Cái tâm lý phân chia định cấp xã hội, sắc tộc cùng liên đới chính trị có thể dẫn một số người đến sự thiên lệch cảm xúc, theo như lý thuyết tâm lý học hoặc những gì người ta có thể dễ dàng quan sát được từ thực tế. Sự thiên lệch cảm xúc này là một tiểu thể của định kiến thiên lệch, xảy ra từ sự sai lệch trong nhận thức, rồi sinh ngược lại nhận định hay quyết định dựa trên những cảm xúc đó của mình.
Người ủng hộ cứ việc ủng hộ, cứ tiếp tục tung hô nhưng hãy thôi hô hào mã thượng, nói lời chỉ trích hay buông lời đạo đức giả dối với người khác.
Khi sự thương cảm, quan tâm chỉ bày tỏ đến người quyền lực hay nổi tiếng nhất, cho người mình thích nhất thay vì là một thái độ mang giá trị cốt lõi và bất biến đến chung cho tất cả mọi người, đặc biệt là những người bất hạnh và chịu đựng nhiều nhất trong cùng hoàn cảnh tương tự, thì đó là một tình cảm thiên lệch. Hay nói khác hơn, đó là một nền tảng đạo đức thiếu chân thật.
Câu chuyện những người ủng hộ tổng thống Donald Trump hiện nay cũng vậy. Họ cầu nguyện, lo lắng, quan tâm đến sức khỏe của Donald Trump mà họ ủng hộ, nhưng đồng thời lại vô tâm, bất nhẫn với những nạn nhân xã hội đã hay đang bị nhiễm bịnh hoặc qua đời. Hơn nữa, khi họ đòi hỏi hay tấn công, chỉ trích những người không có cùng cảm xúc hay trạng thái thương cảm như mình, họ đã đi quá xa. Bởi không ai có thể cưỡng ép hay có khả năng buộc người khác phải có cùng trạng thái cảm xúc như mình.
Hãy nhớ lại đã vô số lần Donald Trump từng chế giễu những người bịnh tật, bất hạnh thua kém mà họ đồng lõa cười vang và vỗ tay tung hô. Nhiều người đang nhắc lại thước phim mà Donald Trump đã chế giễu bà Hillary bị say nắng, đi không vững sau một cơn bệnh, phải có người dìu vào xe hồi năm 2016. Liệu thái độ này của Donald Trump có xứng đáng trong tư cách một người đàn ông bình thường để đối xử với phụ nữ như vậy hay không, đừng nói rằng ở cương vị đứng đầu quốc gia. Lòng thương cảm và đạo đức của người ủng hộ Trump ở đâu khi được họ cười vang, hả hê, đồng tình với Trump ?
Hãy nhớ lại vô số lần Donald Trump đã cố tình xem nhẹ dịch bịnh để dẫn đến cái chết cho hàng trăm ngàn người hiện nay và họ đã phụ họa, lan truyền rằng, dịch bịnh cùng số người chết là thổi phồng, là không thật.
Trump bảo nguy cơ nơi trẻ em gần như số không, nhưng có nhìn đến rủi ro của những cha mẹ, ông bà mà các em sẽ mang về và lây sang cho họ ?
Vài tuần trước, trong cuộc vận động tại Ohio, tổng thống Trump lại bảo Covid chẳng đáng ngại, chẳng ảnh hưởng đến ai mà chỉ ảnh hưởng đến người già. Bộ sinh mạng người già là không đáng quan tâm trong mắt Trump hay sao ? CDC đưa cảnh báo rằng, nguy cơ tử vong nơi người già cao gấp từ 100 đến 600 lần so với giới trẻ, tùy theo độ tuổi từ 65 trở lên (*). Lòng thương cảm và đạo đức của người ủng hộ Trump ở đâu khi hào hứng vỗ tay cho tuyên bố xem thường sinh mạng người lớn tuổi, có chính họ hoặc cha mẹ, ông bà họ như vậy ?
