Mục tiêu của Bộ luật Lao động là gì ?

Thảo Vy, VNTB, 15/102/2019

Dự thảo Bộ luật Lao động (sửa đổi) sẽ được trình Quốc hội xem xét, thông qua tại kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa XIV, khai mạc ngày 21/10/2019. Tính đến thời điểm hiện tại, dự thảo Bộ luật này vẫn bị chê là ‘tư duy bảo thủ, lạc hậu’.

Sửa đổi Bộ luật Lao động hướng tới bảo vệ tốt hơn quyền lợi hợp pháp cho người lao động (ảnh : P.Thảo)

Tiếp tục đi lên chủ nghĩa xã hội

Nhà báo Nguyễn Quốc Phong, cựu phó tổng biên tập báo Thanh Niên, nhận xét về Hội nghị lần thứ 11 của Ban chấp hành trung ương khóa XII vừa kết thúc tại Hà Nội vào cuối tuần qua, bằng một câu ngắn gọn : "Vậy là đã rõ : Việt Nam tiếp tục tiến bước lên chủ nghĩa xã hội sau gần 75 năm tự hào vì đã quá độ… ‘tiến một bước’ !".

"Chủ nghĩa xã hội" mà đảng cộng sản Việt Nam tiếp tục đeo đuổi, theo phân tích của cơ quan tuyên giáo, rằng tuy mang nhiều ý nghĩa khác nhau, chủ yếu tập trung vào các nội dung sau : Chủ nghĩa xã hội như là một phong trào lịch sử mang tính chính trị xã hội ; Chủ nghĩa xã hội là hệ tư tưởng của giai cấp công nhân, ở đây, những người cộng sản Việt Nam hiểu chủ nghĩa xã hội đồng nghĩa với chủ nghĩa Mác – Lênin ; Chủ nghĩa xã hội là giai đoạn đầu của hình thái kinh tế - xã hội cộng sản chủ nghĩa ; Chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa Cộng sản là một chế độ xã hội đối lập với chế độ tư bản mà hình thức xấu xa tàn bạo nhất của nó là chủ nghĩa thực dân, cả chủ nghĩa thực dân cũ và chủ nghĩa thực dân mới.

Tùy vào từng giai đoạn khác nhau mà đảng cộng sản Việt Nam nhấn nhá về từng nội dung như nói ở trên, và dù ở cách nhìn nào thì những người cộng sản Việt Nam vẫn muốn khẳng định về sức mạnh giai cấp của họ, kể cả trong soạn thảo luật.

Dự thảo sửa đổi Bộ luật Lao động sẽ trình Quốc hội vào tuần sau là một dẫn chứng.

Về mặt ngoại giao, thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc khi đăng đàn luôn ra rả rằng Việt Nam là quốc gia có nền kinh tế thị trường. Những phát biểu trên cương vị đứng đầu đảng cộng sản, tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng dè dặt hơn khi nói rằng Việt Nam có nền kinh tế thị trường mang định hướng xã hội chủ nghĩa.

Thế nhưng dù là cách nói của vị chức sắc nào của đảng, hay nhà nước thì thế giới vẫn chờ đợi xem thực tế nền kinh tế của Việt Nam có đúng là nền kinh tế thị trường như thông lệ quốc tế hay không ?. Nói một cách khác, Việt Nam vẫn đang ở giai đoạn tự nhận mình là nền kinh tế thị trường, và Việt Nam đang đi nài nỉ các quốc gia khác công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường ( ! ?).

"Thị trường lao động là nguyên tố đầu vào cơ bản của bất kỳ nền kinh tế nào. Thế nhưng với bộ luật hiện nay chúng ta đang can thiệp quá sâu, quá thô bạo và quá chi tiết vào quan hệ lao động, thì tôi nghĩ là một cái sai ngay từ đầu về tư duy nằm đằng sau bộ luật này, và nó không có tính thị trường, hay nói cách khác trong nhiều phương diện nó còn đi ngược lại với chủ trương, cũng như là đi chậm lại so với Bộ luật Lao động 2012". 

Tiến sĩ Vũ Thành Tự Anh - Giám đốc Nghiên cứu của Chương trình giảng dạy kinh tế Fullbright, có đoạn nhận xét như trên trong tham luận chủ đề "Sửa đổi nội dung của Bộ luật Lao động 2012 đặt trong xu thế của nền kinh tế mới và mục tiêu chính sách của đất nước".

