tướng cũng sẽ có thêm quyền quyết định thực hiện thí điểm những mô hình mới về tổ chức bộ máy của bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, chính quyền địa phương cấp tỉnh, cấp huyện.
Khách quan mà nói, những nội dung ‘tăng quyền cho thủ tướng’ vào lần này do Thủ tướng Phúc đề nghị là ít hơn, khiêm tốn hơn và bớt ‘nhạy cảm’ hơn hẳn những gì Nguyễn Tấn Dũng đòi cũng về ‘tăng quyền cho thủ tướng’ - được đưa ra Quốc hội vào cuối năm 2014, đầu năm 2015.
Nguyễn Tấn Dũng đòi gì ?
"Một là, trong thời gian Quốc Hội không họp, trình chủ tịch nước quyết định tạm đình chỉ công tác của phó thủ tướng, bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ tại khoản 3 Điều 24.
Hai là, giao quyền bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ trong trường hợp khuyết bộ trưởng hoặc thủ trưởng cơ quan ngang bộ trong khi chờ Quốc Hội phê chuẩn và chủ tịch nước bổ nhiệm tại khoản 5 Điều 24.
Ba là, tạm thời giao quyền chủ tịch ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương trong trường hợp chưa bầu được chủ tịch ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương tại Khoản 6 Điều 24.
Bốn là, quyết định và chỉ đạo thực hiện các biện pháp cụ thể cần thiết để thi hành lệnh tổng động viên hoặc động viên cục bộ, lệnh ban bố tình trạng khẩn cấp và các biện pháp cần thiết khác để bảo vệ tổ quốc, bảo đảm tính mạng, tài sản của nhân dân tại Khoản 6 Điều 24. Bởi vì, trường hợp các biện pháp này hạn chế quyền con người, quyền công dân thì phải thực hiện theo đúng quy định tại Điều 14 Hiến Pháp mà không thể quy định chung thẩm quyền này cho thủ tướng chính phủ như quy định của dự thảo luật".
Đó là những nội dung mà tờ trình của chính phủ yêu cầu Quốc hội ‘gật’, khi Đại hội 12 của đảng cầm quyền chỉ còn hơn một năm nữa sẽ diễn ra.
Khi đó, Nguyễn Tấn Dũng có vẻ đã chuẩn bị tâm trạng cho một bước đại thắng nữa, sau khi Hội Nghị Trung Ương 10 vào tháng Giêng năm 2015 đã kết thúc với kết quả bỏ phiếu tín nhiệm thăm dò ‘uy tín tổng bí thư’ rất thuận lợi cho ông ta - Dũng đứng đầu bảng tổng sắp, trong khi Tổng bí thư Trọng chỉ lót chót thứ 8, theo nhiều nguồn tin không chính thức nhưng cho tới nay vẫn không bị bất kỳ cơ quan ‘có trách nhiệm’ nào của đảng và chính phủ cải chính hay bác bỏ.
Nhưng điều mà quan chức thủ tướng đang tự cổ súy cho mình bằng ngọn cờ ‘chính phủ kiến tạo hành động’ khi đó, dù chẳng có bất kỳ cơ sở lý thuyết lẫn thực tế nào chứng minh cho cái mô hình ngọn cờ đó là có tính thành tâm và thực chứng, đã vấp phải một cuộc lật đổ ngay tại nghị trường - nơi mà Dũng dường như vẫn thật chủ quan cho rằng Nguyễn Phú Trọng và chủ tịch quốc hội thời điểm đó là Nguyễn Sinh Hùng không thể có cơ hội để đảo ngược tình thế trước khi Đại hội 12 của đảng diễn ra vào đầu năm 2016.
Phiên họp đầu tiên của Ủy Ban Thường Vụ Quốc Hội trong tháng Giêng năm 2015 đã tiếp biến bằng kết quả "Đề nghị cân nhắc 4 quyền hạn của thủ tướng chính phủ" - theo cách rút tít nhẹ nhàng nhất mà một số tờ báo trong nước đưa tin, hoặc có báo mô tả bộc trực hơn "không thêm quyền cho thủ tướng".
Người chủ trì đề nghị "cân nhắc" trên lại là Phan Trung Lý, chủ nhiệm Ủy Ban Pháp Luật Quốc Hội, một nhân vật được cho là "cánh tay phải" của Chủ Tịch Quốc Hội Nguyễn Sinh Hùng và đã có ít nhất mối "duyên nợ" với Thủ Tướng Dũng từ phiên họp Ủy Ban Thường Vụ Quốc Hội lần trước.
Kết quả là đề xuất của chính phủ Nguyễn Tấn Dũng về ‘tăng 4 quyền cho thủ tướng’ đã chỉ nhận được tiếng vỗ tay rất thưa vắng của giới đại biểu quốc hội, mà trong thực tế là Dũng đã thất bại cay đắng.
Không những thế, liên minh Nguyễn Phú Trọng - Nguyễn Sinh Hùng còn chặt đứt ý đồ ‘thống lĩnh lực lượng vũ trang’ của Nguyễn Tấn Dũng.
