Thông Luận

Cơ quan ngôn luận của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên

Published in

Diễn đàn

12/07/2019

Đà Lạt, ‘mùa Xuân vĩnh cữu’ không có công viên công cộng

Lê Sơn

Du khách Châu Âu đến Đà Lt, ngoài vic cm nhn "hương v Pháp" trong quy hoch đô th, t chc cnh quan và phong cách kiến trúc ca thành ph này, s nhn ra mt thiếu vng quan trng.

dalat1

Sân golf Đồi Cù. (Hình : Lê Sơn)

Nằm trong s mười đô thị trên thế gii được mnh danh là "Thành ph có Mùa Xuân Vĩnh Cu" nh cnh quan min núi thơ mng, khí hu ôn đi d chu và h thc vt phong phú đa dng, tuy nhiên ngày nay, Đà Lt không s hu mt công viên công cng nào.

dalat2

Cổng chính vào Thung Lũng Tình Yêu. (Hình : Lê Sơn)

Trước đó, ra đi t nhu cu ngh dưỡng và phc hi sc khe th cht và tinh thn, nên ngoài khí hu, v đp cnh quan t nhiên có vai trò chính trong vic chn la v trí xây dng và thiết kế các đ án quy hoch cho thành ph này. Đà Lt, như vy trước hết là mđô thị cnh quan miền núiduy nhất Vit Nam, và các không gian xanh t nhiên ln như Đi Cù (sân golf và vườn hoa công cng, 65 ha), khu vValley d’Amour (Thung lũng Tình yêu và hồ Đa Thin, 137 ha) hay Lac des Soupirs (Hồ Than th và trường Võ b Đà Lt, 39 ha)… ra đời cùng thành phố đã góp phn quan trng đnh hình bn sc và giá tr ca đô th này.

Công viên (parc / park) là một khu vc t nhiên được xác đnh gii hn, vi h sinh thái trong đó được gi li toàn b (mc tiêu là bo tn v đp t nhiên), hoc gi mt phần và kết hp vi cnh quan nhân to (mc tiêu là thêm vào các hng mc gii trí). Còn vườn (jardin / garden) là không gian đô th được t nhiên hóa toàn b thông qua ngh thut cnh quan và b trí cây xanh. V qui mô, thông thường công viên ln hơn vườn, chẳng hn Central Park (New York) có din tích là 341 ha, Tiergarten (Berlin) là 210 ha. Thuc s hu công, qun lý và bo trì bi chính quyn, m ca min phí, công viên và vườcông cộng giữ vai trò quan trng trong đô th hin đi. Không ch v mt cảnh quan, các nghiên cứu khoa hc đã chng minh vai trò quan trng ca không gian xanh đi vi sc khe tinh thn ca cư dân, như vn đ stress ca xã hi công nghip. Ngoài vic vui chơi, gii trí, ngh ngơi, thư dãn, công viên còn cung cp không gian t nhiên để tp luyn sc khe vi phí tn ti thiu và thi gian linh hot tùy tng đi tượng.

Khác với "trm ngh dưỡng" Bà Nà hay Sa Pa, Đà Lt là mt đô th đúng nghĩa, tng được đnh hướng là th đô ca Đông Dương thuc Pháp, s tn ti công viên công cng ln gn vi h sinh thái t nhiên là quan trng cho c dân cư đa phương và du khách, vì đây là sn phm không th tìm thy nơi khác và mang li các li ích kinh tế ngm cho thành ph. Mt ví d đin hình : du khách, sau khi tham quan min phí Vườn thượng uyn (830 ha) ca Lâu đài Versailles, s chi tiêu vào mua sm, m thc, khách sn, di chuyn,... Ban Mê Thut hay Pleiku, dù có v trí chiến lược quan trng hơn Đà Lt trong chui đô th min núi Tây Nguyên, là các thành ph nh được hình thành tương đối t phát trong thi Pháp, và hin ti vn đang tình trng "ng đông" dù nm trên tuyến đường H Chí Minh đã xây dng xong. 

