Những "di sản" của Trump mà Biden không thể gạt bỏ và 2 lựa chọn ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương
Phạm Quang Vinh, Tổ Quốc, 09/11/2020
Một trong số đó là cạnh tranh Mỹ - Trung sau 4 năm đã trở thành cạnh tranh chiến lược, không chỉ gói gọn trong khoa học công nghệ, ý thức hệ và chiến lược.
Cử tri hiện nay đã nhìn nhận về một giá trị rất khác, thực dụng hơn rất nhiều - Ảnh minh họa
Kỳ vọng cử tri thay đổi
Cuộc bầu cử này, cho thấy, một nước Mỹ vốn đã khác, nay càng thay đổi rất khác. Đó là một nước Mỹ vừa phân cực, phân hóa chính trị xã hội lại vừa chìm trong khủng hoảng đa chiều bao gồm cả khủng hoảng về y tế, khủng hoảng kinh tế và khủng hoảng xã hội.
Với tư cách là Tổng thống mới của nước Mỹ, Joe Biden bắt buộc phải xử lý vấn đề cấp bách nhất và cũng là ưu tiên hàng đầu là vấn đề nội trị. Nhất là câu chuyện giải bài toán kiểm soát đại dịch, mở cửa phục hồi kinh tế, đi đôi với chuyện hàn gắn trở lại nước Mỹ đã phân cực rất nhiều.
Do vấn đề ưu tiên cấp bách là vấn đề nội trị nên ảnh hưởng đến chính sách đối ngoại trong thời gian tới.
Nhìn chung, một nước Mỹ về mặt đối ngoại mà ta gọi là một nước Mỹ đã khác, là câu chuyện không chỉ của Donald Trump, mà là của Obama và sắp tới là của ông Biden.
Đó là, nước Mỹ ngày càng phải coi trọng kỳ vọng của cử tri. Mà cử tri hiện nay đã nhìn nhận về một giá trị rất khác, thực dụng hơn rất nhiều.
Cử tri nước Mỹ không nhìn nhiều vào giá trị nước Mỹ ở bên ngoài, mà tập trung vào lợi ích nước Mỹ, thoát khỏi đại dịch và phục hồi kinh tế.
Cho nên, một mặt nước Mỹ vẫn phải coi trọng lợi ích nước Mỹ, vẫn phải thúc đẩy các giá trị, vai trò toàn cầu của nước Mỹ nhưng cũng phải tiếp tục điều chỉnh theo xu hướng giảm chi phí, cam kết, can dự ở bên ngoài. Đó là xu hướng mà dù là Obama, Trump hay sắp tới là Biden cũng phải theo hướng đó.
Ngoài ra, Hạ viện khả năng của Dân chủ nhưng khoảng cách giữa Dân chủ và Cộng hòa thu hẹp lại. Còn Thượng viện khả năng vẫn do Cộng hòa nắm giữ. Mà Thượng viện quyết định rất nhiều chính sách đối ngoại và nhân sự đối ngoại của nước Mỹ. Trong khi Hạ viện lo ngân sách.
Thêm vào đó, Tòa án Tối cao nghiêng về bảo thủ, thiên Cộng hòa nhiều hơn. Cấu trúc quyền lực này buộc ông Biden không thể một mình làm được mà phải dàn xếp giữa 2 đảng Dân chủ, Cộng hòa ít nhất là trong thời gian trước mắt khi bắt đầu nhiệm kỳ.
Những di sản của ông Trump
Về mặt đối ngoại, Tổng thống Mỹ nào, đều phải tập trung vào lợi ích và vai trò toàn cầu của nước Mỹ. Trong bối cảnh nước Mỹ do thay đổi so sánh tương quan lực lượng, do nhu cầu nước Mỹ đã khác, khả năng nước Mỹ đã khác nên phải tiếp tục theo chiều hướng giảm cam kết, giảm chi phí đối với bên ngoài.
Trong khi đó, thế giới đã thay đổi lại càng thay đổi sâu sắc hơn sau đại dịch. Và tương quan so sánh trong cuộc cạnh tranh với các nước lớn khác cũng đã có thay đổi.
Trong khi nước Mỹ của ông Joe Biden vừa phải thúc đẩy lợi ích nước Mỹ thiết thực hơn, thúc đẩy vai trò toàn cầu, nhưng trong xu hướng giảm cam kết, ông sẽ phải tập trung vào cái gì ? Đấy là câu chuyện lớn mà ông Joe Biden sẽ phải thừa kế và xử lý.
Trong khi thúc đẩy lợi ích nước Mỹ và vai trò toàn cầu của Mỹ, Biden thúc đẩy nhiều hơn hệ giá trị, bao gồm dân chủ, nhân quyền, môi trường, biến đổi khí hậu, năng lượng sạch, tiêu chuẩn lao động ; thứ 2 là khôi phục và tăng cường tham vấn với đối tác, đồng minh mà trước đây Trump sử dụng nhiều hơn câu chuyện song phương và có đi có lợi.
Trump sử dụng nhiều hơn câu chuyện song phương thì Biden nhấn vào đồng minh và đối tác, tức là kênh đa phương nhiều hơn
Cái nhìn thấy dễ nhất là Joe Biden sẽ quay trở lại ngoại giao truyền thống, dễ đoán định hơn Donald Trump. Hai việc Biden có thể làm ngay là quay trở lại Hiệp ước chống biến đối khí hậu Paris và quay trở lại WHO.
Cái nhìn thấy dễ nhất la Joe Biden sẽ quay trở lại ngoại giao truyền thống, dễ đoán định hơn Donald Trump - Ảnh minh họa
Nhưng cũng có những việc sẽ phải tính toán. Đó là câu chuyện cạnh tranh nước lớn, trong đó có cạnh tranh Trung - Mỹ đã chuyển sang cạnh tranh chiến lược. Cái này không chỉ là di sản của ông Trump mà được sự đồng thuận của cả 2 đảng nước Mỹ.
Cạnh tranh Mỹ - Trung sau 4 năm đã trở thành cạnh tranh chiến lược và cạnh tranh cao hơn, không chỉ gói gọn trong khoa học công nghệ, ý thức hệ và chiến lược. Không chỉ do thay đổi nhận thức về Trung Quốc ở phía Mỹ mà còn nằm ở sự thay đổi của Trung Quốc, bỏ chính sách "ẩn mình chờ thời".
Ngoài ra, nước Mỹ với đồng minh không còn dễ dàng trong việc kiềm chế Trung Quốc nữa vì lợi ích của Mỹ và đồng minh ngày càng đan xen trong quan hệ với Trung Quốc. Vì vậy quan hệ Mỹ - Trung sắp tới tiếp tục là cạnh tranh chiến lược, vừa có hợp tác nhưng mặt cạnh tranh cũng gia tăng. Vậy thì ông Joe Biden sẽ phải quản trị quan hệ nước lớn, đặc biệt là quan hệ Mỹ - Trung vừa cạnh tranh nhưng vẫn hợp tác như thế nào ?
Một di sản nữa dưới thời Trump không chắc xóa bỏ được, dù không thích, hay có cách tiếp cận mới. Chẳng hạn tình hình Trung Đông, cục diện đã đặc biệt khác trong 4 năm qua. Việc tái thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Isreal với 1 số nước vùng Vịnh là không thể gạt bỏ được. Quản trị và điều chỉnh điều này với đảng Dân chủ không phải là dễ.