Theo ông Vũ Thành Tự Anh, về mặt kinh tế thị trường thì nguyên tắc là nhà nước chỉ can thiệp khi nào có thất bại của thị trường. Thế nhưng các nhà soạn thảo bộ luật lao động sửa đổi lại đứng từ góc độ nhà nước phụ mẫu sợ là người lao động làm quá nhiều giờ rồi kiệt sức ; sợ là giới chủ bóc lột lao động quá mức mặc dù hai bên phải thỏa thuận, tức là có rất nhiều cái mà tư duy nằm sau bộ luật này cho thấy đây thể hiện một cách rõ nét của nhà nước phụ mẫu, nhà nước không tôn trọng quyền tự chủ, tự quyết của người lao động cũng như là của người sử dụng lao động khi đã có khế ước về lao động. 

"Cái quan trọng là nhà nước cần phải làm thế nào để hợp đồng lao động và khế ước lao động được thực thi, chứ không phải ngồi nghĩ thay cho người lao động hay ngồi nghĩ thay cho người sử dụng lao động, cái điều đấy nó đi ngược lại nguyên tắc thị trường". Ông Vũ Thành Tự Anh nhận xét.

Nhà báo Nguyễn Hồng Phúc của Hiệp hội Cảng biển Việt Nam, góp lời rằng tư duy soạn thảo nói trên, thật ra chỉ rập khuôn cung cách quản trị đất nước của đảng cầm quyền.

"Đảng luôn độc quyền việc cơ cấu nhân sự trong bộ máy công quyền. Đảng đã đặt đâu thì phải ngồi đó. Vừa rồi đảng lại nhắc chuyện chống ‘chạy chức, chạy quyền’. Điều đó nói lên việc ‘chức’ không đồng nghĩa với ‘quyền’ ; câu chuyện cái gì cũng phải ‘chờ ý kiến Bộ Chính trị’ là ví dụ. 

Ngay cả vấn đề quyền tự do chọn lựa các tổ chức bảo vệ quyền của người lao động, cũng được dự thảo Bộ luật Lao động sửa đổi xác định là một thứ quyền treo. Nghĩa là mọi chuyện sẽ vẫn chờ ý kiến Bộ Chính trị". Nhà báo Phúc nói.

Xin đừng ngồi đó tưởng tượng rồi nghĩ thay chúng tôi…

Sáng 14/10, phía Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) đã có một văn bản tiếp tục lên tiếng phản đối một số nội dung của dự thảo Bộ luật Lao động sửa đổi hứa hẹn sẽ được thông qua ở Kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa XIV.

Rộng đường dư luận, xin lược trích như một tham khảo ở nội dung văn bản này.

Theo VASEP, điểm chung giữa các hiệp hội tại Việt Nam như Hiệp hội dệt may Việt Nam, Hiệp hội da - giày - túi xách Việt Nam, Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam - những ngành có kim ngạch xuất khẩu lớn là đều mang "tính mùa vụ". 

Đơn cử như đối với ngành dệt may, da - giày hầu hết chỉ tập trung vào mùa giáng sinh, có nghĩa là chỉ hoạt động sản xuất nhiều khoảng 05 đến 06 tháng/năm. Đây là một thông lệ quốc tế. Các doanh nghiệp chế biến thủy sản cũng tương tự như vậy, đa phần đều phụ thuộc yếu tố mùa vụ, bao gồm cả mùa vụ nguyên liệu và mùa vụ đơn hàng.

Về mùa vụ nguyên liệu, các nguyên liệu thủy sản đều có mùa vụ sản xuất/thu hoạch, ví dụ như tôm nuôi, cá tra nuôi - hai ngành hàng thủy sản có kim ngạch xuất khẩu lớn nhất hiện nay - thường tập trung thu hoạch nhiều nhất vào hai đợt là tháng 5 - tháng 7 và tháng 9 - tháng 10 hàng năm ; nhuyễn thể hai vỏ thường tập trung thu hoạch nhiều vào đầu tháng và giữa tháng (theo con trăng), cá ngừ có hai vụ khai thác : vụ khai thác chính từ tháng 4 - tháng 8 và vụ khai thác phụ từ tháng 10 đến tháng 2 năm sau...