dalat3

Sân golf Đồi Cù bên kia H Xuân Hương, nhìn t Qung Trường Lâm Viên. (Hình : Lê Sơn)

Cho đến nhng đu nhng năm 1990, các không gian xanh Đi Cù, Thung Lũng Tình Yêu, H Than Th, vn gi được thuc tính "công cng", c v s hu, công năng và đi tượng s dng, được xác đnh bng lut t thi Pháp. T khi Vit Nam m ca, tương t như nhng thành ph khác, mà trường hp TP. H Chí Minh và Xưởng đóng tàu Ba Son là ví d c th, quá trình tư hu hóa tài sn công thiếu minh bạch đã biến ba công viên này thành tài sn ca các công ty tư nhân Vit Nam, tr thành c máy kiếm tin, công c gi đt, phát trin d án bt đng sn. Tt c mi người phi mua vé vào ca, đ ri nhn thy cnh quan thiên nhiên đp lãng mn b thay thế bng chui tiu cnh nhân to rt gii hn v thm m và chiu sâu ý tưởng, hơn na còn b phá v bi vô s ca hàng, quán ăn, dch v... Đ án mi v quy hoch chi tiết khu trung tâm Đà Lt (2019) tiếp tc lô-gic này vi vic xóa b Dinh tnh trưởng cũ (từng là Bo tàng Lâm Đng) và tư hu hóa toàn b khu đi (hin còn 4,4 ha) trung tâm lch s ca Đà Lt. Cn nhc li là hai khách sn di sn, Palace và Du Parc, cùng toàn b vườn cnh mênh mông nay cũng đã thuc v s hu tư nhân.

Không gian xanh mở ch yếu hin nay ca Đà Lt là mt nước H Xuân Hương, đóng khung bi tuyến đường nh hp bc quanh ven h vi va hè ít chăm sóc, được kết ni bi mt s vườn cnh công cng, thiếu bn sc và s hp dn. Trong khi đó, Vườn Hoa Thành Ph cũng được thương mi hóa, còn Quảng trường Lâm Viên đi din vi Đi Cù là mt mng bê tông ln vô hn, hoàn toàn không có cây xanh.

dalat4

Khách sạn Palace. (Hình : Lê Sơn)

Cách mạng tư sn Pháp 1789 đã mang li nhiu thay đi quan trng, k c trong lĩnh vc quy hoch và kiến trúc. Toàn b công viên và vườn cnh lng ly cho đến trước thi đim đó thuc s hu tư và ch dành cho gii thượng lưu hay lãnh đo tôn giáo. Thay đổi xã hội nói trên đã đt nn móng cho s hình thành công viên và vườn công cng, thông qua vic nhiu tài sn loi này được chuyn thành s hu công và m ca t do cho tt c. Tiếp theo, khái nim công viên công cng được gii thiu chính thc ln đu năm 1830 bởi nhà thc vt hc người Anh John Claudius Loudon, gn lin vi tư tưởng tiến b. Ông khng đnh xây dng h thng công viên và vườn công cng đô th là công c đ ci cách xã hi. Tư tưởng này nm trong trào lưu quy hoch đô th ln hơn đang din ra ở toàn Châu Âu lúc đó : cung cp môi trường sng sch s, cht lượng cao v sc khe vt cht và tinh thn, phòng bnh hơn cha bnh, bo đm bình đng v xã hi, nhm sa cha nhng mt trái ca đô th phát trin trong thi kỳ công nghip hóa.

Việt Nam ngày nay dường như đang đi ngược vi trào lưu tiến b chung ca thế gii nhiu lĩnh vc, trong đó có lĩnh vc quy hoch và qun lý đô th.

Liệu Đà Lt, người dân đa phương và du khách, ngày nào đó s nhn li tt c các công viên công cng huyn thoi ca mình ?

Lê Sơn

Nguồn : VOA, 12/07/2019

Quay lại trang chủ
Read 596 times

Viết bình luận

Phải xác tín nội dung bài viết đáp ứng tất cả những yêu cầu của thông tin được đánh dấu bằng ký hiệu (*)