Published in

Diễn đàn

28/10/2019

Thảm trạng di dân Việt - Tại sao phải ra đi ?

Nhiều tác giả

Sao phải ra đi ?

Nguyễn Lân Thắng, RFA, 28/102/2019

Mấy hôm nay chuyến đi tử thần của 39 con người trong chiếc xe container là một chủ đề gây tranh cãi lớn trong cộng đồng mạng xã hội Việt Nam. Người thì xót xa và tiếc thương cho những ai xấu số. Người thì lại hả hê vì trong số người chết có một nạn nhân từng chia sẻ status tỏ ý đồng tình với hình ảnh lực lượng cảnh sát cơ động giáp khiên đầy đủ đi đàn áp người dân. Tôi cho rằng đây là một sự kiện rất đáng buồn, nhưng chỉ dừng lại ở việc tiếc thương là không đủ. Tôi cũng đồng ý rằng có nhiều ai đó đã có những hành vi không tốt, nhưng chỉ dừng lại ở việc phê phán người khác mà không rút ra bài học cho mình là không đủ. Vì thế tôi muốn bàn sâu sự việc này theo góc nhìn của tôi, để nghe thêm những ý kiến thảo luận, và để tự rút ra bài học cho chính mình.

Chuyến đi tử thần của 39 con người trong chiếc xe container là một chủ đề gây tranh cãi lớn trong cộng đồng mạng xã hội Việt Nam

Đi và đến là một hành vi rất bình thường của con người trong đời sống. Có khi là để đến nơi họ muốn. Có khi là để rời bỏ khỏi nơi mà họ không muốn ở lại. Dẫu cho chủ đích của hành vi này được xác định như thế nào thì đi và đến là một sự kiện có thể cho ta nhiều bài học.

Nếu chỉ bằng sự phán xét đơn thuần thì ai cũng thấy chuyến đi của 39 con người trong xe container đông lạnh đến nước Anh thật là điên rồ. Họ đã đến nơi, nhưng không đến được cái đích thật sự mà họ mong muốn. Và họ không phải là trường hợp duy nhất trên đất nước này. Từ sau 30/4/1975 người Việt chúng ta đã có hàng triệu cuộc ra đi. Có người đến đích. Nhưng cũng có nhiều người phải nằm lại ở đâu đó trên hành trình mà họ đã lao vào.

Những hành trình bi thương mà người Việt chúng ta trải qua sau hơn 40 không hề chấm dứt. Nếu như trước đây đoàn người vượt biển lênh đênh không đích đến cụ thể, miễn là thoát khỏi nơi họ từng sống, thì ngày nay có hàng triệu người vẫn bỏ nước ra đi, miễn là đến nơi nào cho họ cơm áo gạo tiền. Và câu hỏi đầu tiên là tại sao Việt Nam có quá nhiều người ra đi ?

Nếu chỉ lấy lý do kinh tế làm căn cứ tranh luận thì bạn sẽ giải thích thế nào về việc có quá nhiều người giàu có ở Việt Nam cho con đi tỵ nạn giáo dục, và chính bản thân họ cũng tìm cách đi tỵ nạn bằng hình thức đầu tư. Ngay chính gia đình các nạn nhân xấu số vừa rồi cũng thừa nhận phải thế chấp sổ đỏ hoặc bỏ tiền mặt lên đến 1 tỷ để chui vào container. Câu hỏi thứ hai là tại sao họ chấp nhận rủi ro mà không để tiền bạc đó ở nhà làm ăn ?

Việt Nam bây giờ có vô số lớp học dạy làm giàu kiểu như thầy Lê Thẩm Dương. Đảng và nhà nước thì luôn tự hào về ngành giáo dục nước nhà ngày càng đi lên. Câu hỏi thứ ba là tại sao người ta ào ào bỏ đi, trong khi có vẻ đâu có thiếu cơ hội để nâng cao năng lực nhằm tìm kiếm đời sống tốt hơn ?

Ai ở trong đời cũng mong muốn được sống giàu có và hạnh phúc. Có điều hành trình tìm kiếm các giá trị này của mỗi người là hoàn toàn khác nhau. Câu hỏi thứ tư là tại sao có nhiều người tin rằng việc chui vào thùng container dễ dàng đi đến đích hơn con đường khác ?

Cảnh người lao động Việt Nam sống bất hợp pháp ở nước ngoài là đề tài của rất nhiều bài báo và phóng sự quốc tế. Hộ chiếu Việt Nam được đánh giá có uy tín thấp vào hàng thấp nhất thế giới. Khách du lịch Việt Nam giàu có ra nước ngoài rất dễ bị kỳ thị, từ chuyện nhập cảnh, chuyện vào nhà hàng cho đến khi vào các khu vui chơi giải trí khắp nơi. Câu hỏi thứ năm là người Việt chúng ta muốn là ai ? Là chủ nhân của một đất nước được tôn trọng ? Hay là quyết chui vào những cái thùng mong làm công dân hạng hai ở các nước khác ?

Tôi đã hỏi năm câu hỏi, và tôi biết bạn đang nghĩ gì rồi. Xin hãy gạt qua một bên những quan điểm khác nhau về mặt chính trị, hãy cùng nhau suy nghĩ về một câu hỏi cuối cùng. Câu hỏi thứ sáu là chúng ta có thể mơ ước và làm gì hơn nữa để đất nước này thôi hết khổ đau ?

Nguyễn Lân Thắng

Nguồn : RFA, 28/10/2019 (nguyenlanthang's blog)

*******************

Nạn buôn người : Một vấn đề chính trị

Phạm Phú Khải, VOA, 28/10/2019

The personal is political – Vấn đề cá nhân là (phạm trù) chính trị

Linh mục Đăng Hữu Nam nói về 39 nạn nhân tại Anh Quốc.

Sự kiện 39 thi thể được tìm thấy trên thùng của chiếc xe vận tải tại gần thủ đô London của Anh, trong đó có thể có nhiều người Việt, làm cho chúng ta lắm suy ngẫm.

Nó cũng gây sốc cho toàn thế giới. Hầu hết các cơ quan truyền thông, chính mạch cũng như các cộng đồng sắc tộc, đều loan tải tin tức này.

Cuộc điều tra này sẽ mất nhiều thời gian để tìm ra danh tính cũng như về nguyên do đưa đến cái chết của 39 người, và ngọn ngành của đường dây buôn người phức tạp này.

Tuy nhiên đây chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Nạn buôn người của thế kỷ 21 ngày càng tinh vi hơn, chặt chẽ hơn, và cũng thô bạo/dã man hơn.

Nó là vấn đề nô lệ mới của thời đại này.

Theo bản báo cáo năm 2009 của Văn phòng về Ma túy và Tội phạm thuộc Liên Hiệp Quốc (UNODC) dựa trên dữ liệu thu thập từ 155 quốc gia, nó cho ra một bức tranh tổng thể về vấn đề buôn lậu người, tuy không hoàn chỉnh vì thiếu dữ kiện chính xác.

Antonia Maria Costa, Tổng Giám đốc văn phòng này cho biết vài điểm đáng quan ngại trong buổi ra mắt bản báo cáo này tại New York [1]. Một, rất nhiều chính quyền vẫn trong tâm trạng phủ nhận vấn đề này, vẫn lơ là trong trách nhiệm báo cáo và truy tố các trường hợp buôn người này. Tuy số tiền án buôn người ngày càng gia tăng, hai trong năm quốc gia trong bản báo cáo không ghi vào biên bản bất cứ một tiền án nào. Hai, hình thức buôn người phổ biến nhất là khai thác tình dục, chiếm 79 phần trăm, mà chủ yếu là phụ nữ và thiếu nữ ; sau đó là cưỡng bách lao động, chiếm 19 phần trăm (nhưng theo Costa thì con số này có thể không chính xác vì ít bị phát hiện và báo cáo) ; trên toàn thế giới, có đến 20 phần trăm nạn nhân là trẻ em. Ba, ông lo ngại rằng vấn đề buôn người là thật sự lớn hơn rất nhiều, nhưng không thể chứng minh vì thiếu dữ liệu, trong khi nhiều chính quyền thì cản trở nó. Ông Costa cảnh báo rằng nếu không có đầy đủ kiến thức, dữ liệu thì chúng ta sẽ chiến đấu với vấn đề này như đang bị bịt mắt.

