Thông Luận

Cơ quan ngôn luận của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên

Published in

Diễn đàn

11/05/2019

Thấy gì sau 100 năm Phong trào Ngũ Tứ, 30 năm biến cố Thiên An Môn ?

Phạm Phú Khải

Để có tư tưởng tự do

Phạm Phú Khải, VOA, 11/05/2019

Đọc lch s Trung Quc, nht là t các biến c đưa đến Phong trào Ngũ T cách đây đúng 100 năm, ri s hình thành Đảng Cộng sản Trung Quốc, ri đến thi đi Mao Trch Đông và gn nht là thi đi Tp Cn Bình, chúng ta thy gì ?

tudo1

Quảng trường Thiên An Môn năm 1989 : Người đp xe kéo cùng người bên đường đưa người b thương đi bnh vin sau khi quân đội Trung Quc bắn giết.

Thấy mt nn văn hóa chính trị vn mang tính đc tài toàn tr xuyên sut. 100 năm nhìn li, Trung Quc tt nhiên đã thay đi sâu sc, như mi quc gia khác trên toàn thế gii. Trung Quc đã tr thành mt cường quc vi nn kinh tế và quân s ch sau Hoa Kỳ, và có kh năng qua mt đ trở thành siêu cường kinh tế trong mt hai thp niên ti. Nhưng bn cht văn hóa chính tr ca Trung Hoa vn không thay đi bao nhiêu. Đó là mt văn hóa chính tr không chp nhn quyn con người, quyn t do cá nhân. Các nếp suy nghĩ, nếp sng, truyn thng và các thang giá trị hàng ngàn năm trước vn còn nh hưởng, không d gì mt đi, mc du được tiếp cn vi các ngun văn minh khác nhau. nh hưởng ca Khng/Nho giáo như vn ăn sâu vào tâm khm, vào trong máu ca h. Hin nhiên Khng giáo s còn tiếp tc nh hưởng hôm nay và trong thi gian ti, nht là khi nó nm trong mt sách lược mà chế đ cai tr hôm nay xem như là mt trong các hp đ ngh đ khai dng.

các nước Nht Bn, Hàn Quc, Đài Loan và Singapore (và rt tiếc, Vit Nam Cng Hòa) thì vào nhng lúc ban đầu, các th chế dân ch vn mang đm các nét đc tài hoc/và gia đình tr, vn còn chu nhiu nh hưởng ca Khng giáo, mc du các cơ chế dân ch cơ bn đã được hình thành. Nhưng nh có nn tng dân ch này, trong đó có tam quyn phân lp, có nn pháp quyn, vi các quyn t do ngôn lun, báo chí, lp hi và bu c, các sinh hot xã hi dân s vn đa dng nên có cơ hi phát huy mnh m. S tăng trưởng kinh tế và s hình thành mt giai cp trung lưu vng sau mt thi gian đã giúp cho người dân hiu rõ li ích và quyn hn ca mình, và sn sàng đu tranh đ bo v nó. Nói chung dân trí, dân khí và dân sinh, nói theo ngôn ng ca c Phan Châu Trinh, đã là nn tng đ chuyn hóa xã hi t văn hóa chính tr phong kiến, bo th, đc tài sang văn hóa đa nguyên, cấp tiến và dân ch qua tiến trình tim tiến nhưng n vng. Trên hết, nh có nn tng cơ bn nên s vn đng và đu tranh trong các xã hi này không bao gi ngng ngh, ngay c ngày hôm nay, đ ngày mt tiến b hơn, bình đng hơn, và công bng hơn. Chính vì thế mà các quyn con người, quyn cá nhân và riêng tư, sau mt thi gian, đã dn dn đi vào lĩnh vc văn hóa xã hi, văn hóa kinh tế và văn hóa chính tr ti các nước này (Singapore tuy giàu có nhưng vn chưa được dân ch như các quc gia kia).

Trong khi đó, tại Trung Quc, truyn thng chính tr xưa nay là không h chp nhn ch nghĩa cá nhân, và không chp nhn cá nhân đng trên tp th, mc du trên thc tế thì trong sut chiu dài lch s ca h luôn có mt vài cá nhân đng trên đu trên c hàng trăm triệu đến c t người khác. Đó là điu mâu thun ca nn văn hóa chính tr còn mang nng tư tưởng Khng giáo này. Trong khi đó, trung đim ca nn dân ch cp tiến là ch nghĩa cá nhân ; nhưng không h có s cai tr đc tài, tàn ác như đã xy ra Trung Quốc hay Vit Nam, mà tt c đu phi được người dân tín nhim đ lãnh đo đt nước cho đến khi nào hết thi hn cho phép trong hiến pháp, hoc không còn được người dân tín nhim na.