Về mùa vụ đơn hàng, như khách hàng EU, Nhật, Mỹ hay đặt hàng nhiều vào cuối hè và mùa thu (thường từ cuối tháng 6 đến tháng 10 hàng năm) để chuẩn bị hàng cho lễ Tạ ơn và lễ Noel, Năm mới...

Với thời giờ làm việc là 48 giờ/ tuần như hiện nay các máy móc thiết bị trong nhà máy vận hành vẫn có thể đảm bảo công suất, tuy nhiên nếu giảm còn 44 giờ/ tuần như yêu cầu của dự thảo Bộ luật Lao động sửa đổi, sẽ làm cho nhà máy chạy dưới công suất, hoạt động cầm chừng. 

Mặt khác, dù làm việc theo giờ gian 48 giờ/tuần hay 44 giờ/ tuần thì doanh nghiệp cũng phải mất nhiều chi phí cho việc cài đặt, vận hành, duy trì, bảo dưỡng để máy móc được hoạt động hiệu quả. Tuy nhiên điều dễ nhận thấy rằng đáng lẽ ra chi phí này là tương ứng với hoạt động sản xuất trong 48 giờ/tuần thì nay với quy định mới chi phí sẽ phải trả tương ứng 44 giờ/tuần khiến doanh nghiệp không còn lợi nhuận do phải thanh toán các các chi phí vận hành.

Mặt khác, vào mùa vụ thu hoạch/khai thác là thời điểm hầu hết hiện nay các doanh nghiệp đều thực hiện quá số giờ làm thêm quy định. Bất cập hiện hành còn chưa được khắc phục thì nay nếu quy định về thời giờ làm thêm giảm 44 giờ/tuần nếu có hiệu lực thi hành, thì chắc chắn doanh nghiệp sẽ tiếp tục vi phạm.

Việc giảm giờ làm còn tác động trực tiếp đến thu nhập của người lao động. Nếu thực hiện quy định của pháp luật theo hướng giảm còn 44 giờ/tuần thì thu nhập của người lao động đương nhiên sẽ bị giảm đi. Điều này buộc người lao động phải đi làm thêm các công việc khác để kiếm sống, gây ra bất ổn thị trường lao động.

Bên cạnh đó, bởi mang đặc thù mùa vụ nên doanh nghiệp có rất ít thời gian khai thác tối đa lợi nhuận. Vào thời điểm mùa vụ là lúc cần tận dụng tối đa thời gian làm thêm giờ để khai thác tối đa hoạt động sản xuất của mình. Đây cũng là lúc người lao động làm việc có cơ hội để tăng thu nhập lo trang trải cho cuộc sống vào những thời điểm không có việc để làm. 

Nhưng thật đáng tiếc, theo dự thảo lần này, quy định về giới hạn giờ làm thêm không đáp ứng được mong muốn đó, doanh nghiệp không đáp ứng được đơn hàng để xuất khẩu, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích quốc gia về kim ngạch xuất khẩu và cả lợi ích của người lao động khi chính bản thân họ đều có nhu cầu được làm thêm giờ để tăng thu nhập trong thời điểm đó.

"Ngoài thời gian sản xuất trọng tâm, quãng thời gian còn lại người lao động hầu như không có hoặc rất ít việc để làm. Tuy nhiên, doanh nghiệp vẫn thực hiện nghĩa vụ trả lương đầy đủ để đảm bảo trách nhiệm an sinh xã hội, bảo vệ quyền và lợi ích cho người lao động. Với hàng loạt các áp lực trên, nếu giữ nguyên cơ chế theo quy định của dự thảo, rất có thể nhiều doanh nghiệp sẽ phải đóng cửa vì không còn đủ vốn để tiếp tục hoạt động". Văn bản của VASEP nhận định.

Xem ra đứng dưới góc độ toàn thể của nền kinh tế, thì đây là dự thảo sửa đổi bộ luật cần được dừng lại, chưa sẵn sàng đưa ra Quốc hội.

Thảo Vy

Nguồn : VNTB, 15/10/2019

*******************

Người lao động đình công : Lỗi do đâu ?

RFA, 14/10/2019

Sáng 14/10, sau hơn 5 ngày nhận được giấy chấm dứt hợp đồng lao động từ ban lãnh đạo công ty VMEP thuộc tập đoàn SYM, hàng trăm công nhân (trong đó có 150 công nhân bị sa thải) đã giăng khẩu hiệu "Phản đối công ty sa thải người lao động trái pháp luật" và đình công trước cổng công ty.