Bản báo cáo này cho biết về nạn nhân người Việt như sau : có 3 nạn nhân tại Thái Lan (năm 2005-2007), 6 tại Tiệp Khắc (năm 2005-2006). Nhưng bản báo cáo không cho biết nạn nhân người Việt tổng cộng trên thế giới là bao nhiêu. Tuy nhiên số người bị bắt liên quan đến buôn lậu người đối với phụ nữ và trẻ em là : 289 thủ phạm năm 2005 ; 454 năm 2006 ; 606 năm 2007. Số người bị điều tra thì nhiều hơn số trên, bị truy tố thì ít hơn, và bị kết án thì ít hơn nữa. Nếu số thủ phạm nhiều như thế thì số nạn nhân có thể ít nhất gấp 100, nếu không phải gấp 1000 lần.

Điều đáng nói là vào năm 2008, chỉ có 30 nhân viên của Bộ Công an làm việc toàn thời để chống lại nạn buôn người. Trong khi đó, lực lượng công an chính thức bao nhiêu người thì là "bí mật quốc gia", nhưng rất nhiều người Việt tin rằng nó có thể lên đến hàng triệu công an. Để làm gì mà nhiều thế ? Cũng là "bí mật quốc gia", mà ai cũng biết là "bảo vệ chế độ".

Bản báo cáo này cách đây 10 năm. Tình trạng ngày hôm nay có lẽ còn bi đát hơn.

Theo bản tin của UNODC vào đầu năm nay 2019 thì các trường hợp buôn người đã vượt đến con số kỷ lục trong vòng 13 năm qua, một phần vì những nước tham gia báo cáo các trường hợp buôn người gia tăng từ 26 lên 65 quốc gia [2]. 30 phần trăm trong số này là trẻ em, mà phần lớn là bé gái [3]. Gia tăng xung đột, tranh chấp giữa các giáo phái, thiếu nền pháp luật vững mạnh để bảo vệ người dân v.v… đã góp phần tạo nên bức tranh này. Bản báo cáo mới nhất cho biết nạn nhân từ Đông Á (bao gồm Việt Nam) và Thái Bình Dương chiếm 10 phần trăm tổng số, và tại địa bàn Tây và Nam Âu châu, số nạn nhân từ vùng này chiếm tỷ lệ 9 phần trăm tại đây [4].

Ở đây cũng cần nhấn mạnh hai định nghĩa khác nhau, theo Liên Hiệp Quốc [5]. Buôn lậu người, tức people trafficking, mang tính cách cưỡng bách, bắt cóc, lừa gạt, lạm dụng quyền hành v.v… để trục lợi ngoài ý muốn của nạn nhân. Nhập lậu người, tức people smuggling, diễn tả sự di chuyển người bất hợp pháp mà nạn nhân trả tiền cho dịch vụ đó. Tất nhiên có rất nhiều trường hợp ban đầu nhập lậu nhưng trở thành buôn lậu về sau.

Theo Tổ chức Lao Động Quốc tế thì ước đoán có 40,3 triệu nạn nhân nhập lậu người trên thế giới, và chỉ nội tuyến đường từ Phi sang Âu và Phi sang Nam Mỹ đã tạo ra 7 tỷ đô la Mỹ hàng năm [6]. Con số nạn nhân buôn người chính thức tại Anh là 7 ngàn, nhưng con số thật sự cao hơn nhiều, ước đoán 20 đến 40 ngàn một năm. Được biết năm 2000, mỗi người Trung Quốc phải trả 20 ngàn bảng Anh (pound) để được vào đây.

Theo tổ chức từ thiện ECPAT, viết tắt cho Every Child Protected Against Trafficking, thì trường hợp trẻ em Việt Nam bị buôn người vào Anh được giới thiệu đến cơ quan này gia tăng đáng kể, từ 135 năm 2012 lên 704 năm 2018 [7]. Cũng theo bài báo của Amelia Gentlemen trong tờ The Guardian này thì cô Phạm Thị Trà Mi đã trả đến 30 ngàn bảng Anh để được nhập lậu vào Anh, nhưng số tiền này đã được hoàn trả cho gia đình cô khi hay tin cô qua đời. ECPAT cho biết từ năm 2009 đến 2018 có 3.187 người lớn và trẻ em Việt Nam bị buôn lậu, và trong những năm qua công dân Việt Nam, người lớn lẫn trẻ em, đứng hàng thứ ba nạn nhân bị buôn lậu vào Anh [8].

Tại sao là Anh ? Theo tiến sĩ Tamsin Barber thì Anh có lẽ là địa điểm phổ biến nhất tại Âu Châu vì người ta đến đây có thể tìm được việc làm và gửi tiền về cho gia đình, và tại đây có mạng lưới giúp đỡ những người mới đến, chỗ ở và công việc, và tại đây có nhu cầu cao cho các tay nghề thấp làm việc tại nhà hàng, tiệm móng tay, và kỹ nghệ trồng cần sa lậu [9]. Các cuộc nghiên cứu cho biết họ thường bay sang Nga (50 ngàn visas cung cấp bởi Nga cho người Việt mỗi năm), từ đó đi bằng đất liền sang các nước Belarus, Ukraine, Ba Lan, Tiệp, Đức, Hòa Lan, và Pháp [10]. Có trường hợp để tránh phát hiện, trẻ em phải đi bộ qua các khu rừng, hoặc có khi bởi xe hơi, xe tải và thuyền bè.

Sự kiện 39 thi thể nạn nhân được phát hiện vừa qua phần nào là giọt nước tràn ly. Những báo cáo trước đây tuy đáng quan ngại nhưng vẫn chưa được quan tâm đúng mức [11]. Nó phần nào cho thấy bức tranh tổng thể có lẽ bi thảm, tàn bạo và nguy bách thế nào. Những cái chết đau thương và đầy oan ức này hy vọng đánh thức lương tâm nhân loại, để các quốc gia trên thế giới có những chủ trương, chính sách, pháp luật và nỗ lực phối hợp chặt chẽ với nhau hơn nữa để bảo vệ nạn nhân, và để điều tra và truy tố thủ phạm. Các nước văn minh tiến bộ cần phải nỗ lực hơn nữa, bởi vì họ biết rõ nguyên tắc buôn người cũng dựa trên yếu tố căn bản : cung và cầu. Cầu xuất phát nhiều nhất từ các nước nghèo, các nhà nước thất bại. Cung từ các nước giàu có, các nhà nước dân chủ cấp tiến. Người dân của những nước nghèo muốn có cơ hội tìm công ăn việc làm, để làm ra tiền, và vì túng quẫn cùng cực nên họ chấp nhận mọi thử thách, mọi khó khăn, vì họ xem đó là cơ hội gần như duy nhất và hiệu quả nhất để thay đổi cuộc đời họ. Khi có cầu thì sẽ có cung. Thành phần trục lợi không một chút lương tâm thì ở đâu cũng có.