Các ý niệm ph quát v nhân quyn thì được gii cm quyn Trung Quc xem là du nhp ca Tây phương, là đc hi cho s phát trin và cho s hòa hp dân tc. Trong khi đó, ch nghĩa Mác – Lê, cũng t Tây phương không kém, thì không h được xem như thế ! Rt tiếc, nhng người lãnh đo ban đu ca Phong trào Ngũ T li đi chọn chủ nghĩa Mác Lê ch đo cho cuc đu tranh cu ly Trung Hoa ca h. Nghĩa là h ý thc chn ch nghĩa cng sn bao bc ch nghĩa quc gia. Tht ra nhng người cng sn quc tế mi nơi đu mang hai ý thc h song song : va cng sn va quc gia. Hai ý thức h này tuy mâu thun nhưng trên thc tế thì không. Mao Trch Đông, H Chí Minh, Fidel Castro hay gia đình ba giòng h Kim ti Bc Hàn v.v… xưa nay đu có c hai. H đu s dng ch nghĩa Mác Lê như là công c tư tưởng vì có l tin rng nó gii quyết được bài toán quc gia ca mình. Lê Nin hay Stalin cũng dùng nó đ cu ly Nga và phát trin Nga thành Liên Bang Xô Viết nhưng mc tiêu là cho dân tc Nga là chính. Tt nhiên trên b mt h phi chng t là người cng sn quc tế chân thành v mt ý thc h, nhưng các vn đ chính tr quc gia và đa phương vn là ưu tiên trong các chính sách quc gia hay hành đng ca h.

Nhưng ch nghĩa Mác - Lê, tt nht, cũng ch là mt nn dân ch tp trung đi vi cơ chế đc đng ca h (trong ni b), và t nht, là sự sùng bái cá nhân (lên toàn dân tc) hu như mi nơi nó dung np. Stalin, Mao, H, Kim (x3), Castro, Pol Pot v.v… nm mi quyn sinh sát trong tay. Khi không có nhng cá nhân mnh m này thì lúc đó tp th s lãnh đo. Tp th lãnh đo nhưng không ai chịu trách nhiệm gì c, nht là đi vi các chính sách và quyết đnh sai lm ca mình. Mi nơi có ch nghĩa này du nhp đu tr nên hư hng ln là vì lm k bòn rút phá hoi nhưng ít người, nếu không phi là cn tr nhng người, mun đóng góp xây dng.

Tóm lại, văn hóa chính trị Trung Hoa ngàn xưa đến nay vn ch yếu phong kiến và đc tài, ri du nhp và kết hp thêm vi ch nghĩa Mác Lê mt cách trit đ. Vn có nhng người yêu chung và thao thc các tư tưởng chính tr dân ch cp tiến, nhưng h vn là thiu số và không nm thc quyn, nên sau đó b loi tr, đàn áp thng tay, như biến c Thiên An Môn. Thế h tr ngày nay thì b bưng bít và tuyên truyn qua truyn thông và chính sách giáo dc yêu nước. Cho nên hu qu ngày nay là thế. Trung Quc đã liên tc phát triển v kinh tế và nhiu lĩnh vc khác, ngoi tr dân ch hóa chính tr. Và cái giá người Trung Quc phi tr là ông Tp, và nhng cá nhân mnh m khác sau ông, s làm Ch tch vô hn đnh, mà như thế thì s chuyn giao quyn lc v sau này có nguy cơ bất n, các quyn dân s và chính tr thì b gt qua mt bên, và nhân quyn nói chung b chà đp thng tay.