2 lựa chọn chiến lược với khu vực Châu Á - Thái Bình Dương cho ông Biden
Cái chung nhất của nước Mỹ, dù là dưới thời ông Donald Trump, hay trước đó là Obama và sau đây là Joe Biden thì, khu vực Châu Á - Thái Bình Dương tiếp tục là khu vực địa chiến lược của nước Mỹ, tiếp tục coi trọng, can dự và hợp tác sâu sắc với khu vực này.
Cái chung nhất của nước Mỹ, dù là dưới thời ông Donald Trump, hay trước đó là Obama và sau đây là Joe Biden thì, khu vực Châu Á-Thái Bình Dương tiếp tục là khu vực địa chiến lược của nước Mỹ (Đại sứ Phạm Quang Vinh).
Nhưng trải qua đại dịch, nước Mỹ thay đổi, tình hình thế giới cũng thay đổi, quan hệ Mỹ - Trung đã thay đổi, đặt ra nhiều yếu tố mới mà Joe Biden phải đối diện.
Có 2 lựa chọn đã có : Đó là ở khu vực này, đã có Tái cân bằng của Obama, dựa trên cam kết và hợp tác của nước Mỹ ở khu vực, coi trọng quan hệ cả về kinh tế và an ninh, dựa trên quan hệ đồng minh và đối tác, trong đó có cả ASEAN và các đồng minh trong khu vực và quản trị quan hệ nước lớn.
Chính sách Tái cân bằng của ông Obama dựa trên Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) nhằm tạo ra chuỗi cung ứng và giá trị ở khu vực này ở chất lượng và tiêu chuẩn cao hơn, để định hình cả về địa kinh tế, địa chính trị ở khu vực, vừa thúc đẩy thịnh vượng khu vực nhưng đồng thời cũng để quản trị nước lớn.
Thế nhưng nhìn lại nửa sau 2016, TPP đã không được người dân và chính trị Mỹ chấp nhận vì tính toán về chi phí và lợi ích của Mỹ. Nếu không phải là ông Trump chiến thắng mà là bà Hillary Clinton thì cũng khó có thể thông qua TPP.
Vậy nếu như dưới thời ông Obama, Mỹ dựa rất nhiều vào TPP và hệ thống đồng minh và đối tác trong đó có ASEAN thì nay, TPP không được nước Mỹ chấp nhận, cái gì sẽ thay thế TPP để gắn kết địa kinh tế, địa chiến lược ?
Lựa chọn thứ 2 là chính sách Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương rộng lớn và cởi mở dưới thời Tổng thống Trump. Hai chính sách này vẫn có điểm chung là lợi ích nước Mỹ, quan hệ với đối tác, đồng minh và quản trị nước lớn và trật tự dựa trên luật lệ.
Câu chuyện Châu Á - Thái Bình Dương được mở ra thành Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương vẫn còn giá trị địa chiến lược của nó.
Trong thời gian vừa qua, Mỹ triển khai một loạt hoạt động gắn kết đồng minh với các đối tác, gắn kết chính trị, an ninh, trong đó có câu chuyện Biển Đông, cũng như gắn kết kinh tế, bắt đầu manh nha những dự án kinh tế, trong đó có đạo luật BUILD ACT, huy động ngân sách cả nhà nước cả tư nhân để đầu tư cho hạ tầng ở khu vực này, củng có quan hệ với các đồng minh nhưng cũng tạo ra sự chọn lọc và khác biệt với Vành đai - Con đường.
Nhưng câu chuyện này là của Donald Trump và đảng Cộng hòa, chưa chắc đã được thừa kế và ưa thích bởi Dân chủ và Biden.
TPP và QUAD : 2 điểm nhấn khác biệt giữa Biden và Trump
Khái niệm Bộ tứ (QUAD) được chính quyền Tổng thống Trump thúc đẩy trong thời gian vừa qua không phải vấn đề mới, từ thời Obama đã có nhưng Trump đẩy mạnh hơn ở mấy khía cạnh là duy trì hoạt động và tham vấn và đẩy lên cấp cao là cấp Bộ trưởng.
Khái niệm này dường như đã có sự đáp ứng nhất định của các nước trong QUAD, đặc biệt là Ấn Độ, Úc, Nhật, tạo ra vành đai không phải thuần túy để chống Trung Quốc mà tạo ra quản trị sự vươn lên của Trung Quốc nhưng không bất lợi cho các nước trong khu vực, không bất lợi cho bảo đảm trật tự dựa trên luật lệ.
Tạo ra vành đai không phải thuần túy để chống Trung Quốc mà tạo ra quản trị sự vươn lên của Trung Quốc nhưng không bất lợi cho bảo đảm trật tự dựa trên luật lệ (Đại sứ Phạm Quang Vinh)
Để bảo đảm trật tự dựa trên luật lệ mà các nước hợp tác cùng có lợi thì bất kỳ là Tổng thống nào cũng phải tạo được luật chơi mà dù nước lớn, nước nhỏ muốn hòa bình, ổn định và có lợi thì phải ủng hộ trật tự dựa trên luật pháp quốc tế, thúc đẩy khu vực dựa trên đa cực để các nước nhỏ có tiếng nói, gắn kết cả về kinh tế và địa chiến lược, đan xen lợi ích cùng có lợi, tận dụng cơ chế đa phương trong khu vực để dù có cạnh tranh, khu vực này cũng không bị bắt buộc chọn bên.
Nếu nhìn nhận Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương về mặt chiến lược được đa phần các nước ủng hộ nhưng thời Trump xử lý thiên quá nhiều về kiềm chế Trung Quốc nhưng không có cái gắn kết đồng minh ở đây, ngắm nhiều về chiến lược mà không có kinh tế.
Trong khi đó, Xoay trục của Obama và Biden lại dựa vào hợp tác và có phần chưa thể hiện được Mỹ có thể đi đầu trước những hành vi của Trung Quốc như vấn đề Biển Đông hay Mekong.
Như vậy, đây là 2 bài toán mà Biden phải điều chỉnh.
Đại sứ Phạm Quang Vinh
Nguồn : Tổ Quốc, 09/11/2020
**********************
Việt - Mỹ sẽ thúc đẩy hợp tác đa diện, giảm ảnh hưởng của Trung Quốc
Benoît de Tréglodé, N.T., RFI, 09/11/2020
Việt Nam đã trở thành một trong những đối tác quan trọng của Mỹ ở Đông Nam Á từ thời cựu tổng thống Barack Obama. Tổng thống Donald Trump đã thắt chặt và mở rộng thêm quan hệ ngoại giao với Hà Nội. Trong nhiệm kỳ của tổng thống Mỹ thứ 46 Joe Biden, Việt Nam sẽ tiếp tục là đối tác chủ chốt trong chiến lược của Mỹ ở Châu Á.
Tuy nhiên, người dân Việt Nam sẽ cần thêm một chút thời gian để hiểu hơn về ông Joe Biden, trái ngược với ông Trump rất nổi tiếng ở Việt Nam. "Lập trường đối đầu trực diện với Trung Quốc từ hai năm nay (của ông Trump) dĩ nhiên đã giúp Hà Nội đối thoại với Bắc Kinh ở tầm mức mà họ chưa từng có thể nghĩ đến", theo nhận định với RFI tiếng Việt của nhà nghiên cứu Benoît de Tréglodé, giám đốc khu vực Châu Phi - Châu Á - Trung Đông, Viện Nghiên cứu Chiến lược của Trường Quân sự Pháp (IRSEM).
