Cho dù Bộ Giao thông Vận tải đã… nói lại cho rõ, rằng khoản tiền 50 triệu Mỹ kim mà nhà thầu Trung Quốc đảm nhận vai trò tổng thầu xây dựng tuyến metro Cát Linh mới đòi, chỉ là đòi trả tiếp khoản tiền mà phía Việt Nam chưa thanh toán, chứ không phải là đòi trả thêm (1) nhưng dư vị của dự án này càng lúc càng đắng !
Tàu điện của dự án tuyến đường sắt Cát Linh-Hà Đông do nhà thầu Trung Quốc xây dựng. (Ảnh chụp màn hình VnExpress)
***
Lẽ ra dự án metro Cát Linh – Hà Đông phải hoàn tất từ 2013 song đến giờ (2020), công trình này không những không đem lại bất kỳ lợi ích nào về kinh tế - xã hội mà còn phát sinh đủ loại nợ cả gốc lẫn lãi.
Tuy nhà thầu Trung Quốc vi phạm tiến độ thi công, thời hạn hoàn thành công trình nhưng thay vì xem xét trách nhiệm, kiện - đòi bồi thường, Việt Nam đã xin Trung Quốc cho vay thêm 340 triệu khiến tổng vốn đầu tư tăng từ 550 triệu Mỹ kim lên 892 triệu Mỹ kim
Việc vay thêm nhằm động viên nhà thầu Trung Quốc hoàn tất dự án nhưng tuyến metro Cát Linh – Hà Đông vẫn chưa thể vận hành ! Khoản tiền đã vay cả trước lẫn sau cứ thế sinh lãi, mỗi ngày, Việt Nam phải trả cho Trung Quốc khoảng một tỉ đồng tiền lãi.
Chuyện chưa ngừng ở đó vì chưa biết ai, nơi nào dám xác nhận tuyến metro Cát Linh – Hà Đông hội đủ tiêu chuẩn an toàn để có thể vận hành. Cách nay nửa năm, cơ quan chịu trách nhiệm kiểm định chất lượng từng tiết lộ : Dự án có nhiều thứ không đồng bộ ! Hồ sơ dự án không đầy đủ và… không thể bổ sung đầy đủ ! Có nghĩa là không có cơ sở để xác nhận an toàn. Thế thì làm sao có thể sử dụng (2) ! Nói cách khác, giá trị suất đầu tư vào dự án sẽ sớm vượt xa mức một tỉ Mỹ kim và cứ thế tăng dần vì lãi chồng lãi !
***
Sau khi nhà thầu Trung Quốc đòi Bộ Giao thông và vận tải trả tiếp khoản 50 triệu Mỹ kim "trước khi vận hành thử toàn hệ thống và thanh toán toàn bộ trước khi bàn giao chính thức", báo chí Việt Nam đã xới lại những thông tin có liên quan đến một dự án metro ở Ethiopia.
Tờ Lao Động dẫn lại câu chuyện mà ông Nguyễn Quang Khai – cựu Đại sứ Việt Nam tại khu vực Trung Đông từng kể. Theo đó, quốc gia ở vùng Sừng Châu Phi ấy từng thuê nhà thầu Trung Quốc thực hiện một dự án metro ở Addis Ababa - thủ đô Ethiopia (3).
Ethiopia thuê nhà thầu Trung Quốc thiết kế - thi công – sử dụng toàn bộ thiết bị, công nghệ Trung Quốc trong dự án metro ở Addis Ababa sau Việt Nam vài năm. Tuy chiều dài của dự án metro ở Addis Ababa gấp ba lần chiều dài của dự án metro Cát Linh – Hà Đông (31 cây số/13 cây số) nhưng tổng vốn đầu tư chỉ có 475 triệu Mỹ kim, rẻ hơn tổng vốn đầu tư ban đầu của dự án metro Cát Linh – Hà Đông (550 triệu Mỹ kim) khoảng… ba lần. Còn nếu tính thêm khoản vốn mà Việt Nam phải vay thêm Trung Quốc để… bổ sung cho dự án (khoảng 342 triệu Mỹ kim) thì gấp khoảng… 5,5 lần !
Nói cách khác, cũng đầu tư vào metro, cũng dùng nhà thầu, thiết bị, công nghệ Trung Quốc nhưng Việt Nam tự nguyện trả cho Trung Quốc khoản tiền cao hơn khoản tiền mà Ethiopia chịu trả, tối thiểu là 5,5 lần.
Chỉ tính tối thiểu, không thể ước định chính xác tổng vốn đầu tư của Việt Nam cho metro Cát Linh – Hà Đông gấp bao nhiêu lần Ethiopia vì Việt Nam đã cũng như đang phải trả thêm lãi và phải cộng thêm vô số thiệt hại cả về kinh tế lẫn xã hội vì dự án vô dụng.
Bởi nhà thầu Trung Quốc chỉ mất 38 tháng để hoàn thành dự án metro ở Addis Ababa nên sau chín tháng tính từ khi dự án hoàn tất, Ethiopia ước tính, dự án đem lại khoản lãi chín triệu Mỹ kim, tạo ra khoảng 13.000 việc làm.
Những dữ liệu vừa kể có thể giúp người Việt hình dung những tổn thất chưa được thống kê do dự án metro Cát Linh – Hà Đông trễ đến bảy năm so với kế hoạch của Việt Nam và cam kết của nhà thầu Trung Quốc.
***
Báo chí Việt Nam bắt đầu đào xới sâu hơn về những dự án metro, đường sắt cao tốc mà các nhà thầu Trung Quốc đã cũng như đang thực hiện ở một số quốc gia như Ethiopia, Indonesia (4).
Những thông tin ấy cho thấy có đến… hai Trung Quốc trong cho vay – tham gia thực hiện các dự án về hạ tầng giao thông ở bên ngoài Trung Quốc. Một… Trung Quốc rõ ràng đỡ tệ hơn Trung Quốc đã đến cũng như đang hiện diện tại Việt Nam !
Trung Quốc đã đến cũng như đang hiện diện tại Việt Nam không chỉ tặng Việt Nam khúc xương metro Cát Linh – Hà Đông ! Cách nay nửa tháng, trong một văn bản gửi Quốc hội để báo cáo về "kết quả xử lý tồn tại của 12 dự án, doanh nghiệp yếu kém", chính phủ cho biết, 5/12 đại dự án mà mức độ thua lỗ tính bằng những ngàn tỉ, tuy nguyên nhân khởi phát từ các nhà thầu Trung Quốc nhưng chính phủ sẽ không kiện các nhà thầu này vì không thể thắng và sẽ lỗ thêm chi phí theo đuổi vụ kiện (5) !
Khác với Trung Quốc dường như đa diện, tốt – xấu tùy… đối tác, dường như Việt Nam rất… nhất quán trong vay vốn, lựa chọn, giám sát, ứng xử với các nhà thầu Trung Quốc. Vì sao ? Cứ ngẫm cho kỹ ngạn ngữ : "Đi với bụt mặc áo cà sa, đi với ma mặc áo giấy" !
Trân Văn
Nguồn : VOA, 05/06/2020
Chú thích
(2) https://laodong.vn/su-kien-binh-luan/bat-luc-truoc-mieng-can-ke-cat-linh-ha-dong-778381.ldo