Sau cùng, điều đáng nói ở đây là phản ứng của các quốc gia mà nạn nhân đến từ đó. Trung Quốc sau khi nghe tin này thì phản ứng đầu tiên của họ là đổ lỗi cho nước Anh [12]. Tờ Global Times nói rằng Anh quốc phải chịu trách nhiệm phần nào về những cái chết này, yêu cầu Anh phải điều tra nguyên do. Những yêu cầu này vừa dư thừa vừa trịch thượng/lố lăng. Dư thừa vì bất cứ một cái chết nào, của công dân hay không công dân mình, tại Anh Úc Mỹ Canada Tân Tây Lan hay các quốc gia dân chủ pháp trị, đều được điều tra kỹ lưỡng và được công bố minh bạch. Lố lăng vì họ không hề bày tỏ một chút quan tâm gì đến nạn nhân. Không một biểu hiện nào cho thấy mạng sống con người có giá trị nào đó, và không hề có những quan tâm đến các tổn thương, mất mát, đau khổ… của cha mẹ, thân nhân, những người còn đang sống.

Tại nhiều nước dân chủ cấp tiến, nhưÚc chẳng hạn, khi một công dân, hoặc không phải công dân của mình, bị chết, nhất là bị chết oan và bi thảm, nó làm rúng động cả quốc gia. Thủ tướng, thủ hiến, dân biểu, thượng nghị sĩ trong vùng v.v… không chỉ gọi gia đình chia buồn mà còn sắp xếp để dự tang lễ.

Mạng sống con người, dù bất cứ ai, đều quan trọng. Buôn người là một phạm trù chính trị mà vai trò đầu tiên là thuộc mọi chính quyền. Mọi chính quyền phải có trách nhiệm bảo vệ công dân của mình một cách tốt nhất có thể.

Phạm Phú Khải

Nguồn : VOA, 28/10/2019

Tài liệu tham khảo :

1. "UNODC report on human trafficking exposes modern form of slavery ", United Nations Office on Drugs and Crime, Accessed on 27 October 2019.

2. "Human trafficking cases hit a 13-year record high, new UN report shows ", UN News, 29 January 2019.

3. "Rising human trafficking takes on ‘horrific dimensions’ : almost a third of victims are children ", United Nations News, 7 January 2019.

4. "Global Report of Human Trafficking in Persons 2018 ", United Nations Office on Drugs and Crime, Accessed on 27 October 2019.

5. Janet Phillips, "People trafficking : an update on Australia's response ", Parliament of Australia, 22 August 2008.

6. Linton Besser, "Bodies found in Essex container just 'tip of the iceberg' for multi-billion-dollar business ", ABC News, Saturday 26 October 2019.

7. Amelia Gentleman, "Trafficked Vietnamese and the lure of UK nail bars and cannabis farms ", The Guardian, 26 October 2019.

8. "Precarious Journeys : Mapping vulnerabilities of victims of trafficking from Vietnam to Europe ", ECPAT, Accessed on 27 October 2019.

9. Quynh Le, "Why do Vietnamese people make hazardous journeys to the UK ? ", BBC News, 27 October 2019.

10. Kate Hodal, "'Police didn't help me' : Europe ignoring abuse of trafficked Vietnamese children ", The Guardian, 7 March 2019.

11. Lucy Williamson, "Essex lorry deaths : The Vietnamese risking it all to get to the UK ", BBC News, 26 October 2019.

12. Reuters, "39 thi thể phát hiện trong thùng xe tải ở Anh có thể có người Việt ", VOA Tiếng Việt, 26 October 2019.

*********************

Bao giờ nước mắt thôi rơi ?

Viết từ Sài Gòn, RFA, 27/10/2019

"Khi đất nước tôi thanh bình… Tôi sẽ đi thăm… Hà Nội vô Nam, Sài Gòn ra Trung… Khi đất nước tôi thành bình… Tôi sẽ đi thăm…".

Trịnh Công Sơn

Thú thực là tôi không yêu con người chính trị cực kì hổ lốn của Trịnh Công Sơn, nhưng tấm lòng của ông, ước mơ của ông và mối cảm hoài về quê hương, đất nước của ông trải ra trên tác phẩm khiến cho không ít người nghe, qua đó mà chiêm nghiệm, trở nên sâu sắc và biết suy tư về thân phận chiến tranh, thân phận dân tộc và thân phận con người. Có lẽ, cũng chính vì vậy mà hơn bao giờ hết, trong lúc này, khi mà thông tin cho rằng rất có thể 39 người bị chết cóng trong container đông lạnh ở Anh là người Việt. Tự dưng, tôi lại nhớ đến những câu này, và hoài nghi hai chữ "thanh bình" trong ca khúc của ông. Đất nước đã có ngày nào thanh bình chưa ? Và đến bao giờ nước mắt thôi rơi ?

Đất nước này đã có ngày nào thanh bình chưa ? Và đến bao giờ nước mắt thôi rơi ? The Guardian - Ảnh minh họa

Đất nước thống nhất hai miền, vĩ tuyến 17 trở thành kỉ niệm của một thời, và người ta có thể ra Bắc, vào Nam mà không cần phải chờ "giờ nhân ái" hay "giờ đình chiến" của bất kì chính thể đối lập nào. Người miền Bắc có thể vào thăm Cà Mau, thăm Cần Thơ, thăm chợ nổi Cái Răng hay xuống Đầm Dơi, Đất Mũi để hiểu rằng rừng ngập mặn Đất Mũi cũng có sú, vẹt, đước giống rừng ngập mặn ở Ninh Bình nhưng ngoài ra, tôm sú và tôm đất ở Cà Mau khác xa Ninh Bình và Cà Mau có nhiều thứ Ninh Bình không có, cũng như Ninh Bình chưa biết rừng dừa nước hay rừng đước giống như cà Mau.

Và có hàng ngàn câu chuyện để biết nhiều hơn, đi nhiều hơn giữa hai đầu đất nước, hàng ngàn người trong Nam ra Bắc tham quan, thăm thú, để biết thế nào là chùa Thầy hay lăng tẩm hoàng cung, cột cờ Hà Nội, hồ Gươm, hồ Tây hay hồ Ba Bể, hồ Núi Cốc… Và người đồng bào thiểu số miền Nam cũng tìm về thăm đồng bào thiểu số miền Bắc, nơi mà rất lâu gia tộc họ đã li tán vì một điều gì đó. Còn người có thể đi khắp mọi miền đất nước và nhìn ra bao điều mới lạ, nhưng có một điều, qua hai thời kỳ, qua bao đau thương, dường như không hề thay đổi, đó là nước mắt, tiếng khóc quê hương vẫn còn chất nặng niềm đau !

Người Bắc có thể vào Nam đi tham quan, du lịch mà không cần xin phép qua cửa khẩu nào, vĩ tuyến nào. Và người Bắc biết thêm được chợ nổi là gì, Đầm Dơi là gì, Thất sơn là gì… hay dinh Độc Lập ở đâu, sao lại gọi Sài Gòn là hòn ngọc viễn đông… Nhưng người Bắc cũng không thể không nhìn thấy những cô gái trên bến Ninh Kiều, trên đường Huyền Trân Công Chúa hay đường Bạch Đằng… và hàng trăm, hàng ngàn, thậm chí hàng chục ngàn cô gái miền sông nước đang rải rác khắp đất nước với nghề phục vụ karaoke, massage, gội đầu, tiếp thị bia…

Và, người miền Nam có cơ hội ra miền Bắc để thăm thú, lên tận những bản làng xa xôi như Phiêng Đéng, Bắc Kạn, Hoàng Thu Phố, Simacai, Lào Cai hay Hà Giang với những địa danh gần như chỉ biết trong sách vở như cột cờ Lũng Cú, đèo Mã Pí Lèng, các bản làng nơi cao nguyên đá Đồng Văn hay cột cờ Phai Vệ, cầu Kỳ Cùng, núi Mẫu Sơn, ải Chi Lăng, Lạng Sơn… Những địa danh ấy, khi đi rồi mới hiểu đất nước dài, rộng và đẹp nhường nào, người Việt làm lụng vất vả, yêu quê hương, yêu con người ra sao. Và cũng chỉ khi đi rồi mới hiểu rằng nếu như các cô gái miền Tây Nam Bộ đổ xô khắp ba miền đất nước để kiếm cơm thì các chàng trai, cô gái xứ Bắc cũng lang thang khắp nơi, thậm chí bôn tẩu xứ người với thân phận chui nhủi, bất hợp pháp để kiếm từng đồng trả nợ cho đường dây đưa người vượt biên và nuôi hi vọng đổi đời.