Các tư tưởng và hot đng chính tr ti Trung Quc luôn có nhng tác đng mnh m lên gii trí thc và hot đng Vit Nam xưa và nay. Vào thi đim gần 100 năm trước, ch nghĩa Tam Dân và trào lưu Quc Dân Đng ca Tôn Trung Sơn, cũng như các tư tưởng và hot đng ca Đ Tam và Đ T Quc Tế ti Trung Quc và các trào lưu xã hi ch nghĩa, đã có nhng tác đng sâu sc lên gii trí thc và gii hot đng ti Vit Nam, c phía quc gia ln cng sn. Mãi cho đến hôm nay, rt tiếc nhà cm quyn cng sn Vit Nam thay vì hc hi nhng cái hay cái mi và khoa hc ca các nn văn minh tiến b thì h vn dò dm theo con đường ca nhà cm quyn cng sn Trung Quốc.

Cách đây hai tuần, tôi có trao đi vi mt bn tr, mt nhà hot đng, t Vit Nam. Bn y có kiến thc, lý lun và lp trường vng, và tt nhiên có tư duy bài Trung Quc mnh m. Bn có gi tôi bài viết dùng lch s đ phân tích hướng đi ca mình và hỏi tôi nghĩ gì. Bài viết trích dn các nhân vt lch s Trung Quc khá nhiu. Đc xong thy va bun va thương cho bn tr. Tôi hi bn ti sao không vin dn các nhân vt trong lch s Vit Nam hay thế gii, đâu phi khan hiếm gì, mà còn xác thc hơn, bởi vì các cun s Trung Quc, k c Tam Quc Chí, đu mang rt nhiu tính hư cu trong đó. Bn nói "Vâng, em vn biết thế anh , nhưng em vn chưa biết làm sao xóa sch tư duy này ! Chc cn vài thế h, nếu ý thc".

Con đường thoát Trung Cng, nghĩa là thoát Trung Quốc ln Cng Sn, là phi có mt tư duy/tưởng mi. Mun đc lp t do tht s thì phi dt khoát vi tư duy l thuc, vi các tư tưởng đã xiết c dân tc Vit Nam bao ngàn năm qua. Trung Quc đã đô h Vit Nam c ngàn năm, nên các tư tưởng văn hóa chính trị ca h đã ăn sâu vào tim thc người Vit. Mt người ch có th nhn ra được điu này khi đng bên ngoài nhìn vào, được trang b bng nhng tư duy và lăng kính khác, hoc có được ý thc t giác và phn ánh cao đ.

Bao nhiêu người tr Vit Nam lớn lên ti hi ngoi thuc thế h th hai hay th ba có th phát trin được nhng đc tính cao quý như bao nhiêu người khác trong xã hi văn minh mà h đang sng : t tin, t tôn, công bng, cam kết, trách nhim, đo đc, liêm chính, chăm ch, nhn ni v.v… Họ có biết v tư tưởng hay lch s chính tr Trung Hoa hay không không quan trng, và nó cũng không thay đi bao nhiêu tài năng và kh năng lãnh đo ca h. Tt nhiên hiu v lch s Vit Nam, Trung Quc, hay thế gii đu rt cn thiết đ mi người t rút ra bài học cho chính mình, nht là trong vai trò lãnh đo. Nhưng nh nn giáo dc nhân bn, toàn din v con người, và nh s đ cao n lc, chăm ch, kiên trì, và không s tht bi, nên bt c nơi nào và trong bt c hoàn cnh nào nhng người có tri thức, tư duy và k năng này cũng thành công (ngoi l là chế đ đc tài).

Nói cách khác, con đường đ xóa b xing xích, đ thoát Trung thoát Cng, đ có được đc lp, t do và t ch cho mi người, ch không phi cho bt c chế đ chính tr nào, là đu tiên phải ý thc được các tư duy l thuc đã ăn sâu vào tâm khm ca mi người, và sau đó n lc đi tìm hiu con đường dân ch cp tiến (liberal democracy) mà Hoa Kỳ và các nn dân ch Tây phương đã đi qua. Nó thích hp cho mi dân tc khát khao t do vì nó đứng trên nn tng ca cá nhân đ cùng nhau có tinh thn trách nhim xây dng xã hi, đt nước, thay vì b mt tp th ngu dt kim hãm mi s phát trin ca nhng tài năng dân tc. Nó cũng không h là ch nghĩa lai căng du nhp ct đ phá hoi nn văn hóa và truyền thng dân tc như b tuyên truyn. Nhưng cái mà nó s phá là nhng cá nhân và chế đ đc tài mun tiếp tc cưỡi lên đu lên c người dân dưới các chiêu bài dân túy m dân.