Mối quan hệ Hà Nội - Washington sẽ như thế nào trong nhiệm kỳ sắp tới của ông Joe Biden ? RFI tiếng Việt lần lượt đặt câu hỏi với nhà nghiên cứu Pháp Benoît de Tréglodé và N. T., một nhà nghiên cứu về quan hệ Việt - Mỹ (qua thư điện tử).
Tiếp tục chiến lược an ninh Ấn Độ-Thái Bình Dương
RFI :Thưa nhà nghiên cứu Benoît de Tréglodé, với chính quyền mới của Hoa Kỳ, liệu sẽ có thay đổi trong chính sách an ninh của Mỹ ở Châu Á, cũng như với Việt Nam ?
Benoît de Tréglodé : Một chính quyền mới đứng đầu nước Mỹ sẽ dẫn đến việc các nhân tố ở Châu Á, trước tiên là Trung Quốc, cũng như là Việt Nam và các quốc gia khác ở Đông Nam Á, một cách nào đó xem xét lại đối thoại và quan hệ đối tác với những nhà lãnh đạo mới của Mỹ. Dĩ nhiên là trong những tháng tới, đối thoại sẽ được nối lại, không tập trung và dựa trên những căng thẳng như trong những tháng gần đây dưới thời tổng thống Trump.
Tôi không nghĩ là chính quyền mới sẽ xem xét lại toàn bộ những hồ sơ chiến lược được thông qua dưới thời tổng thống Trump, trong đó có chiến lược Ấn Độ-Thái Bình Dương. Đây sẽ vẫn là đường lối trong chính sách quốc phòng của Mỹ ở Châu Á, trong đó có Đông Nam Á, nhưng đúng là có thể sẽ có nhiều đối thoại hơn, để Trung Quốc và Mỹ cùng làm việc với nhau và hiểu nhau hơn. Do đó, nếu nhìn theo quan điểm này, căng thẳng chắc sẽ giảm bớt trong những tháng tới ở Châu Á.
Về chính sách của Hoa Kỳ đối với Việt Nam, sẽ không có việc xem xét lại hoàn toàn những nguyên tắc lớn đang chi phối quan hệ song phương. Năm 2020, Việt Nam và Hoa Kỳ kỷ niệm 25 năm thiết lập quan hệ ngoại giao. Vấn đề Việt Nam vẫn thường được nhìn nhận, chú ý và đôi khi, theo một số người vẫn nói, bị khai thác trong mối quan hệ Mỹ-Trung.
Trong bối cảnh này, nếu Biden đi theo hướng giảm bớt căng thẳng với Trung Quốc, thì tất nhiên sẽ thấy được hệ quả trong mối quan hệ giữa Hoa Kỳ và Việt Nam. Nhưng những bước tiến của Mỹ trong vấn đề bảo vệ tự do hàng hải ở vùng biển quốc tế ở Biển Đông chẳng hạn, là những điều về cơ bản sẽ vẫn được theo đuổi, nhưng có thể với ngôn từ mang tính ngoại giao hơn một chút, hòa dịu hơn một chút. Chúng ta có thể trông đợi những thay đổi sâu sắc trong quan điểm của Mỹ về khu vực, trên thực tế không chắc rằng chính quyền mới sẽ có thể thay đổi bất cứ điều gì.
RFI :Có thể thấy là vấn đề nhân quyền tại Việt Nam ít được chú ý trong nhiệm kỳ tổng thống Trump để tránh cản trở những dự án hợp tác song phương, mà Trung Quốc là mục tiêu sâu xa. Vấn đề này sẽ được đề cập như nào trong chính quyền Joe Biden ?
Benoît de Tréglodé : Trong những năm gần đây, các nhà quan sát nhận thấy vấn đề nhân quyền không phải là một ưu tiên của chính quyền Trump. Những thách thức nằm ở chỗ khác. Chính những thách thức đó giúp Hoa Kỳ tập hợp quanh mình những quốc gia sẵn sàng ủng hộ chính sách Ấn Độ-Thái Bình Dương và hình thành mặt trận chung ở Châu Á chống Trung Quốc. Chắc chắn vấn đề nhân quyền không phải là ưu tiên lớn, ngoài Đối thoại Nhân quyền giữa Việt Nam và Hoa Kỳ, mà cuộc họp gần đây nhất là vào tháng 10/2020.
Với chính quyền mới ở Mỹ, thông thường đảng Dân chủ vẫn được cho là có khuynh hướng thúc đẩy nhân quyền và dân chủ trên thế giới, nhưng cần nhắc lại là ưu tiên trước mắt của chính quyền mới sẽ là chính trị trong nước và tiếp tục các hồ sơ quốc phòng lớn trên thế giới. Do đó, tôi không chắc là vấn đề nhân quyền ở Việt Nam trở thành một ưu tiên rõ ràng trong chính sách của Mỹ.
Mở rộng hợp tác trên nhiều lĩnh vực phi quân sự
RFI :N. T. là nhà nghiên cứu về quan hệ Mỹ-Việt được RFI tiếng Việt đặt câu hỏi qua thư điện tử. Ngoài vấn đề an ninh, tự do hàng hải ở Biển Đông, những lĩnh vực nào được Việt Nam quan tâm hợp tác với Mỹ ?
N. T. : Theo tôi, có hai lĩnh vực chính mà Việt Nam sẽ quan tâm hợp tác với Mỹ ngoài hợp tác an ninh hàng hải. Thứ nhất là quản lý nguồn nước ở sông Mêkông. Hiện nay, khu vực đồng bằng sông Cửu Long phải đối mặt với tình trạng thiếu nước từ đầu nguồn và nước biển xâm nhập, với nguyên nhân chính là các hoạt động xây đập do Trung Quốc đầu tư ở thượng nguồn và biến đối khí hậu. Đây là một vấn đề cấp thiết đối với Việt Nam khi đồng bằng sông Cửu Long là vựa lúa chính, cung cấp sinh kế cho hàng chục triệu người.
Hợp tác trong lĩnh vực này có thể bao gồm hỗ trợ nông dân ứng phó với ngập mặn và thiếu nước từ thượng nguồn, chuyển đổi sang mô hình sản xuất bền vững hơn, hỗ trợ nông dân tìm kiếm sinh kế mới… Ngoài ra, Việt Nam và Mỹ có thể hợp tác yêu cầu Trung Quốc cung cấp đầy đủ hơn thông tin về các hoạt động xây đập ở thượng nguồn và tác động của chúng đối với các quốc gia ở hạ nguồn như Việt Nam. Sáng kiến Quan hệ đối tác Mỹ-Mêkông đóng vai trò điều phối các hoạt động hợp tác giữa hai nước trong lĩnh vực này.