Câu chuyện gần đây nhất, mới vài hôm trở lại đây, nói về thân phận 39 người bị chết cóng trong thùng đông lạnh trên đường vượt biên vào Anh để làm thuê (theo đồn đoán là họ trồng cần sa thuê) lại nhắc biết bao nhiêu chuyện khác xoay quanh vấn đề vượt biên ở miền Bắc. Có một điều đặc biệt mà ít ai nhắc tới là người miền Bắc vượt biên nhiều hơn người miền Nam. Trừ các thuyền nhân đã vượt biển có dính đến chính thể Việt Nam Cộng Hòa kể từ mốc 30 tháng 4 năm 1975, thì hầu hết người vượt biên tìm chân trời mới không phải vì nguyên nhân lý lịch ở miền Nam sẽ rất ít so với miền Bắc. Bắt đầu từ Bắc vĩ tuyến 17 ra đến Quảng Bình, Hà Tĩnh, Nghệ An, Thanh Hóa, Ninh Bình, Hà Nội, đặc biệt là các tỉnh Đông Bắc và Tây Bắc, số lượng người vượt biên có thể lên đến hàng chục triệu. Và hầu hết họ vượt biên sang các nước Châu Âu, trong đó nước Anh là chính. Vì họ vượt biên theo con đường lao động chui, đường làm thuê và không có giấy tờ nên họ tuyệt nhiên không có cơ hội thành Việt Kiều và cũng rất khó để thống kê về họ.

Bức ảnh cô Phạm Thi Trà My, 26 tuổi, trên bàn thờ tại nhà ở Hà Tĩnh hôm 26/10/2019 - Hình minh họa. AFP

Nhưng nhà cầm quyền địa phương biết họ vượt biên, vì chính sách quản lý người của chính quyền Cộng sản từ cấp địa phương đến cấp tỉnh rất gắt gao, con muỗi cũng khó lọt. Nhưng vì cái "chung", cái "vĩ mô" những người vượt biên này mang về quê hương một lượng tiền không hề nhỏ, thậm chí rất lớn, nó giúp cho kinh tế địa phương thay đổi đáng kể và đó cũng là cơ hội để giới chức địa phương gây khó dễ, vòi vĩnh kiếm ăn. Chính vì vậy số lượng người vượt biên sang Anh ở Lệ Thủy, Quảng Bình và ở các huyện ven biển Hà Tĩnh, Nghệ An, Thanh Hóa là nhiều vô kể. Đi vào bất kì khu dân cư nào, thấy nhà cửa xây cất bề thế, cửa ngõ khóa cẩn thận và trong làng chỉ có người già thì đích thị đó là khu "vượt biên". Mà số lượng những khu "vượt biên" này thì nhiều vô kể !

Đó là chuyện đã diễn ra gần hai chục năm nay, còn chuyện mới đây, kể từ khi biến cố biển nhiễm độc do Formosa xả thải thì cấp độ vượt biên của người Bắc miền Trung còn kinh khủng và tội nghiệp hơn nữa. Nghĩa là trước đây còn mơ tưởng chuyện sang Anh và các nước Châu Âu, tệ một chút thì sang Trung Quốc, Đài Loan để lao động chui. Còn hiện tại, sau khi biển chết, sau khi rừng bị tàn phá và thiên nhiên đổi màu, lại có thêm hàng ngàn gia đình ở Huế, Quảng Trị, Quảng Bình, Hà Tĩnh tìm cách sang Lào, thậm chí nhiều trẻ em bỏ học trốn sang Lào theo các đường dây lao động chui để kiếm sống. Có thể nói rằng số lượng người vượt biên ở miền Bắc vượt rất xa so với miền Nam. Và đáng thương, đáng tội hơn cho họ là họ cũng có chung ước mơ đổi đời, có ước mơ tìm đến xứ sở tự do để sinh sống giống như hàng triệu người miền Nam nhưng họ lại mang lý lịch trái ngược với người miền Nam nên cơ hội làm công dân xứ sở tự do của họ là hoàn toàn không có. Người miền Nam có lý do tị nạn, để qua đó, có thể được các tổ chức nhân đạo cứu giúp, người vượt biên miền Bắc không có lý do nào để được các tồ chức này cứu giúp.

Có chăng, những người được cứu giúp ở miền Bắc là người bị lừa bán sang Trung Quốc (các bạn hãy thử lên các bản làng Tây Bắc, Đông Bắc tìm hiểu, có thể khẳng định rằng Không có bản làng nào là không có người bị lừa bán sang Trung Quốc !) và cơ hội được cứu của nạn nhân là gần như không có. Thế mới hay rằng ước mơ đất nước thanh bình, không còn chiến tranh, để người người được vô Nam hay ra Bắc dường như mãi mãi là một giấc mơ dang dở. Bởi sau chiến tranh mấy mươi năm vẫn chưa thấy thanh bình hay no ấm.

Người Anh tưởng niệm 39 nạn nhân trong container - Hình minh họa.

Bởi mới đó, tưởng như thanh bình, thống nhất thì có hàng vạn người phải vào trại cải tạo, sống chết với rừng thiêng nước độc, hàng triệu con người bỏ mạng trên biển, đau đớn trên đường đi tìm tự do, tìm sự sống. Hàng triệu gia đình bị xua ra khỏi nhà và mất trắng mọi thứ, thời kì của nhòm ngó, theo dõi, đấu tố, trừng phạt, trả thù, tịch thu… Thời kì của ba lát sắn cõng một hạt gạo, nói chuyện với nhau chỉ nghe toàn tiếng ợ và mùi sắn khô, mùi hạt kê, hạt bắp đã di chuyển từ kho làng tới kho xã, kho huyện, kho trung ương rồi phân phối quay ngược trở về các kho. Bụng người, thân phận người, suy nghĩ người cũng vòng vèo như chính đường đi của hạt bắp, lát sắn hay hạt kê… !

Và con đường vòng vèo với hạt gạo, hạt lúa, miếng ăn ấy cứ kéo dài mãi cho đến nay, niềm đau kèm theo cũng vòng vèo và lớn dần theo năm tháng, chưa bao giờ nguôi ! Nước mắt của những gia đình có con bỏ mạng nơi xứ người bây giờ không phải là riêng nước mắt của người mẹ miền Nam khóc con bỏ mình trên biển, không phải là riêng nước mắt của người mẹ miền Nam khóc con bỏ mạng nơi trại giam… mà là nước mắt của cả người mẹ miền Bắc, của nhiều người mẹ miền Bắc khóc con bỏ mình nơi xứ người vì chén cơm manh áo, vì ước mơ vượt thoát cái nghèo hay đổi đời, nhìn thấy thiên đường. Hay nói khác đi là cái ước mơ mà trước đây hơn nửa thế kỉ, những người mẹ miền Bắc cũng đã từng khóc hết nước mắt, thậm chị quị ngã vì nghe tin con mình không trở về, đã bỏ mạng nơi chiến trường miền Nam, cho công cuộc "cách mạng thần thánh". Để rồi sau bao nhiêu năm, sau cuộc cách mạng thần thánh ấy, nước mắt lại chảy thêm lần nữa vì những đứa con bỏ mình cho cuộc cách mạng áo cơm, đổi đời !