Công nhân đình công trước cổng nhà máy VMEP sáng 14/10/2019. Ảnh chụp màn hình video FB Nguyễn Thị Tâm.

Lý do sa thải không thuyết phục

Đa số người lao động tại công ty VMPE cho rằng, lý do công ty sa thải 150 người lao động là do công ty phải thay đổi công nghệ sản xuất nên cần cắt giảm lao động từ 145-160 công nhân, là không thuyết phục.

Trong một đoạn video được chia sẻ trên Facebook Nguyễn Thị Tâm đăng tải sáng ngày 14/10, một công nhân tham gia đình công cho biết tình trạng công nhân đình công xảy ra từ ngày 12/10, sau khi người lao động bị cho thôi việc mà không có lý do chính đáng :

"Trước đó ngày 3/10 có họp với các ban ngành, các lãnh đạo ở quận. Trong cuộc họp có Liên đoàn Lao động quận, UBND quận, Phòng Lao động – Thương binh – Xã hội quận, lý do của công ty là thay đổi cơ cấu công nghệ nhưng mà Phòng Lao động – Thương binh – Xã hội đưa ra là thay đổi cơ cấu gì, công ty mua máy móc, thiết bị gì, công ty không giải thích được".

Cũng theo giải thích của người công nhân này, trong buổi làm việc, phía công ty có cam kết đảm bảo người lao động nhận được đầy đủ quyền lợi theo quy định pháp luật. Nhưng, đến sáng ngày 9/10, công ty lại ra một thông báo, chấm dứt hợp đồng với 149 công nhân.

Điều này tuy khiến nhiều người lao động khá ngỡ ngàng, nhưng họ vẫn làm theo trình tự, như lời anh công nhân VMEP :

"Hôm mùng 10 người lao động có đưa ý kiến lên công đoàn hỏi ý kiến lãnh đạo công ty nhưng lãnh đạo công ty không nói được rõ nguồn gốc chấm dứt 150 người lao động đấy nên người lao động bức xúc yêu cầu phía công ty trả lời thích đáng".

Đến sáng ngày 12/10, sau khi lãnh đạo công ty VMEP tiếp tục im lặng trước yêu cầu giải thích lý do tại sao cắt giảm lao động từ phía công nhân, gần 150 công nhân bị cho nghỉ việc cùng với những công nhân đang còn hợp đồng đã tiến hành đình công đòi quyền lợi. Họ còn lý giải việc đình công phản đối công ty cũng là do trong số 150 công nhân bị sa thải, có nhiều người đã gắn bó với công ty từ 10 đến 25 năm, họ đã qua tuổi lao động để có thể đi tìm việc làm khác, vì vậy, nếu không được tiếp tục làm việc, cuộc sống của họ sẽ bị xáo trộn vì sự sa thải "vô cớ" này…

Từ Thái Lan, ông Đoàn Huy Chương, một người thường xuyên đấu tranh cho quyền lợi công nhân trong nước nhận định :

"Ở đây có sự sai trái là theo Luật Lao động thì những người bị thôi việc hoặc chuyển đổi công tác phải được báo trước hoặc phải được bồi thường một cách thỏa đáng giữa Luật Lao động hoặc theo sự thỏa thuận giữa chủ lao động và công nhân".

Dựa theo luật để khiếu kiện

Chúng tôi cũng đã trao đổi thêm với Luật sư Nguyễn Văn Hậu để tìm hiểu rõ hơn về Luật Lao động của Việt Nam hiện nay. Ngày 14/10, luật sư Hậu cho biết lý do phía VMEP đưa ra và cách làm của công ty quả thật không đúng với Luật lao động của Việt Nam. Ông phân tích :

"Khi mà chấm dứt một hợp đồng đối với người lao động thì tôi cho rằng Luật Lao động Việt Nam quy định rất rõ : trường hợp người lao động không hoàn thành nhiệm vụ ; bị xử lý kỷ luật ; nghỉ không có lý do. Trong trường hợp đình công mà hợp pháp, pháp luật Việt Nam nghiêm cấm người sử dụng lao động không được sa thải người tham gia đình công. Trong quy định của luật cũng nói rất rõ".