Lĩnh vực thứ hai là cơ sở hạ tầng. Việt Nam đang trong giai đoạn phát triển kinh tế mạnh mẽ, tạo sức ép rất lớn lên cơ sở hạ tầng vừa thiếu và vừa yếu. Nhu cầu này càng bức thiết trong bối cảnh ngày càng nhiều doanh nghiệp nước ngoài chuyển dây chuyền sản xuất sang Việt Nam và Việt Nam cũng muốn đóng một vai trò lớn hơn trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Tuy Trung Quốc là nhà đầu tư cơ sở hạ tầng hàng đầu trong khu vực, Việt Nam tỏ ra thận trọng hơn với đầu tư trong lĩnh vực này của Trung Quốc, đặc biệt là các khoản đầu tư trong khuôn khổ Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI). Nguyên nhân một phần vì lý do an ninh và một phần vì các dự án cơ sở hạ tầng của Trung Quốc thường vướng nhiều vấn đề như tiến độ thi công chậm, đội vốn và chất lượng công trình kém. Do đó, nếu chính phủ và các nhà đầu tư tư nhân của Mỹ đầu tư nhiều hơn vào lĩnh vực này, đây là điều có lợi cho cả Việt Nam lẫn khu vực. Sự hiện diện của Mỹ, cùng cộng tác với Nhật Bản, sẽ đem lại nhiều lựa chọn cho Việt Nam và các nước trong khu vực, tránh tình trạng phụ thuộc vào một nhà đầu tư duy nhất mà có thể dẫn đến các nguy cơ cả về kinh tế và an ninh.
Các thỏa thuận hợp tác mới ký kết gần đây giữa Mỹ và Việt Nam về cải thiện hệ thống thông tin lưới điện, phát triển điện từ khí hóa lỏng (LNG) và xây dựng kho cảng chứa LNG cho thấy cả hai bên đều đang chú trọng tới lĩnh vực này.
RFI :Liệu "Mạng lưới Điểm Xanh" (Blue Dot Network, BDN) gồm Mỹ, Nhật Bản và Úc là một lựa chọn giúp Việt Nam đa dạng hóa đối tác cơ sở hạ tầng ? Liệu BDN có "cạnh tranh" được với các tập đoàn Trung Quốc khi phía Trung Quốc không đặt nhiều điều kiện để cho vay vốn ?
N. T. : Theo quan điểm của tôi, Mạng lưới Điểm Xanh (Blue Dot Network) không nhất thiết phải "cạnh tranh" với đầu tư cơ sở hạ tầng của Trung Quốc. Trước hết đây là một sáng kiến đa phương nhằm chứng nhận các dự án cơ sở hạ tầng đảm bảo các điều kiện về minh bạch tài chính, phát triển bền vững và thân thiện với môi trường. Việc triển khai sáng kiến này vẫn đang diễn ra, vẫn còn nhiều câu hỏi như tiêu chí chứng nhận, giám sát cũng như các quốc gia nào có thể tham gia. Có thể coi sáng kiến Mạng lưới Điểm Xanh là giúp đem lại cho Việt Nam, cũng như các quốc khác trong khu vực, một lựa chọn nữa cho đầu tư cơ sở hạ tầng ngoài đầu tư của Nhật Bản và Trung Quốc.
Một điều cần quan tâm là gần đây, nhiều dự án cơ sở hạ tầng của Trung Quốc, nhất là các dự án thuộc sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI), đã phải hứng chịu nhiều chỉ trích do không đáp ứng được các tiêu chuẩn minh bạch tài chính, phát triển bền vững và đem lại nhiều nguy cơ an ninh địa chính trị. Trong bối cảnh đó, nhiều quốc gia trong khu vực Đông Nam Á đã hủy hoặc xem xét lại nhiều dự án cơ sở hạ tầng do Trung Quốc đầu tư. Ví dụ, Miến Điện đã cho tạm dừng dự án đập thủy điện Myitsone vào năm 2011 và Malaysia đã hủy 3 dự án thuộc BRI vào năm 2018.
Như tôi đã nói ở trên, Việt Nam từ trước tới nay có cách tiếp cận khá thận trọng với đầu tư cơ sở hạ tầng của Trung Quốc so với các nước khác trong khu vực. Do đó, tôi cho rằng Việt Nam sẽ duy trì cách tiếp cận này trong tương lai, nhất là với các dự án có tầm quan trọng về an ninh chiến lược.
RFI : Phải chăng Việt Nam muốn dần giảm bớt phụ thuộc vào Trung Quốc khi mở rộng hợp tác với Mỹ ? Việt Nam sẽ phải cân nhắc rủi ro như nào với Trung Quốc khi tăng cường hợp tác với Mỹ ?
N. T. : Việc Việt Nam mở rộng quan hệ hợp tác với Mỹ không nhất thiết chỉ vì lý do tránh sự phụ thuộc vào Trung Quốc. Chính sách ngoại giao của Việt Nam luôn là duy trì đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hóa và đa dạng hóa quan hệ quốc tế. Do đó, Việt Nam đã mở rộng và tăng cường hợp tác không chỉ với Mỹ, mà còn với các cường quốc khác trong khu vực như Nhật Bản, Úc, Ấn Độ và các nước khác ở nhiều lĩnh vực khác nhau.
Về những rủi ro Việt Nam có thể phải đối mặt với Trung Quốc khi mở rộng quan hệ hợp tác với Mỹ, điều này còn phụ thuộc vào bản chất của hoạt động hợp tác và tác động của nó tới lợi ích của Trung Quốc trong khu vực. Các rủi ro có thể bao gồm căng thẳng gia tăng trên Biển Đông và khả năng Trung Quốc đơn phương áp đặt một số biện pháp hạn chế trao đổi thương mại, như nước này đã làm đối với Nhật Bản, Hàn Quốc và gần đây nhất là Úc.
Tuy nhiên, ngoại trừ tình hình căng thẳng trên Biển Đông, Việt Nam chưa phải đối mặt với các biện pháp hạn chế thương mại của Trung Quốc. Lý do thứ nhất là vì Việt Nam đã khéo léo xử lý quan hệ với cả Mỹ và Trung Quốc. Thứ hai là vì hợp tác Mỹ-Việt chủ yếu tập trung vào trao đổi thương mại song phương và các lĩnh vực phi quân sự. Tăng cường hợp tác quốc phòng Mỹ-Việt trong giai đoạn gần đây cũng thiên về nâng cao năng lực an ninh hàng hải của Việt Nam, như tăng cường nhận thức khu vực trên biển (maritime domain awareness) và thực thi pháp luật trên biển (maritime law enforcement). Đây là những lĩnh vực hợp tác ít gây tranh cãi và giúp hai bên từng bước xây dựng lòng tin và sự hiểu biết về quan điểm của mỗi bên.
RFI tiếng Việt xin chân thành cảm ơn hai nhà nghiên cứu N. T., chuyên về quan hệ Việt-Mỹ và Benoît de Tréglodé, Viện Nghiên cứu Chiến lược của Trường Quân sự Pháp (IRSEM).
Thu Hằng
Nguồn : RFI, 09/11/2020
***********************
Kỳ vọng gì ở Tổng thống đắc cử Hoa Kỳ 2020 và bang giao Mỹ - Việt ?
BBC, 09/11/2020
Hoa Kỳ tiếp tục ủng hộ Việt Nam về an ninh, chủ quyền trên Biển Đông, đồng thời hỗ trợ tiến bộ cho Việt Nam về cả dân chủ, nhân quyền lẫn kinh tế và phát triển, là một số kỳ vọng được một số nhà quan sát thời sự, chính trị và bang giao Mỹ - Việt chia sẻ với BBC sau khi ông Joe Biden được loan tin thành Tổng thống đắc cử mới đây.