Đất nước này chưa bao giờ được thanh bình dù đã im tiếng súng. Nhưng tiếng súng nơi lòng người vẫn cứ nổ hằng đêm, và những viên đạn vô hình ấy đang giết dần sinh mệnh, nhân phẩm, lòng yêu thương, tự do và cả tương lai của một dân tộc có số phận vốn dĩ rất buồn !

Viết từ Sài Gòn

Nguồn : RFA, 27/10/2019

*****************

Khổ như… người Việt đi nước ngoài

Nhật Anh, VietnamNet, 28/10/2019

Nhiều nước được hưởng chính sách miễn thị thực của Việt Nam. Nhưng công dân Việt lại gặp khó khi xin nhập cảnh vào một số nước trong nhóm này.

Những ai từng đi du lịch nước ngoài, tới những quốc gia phát triển như Mỹ, các nước trong khối Schengen sẽ thấu hiểu : Nếu không có một hồ sơ tài chính sáng sủa, một khoản tiết kiệm, một lịch trình hợp lý và kèm theo vô số những giấy tờ từ nhiều cơ quan, đoàn thể liên quan… hoặc một pháp nhân ở nước ngoài bảo lãnh… thì việc xin thị thực tới những nước này sẽ gặp vô số trở ngại, thậm chí là bất khả thi.

Xu hướng di dân mạnh mẽ do những diễn biến ngày càng khó lường trên toàn thế giới.

Muốn đi du lịch không chỉ cần tiền

Nếu như người dân từ các quốc gia có chiến tranh hay kém phát triển sẽ tìm mọi cách để đến tị nạn tại các quốc gia phát triển hơn thì ngược lại, những nước đang phát triển lại thôi thúc sự tò mò khám phá của những công dân đến từ nhiều quốc gia văn minh hơn…

Bối cảnh đó dẫn đến chính sách thị thực ở những nơi được coi là "điểm đến mơ ước" ngày càng siết chặt hơn. Điều đó lại gây khó cho người đi du lịch chân chính trên toàn thế giới, trong đó có Việt Nam.

Theo bảng chỉ số Henley, Nhật Bản và Singapore là 2 quốc gia có quyển hộ chiếu "quyền lực" nhất với 190 quốc gia miễn visa cho công dân của họ. Việt Nam đứng thứ 90, với chỉ 51 quốc gia "chào đón" công dân Việt Nam mà không cần thị thực.

Điều nghịch lý là, để thu hút khách nước ngoài đến với Việt Nam, chính sách thị thực (visa) của Việt Nam dành cho công dân nhiều quốc gia đã rất cởi mở, nhiều nước được hưởng chính sách miễn thị thực đơn phương. Song, một số quốc gia trong nhóm này lại là nơi công dân Việt Nam gặp khó khăn nhiều nhất khi xin nhập cảnh.

Có người thân, chưa chắc được thăm

Chị N.T.M.V, có chồng làm việc tại Cộng hòa Séc hơn 10 năm, quyết định xin nghỉ không lương 3 tháng để sang thăm chồng.

Có công việc ổn định ở Việt Nam, cùng lịch sử tài chính minh bạch… chị V. rất tự tin Đại sứ quán Séc không thể nào từ chối cấp thị thực cho chị. Ấy thế mà chị trượt... !

Lý do mà Đại sứ quán Séc đưa ra là chị không chứng minh được việc có chắc chắn rời khỏi Séc sau khi đến thăm chồng hay không.

Chị V. chỉ là một trong vô số trường hợp công dân Việt Nam bị từ chối cấp visa thăm thân nhân tại Séc. Đã có nhiều trường hợp tương tự khi xin thị thực đi Canada, Anh, Pháp, Đức hay Tây Ban Nha…

Một sự bất tín, vạn sự bất tin

Nếu theo dõi tin tức liên quan đến người Việt ở nước ngoài, sẽ gặp khá nhiều chuyện buồn như đi du lịch rồi trốn lại, đi xuất khẩu lao động nhưng bỏ việc để đi làm chui, đi du học nhưng bị đưa về nước vì vi phạm pháp luật sở tại…. Nổi tiếng nhất gần đây, có lẽ là chuyện 152 người bỏ trốn tại Cao Hùng, Đài Loan ngay sau khi đặt chân xuống sân bay tháng 12/2018.

Chị N.T.T. Thủy, Giám đốc đối ngoại của một công ty xuất khẩu lao động tại Hà Nội chia sẻ : "Khai thác được thị trường nước ngoài, tìm được đối tác tin cậy để đưa lao động Việt Nam đi đã khó, làm thế nào để lao động sang chịu khó làm ăn, không nhăm nhe bỏ trốn sang nước khác còn khó bội phần. Khi chúng tôi làm việc với đối tác, họ luôn canh cánh một câu hỏi : Lao động của các bạn không bỏ trốn chứ ?".

Thậm chí, nhiều đối tác còn khoanh vùng không tuyển lao động đến từ một số địa phương của Việt Nam – lý do họ đưa ra là "những người đến từ những vùng này rất hay trốn".

Bộ Lao động, thương binh và xã hội, Bộ Công an, Bộ Ngoại giao đã thực hiện nhiều biện pháp vừa bảo vệ, vừa ngăn chặn công dân vi phạm pháp luật nước bạn, thế nhưng, những vụ việc tai tiếng vẫn diễn ra, như con sâu làm rầu thêm nồi canh.

Một sự bất tín, vạn sự bất tin, những điều sai trái, vi phạm pháp luật sở tại của người Việt ở nước ngoài đã góp phần làm cho cơ hội sở hữu visa của những người ở trong nước ngày càng khó khăn.

Để tấm hộ chiếu của người Việt Nam trở nên quyền lực hơn

Ngược lại với khó khăn của người dân Việt Nam đi nước ngoài thì chính sách thị thực của chúng ta đối với công dân nhiều quốc gia trên thế giới đang ngày càng cởi mở hơn.

Hiện nay, có một làn sóng người nước ngoài đến Việt Nam để làm việc chui đang dần hình thành bởi logic : việc nhẹ, lương cao, chi phí cuộc sống rẻ…

Nhiều nước không còn thấy động lực để cũng thực hiện miễn thị thực cho công dân Việt Nam, theo một nguyên tắc sơ đẳng của bang giao quốc tế là nguyên tắc "có đi có lại", bởi công dân của họ đã được Việt Nam đơn phương miễn thị thực.

Thậm chí, có nước còn chưa đáp ứng đề nghị chính đáng của Chính phủ ta về việc đơn giản hóa thủ tục thị thực để tạo điều kiện cho công dân Việt Nam được đi lại dễ dàng hơn khi ra nước ngoài.

Nhìn trong khu vực, Malaysia đứng thứ 13 trên bảng xếp hạng Henley, đổi lại đã miễn thị thực cho hơn 160 quốc gia và và vùng lãnh thổ. Nguyên tắc "có đi có lại" rõ ràng là rất quan trọng trong câu chuyện "quyền lực" này.

Đã đến lúc cả Nhà nước lẫn người dân phải có cái nhìn nghiêm túc về vấn đề này. Một mặt, người dân cần được trang bị những kiến thức cơ bản khi đi ra nước ngoài để tránh làm phương hại đến lợi ích và thể diện quốc gia.