Theo tin từ các báo, ông Lý Đức Chung – Chủ tịch Công đoàn Công ty VMEP cho biết phần đông các công nhân đều là những người đã gắn bó với công ty khá lâu, có người làm gần 20 năm. Trong đó, hơn 2/3 số 150 người đã quá tuổi lao động, do đó rất khó để xin việc làm khác, ảnh hưởng đến đời sống của họ.

Với kinh nghiệm nhiều năm đấu tranh cho quyền lợi người lao động, ông Đoàn Huy Chương cho rằng :

"Trong những năm gần đây, đa phần những người bị chấm dứt hợp đồng như vậy là những người đã có thâm niên trong công ty đó bởi vì họ muốn cắt giảm tiền chẳng hạn như tiền bảo hiểm, tiền trợ cấp, tiền thâm niên của công nhân nên thường xảy ra việc cắt hợp đồng".

Ngoài ra, ông Chương cũng cho rằng những lời ông Lý Đức Chung nói với truyền thông trong nước chỉ là hành động để công đoàn trấn an người lao động. Ông lập luận :

"Lên tiếng không phải vì muốn bảo vệ quyền lợi người lao động mà muốn người lao động lắng dịu xuống, đừng mất an ninh trật tự. Như chúng ta thấy cuộc đình công của hơn 150 người ở công ty VMEP đã có lực lượng công an và công đoàn xuống nhưng cũng không đưa ra một cái cụ thể nào để giải quyết cho công nhân".

Được biết, sau khi nhận được đơn khiếu nại của công nhân VMEP, trong ngày 12/10, đại diện Công đoàn và các cơ quan chức năng của thành phố Hà Nội đã gặp gỡ và trao đổi với lãnh đạo công ty VMEP và họ hứa sẽ giải quyết quyền lợi của công nhân theo đúng pháp luật.

Tuy nhiên, hôm 14/10, nhiều công nhân cho biết, họ vẫn hoang mang khi đến nay cả phía công ty hay cơ quan chính quyền vẫn chưa có phương án rõ ràng để giúp đỡ họ.

Trước sự việc này, luật sư Nguyễn Văn Hậu, theo kinh nghiệm của mình ông cho rằng cần dựa theo luật định để khiếu kiện tiếp :

"Ở Việt Nam có Phòng Lao động – Thương binh – Xã hội hoặc Sở Lao động – Thương binh – Xã hội cần có kiểm tra để xử lý coi họ có sử dụng lao động đúng với Luật Lao động 2012 hay không, có báo cáo cho cơ quan có thẩm quyền khi họ có phương án vì thay đổi công nghệ nên sắp xếp lại lao động. Trong trường hợp xử lý không được, người lao động có thể kiện ra tòa để quyết định sa thải như vậy là bất hợp pháp, buộc họ phải nhận người lao động vào làm việc và phải trả lương ngày người đó không được làm việc".

Bên cạnh đó, Luật sư Hậu cũng cho rằng công ty VMEP cần phải đối thoại với công nhân. Trước nhiều ý kiến còn cho rằng lý do sa thải công nhân là do công ty có kế hoạch di dời nhà máy để xây chung cư, hoặc công ty đang gặp khó khăn khi phải thay đổi công nghệ thì phải có phương án và phải đối thoại với người lao động. Từ đó mới có những bước giải quyết tiếp theo :

"Cơ quan lao động địa phương sẽ mời doanh nghiệp này lên, anh không thể đơn phương chấm dứt hợp đồng mà không phù hợp với luật Việt Nam. Đặc biệt đối với những nhà đầu tư của người Đài Loan này, với số lượng lao động Việt Nam này thì theo luật họ phải tiếp nhận và phải có phương án để xử lý".

Theo báo cáo của Bộ Lao động, thương binh và xã hội gửi Chính phủ, trong 6 tháng đầu năm 2019 đã có 67 cuộc đình công diễn ra. Trong đó 82% vụ đình công xảy ra tại các doanh nghiệp FDI. Số vụ đình công xảy ra nhiều nhất ở các doanh nghiệp Hàn Quốc, Đài Loan và Trung Quốc. Bộ cũng thừa nhận trong báo cáo rằng, một trong những nguyên nhân khiến đình công xảy ra là do việc thương lượng, ký kết thỏa ước lao động còn hạn chế, thiếu thực chất và nhiều doanh nghiệp vi phạm các quy định của pháp luật.

Nguồn : RFA, 15/10/2019