Chúng ta có thể hc hi trc tiếp t các bài hc dân ch hóa thành công ca các dân tc khát khao t do trên thế gii, không cn phi đi qua bt c trung gian nào. Đó là điu mà người dân Vit Nam, Trung Quc, hay bt c dân tc nào, mun được t do cũng phi làm. 100 năm, năm thế h vi bao nhiêu đng cay ti nhc, hy vng giúp chúng ta nhìn thấy được bài hc và con đường phi đi và n lc cn phi b ra đ đt được mc tiêu. Thế h thanh niên sinh viên thường có lý tưởng và mun dn thân trong mi thi đi. Và h đang có du hiu chuyn mình như thế ti Vit Nam. H s làm nên lịch s nếu được s thương yêu, tín nhim và h tr bng ngun lc trí tu và phương tin.

Phạm Phú Khải

Nguồn : VOA, 11/05/2019

*****************

100 năm : bình mới rượu cũ ?

Phạm Phú Khải, VOA, 10/05/2019

Ngày 4 tháng Sáu năm nay đánh dấu 30 năm k nim biến c Thiên An Môn. Nhà cm quyn Trung Quc chc chn đã có kế hoch đ đi phó vi mi t chc hay cá nhân nào dám công khai tưởng nim biến c này, điu mà h đã tng làm trong sut 29 năm qua.

thienamon1

Ngày 4 tháng Sáu năm nay đánh dấu 30 năm k nim biến c Thiên An Môn.

Nhưng một biến c lch s có th nói là trng đi hơn, gây nhiu tranh cãi hơn, có liên h mt thiết đến biến c Thiên An Môn 4/6/1989, đã xy ra và tiếp tc nh hưởng lên tư duy ca bao nhiêu thế h Trung Quc trong sut 100 năm qua, là biến c 4/5 (Wusi, May Fourth, tức năm bn, hay ngũ t), năm 1919. Biến c này sau này có tên là Phong trào Ngũ Tứ  (May Fourth Movement ). Phong trào này đã đánh thức toàn xã hi Trung Quc, hay nói đúng hơn, thc tnh gii tinh hoa Trung Hoa trước và t đó lan rng ra toàn xã hi, và dn đến s hình thành Đảng Cộng sản Trung Quốc không lâu sau đó.

Nhân dịp k nim năm nay, ông Tập Cn Bình kêu gọi  giới tr Trung Quc hôm nay phi yêu t quc, vâng li và làm theo Đng. Ông Tp cũng khuyến khích họ hc hi Phong trào Ngũ T, và không quên nhn mnh rng nhng ai không yêu nước, và nhng ai gian di và phn bi li t quc, là mt s ô nhc trong mt ca đt nước và thế gii.

Tuy thế, ti sao Tp Cn Bình nói riêng, Đảng Cộng sản Trung Quốc nói chung, vn t ra e ngại và dè dặt trong vic t chc ăn mng l ra là ngày tái sinh, hay phc hi, hay ngày mà phong trào mun khng đnh li ch quyn, quyn t quyết và t hào Hán tc ?

Đó là vì tính phức tp và mâu thun ca biến c lch s này. Bi qua biến c này, nhng người am hiu lch s trung thc, không phi lch s b bóp méo hay viết li bi Đảng Cộng sản Trung Quốc, nhìn thy được xuyên sut s di trá và phn bi ca nhà nước Trung Quc hin nay, cũng như by thp niên qua.

Theo nhà văn/báo Dan Xin Huang và sử gia Jeffrey N. Wasserstrom, thì 100 về trước, vào ti đêm ngày 3 tháng Năm 1919, một nhóm sinh viên t tp li trong mt ging đường vng trong trường đi hc Bc Kinh. Thế Chiến I chm dt na năm v trước, nên mt hi ngh gia các phe đng minh thng cuc hp ti Versailles đ đàm phán v mt hip ước hòa bình. Trung Quc là một thành viên ca phe đng minh nhưng cm thy mình đã b "phn bi" vì Anh, Pháp và Hoa Kỳ đã quyết đnh dành phn lãnh th đang được tranh chp vi Nht, tnh Shandong, v phía Nht, không có tiếng nói ca Trung Quc trong quyết đnh này. Thông tin v quyết đnh này đã đến Trung Quc sáng ngày 2 tháng Năm 1919. S s nhc này và mi quan ngi cho s tn vong ca quc gia này đã đưa đến cuc biu tình tun hành vào ngày 4 tháng Năm đ "Cu nước Trung Quc". Cu Trung Quc tr thành điu quan trng nht trong trí óc của tng lp ưu tú và có hc thi đó.