Mặt khác, vấn đề chủ quyền - thể hiện qua chính sách thị thực của Nhà nước cũng nên được nhìn nhận một cách thấu đáo hơn, để người dân cũng được nước ngoài đối xử công bằng như chính sách của ta dành cho du khách nước ngoài đến với Việt Nam.

Nhật Anh

Nguồn : VietnamNet, 28/10/2019

******************

Bi kịch của người Việt nhập cư bất hợp pháp : Phận "Người rơm" và hành trình sinh tử đến nước Anh

Hoàng Huy, Soha, 27/10/2019

"Người rơm" là một từ cay đắng mà cộng đồng người Việt Nam ở Anh dùng để nhắc tới những người nhập cư bất hợp pháp.

Minh họa : Evangeline Gallangher / ProPublica

LTS : Trí thức trẻ xin chia sẻ với bạn đọc bài viết của ông Hoàng Huy, Tổng giám đốc Công ty Du lịch TransViet về con đường nhập cư bất hợp pháp đầy gian nan và hiểm nguy mà một số người Việt Nam vẫn lựa chọn với hy vọng được đặt chân tới "miền đất hứa" Anh quốc.

-------------------

Mấy hôm nay, mọi người xôn xao về thông tin 39 người chết ngạt trong một chiếc container ở Anh. Lòng mình trĩu nặng, đã định im lặng tiếc thương cho họ, những con người vắn số, và vẫn thầm nguyện cầu điều tồi tệ mình đang nghĩ sẽ không là sự thật : Có ai trong số đó là người Việt- đồng bào của mình, là con của một bà mẹ nghèo ở một miền quê nào đó...

Là một người lăn lộn với cuộc sống ở Anh đủ lâu, với những điều mắt thấy tai nghe, với những năm tháng làm phiên dịch cho cảnh sát và Bộ Nội vụ (Home Office) Anh, mình rất biết họ là ai, họ đến từ đâu và cuộc hành trình của họ sẽ đi về đâu - những "người rơm" kém may mắn.

Và mình quyết định kể ra những gì mình biết, hi vọng sẽ không có thêm nỗi đau nào tương tự sẽ diễn ra nữa...

"Người rơm" là một từ cay đắng ! Nó chất chứa cả máu - nước mắt và vô vàn những gian khó, tủi nhục không dễ nói thành lời, mà cộng đồng người Việt Nam ở Anh dùng để nhắc tới những người nhập cư bất hợp pháp.

Vì sao lại là "rơm" ?

Vì một khi bước vào con đường này, bạn phải chấp nhận sinh mệnh của mình sẽ chỉ còn như rơm - như rạ, những thứ vô giá trị. Những cuốn hộ chiếu Việt Nam bị vứt bỏ hoặc đốt đi ngay khi "đường dây" đưa họ tới một nước Châu Âu nào đó qua con đường du lịch ; nhằm chối bỏ quốc tịch, chính thức bước vào giai đoạn "sống không ai biết - chết không ai hay".

Bởi lẽ Liên minh Châu Âu (EU) có điều luật về tị nạn, nếu bạn bị phát hiện nhập cư trái phép và bị từ chối tị nạn, sẽ bị trục xuất về đất nước trước đó bạn đã đi qua. Nếu là người không quốc tịch (không còn hộ chiếu), sự việc bại lộ, họ sẽ bị trục xuất về Pháp, về Đức, về Bỉ... hay một nước Châu Âu nào đó, chứ không phải là Việt Nam ; và như thế có nghĩa là còn cơ hội... trốn tiếp.

Đó là lý do, khi mở chiếc container tử thần kia ra, cảnh sát Anh sẽ dựa vào tóc đen da vàng mà tạm thời nhận định các nạn nhân là người Trung Quốc chứ họ sẽ không có một dấu hiệu nào, một mẩu giấy tờ nào dính dáng đến nơi mà họ thực sự xuất phát.

Và hầu hết các con đường sẽ đều dẫn họ đến những bãi xe hàng ở thành phố cảng Calais (Pháp) - đầu bên này của đường hầm xuyên qua eo biển Manche, nối liền Anh với đại lục Châu Âu. Từ đây, đoạn cam go nhất của cuộc hành trình sinh tử bắt đầu.

Người "tị nạn" người nhập cư từ khắp nơi chứ không riêng Việt Nam tập kết ở đây, sống lay lắt, tạm bợ trong những lều lán trong rừng để chờ cơ hội vượt biên vào Anh. Các tổ chức nhân đạo của Pháp ra sức trợ giúp cho cộng đồng tị nạn bằng tất cả những gì họ có : chăn gối, quần áo cũ, thực phẩm...

Minh họa : Nick Hayes/Guardian

Cảnh sát Pháp cũng chẳng buồn bận tâm hay bắt bớ những người này vì họ thừa hiểu, đã có mặt ở đây thì đích đến chỉ có thể là Anh. Cướp bóc lẫn nhau, cưỡng bức, thậm chí những vụ giết người thầm lặng... trong một cộng đồng hỗn tạp, vô chính phủ và không ai bảo vệ là chuyện không quá khó hiểu.

Và khi màn đêm buông xuống, từng tốp người lẻn vào các bãi xe hàng tìm các chuyến xe sẽ sang Anh, rạch bạt chui vào nằm im lẫn giữa hàng hóa ; hoặc cắt kẹp chì chui vào những container.

Nếu là đường dây VIP, tài xế biết sự có mặt của bạn trên xe của họ, còn đường dây thường, thì thường là lên lén lút. May mắn vượt qua trạm kiểm soát biên giới, sang đến đất Anh, tài xế VIP sẽ dừng ở một cây xăng hay một trạm nghỉ chân để cho những vị khách quá giang xuống.

Còn nếu không qua rào cản máy tầm nhiệt hoặc bị chó nghiệp vụ ngửi thấy, thì... đi về, hôm sau ra nhảy xe tiếp, cho đến khi thành công thì thôi. Có những người vạ vật ngày ngủ đêm đi nhảy xe cả năm chưa qua được biên giới.

Container đông lạnh là lựa chọn được ưa thích vì có khả năng cao thoát được máy quét tầm nhiệt nếu như thuộc đường dây VIP. Và 39 người xấu số kia đã không thể đặt chân xuống "xứ sở thiên đường" vì chiếc xe đã vào thẳng một khu công nghiệp, vượt quá thời gian họ có thể chịu đựng.

Minh họa : Nick Hayes/Guardian

Nếu có đủ may mắn để sống sót và lành lặn đặt chân xuống đất Anh, con đường chờ đợi họ cũng sẽ không phải là đã hết chông gai.

Để tự nguyện trở thành "một nạn nhân của đường dây buôn người" - như cách gọi của truyền thông, họ thường phải bỏ ra cả tỷ đồng tiền lộ phí. Là những cuốn sổ đỏ cắm vào ngân hàng, là những món nợ vay lãi cao... họ chỉ có một lựa chọn : kiếm tiền bằng mọi giá, mọi cách để trả nợ và nuôi tiếp ước mơ đổi đời và hi vọng về cuộc sống tốt đẹp hơn như lời anh A chị B gì đó là láng giềng, là họ hàng đã đi trước và "chia sẻ kinh nghiệm".

Những nhà hàng, những tiệm nail... cũng không hẳn là rộng cửa chờ họ, vì án phạt của việc sử dụng người lao động bất hợp pháp rất nặng, con đường càng hẹp lại dẫn đến những ngôi nhà tuyết không bám nổi trên nóc : những trại trồng cỏ (cần sa) bất hợp pháp - nơi mà rất nhiều, rất nhiều người ở quê nhà nghĩ rằng sẽ dễ dàng kiếm được số tiền lớn để "hoàn vốn" và đổi đời.