Thượng nghị sĩ Joe Biden trao đổi với nhân chứng chiến tranh, bà Kim Phúc, hôm 06/05/2003 tại Hoa Kỳ, sau một họp báo mà ông thuyết trình về bảo vệ phụ nữ, trẻ em trong chiến sự
"Chắc chắn rằng tôi cũng như rất nhiều người đã rất kỳ vọng, trước hết là đã mong muốn Tổng thống Donald Trump thắng cử lần này trong kỳ bầu cử 2020, nhưng trường hợp kết quả sau cùng cho thấy ông Donald Trump không thắng cử, thì một chính quyền Mỹ khác ngoài ông Donald Trump dù có lên cầm quyền ở Mỹ, thì tôi vẫn tin rằng đường lối của Hoa Kỳ đối với Trung Quốc có lẽ vẫn còn tiếp tục", Phó Giáo sư Hoàng Ngọc Giao, Viện trưởng Viện Chính sách, Pháp luật và Phát triển từ Hà Nội nói với BBC hôm 08/11.
"Về nhận thức của mối nguy cơ, nguy hiểm của Trung Quốc đối với Hoa Kỳ và an ninh quốc tế, khu vực, tôi nghĩ rằng nhận thức đó ở cả hai đảng lớn ở Hoa Kỳ cũng như ở các nhà lãnh đạo mới vẫn như nhau, tuy nhiên, tôi vẫn lưu ý rằng nếu không phải là ông Donald Trump lãnh đạo tiếp, thì rất có thể chính quyền khác, với một cách tiếp cận có thể nhẹ nhàng hơn với Trung Quốc, không quyết liệt và không quyết đoán như Tổng thống Donald Trump đã thể hiện và hành động, thì điều đó sẽ tạo điều kiện câu giờ về thời gian cho Trung Quốc để Trung Quốc mạnh mẽ lên hơn nữa và đó là một mối nguy đối với bang giao và an ninh quốc tế.
"Còn riêng đối với Việt Nam, tôi nghĩ dù bất kỳ chính quyền nào lên ở Mỹ tới đây, thì chính sách của Hoa Kỳ đối với Việt Nam cũng sẽ không thay đổi gì nhiều, tuy nhiên, có bước đi những bước mạnh mẽ hơn nữa hay không thì nó còn phụ thuộc vào mối quan hệ của chính quyền mới này, mà không phải là chính quyển của Tổng thống Donald Trump nữa, với Trung Quốc như thế nào.
"Có mạnh mẽ hơn với Việt Nam hay không, thì đó lại còn phụ thuộc vào yếu tố quan hệ của chính quy mới đó với Trung Quốc cụ thể như thế nào, họ xử lý vấn đề khủng hoảng ở Biển Đông ra sao và đấy là chính là cái mà có lẽ là tôi và cũng rất nhiều đồng nghiệp của tôi lo ngại", ông Hoàng Ngọc Giao, người cũng từng là Phó Vụ trưởng Ban Biên giới Chính phủ Việt Nam nói với BBC News tiếng Việt.
"Đề cao dân chủ và thúc đẩy hợp tác kinh tế rất quan trọng"
Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng nâng ly chúc mừng trước bữa tiệc trưa với Phó Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden tại Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ ngày 07/7/2015 tại Washington, Dân chủ
Từ Hà Nội, Phó Giáo sư Nguyễn Hoàng Ánh, một chuyên gia trong lĩnh vực ngoại thương có nhiều năm giảng dạy tại các đại học ở Hà Nội và Việt Nam nói với BBC :
"Chúng tôi nghĩ là cũng mong Hoa Kỳ giữ được những giá trị như dân chủ và sẽ là thế lực đứng ra đảm bảo cho hoạt động dân chủ không bị gây quá nhiều khó khăn ở Việt Nam.
"Là một người nghiên cứu về kinh tế, chúng tôi rất mong mỏi quan hệ kinh tế Việt - Mỹ sẽ tiếp tục phát triển.
"Chúng ta biết hiện nay Mỹ là nền kinh tế đứng thứ nhất thế giới, nhưng đầu tư nước ngoài của Mỹ vào Việt Nam chỉ đứng thứ 11 và Mỹ cũng không phải là một đối tác thương mại lớn nhất.
"Đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam năm 2020, một điều mà mọi người không để ý, bởi vì mọi người thường nghĩ Mỹ gây khó khăn cho Trung Quốc thì Trung Quốc yếu đi, nhưng mọi người không hề theo dõi được rằng trong thời gian Mỹ gây khó khăn với Trung Quốc, thì thương mại của Trung Quốc vào Việt Nam lại tăng lên và vị thế của Trung Quốc ở Việt Nam lại tăng lên.
"Nói cách khác là sự phụ thuộc của Việt Nam vào Trung Quốc lại tăng lên nữa, cho nên điều mong mỏi của tôi là làm thế nào để cho Mỹ có thể phát triển một quan hệ thương mại lành mạnh với không chỉ Việt Nam mà với tất cả các nước trong khu vực", bà Hoàng Ánh nói với một hội luận Bàn tròn Thứ Năm của BBC News tiếng Việt.
Quan ngại nếu chính quyền Biden trở nên "mềm mỏng"
Có một số ý kiến đặt vấn đề và quan ngại liệu chính quyền sắp tới ở Mỹ có 'mềm mỏng' với Trung Quốc, điều có thể gây ra bất lợi cho Việt Nam, hay không
Từ Sài Gòn hôm 08/11, nhà báo tự do Sương Quỳnh nói với BBC :
"Quan hệ Việt - Mỹ trong 4 năm qua theo tôi không tiến bộ, rất mờ nhạt. Tổng thống Donald Trump còn áp thuế cho những mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam thì đó là điểm lo chứ không có gì đáng mừng. Nhưng có lẽ do ông Trump dành tổng lực tấn công Trung Quốc quá nên cũng không chú ý gì đến Việt Nam mấy.
"Vừa qua Trung cộng đã lũng loạn thế giới, nhưng qua dịch virus Vũ Hán cũng làm các nước tỉnh ra. Để Trung cộng làm công xưởng sản xuất thuê cho các nước thì đã là phụ thuộc kinh tế, nên khi dịch xảy ra trở tay không kịp, thiếu thốn từ khẩu trang cho đến thiết bị y tế. Do đó nếu Tổng thống Donald Trump mà thắng cử và khống chế được Trung cộng thì sẽ ổn định kinh tế không chỉ ở nước Mỹ mà còn cho cả Thế giới.
"Nhưng nếu ông Biden thắng cử, với chính sách mềm mỏng, bắt tay với Trung cộng thì tôi e rằng Bắc Kinh sẽ có thêm sức mạnh. Và điều lo ngại nhất cho Việt Nam là Trung cộng sẽ chiếm lĩnh biển Đông, kinh tế VN vốn đã phụ thuộc vào Trung Quốc, tới đây có thể sẽ càng phụ thuộc hơn, trong khi ở nhiều nơi khác, Đài Loan, Hong Kong chẳng hạn, sẽ càng ngày càng nguy ngập nhiều hơn và có khả năng mất độc lập, tự chủ".