Trump đang tìm mọi cách đảo ngược bảo hiểm y tế Obamacare giữa khi vô số người đang cần nó nhất trong cơn dịch bịnh hiện nay. Họ là những người đang sử dụng hay buộc phải mua khi bị mất bảo hiểm do bị thất nghiệp từ sự tắc trách của Trump cùng nội các của ông, đưa nước Mỹ đến tình cảnh hiện nay. Người ủng hộ Trump hết lòng ủng hộ điều này, lòng thương cảm và đạo đức của họ ở đâu ?
Khi truyền thông cùng những đối thủ chính trị ngưng chiến dịch chỉ trích và gởi lời chúc lành đến vợ chồng Donald Trump thì ban tranh cử của Trump với sự chấp thuận của ông vẫn tiếp tục tung ra các mẩu quảng cáo tấn công, chỉ trích đối phương với lời lẽ đầy hạ cấp. Liệu điều này vẫn làm người ủng hộ Trump mong đợi lòng thương cảm và tinh thần mã thượng từ người khác đến Donald Trump ?
Có thể kể thêm vô số điều tương tự như vậy để thấy rằng, người dân có lý do để chẳng phải thương cảm, đồng cảm với Donald Trump, nếu như ông quả thật đã nhiễm bịnh. Bởi với những màn trình diễn Trump lên xe rời bệnh viện để chụp hình, màn đang ký vào tờ giấy trắng như vẫn đang "làm việc" giữa lúc bệnh, hoặc tung hàng chục tin nhắn ngay sáng đầu tuần để tiếp tục tấn công vào truyền thông, người ta có quyền nghi ngờ rằng chuyện nhiễm bệnh của ông ta có phải một thủ thuật chính trị đầy tính toán hay không ?
Có thể Trump cần khoảng thời gian "timeout", cần cắt ngang sự chú ý công luận, tạm ngưng mũi dùi của truyền thông và đối thủ chính trị vào các điều ông đang phải đối diện, vô số thông tin bất lợi đã bị tiết lộ nhằm hướng họ vào câu chuyện thời cuộc qua vấn đề sức khỏe của mình. Hoặc giả có thể nó cho ông một lý do chính đáng để né tránh những cuộc tranh luận còn lại, mà ở đó ông có thể tiếp tục phô bày sự bất xứng trong tư cách và khả năng hay bị vạch ra các sai trái khác. Cũng có thể là cách ông mau chóng lành bịnh để chứng minh rằng, dịch bịnh chẳng là điều nguy hiểm và ông cùng nước Mỹ đã "chiến thắng" được nó.
Vô số giả thuyết hay nghi ngờ mà người dân có thể nghĩ ra. Một lịch sử dối trá bịnh lý hay có chủ tâm đầy chuyên nghiệp như Donald Trump đã buộc người ta phải nghi ngờ. Vì với Trump, điều gì cũng có thể xảy ra như nó đã từng xảy ra.
"Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân" (Nguyễn Trãi), chuyện chấp chính không chỉ trị nước mà còn ở việc thu phục nhân tâm. Khi một lãnh đạo quốc gia không nhận được sự kính trọng, thương cảm hay tín nhiệm từ đa số người dân trong bất cứ trường hợp nào, người dân có lý do của họ và người lãnh đạo có bổn phận xem xét lại mình.
Vậy thì có lý do gì để buộc người dân phải lo lắng, quan tâm đến sức khỏe cho cấp lãnh đạo quốc gia mà họ xem là bất xứng, bất nhân ? Người ủng hộ cứ việc ủng hộ, cứ tiếp tục tung hô nhưng hãy thôi hô hào mã thượng, nói lời chỉ trích hay buông lời đạo đức giả dối với người khác. Một khi mang một tiêu chuẩn kép với cảm xúc thiên lệch và ủng hộ Donald Trump, họ đã không còn tư cách để nói về đạo đức.
Với người dân, khi không còn kham nổi bất cứ điều gì về Donald Trump thì họ có quyền bày tỏ sự phẫn nộ và cảm xúc thật sự của mình cho dù bất cứ việc gì đang và sẽ xảy ra với ông ta.
Nhã Duy
(05/10/2020)