Và thỉnh thoảng, lại có những lời kêu gọi trong cộng đồng để quyên góp tiền đưa ai đó về nước vì "tai nạn lao động" - những vụ tai nạn chết người do điện hay sự cố trong những ngôi nhà bí ẩn. Nhiều người trong số họ đã vĩnh viễn không thể trở về quê hương, dù là trong những chiếc hòm sắt. Vì là "rơm" - nên họ, những người nằm lại nơi đất khách, cũng không nằm trong bất kỳ một cuộc thống kê chính thức nào.

Nếu họ may mắn vượt qua được những tháng ngày tăm tối đó, những chiếc container sẽ lại tiếp tục vào Anh, chở theo con họ, cháu họ, anh em họ, và cả những người láng giềng ngưỡng mộ những cái nhà to lớn họ gửi tiền về xây ở quê.

Minh họa : Sarah Grillo/Axios

Không oán trách, không phán xét, sâu thẳm trong tim mình chỉ thấy một nỗi buồn sâu sắc trước số phận của những "người rơm" - những người Việt Nam máu đỏ da vàng bị mắc kẹt giữa hai thế giới : thế giới của những khoản nợ xen lẫn những hi vọng đổi đời - những chờ mong khắc khoải của gia đình từ những miền quê nghèo khó ; và thế giới của những hiểm nguy, gian khó nơi xứ người mà phần lớn họ nuốt nước mắt vào trong mà giấu riêng cho mình.

Đính kèm những lệnh chuyển tiền, họ đều chọn gửi về quê nhà qua Facetime, Messenger nụ cười và những tấm hình lung linh nơi đất khách ; và giữ lại vẹn nguyên những dòng nước mắt đắng cay.

Ai cũng có một đời để sống, có quyền được chọn cách sẽ sống thế nào, sống ở đâu... nhưng cũng đâu phải ai cũng may mắn có khả năng để đi du học, hay đi sang xứ người bằng cánh cửa rộng để theo đuổi ước mơ thay đổi cuộc đời.

Chúng ta hãy ngưng phán xét, ngưng trách móc, ngưng nói đến những điều lớn lao, những nguyên nhân vĩ mô...., hãy dành một chút im lặng để cảm thông với những gia đình đang ở tận đáy của sự đau thương.

Dù là người Việt Nam - người Trung Quốc hay người gì chăng nữa, thì cũng là đồng loại của chúng ta, và họ được quyền yên nghỉ sau quá nhiều những đau đớn - hoảng loạn lúc cuối đời.

Mong cho họ được bình yên, ở một thế giới khác, họ sẽ không từ bỏ quê hương để mưu sinh, không phải liều mình trên những chuyến xe sinh tử, không phải lạnh lẽo ra đi giữa những kiện hàng, mong cho họ được làm NGƯỜI cho đúng nghĩa, và không bao giờ có thêm ai nữa phải liều mình làm "người rơm".

Hoàng Huy

Nguồn : Soha, 27/10/2019

* Tiêu đề do tòa soạn đặt lại.

******************

Thảm nạn Essex : Quyền và Nợ…

Trân Văn, VOA, 28/10/2019

Sự kiện 39 người chết trong container chuyên dùng vận chuyển hàng đông lạnh, được phát giác vào sáng 23 tháng 10 làm dư luận trên phạm vi toàn cầu rúng động và đặt ra nhiều vấn đề đáng ngẫm nghĩ đối với nhận thức về quyền, cũng như Nợ…

Một thân nhân cho xem bức hình chụp ở Berlin của người có tên Anna Bui Thi Nhung (phải), có thể trong số nạn nhân vụ chết người thê thảm tại Anh.

31 người đàn ông và 8 phụ nữ xấu số ấy tử nạn vì muốn nhập cảnh trái phép vào Anh. Không có thảm cảnh bắt nguồn từ nỗ lực phạm pháp của họ, từ giữa tuần trước đến nay, cảnh sát hạt Essex ở Anh – nơi phát giác thảm nạn và vì vậy trở thành cơ quan phải thụ lý vụ án, tổ chức điều tra - không phải làm việc cật lực để truy tìm thủ phạm, xác định sự thật như đang thấy.

Cho dù nỗ lực phạm pháp của 39 người tử nạn khiến cảnh sát hạt Essex bận bịu, căng thẳng hơn nhiều so với bình thường, Pippa Mills – Chỉ huy phó cảnh sát hạt Essex – không lên án 39 người đã chết, bà cũng không chỉ trích gia đình họ. Thậm chí Mills khẳng định, lực lượng bảo vệ và thực thi pháp luật ở hạt Essex nói riêng và của Anh quốc nói chung Nợ họ câu trả lời về nguyên nhân khiến họ mất mạng thê thảm như vậy.

Không chỉ có thế, Mills còn nhắc báo giới và công chúng tôn trọng nhân phẩm của các nạn nhân và thân nhân của họ. Mills thay mặt cảnh sát hạt Essex hứa sẽ điều tra cẩn trọng, không suy đoán vô bằng và dù đang thực thi chức trách trong phạm vi quyền hạn của mình, Mills vẫn xin lỗi các cá nhân, doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi cuộc điều tra tại Khu công nghiệp Waterglade.

Chẳng phải chỉ có cảnh sát hạt Essex nhận Nợ, tuy không vay, Cơ quan Phòng chống tội phạm Quốc gia, Cục Bảo vệ biên giới, Cục Thực thi Xuất nhập cảnh, Bộ Nội vụ, Bộ Ngoại giao Anh… cũng nhận Nợ và đang cùng nhau trả Nợ kiểu đó (1).

Trước nay, vì nhiều lý do, Anh quốc đã trở thành đích mà nhiều người thuộc nhiều sắc dân khác nhau nhắm tới như một nơi có thể mưu sinh nuôi thân và nuôi gia đình. Không hội đủ điều kiện nhập cảnh và cư trú, làm việc hợp pháp thì họ tìm những phương thức bất hợp pháp để đạt được mục tiêu. Ở đâu thì di dân bất hợp pháp cũng gây ra nhiều vấn nạn cả về kinh tế lẫn xã hội.

Sau sự kiện 39 ngoại nhân tử nạn trong container chuyên dùng vận chuyển hàng đông lạnh, dân chúng Anh có quyền yêu cầu chính quyền Anh phải siết chặt hơn nữa việc kiểm soát biên giới và kiểm tra – phòng chống di dân cư trú trái phép trên lãnh thổ Anh. Tuy nhiên nhiều người Anh đã làm ngược lại. Họ không chỉ thắp nến tưởng niệm, họ còn cầu nguyện cho 39 cá nhân đã thảm tử.

Ảnh chụp những sinh hoạt ở Anh sau thảm kịch vừa kể cho thấy dân Anh giương cao những tấm bảng, nhắn những người không phải đồng bào nhưng là đồng loại : Di dân và người tị nạn, chúng tôi chào đón các bạn tại đây (2) ! Hóa ra dân Anh cũng nhận Nợ !

***

Từ lúc có tin, có thể có một số hoặc tất cả 39 người thảm tử trong container chuyên dùng vận chuyển hàng đông lạnh, được phát giác vào sáng 23 tháng 10 ở Anh là người… Việt, sự kiện này đã tạo ra một cuộc tranh luận chưa dứt giữa người Việt với nhau.

Giống như nhiều thảm cảnh có liên quan đến người Việt, bên cạnh sự xót xa là các phản biện : Tại sao không tự trọng, cố gắng phạm pháp (tìm cách nhập cảnh trái phép vào Anh) để chết uổng như vậy ? Tại sao lại vay mượn khoản tiền lớn đến như thế (30.000 bảng Anh, tương đương 850 triệu đồng), liều mạng một cách dại dột như thế chỉ để được sống tha hương, chui nhủi trên xứ người ?, v.v.