Cũng từ Sài Gòn, cùng hôm Chủ Nhật, cựu phóng viên và đạo diễn phim thuộc báo Thanh Niên, ông Trần Đình Thu nói với BBC :
"Nếu Ủy ban bầu cử quốc gia Hoa Kỳ tuyên bố ông Biden là tổng thống kế tiếp, có lẽ tôi hoàn toàn không có bất cứ sự mong đợi nào cho nước Mỹ và cho đất nước Việt Nam của tôi cả. Tôi tin rằng giai đoạn "Obama kéo dài" sẽ trở lại nước Mỹ và chẳng bao lâu nữa dân Mỹ sẽ phải đi học tiếng Trung quốc như ông Trump đã từng nói. Khi đó Chiến tranh thương mại với Trung quốc sẽ dịu dần rồi ngưng hẳn. Chính sách hòa hoãn với Iran, với Cuba, với Venezuela sẽ trở lại như thời Obama.
"Tôi không có kỳ vọng gì nếu ông Biden đắc cử cả. Không phải là tôi cực đoan nhưng quả thật cuộc bầu cử của nước Mỹ vừa qua thực chất là cuộc chọn lựa của người dân Mỹ để cho nước Mỹ trở nên vỹ đại hay là một nước Mỹ ngủ quên trước thời tổng thống Trump".
Giá trị biểu tượng của ngôi vị Tổng thống ở Mỹ "rất quan trọng"
Nêu quan điểm riêng tại hội luận Bàn tròn thứ Năm (05/11/2020) của BBC News tiếng Việt từ California, Tiến sĩ, Luật sư Nguyễn Hữu Liêm, đồng thời là một học giả về triết học, nhấn mạnh điều mà ông muốn bất cứ ai đắc cử cần thể hiện như một kỳ vọng :
"Biểu tượng ngôi vị Tổng thống ở Mỹ rất là quan trọng cho một số đông người và chính tôi cũng quan niệm như vậy.
"Là vì định danh và chức vụ Tổng thống Mỹ không phải chỉ là vấn đề chính sách mà thôi, mà còn là một biểu tượng và giá trị dân chủ, mà trong đó, định chế đó thiết lập một đầu cầu và một vai trò lãnh đạo cho thế giới trên phương diện đạo đức về chính trị.
"Nếu người Mỹ và đất nước Mỹ không còn uy tín để mà đại diện cho giá trị dân chủ, đa dạng và đa nguyên như hiện nay, mà nhất là vấn đề tôn trọng uy tín, danh dự của nhau, và nhất là trong hòa giải sự khác biệt, thì nước Mỹ sẽ đi vào những nguy khốn khác.
"Tôi cũng mong rằng nếu ông Biden đắc cử, có vẻ như ông Biden đang thắng thế, thì ông Biden cũng nên cẩn trọng, đừng có đi về phía bên tả quá nhiều để làm cho khối bên hữu, khối mà ủng hộ ông Trump, càng ngày càng bị giống như là đặt ra khỏi lề của xã hội, thành ra tất cả những cái đó tạo ra những cái phân cực càng lớn hơn nữa...
"Cá nhân ông Biden hay ông Trump chẳng qua chỉ là những biến số về nhân cách của con người mà thôi, nhưng mà có một nguyên lý thông suốt trong nền chính trị của Mỹ, đó là giá trị của con người và giá trị của định chế đại diện cho một giá trị lớn hơn mà văn minh nhân loại đang hướng đến.
"Thì tôi nghĩ là nước Mỹ dù dưới ông Trump hay ông Biden trong 4 năm tới đừng làm cho thế giới và nhất là những người như chúng ta thất vọng", Tiến sĩ, Luật sư Nguyễn Hữu Liêm nói với Bàn tròn của BBC.
Sẽ không có thay đổi gì lớn trong thời gian trước mắt ?
Trở lại với chính sách tới đây mà Hoa Kỳ có thể có liên quan bang giao Mỹ - Việt và an ninh Biển Đông, hôm 08/11, từ Đại học Maine, Hoa Kỳ, Giáo sư Ngô Vĩnh Long, một sử gia và nhà phân tích chính trị, bang giao quốc tế, nói với một chương trình bình luận chuyên đề hậu Bầu cử Mỹ 2020 của BBC :
"Trong thời gian trước mắt, quan hệ của Mỹ với Việt Nam sẽ không thay đổi, đặc biệt là trong vấn đề quân sự và an ninh, bởi vì vấn đề này đã tiến triển từ lâu rồi.
"Về sau, về dài, nó sẽ có thay đổi, nhưng tôi nói về sau về dài là ít nhất 2 năm nữa.
"Lý do là bởi vì ông Joe Biden phải dọn "rác" ở nước Mỹ trước, rồi sau ông mới lo các vấn đề đối với nước ngoài.
"Việt Nam lẽ dĩ nhiên là một chỗ quan trọng, nhưng Việt Nam không phải là quan trọng nhất, nên tôi nghĩ đối với Việt Nam, quan hệ của Mỹ đối với Việt Nam vẫn tiếp tục như thế".
"Sẽ tụ hợp lại lực lượng và quan tâm Hiệp định xuyên Thái Bình Dương ?"
Từ tiểu bang Georgia, chính trị gia thuộc đảng Cộng hòa Mỹ, ông Vũ Nguyễn Bảo Kỳ bình luận :
"Trong 20/15 năm qua, từ thời của chính quyền của ông Bill Clinton mà có bình thường hóa quan hệ ngoại giao đối với Việt Nam, sự liên hệ giữa hai nước càng ngày càng tiến triển, riêng tôi, tôi đã thấy vào thời gian 2015, 2016, lúc chính quyền của ông Barack Obama đưa ra và cố làm sao thông qua được Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), thì tôi đã đặt hy vọng làm sao Hoa Kỳ có thể lãnh đạo được một khối Châu Á - Thái Bình Dương để đối phó với Trung Quốc một cách mạnh mẽ hơn.
"Và riêng nguyện vọng của Hiệp định TPP lúc đó là để làm sao đẩy mạnh sự liên hệ mậu dịch của 12/13 nước, trong đó có ở vùng Đông Nam Á và đồng thời thúc đẩy đối sách của Hoa Kỳ với Trung Quốc, sau khi Hoa Kỳ rút ra khỏi TPP, tôi thấy nó tạo ra một số mâu thuẫn đối với một số nước như là Việt Nam đối với Trung Quốc còn hơn cả trước đây nữa.
"Là bởi vì Trung Quốc rất giỏi để chia rẽ mọi quốc gia khác nhau, và như là Đài Loan đã biết lâu nay là họ khó tạo ra tư thế, vị thế cho những nước nhỏ, nên tôi thấy như Giáo sư Ngô Vĩnh Long đã nêu, trong thời gian ngắn hạn, chính sách của chính quyền mới của ông Joe Biden sẽ không thay đổi đối với các nước ở Đông Nam Á.
"Và những tháng gần đây chính một số nhà cựu lãnh đạo quân nhân ở Bộ Quốc phòng Mỹ từ xưa đến nay và đồng thời một số nhân sự trong chính quyền từ thời ông George W. Bush qua đến những nhóm ủng hộ ông Mitt Romney và ông John McCain, họ chuyên là lãnh đạo gia của thành phần quốc phòng và quốc tế, đã có những lời ủng hộ vì họ thấy ông Biden là người đã tụ hợp thêm những người là những tiếng nói chung (hai đảng) mà có kinh nghiệm để đối phó với Trung Quốc và đối phó với những phe chống Hoa Kỳ và đồng thời chống lại khối dân chủ trên khắp thế giới".