Ba ngàn sinh viên từ nhiu trường đi hc khác nhau tun hành đến qung trường Thiên An Môn đ phn đi kết qu tồi tệ ca Hip ước Versailles. Mt s b đánh đp, bt b, làm cho cuc biu tình lan rng sang nhiu thành ph khác, nhưng sau khi cuc tng đình công được kêu gi, các sinh viên này được tr t do. Biến c này làm thc tnh mi tng lp Trung Quc đã ng quên bấy lâu nay, v văn hóa ln chính tr, và tr thành biu tượng ca s ra đi mt nước Trung Quc hin đi. K t đó, biến c này là s nhc nh sâu sc và đáng k v các lung tư tưởng chính tr đa nguyên, mt thi "trăm hoa đua n" ca s m rng cp tiến, mà được các s gia ví như là "Khai sáng Trung Hoa". Nó được xem như cái nôi ca tng lp trí thc mi, s hình thành ch nghĩa dân tc, và s m rng ra bên ngoài.

Theo Dan Xin Huang thì thật ra, các ht mm đưa đến biến c này đã xy ra mt thp niên về trước. Đu thế k 20, mt thế h nhà văn và hc gi được đào to ti Nht và Tây phương đã ra nước ngoài tìm các thiết b mi đ ci cách nước nhà. Đu thp niên 1910, khi tr v nước, h đã thiết lp hàng trăm nht ký và tp chí và đt hu như mi tên gọi đính kèm vi ch mi, t Văn hc Ngh thut Mi, đến Thanh niên Mi v.v… Cái gì cũng mi. H to thành mt Phong trào Văn hóa Mi. Nh s chun b v tư duy, tư tưởng mi, văn hóa mi này, mà sinh viên mi châm ngòi cho cuc tun hành ngày 4 tháng Năm, và đã phần nào đó thng nht được các khuynh hướng suy nghĩ ri rc, khác nhau thành thng nht theo cái gi là ch nghĩa dân tc. Tuy thế, mc tiêu trong phong trào cũng khác nhau. Có người ch trương vn đng đ có t do chính tr nhiu hơn. Có người tấn công vào di sn Khng giáo như mt h tư tưởng chi phi toàn quc gia. Có người đu tranh chng li ch nghĩa đế quc. Và cũng có xu hướng đ cao "Khoa hc" và "Dân ch". Nhưng tt c đu vì mc tiêu chung : cu ly Trung Hoa.

Từ phong trào yêu nước này, một nhóm sinh viên ti đi hc Bc Kinh nghiên cu ch nghĩa Mác, hay các nhà Mác xít, được đng viên bi cuc Cách mng Nga, đã bt đu phát tán thông tin v đu tranh giai cp và cách mng trên bình din toàn quc. Được s h tr ca Đ Tam Quc Tế, khoảng mt tá nhà mác-xít t tp ti Thượng Hi vào tháng By 1921, đ thành lp Đảng Cộng sản Trung Quốc.

Một trong các đi biu có mt dp này là Mao Trch Đông, người mà trước đó theo xu hướng vô chính ph (anarchism), đ bt đu nghiên cu v ch nghĩa Mác-Lê. Hai người ch cht khác là Chen Duxiu và Li Dazhao, tng lãnh đo cuc biu tình 4/4/1919 trước đó. Tóm li, lch s hình thành Đảng Cộng sản Trung Quốc có ngun gc t Phong trào Ngũ T, mà lch s chính thc ca Đảng Cộng sản Trung Quốc ghi nhn là "đánh thc ý thc dân tc Trung Quốc", và "chun b các điu kin căn bn cho s hình thành Đảng Cộng sản Trung Quốc". Chính tâm thc này đã giúp đưa đến s chiến thng ca phe cng sn đi vi phe quc gia ca Tưởng Gii Thch, hình thành nhà nước Trung Quc dưới s lãnh đo ca Mao Trch Đông vào năm 1949, tức 30 năm sau.