Nguyễn Kim Khoa - chủ nhiệm Ủy Ban quốc phòng An Ninh của Quốc Hội dẫn ra Ðiều 17 trong dự thảo Luật Tổ Chức Chính Phủ (sửa đổi) quy định về nhiệm vụ và quyền hạn của chính phủ trong quản lý về quốc phòng và cho rằng phải thận trọng với quy định này, vì hiến pháp không nói chính phủ xây dựng quân đội nhân dân.
Nói cách khác, Thủ tướng Dũng không được quyền "nắm" hoặc chỉ đạo trực tiếp Bộ quốc phòng liên quan đến những nhiệm vụ đặc biệt của quốc gia, đặc biệt là "tình trạng khẩn cấp".
Không những không thành công với mưu đồ ‘độc lập với đảng’, ý đồ ‘vũ trang hóa’ của Nguyễn Tấn Dũng còn bị các đối thủ bên đảng nắm thóp và vô hiệu hóa. Thất bại nặng nề và bẽ mặt này mang tính báo trước về số phận của Nguyễn Tấn Dũng khi ông ta bị đá khỏi vũ đài chính trị chưa đầy một năm sau đó.
Còn bây giờ là Nguyễn Xuân Phúc ?
Khoảng trống quyền lực mà bệnh nhân Nguyễn Phú Trọng đang để lộ ra là quá lớn : có đến hai cái ghế không có người ngồi ở Văn phòng tổng bí thư và Văn phòng chủ tịch nước. Nhiều khả năng quyền lực của ông Trọng sẽ được chuyển giao theo cách về bên đảng, Trần Quốc Vượng - với vai trò là ‘phó tổng bí thư’ - sẽ dần đảm trách phần hành của tổng bí thư ; còn phó chủ tịch nước là Đặng Thị Ngọc Thịnh sẽ dần đảm trách việc tiếp khác quốc tế và những phần việc của chủ tịch nước để lại, trước khi tiến thêm một bước mới trên quan điểm ‘nước không thể một ngày thiếu vua’.
Nếu đến một lúc nào đó Nguyễn Phú Trọng không chỉ có ý định mà còn buộc phải tự nguyện nhường lại cái ghế tổng bí thư cho người khác, hai ứng cử viên hàng đầu đã hoặc được sắp sẵn, hoặc cố ngoi lên vị trí sắp sẵn đó : Trần Quốc Vượng và Nguyễn Xuân Phúc.
Nhưng ngay trước mắt, một kịch bản gần nhất và dễ xảy ra nhất là một khi Ban Bảo vệ và Chăm sóc sức khỏe trung ương xác định bệnh tình của Nguyễn Phú Trọng không còn đủ khả năng ‘cống hiến lâu dài’, sẽ xuất hiện những động thái trong đảng về vận động cho quá trình chuyển giao quyền lực dần dần.
Không phải loại ngạo mạn đến mức chỉ nhìn xuống mà không thèm nhìn lên như Nguyễn Tấn Dũng, Nguyễn Xuân Phúc tỏ ra là người biết thân biết phận, biết nhìn ngó xung quanh và khôn khéo hơn, với bước chân nhích lên từng chút và chờ đợi những cơ hội mới.
Cơ hội ấy đang đến, thậm chí lộ ra bất thần và vượt quá mong đợi.
Nếu trong tương lai Nguyễn Phú Trọng không thể đủ sức khỏe để ‘cống hiến lâu dài cho cách mạng’, khuynh hướng chuyển giao quyền lực cho các khối đảng, lập pháp, hành pháp và gia tăng quyền lực trong từng khối sẽ hiện ra một cách tất yếu.
Phúc, cũng bởi thế, sẽ tràn đầy cơ hội ‘tăng quyền cho thủ tướng’ - nhưng không chỉ dừng ở mặt quyết định cơ cấu tổ chức mà còn phải đạt được quyền lực quyết định về nhân sự cấp bộ trưởng theo cách mà các nước phương Tây vẫn hành xử, cùng lúc hạn chế đến mức tối thiểu sự can thiệp của khối đảng về nhân sự chính phủ và ‘cái gì cũng phải có ý kiến đảng và do đảng quyết định’.
‘Tăng quyền cho thủ tướng’ đã từng là một bài tính khôn nhưng chưa đủ ngoan của Nguyễn Tấn Dũng, nhằm nắm gáy ít ra ba chục ủy viên trung ương cấp bộ trưởng, thứ trưởng để phục vụ cho mục tiêu lấy phiếu ủng hộ tại đại hội 12. Còn nếu Nguyễn Xuân Phúc chứng tỏ rằng ông ta sẽ thành công hơn kẻ tiền nhiệm, ‘tăng quyền cho thủ tướng’ về thực chất sẽ là cầu nối để Phúc vươn tới vị trí tổng bí thư, thay cho Trọng, và biết đâu đấy còn ngồi luôn cả ghế chủ tịch nước như lý tưởng ‘hai trong một’.
Phạm Chí Dũng
Nguồn : VOA, 02/05/2019