"Không có Voi, bắt Lừa gánh thay và liệu có giữa đường đứt gánh ?"
Từ Hà Nội, ông Nguyễn Hữu Vinh, cựu Thiếu tá An ninh từng làm việc trong Bộ Công an Việt Nam, bình luận thêm với BBC :
"Nếu muốn đoán đường lối của ông Joe Biden thế nào, liên quan Việt Nam và Biển Đông, chúng ta cứ nhìn ngược lại chính quyền của ông Barack Obama.
Ông Joe Biden ngay sau cuộc phát biểu trước cử tri và quốc dân cả nước Mỹ từ Wilmington, tiểu bang Delawarey, trong buổi tối 07/11/2020 sau khi ông được truyền thông Mỹ loan bố thắng cử
"Và ông Biden có mặt trong đó và người ta nói rất ngắn gọn thôi là chính quyền của ông Obama là nhu nhược với Trung Quốc.
"Và thứ hai là liệu bây giờ ông Biden phải cố gắng hơn thời đó, hơn ông Obama không ?
"Thì đó là một câu hỏi và tôi xin nhắc lại là nếu như ông Joe Biden thắng thì thôi thì không có Voi, đành phải bắt Lừa vác nặng.
"Có nghĩa là ông Biden phải cố gắng để lãnh một gánh nặng của một con voi và có thể giữa chừng ông ấy bị đứt gánh", ông Nguyễn Hữu Vinh bình luận từ góc nhìn cá nhân, cùng tính cách quan điểm riêng như của các ý kiến khác ở trên khi các nhà bình luận trao đổi với BBC News tiếng Việt.
*********************
Đại sứ Shear : Việt Nam là đối tác mạnh trong chính sách đối ngoại của Biden
VOA, 09/11/2020
Giữa lúc các nhà lãnh đạo nhiều nước, trong đó có Anh, Pháp, Đức, Canada, Ấn Độ, Đài Loan… gửi lời chúc mừng ông Joe Biden trở thành tổng thống đắc cử của Mỹ, nhiều người ở Việt Nam bày tỏ trên mạng xã hội rằng họ muốn biết Việt Nam sẽ có vị trí thế nào trong chính sách đối ngoại của ông Biden khi ông chính thức nắm quyền.
Phó Tổng thống Mỹ Joe Biden nâng cốc với Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng ở Mỹ hôm 7/7/2015
Nói với VOA về vấn đề này hôm 8/11, cựu Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ, cựu Đại sứ Mỹ tại Việt Nam David Shear nhận định rằng Việt Nam là đối tác mạnh trong chính sách ngoại giao của ông Biden liên quan đến các vấn đề Biển Đông, cạnh tranh với Trung Quốc, nhân quyền và biến đổi khí hậu.
Chính sách đối ngoại của ông Biden được trình bày trong số tháng 3/tháng 4 của tạp chí uy tín Foreign Affairs, khi ông còn là ửng cử viên tổng thống của đảng Dân chủ.
Theo tìm hiểu của VOA, bài viết dưới tựa đề "Vì sao nước Mỹ phải lãnh đạo trở lại" của ông Biden nêu ra nghị trình đối ngoại quan trọng, tuy không nhắc đến Việt Nam hay Biển Đông một lần nào, song có 4 vấn đề liên quan đến Việt Nam.
Dân chủ, nhân quyền
Ông Joe Biden đặt vấn đề nhân quyền làm ưu tiên số 1 trong chính sách đối ngoại của mình, theo bài viết của ông trên Foreign Affairs.
"Trong năm đầu tiên nắm quyền, Hoa Kỳ sẽ tổ chức và làm chủ nhà một Hội nghị Thượng đỉnh Dân chủ toàn cầu để mang lại sức sống mới cho tinh thần và mục đích chung của các quốc gia thuộc thế giới tự do", ông Biden viết.
Chính trị gia của đảng Dân chủ cho hay trong chính sách đối ngoại của ông, Hoa Kỳ sẽ ưu tiên thúc đẩy các cam kết của các quốc gia trong ba lĩnh vực : chống tham nhũng, phòng vệ chống lại chủ nghĩa độc tài, và thúc đẩy nhân quyền ở các quốc gia.
Ở vị trí ứng cử viên tổng thống khi đó, ông Joe Biden chỉ trích chính quyền của Tổng thống Trump vì đã xem thường những người thuộc phe dân chủ trong khi công nhận các chính phủ bất lương, tham nhũng.
Đối thoại Nhân quyền Việt Nam - Hoa Kỳ lần thứ 22 tại thủ đô Washington, Hoa Kỳ, ngày 17/5/2018. Twitter EAP US Department of State
So sánh 2 cách tiếp cận với dân chủ, nhân quyền giữa ông Trump và ông Biden, cựu Đại sứ Mỹ David Shear, một quan chức thuộc chính quyền thời Tổng thống Obama, nói với VOA :
"Tôi nghĩ có sự khác biệt to lớn giữa chính quyền của ông Trump và chính quyền của ông Biden về vấn đề nhân quyền. Tôi tin chắc rằng khi ông Biden nắm quyền tổng thống, ông sẽ khôi phục mối quan tâm của Mỹ vào dân chủ, nhân quyền, không chỉ ở Mỹ mà cả ở nước ngoài. Ông sẽ thực hiện một chính sách mạnh mẽ về vấn đề này".
Cựu Đại sứ Shear điểm lại rằng dưới thời Tổng thống Obama, Mỹ và Việt Nam có đối thoại rất xây dựng về nhân quyền, và ông tiên liệu dưới thời Tổng thống Biden, hai nước cũng sẽ tiến hành đối thoại mang tính xây dựng tương tự.
Cạnh tranh với Trung Quốc
Nêu tầm nhìn chiến lược về Trung Quốc, ông Joe Biden viết trong số tháng 3/tháng 4 của Foreign Affairs rằng "Hoa Kỳ chắc chắn cần phải cứng rắn với Trung Quốc".
Ứng cử viên của đảng Dân chủ khi đó mà nay là tổng thống đắc cử đánh giá nền kinh tế số 2 thế giới với dân số 1,4 tỉ người "là một thách thức đặc biệt" đối với Mỹ và đồng minh.
Vì vậy, ông Joe Biden xác định rằng "cách tốt nhất để xử lý thách thức đó là xây dựng một mặt trận thống nhất bao gồm các đồng minh và đối tác của Mỹ" để đối đầu với Trung Quốc, kể cả trong các vấn đề về cách hành xử xấu và những vi phạm nhân quyền của Bắc Kinh.
Cựu Đại sứ Mỹ David Shear nhận xét rằng thông điệp kể trên của ông Biden thể hiện sự nhất quán của chiến dịch tranh cử, nhấn mạnh đến việc Mỹ cần làm việc chặt chẽ hơn với các đồng minh và đối tác, mà theo ông Shear, bao gồm cả Việt Nam. Ông Shear nói :
"Việt Nam chắc chắn là một đối tác mạnh. Tôi hình dung rằng chính quyền mới [của ông Biden] sẽ muốn tăng cường quan hệ song phương, cũng như mở rộng và củng cố hợp tác đa phương. Tôi nghĩ chính quyền mới sẽ nhắm đến làm việc chặt chẽ hơn với Việt Nam về mặt ngoại giao ở cả Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á lẫn Diễn đàn An ninh Khu vực thuộc ASEAN".