Những cuc th nghim ca Mao sau đó, t cách mng văn hóa, đến chính sách Đi Nhy Vt v.v… vào thp niên 1940 và 1950, đã là thm ha tàn khc mà không cn nói thêm đây. Chưa hết, Mao li tiến hành cuc cách mng văn hóa vô sn vĩ đại khác vào năm 1966 đ ty sch tàn dư ca các thế lc "phn đng", loi tr các lãnh đo hàng đu ca đng và thành viên các gia đình sinh viên, đp tan bn cái cũ h lu : suy nghĩ cũ, truyn thng cũ, thói quen cũ, văn hóa cũ. Trong các cuc cách mng và thanh trừng này, hành triu người là nn nhân, trong đó có c gia đình Tập Cn Bình . Bố ông Tp, Xi Zhongxun (1913–2002) xuýt b giết hi năm 1935, b thanh trng năm 1962, b tra tấn trong cuộc Cách mng Văn hóa, và b cho v hưu năm 1987. Ch (cùng cha khác m) ông Tp b dn vt đến đ phi t t. Chính ông Tp cũng b gi v vùng thôn quê đ lao đng cùng vi nông dân. Vì kh cc quá mà ông đã tìm cách chy trn nhưng đã b bt và bị tr v li ch cũ.

Sau khi Mao Trạch Đông chết năm 1976, Đng Tiu Bình lên nm quyn, đ ra các chính sách ci t sâu rng, và công nhn 4 tháng Năm là "phong trào gii phóng tư tưởng" trong thi đi mi vào năm 1978. K t đó nhng người cp tiến ti Trung Quốc đã đ cao tinh thn 4 tháng Năm là dân ch và khoa hc. H thường xương tp hp ti ti mt nơi trung tâm Bc Kinh, đt tên nó là bc tường dân ch, vào các năm 1978 và 1979, lên án các chính sách trong thi đi ca Mao và cách cai tr đc tài, và kêu gọi ci cách sâu rng. Đến cui năm 1979, đng bt đu lo lng nên bt b các lãnh đo phong trào. Vì không phê bình được đng nên h đi chiến thut sang phê bình các truyn thng xưa như là ngun gc ca nhng th bnh hon ca Trung Quc. Phong trào vẫn tiếp tc phát trin như "cơn st văn hóa". Các sinh viên du hc t Hoa Kỳ và các quc gia Tây phương khác tr v thành lp các nhóm đc sách vi nhau ti trường đi hc Bc Kinh, gi tc là "Beida", cũng như ti nhiu trường đi hc khác. H nghiên cứu hc hi các tư tưởng trào lưu Tây phương như các triết gia Hayek và Heidegger, Nietzsche và Weber. Mt nhà hot đng Wang Dan ph biến bài viết ta đ "4 tháng Tư Mi", và vào tháng Tư năm 1989, bin lun rng "h Đng đã thiết lp các vùng đc biệt để phát trin kinh tế, trường đi hc nên phc v như là đa bàn đc bit đ c võ dân ch hóa chính tr".

Vào ngày 4/5/1989, sinh viên tập trung ti qung trường Thiên An Môn và công b "Tuyên ngôn 4 tháng 5 mi", kêu gi mi người biu tình "mang tinh thần khoa hc và dân ch ca Bn tháng Tư v phía trước". Mt tháng sau, cuc biu tình đã b quân đi các nơi khác gi v và xe tăng đàn áp thô bo. Nhng gì xy ra k t 4/6 đã là lch s mà nhiu người đã biết đến, ngoi tr các thế hệ sinh trưởng sau này do s bưng bít và do nn giáo dc và thông tin dưới s toàn tr ca Đảng Cộng sản Trung Quốc.

Theo Dan Xin Huang thì năm 2019 đánh dấu hàng lot k nim các biến c chính tr : 10 năm k t cuc bo lon ca người Duy Ngô Nhĩ (Uighur) Urumqi ; 20 năm k t s đàn áp Pháp Luân Công ; 60 năm Đc Đt Lai Lt Ma b lưu đy khi Tây Tng ; 30 năm biến c Thiên An Môn ; và 100 năm phong trào Bn tháng Năm. Trpng thi gian qua, chính quyn Tp Cn Bình đã cho cài đt đ loi máy quay phim khp trường đi hc Bc Kinh, xây dựng mng lưới theo dõi báo cáo, xếp đt nhân s thân đng làm ch tch sinh viên. Ngoài ra h tước hết mi ngun đng viên t 4 tháng Năm và làm sch các h ly trước đây đ tr thành các đim nói chuyn cho đng. H thc hin các kho sát trong trường đi hc Bc Kinh đ xem th sinh viên nghĩ gì v lãnh đo "tài tình" như Tp, và phn ng ra sao vi nhn đnh "nn dân ch Tây phương và dân ch đa đng không phù hp vi Trung Quc". Dù vi các bin pháp bo ngược như thế, nhà nước Trung Cng vn không dập tc được ngn la và khát vng ca gii tr. Vn bao nhiêu sinh viên ti đi hc Bc Kinh b giam cm, b bt im lng, và nhiu sinh viên và cu sinh viên ti đây và khp Trung Quc đã đt nhiên biến mt. Điu oái ăm là nhiu người trong s này, kể csáu sinh viên  theo chủ nghĩa mác-xít nhưng h là người phê phán các điu kin lao đng ti Trung Quc, đu tranh cho quyn công nhân, li b giam cầm và biến mt.