Thậm chí còn có những ý kiến kiểu như những người thảm tử và gia đình họ đáng trách vì… tham giàu, không cố gắng học hành, không bằng cấp lại chẳng có nghề nào độ thân nhưng muốn có tiền nhiều và nhanh nên tìm đường vào Anh tham gia trồng cần sa ! Sau sự kiện rúng động dư luận này, xin visa đến Anh du học, du lịch sẽ khó hơn ! Có cả những tố cáo về việc ra ngoại quốc tìm cơm áo nhưng khai vống là xin tị nạn…

Dù đồng tình hay không với những phản biện hết sức đa dạng như vừa tạm liệt kê thì cũng cần phải xác định, bất kể phán đoán thế nào, nhận định ra sao, thuận tai hay gai mắt thì đó cũng là quyền của một cá nhân !

Tự do suy nghĩ, phát biểu là một quyền và mưu cầu hạnh phúc là một quyền khác. Tất cả đều là những quyền căn bản của mỗi con người – nhân quyền ! Hạnh phúc vốn trừu tượng, không thể định lượng và phụ thuộc hoàn toàn vào cảm nhận của từng cá nhân.

Có thể có ai đó cảm thấy phấn khởi với chương trình phát triển "tam nông" (nông dân, nông thôn, nông nghiệp) nhưng nhiều người tuyệt vọng khi bế tắc, phải ly nông, ly hương. Có thể có ai đó hết sức vừa ý với tiến trình "công nghiệp hóa, hiện đại hóa" nhưng nhiều người không hài lòng khi công nhân có nghề nghiệp ổn định song "ăn như tu, ở như tù", sức khỏe suy kiệt, làm quần quật mà lương phạn vẫn không đủ nuôi thân.

Tương tự, có thể có ai đó cảm thấy tự hào khi gia đình, gia tộc có rất nhiều cử nhân, thạc sĩ nhưng nhiều người trăn trở vì cử nhân mà phải… chạy bàn, thạc sĩ phải chạy… xe ôm. Có thể có ai đó cảm thấy may mắn vì xoay sở đủ tiền, "chạy chọt" thành công, tìm được việc làm nhưng nhiều người lại xem học hành tử tế mà phải "chạy chọt" mới được làm việc với mức lương hết sức khiêm tốn là nghịch lý không thể chấp nhận !

Với một số người, hạnh phúc là có đủ cơm ăn, áo mặc nhưng với nhiều người khác, hạnh phúc là được nhìn thấy ông bà, cha mẹ, vợ con, anh chị em, thân bằng quyến thuộc đủ đầy, không phải chui ra, chui vào những nơi mà thiên hạ chỉ xem như "ổ", không coi là nhà, không âu lo vì ngày mai không biết có gì để ăn (?), nếu bệnh tật làm sao có tiền để chữa chạy (?), làm sao có tiền để trẻ con không phải bỏ học nửa chừng (?)…

Trong mắt một số người, hạnh phúc là mua được xe hơi, xây được nhà lầu, sắm được những thứ người khác còn đang mơ, thỉnh thoảng đến được chỗ này, chỗ kia – những nơi mà nhiều người ao ước nhưng ngoài tầm với... Nhiều người khác lại cho rằng, hạnh phúc chỉ là ra đường không bị trộm cướp, tai nạn giao thông, được ăn, sạch, uống sạch, không mắc các chứng nan y, chết dần, chết mòn vì môi trường sống ô nhiễm…

Nhận định thế nào về sự kiện 39 người thảm tử trong container chuyên dùng vận chuyển hàng đông lạnh, được phát giác vào sáng 23 tháng 10 ở Anh là quyền của mỗi cá nhân nhưng rõ ràng, lựa chọn của 39 người đó cho thấy họ đã không cảm thấy hạnh phúc ở nơi họ sinh ra, lớn lên. Họ chấp nhận trả giá đắt, chấp nhận đem sinh mạng của mình ra làm vật đặt cược để đạt đến hạnh phúc theo quan niệm của họ.

Có cả triệu người Việt đã và đang mưu cầu hạnh phúc theo kiểu như vậy (rời Việt Nam, bỏ lại cha mẹ, vợ, chồng, con cái, anh em… để đi làm dâu, làm mướn hợp pháp hoặc bất hợp pháp, kể cả làm điếm, trộm cắp, phạm pháp ở xứ người).

Nhờ vậy, trên khắp Việt Nam, nhiều gia đình, nhiều khu vực mới có cơ hội "thay da, đổi thịt", những vùng nổi tiếng vì nghèo đói mới có những "xã hàng ngàn tỉ phú" (3). Tuy nhiên cũng vì vậy mà hình thành những khu vực không có đàn ông, hoặc không có phụ nữ, trẻ con có mẹ thì không cha hoặc ngược lại (4). Từ khi nào người Việt phải chấp nhận hoán đổi như thế để có sự ổn định cho tương lai của chính mình và thân nhân ?

Trong nhận thức của nhiều người Việt, mưu cầu hạnh phúc cho mình và cho người khác dường như không phải là một trong những quyền tối thượng. Đó là lý do nhiều người miệt thị di dân là… "tị nạn kinh tế". Đó cũng là lý do những sắc dân khác tự nhận Nợ khi chứng kiến đồng loại thảm tử trên con đường đi tìm cơm no, áo ấm song nhiều người Việt thì không, kể cả khi đồng loại chính là đồng bào của mình.

Rất nhiều người Việt không cảm thấy Nợ tổ tiên – những tiền hiền khai khẩn, hậu hiền khai hoang, Nợ ông bà, cha mẹ, Nợ con cháu khi môi trường sống của dân tộc mình, tương lai của xứ sở mình càng ngày càng bất ổn, bất định !

Không nhận Nợ nên nhiều người Việt dễ dàng đổ ra đường bày tỏ sự tự hào vì đội tuyển bóng đá quốc gia thắng một trận đấu song chẳng có bao nhiêu người muốn thay đổi thực tại : Chỉ tính riêng khu vực Đông Nam Á đã có ba quốc gia : Brunei (5), Malaysia (6), Singapore (7) mà công dân muốn đến Anh quốc lúc nào cũng được, không những không cần xin visa mà còn có thể cư trú đến sáu tháng !

Tại sao cũng là con người nhưng công dân của nhiều quốc gia, kể cả công dân nhiều lân bang, có thể đi tới, đi lui gần như bất kỳ đâu, bất cứ khi nào họ muốn, còn người Việt thì không, ngay cả mưu cầu hạnh phúc cũng phải chui nhủi, thậm chí đổi mạng lấy cơ hội ?

***

Sự dễ dãi của người Việt, quan niệm của nhiều người Việt về hạnh phúc, sự coi thường quyền mưu cầu hạnh phúc của người khác nơi người Việt, sự thanh thản vì luôn tự thấy chẳng Nợ ai, từ đồng bào tới đồng loại, có tương quan như thế nào với một Tổng bí thư kiêm Chủ tịch nước thường xuyên tự đắc vì đất nước chưa bao giờ "được" như thế này về "tiềm lực, vị thế và uy tín" (8), một Chủ tịch quốc hội chỉ biết hối thúc đồng bào phải tự vấn "đã làm được gì cho đất nước" (9), một Thủ tướng mà từ nhận thức đến khả năng "kinh bang tế thế" chỉ xoay quanh những chỉ đạo, kiểu như phải thuyết phục được mỗi du khách chịu mua một con… "vịt quay, lợn quay" là đủ đạt đến… phú cường (10) ?