Từ kinh nghiệm khi giữ chức vụ cấp cao về ngoại giao lẫn quốc phòng vào thời Tổng thống Obama, ông Shear nói thêm với VOA rằng nếu ông là quan chức cấp cao thuộc chính quyền mới, ông chắc chắn sẽ thúc giục tân tổng thống tiếp cận với Việt Nam và Đông Nam Á "càng sớm càng tốt".
Theo dõi dư luận trên mạng xã hội, VOA nhận thấy nhiều người Việt tỏ ý lo ngại rằng ông Biden trên cương vị tổng thống Mỹ sẽ không cứng rắn bằng Tổng thống đương nhiệm Donald Trump trong việc đối phó với Trung Quốc, đặc biệt là trong việc chống Trung Quốc đánh cắp công nghệ và thúc đẩy các công ty Mỹ rời khỏi Trung Quốc.
Về vấn đề này, cựu Đại sứ David Shear, cũng từng là cựu Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ chuyên trách An ninh Châu Á-Thái Bình Dương, đưa ra nhận định với VOA :
"Chính quyền ông Biden sẽ tiếp tục nhiều việc của chính quyền ông Trump đối với kiểm soát công nghệ, sự cần thiết phải kiểm soát dòng chảy công nghệ sang Trung Quốc. Có sự đồng thuận mạnh mẽ giữa các đảng viên Cộng hòa và Dân chủ về vấn đề này. Tôi nghĩ ta sẽ thấy Tổng thống Biden sẽ nhắm đến tăng cường nỗ lực của Mỹ nhằm ngăn chặn Trung Quốc đánh cắp tài sản trí tuệ và làm biến chất mạng internet".
Lưu ý rằng bức tranh lớn về quan hệ Mỹ-Trung là "vừa hợp tác vừa đấu tranh", song cựu Đại sứ Shear tiên liệu rằng chính quyền ông Biden sẽ nhấn mạnh vào phần "đấu tranh" nhiều hơn.
Đại sứ Mỹ David Shear cùng các phóng viên Việt Nam tại tư dinh ở Hà Nội, theo dõi bầu cử tổng thống Mỹ, 6/11/2012
Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương
Trong chiến lược ngoại giao mà ông Biden đăng lên tạp chí Foreign Affairs, ông nói nước Mỹ sẽ tái đầu tư vào các đồng minh theo hiệp ước gồm Australia, Nhật Bản và Hàn Quốc, đồng thời làm sâu sắc thêm các quan hệ đối tác với Ấn Độ và Indonesia, nhưng không nhắc đến Biển Đông.
Tất cả các nước kể trên đều ở trong khu vực có gắn bó chặt chẽ với lợi ích của Mỹ là Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, chứa đựng cả Biển Đông nơi Mỹ can dự ngày càng nhiều trong những năm gần đây để phản bác các yêu sách chủ quyền bị Mỹ gọi là "phi pháp" và "quá đáng".
Cựu Đại sứ Shear nói với VOA rằng việc Biển Đông không được đề cập không đồng nghĩa là ông Biden xem nhẹ tuyến đường thủy chiến lược này :
"Tôi nghi ngờ chuyện chính quyền ông Biden lại tảng lờ Việt Nam và Biển Đông. Tôi nghĩ đó là vấn đề quan trọng đối với họ. Có thể họ sẽ có cách tiếp cận hơi khác về vấn đề này. Tôi dự báo là Biển Đông, mối quan hệ với các nước ASEAN có tuyên bố chủ quyền ở vùng biển, trong đó có Việt Nam sẽ là điều quan trọng đối với chính quyền của ông Biden".
Cựu Đại sứ, cựu Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ David Shear cho rằng nhiều công việc từ thời Tổng thống Obama, khi ông Biden tham gia ở vai trò Phó Tổng thống, sẽ được tiếp tục trong thời gian sắp tới khi ông Biden là tổng thống Mỹ. Ông Shear nói thêm :
"Về Biển Đông, tôi nghĩ tân Tổng thống [Biden] sẽ nhắm đến tăng cường quan hệ ngoại giao và an ninh với Việt Nam, đồng thời cũng sẽ tìm cách củng cố quan hệ kinh tế".
Ông Shear tiên liệu rằng tính nối tiếp về chính sách còn được thể hiện qua việc nhiều khả năng là trong số những quan chức cao cấp trong chính quyền ông Biden sẽ có một số khuôn mặt quen thuộc với Việt Nam, là bạn của Việt Nam, như Tony Blinken, cựu Thứ trưởng Ngoại giao ; Michelle Flournoy, cựu Phó Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng ; hay Susan Rice, cựu Đại sứ Mỹ tại Liên Hiệp Quốc.
Biến đổi khí hậu
Ông Joe Biden viết trên Foreign Affairs rằng Hoa Kỳ phải lãnh đạo thế giới để đương đầu với mối đe dọa đến sự sống còn của con người là biến đổi khí hậu.
Ông cho biết vào ngày đầu tiên nắm quyền, ông sẽ đưa nước Mỹ tham gia trở lại vào Hiệp định Paris về khí hậu và sau đó tổ chức cuộc họp thượng đỉnh gồm các nước phát thải CO2 nhiều nhất trên thế giới, nhắm đến vận động các nước đặt ra các mục tiêu tham vọng hơn và đạt nhiều tiến bộ hơn, với tốc độ nhanh hơn.
Bình luận về mối liên quan của Việt Nam đến tầm nhìn kể trên của người sắp trở thành tổng thống mới của Mỹ, cựu Đại sứ Shear lưu ý đến Đồng bằng Sông Cửu Long của Việt Nam là một trong những nơi sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ tình trạng nước biển dâng cao do biến đổi khí hậu.
Nước biển dâng cao và phần lớn Đồng bằng sông Cửu Long sẽ bị ngập lụt trong vòng 30-50 năm nữa, cựu đại sứ Mỹ nhắc lại lời cảnh báo của giới khoa học, tiếp đến ông nhận định :
"Đó là điều sẽ thu hút sự quan tâm của chính quyền ông Biden và sẽ là một lĩnh vực Việt Nam và Mỹ hợp tác được với nhau, tìm tòi xem hai bên có thể làm gì cùng nhau để giảm nhẹ tác động của biến đổi khí hậu, không chỉ ở Đồng bằng sông Cửu Long mà cả ở các nơi khác của Việt Nam và trong khu vực".
Hà Nội chưa chúc mừng
Tính đến sáng 9/11, giờ Hà Nội, Việt Nam chưa chính thức gửi lời chúc mừng đến ông Joe Biden dù nhiều lãnh đạo khác trên thế giới đã nhìn nhận ông là tổng thống đắc cử của Mỹ.
Trước đó, hôm 5/11, khi kết quả bầu cử Mỹ còn chưa rõ ràng, Phó Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Việt Nam Dương Hoài Nam nói Hà Nội "tin tưởng rằng Tổng thống Mỹ nào cũng sẽ ủng hộ" mối quan hệ đã kéo dài 25 năm giữa Mỹ và Việt Nam.
Ông Dương Hoài Nam cũng lặp lại khẳng định của các lãnh đạo Việt Nam gần đây rằng "Việt Nam coi Mỹ là một trong những đối tác quan trọng hàng đầu trên cơ sở tôn trọng độc lập chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và thể chế chính trị của nhau, cùng có lợi".
Nguồn : VOA, 09/11/2020