Chen Duxiu, Tổng Bí Thư và đng sáng lp viên ca Đảng Cộng sản Trung Quốc, vì tng xung đt vi Mao Trch Đông nên sau đó đã b mt khi chc v này năm 1927. Hai năm sau ông Chen b trc xut khi đng ch vì kêu gi dân ch hơn trong đng. Năm 1942 ông Chen chết ti vùng thôn quê mà chng ai nh đến. Sau khi Mao chết, ông Chen được phc hi như mt biu tượng ca lòng yêu nước. Tuy thế, không phi vì thế mà tin rng ông Chen mun c võ cho nn dân ch kiu Tây phương, dân ch cp tiến. Ông Chen Duxiu và Li Dazhao  đều là đng sáng lp viên ca Đảng Cộng sản Trung Quốc, và đu là nhân vt chính ca Phong trào Ngũ T. Nhưng hai ông không nghiên cu và lĩnh hi các tư tưởng dân ch cp tiến Thi đi Khai sáng bên Tây phương hay cuc cách mng Hoa Kỳ hay mà ch yếu trông ch vào Các Mác đ dn đường.

Jeffrey N. Wasserstrom kết lun rng cui tun qua, các l k nim chính thc đã din ra khp Trung Quc đ đánh du 100 năm tinh thần ca sinh viên năm 1919, dưới s bo tr ca các lãnh đo quc gia mà đi din cho chính sách và giá tr tng b gii sinh viên 100 năm trước đã phn đi. H dường như không nhn ra rng tinh thn đích thc ca Ngũ T vn còn sng mãi.

Còn Dan Xin Huang thì kết lun : "100 năm trước nhng người tr lý tưởng Trung Quc đã sát cánh nhau gióng lên đ đánh đng lương tâm quc gia. Ngày nay, nhng người tha kế h đi din vi s b xóa b (th tiêu)".

Điều kinh hoàng nht qua biến c lch s này có l là sự lường gt, phn bi, trí trá ln nhau, t thế h này sang thế h khác, đ ri chính mt nn nhân như Tp Cn Bình li tr nên th phm khc nghit. Khng giáo và Mao Trch Đông được mang tr li và được đ cao trên bình din quc gia và quc tế. Trong khi hàng chục triu sinh linh vô ti đã là nn nhân ca trò chơi vương quyn đó.

Phạm Phú Khải

Nguồn : VOA, 10/05/2019

Tài liệu tham kho :

Bài này được da trên các bài viết và tài liu chính sau đây :

1. Jiayang Fan, "Xi Jinping Tries to Crash the May Fourth Movement’s Centenary ", The New Yorker, 4 May 2019.

2. Dan Xin Huang, "The Chinese Enlightenment at 100 ", Foreign Affairs, 3 May 2019.

3. Ankit Panda, "The Legacy of China's May Fourth Movement ", The Diplomat, 5 May 2019.

4. Andrew J. Nathan, "Who is Xi ? ", The New York Review of Books, 12 May 2016 Issue.

5. Eduardo Baptista, Yong Xiong and Ben Westcott, "Six Marxist students vanish in China in the lead up to Labor Day ", CNN, 2 May 2019.

6. Jeffrey N. Wasserstrom, "May Fourth, the Day That Changed China ", The New York Times, 3 May 2019.

Quay lại trang chủ
Read 832 times

Viết bình luận

Phải xác tín nội dung bài viết đáp ứng tất cả những yêu cầu của thông tin được đánh dấu bằng ký hiệu (*)