Chủ Nhật ngày 11/7 vừa qua, hàng ngàn người dân Cuba đã xuống đường biểu tình phản đối nhà nước cộng sản tại thủ đô La Havana cùng một số thành phố khác. Những người biểu tình đã kêu gọi tự do, dân chủ và yêu cầu có vaccine để chống lại đại dịch Covid-19. Có cả những khẩu hiệu "đả đảo độc tài", "đả đảo cộng sản", kêu gọi chính phủ Chủ tịch Diaz-Canel từ chức.
Hai đảng cộng sản của Việt Nam và Cuba ký kết thỏa thuận hợp tác, cuối tháng 3/2018
Đây là những cuộc biểu tình lớn nhất trong nhiều thập kỷ. Khủng hoảng kinh tế, đói khát, cách xử lý kém cỏi của chính phủ trong đại dịch Covid dẫn tới tình trạng thiếu thốn vaccine, thuốc men và khao khát tự do… tất cả những điều đó đã vượt quá sức chịu đựng của người Cuba, buộc họ phải xuống đường. Nhà cầm quyền Cuba, tất nhiên đang và sẽ đàn áp.
Người Việt Nam cũng theo dõi những gì đang diễn ra tại Cuba, một câu hỏi được khá nhiều người đưa lên trên mạng facebook, đó là : "Người dân Cuba đã thức tỉnh, bao giờ thì tới người Việt Nam ?".
Người dân Cuba đã thức tỉnh. Không biết liệu rồi số phận của đất nước, dân tộc Cuba sẽ ra sao, nhưng trong cái nhìn của người viết bài này, nếu người Cuba quyết tâm thì cơ hội thay đổi của họ sẽ lớn hơn Việt Nam hay Trung Quốc. Tại sao ? Thứ nhất vì nhà cầm quyền Cuba từ đời Fidel Castro cho đến nay cứ kiên trì đi theo con đường "xã hội chủ nghĩa" với nền kinh tế bao cấp quốc doanh, tư nhân không làm ăn được gì, giống như Liên Xô, Việt Nam, Trung Quốc…trước đây, khiến kinh tế không phát triển, người dân đói ăn đói mặc, cộng với chính sách cấm vận của Mỹ càng khiến tình hình thêm khó khăn. Mà khi đói là người dân sẽ vùng lên thôi.
Thứ hai, đất nước Cuba may mắn ở gần Mỹ chứ không phải Trung Quốc, không bị Trung Quốc lũng đoạn, khống chế, đe dọa như Việt Nam. Cũng như Việt Nam, Cuba có một số lượng không nhỏ người dân sống ở nước ngoài, chủ yếu là tại Mỹ, sẽ tác động đến suy nghĩ của người trong nước. Và nếu thay đổi, Cuba sẽ tiến nhanh, đừng quên đất nước này từng rất phồn thịnh trước khi có đảng cộng sản Cuba và có lãnh tụ Fidel Castro ! Ở gần Mỹ, nếu thay đổi, Cuba sẽ học hỏi được nhiều, chưa kể sẽ có những người Cuba trở về góp tay xây dựng đất nước hoặc chí ít, đầu tư từ xa.
Trung Quốc và Việt Nam trái lại, khôn ngoan hơn, mở cửa về kinh tế, cho người dân được phép làm ăn, đời sống khá lên, hàng hóa ngoại nhập thừa thãi, người dân giờ chỉ lo làm giàu và hưởng thụ, không mấy ai quan tâm đến tự do, dân chủ, nhân quyền nữa ! Nhất là đảng cộng sản Trung Quốc, sự phát triển nhanh chóng, ngoạn mục về kinh tế, quốc phòng, vị thế trên thế giới…của Trung Quốc chỉ trong vòng mấy thập niên, đã đem lại tính chính danh cho đảng. Bắc Kinh lại sử dụng chiêu bài kích thích lòng tự hào dân tộc, tạo ra trong người dân phản ứng ủng hộ đảng và nhà nước cộng sản Trung Quốc đồng thời kháng cự lại Mỹ và phương Tây vì cho rằng các nước này đang tìm cách ngăn chặn Trung Quốc vươn lên v.v… Đảng cộng sản Trung Quốc vì vậy sẽ còn tồn tại lâu.
Đảng cộng sản Việt Nam cũng copy theo mọi thứ từ Trung Quốc nhưng là một phiên bản kém cỏi hơn rất nhiều. Song Việt Nam lại có cái lợi khác, đó là Mỹ và các nước phương Tây giờ đây đã nhìn thấy Trung Quốc là một thử thách, một mối đe dọa lớn như thế nào nên sẽ tìm cách đối phó, trong khi đó Việt Nam là một nước nhỏ, không có tham vọng bành trướng gì nên thế giới không e ngại. Mặt khác, do yếu tố địa chính trị, Hoa Kỳ và các nước phải tìm cách lôi kéo không để Việt Nam rơi quá sâu vào vòng kìm tỏa của Trung Quốc, chính vì vậy các nước thường nhắm mắt bỏ qua những vi phạm nhân quyền trầm trọng của nhà cầm quyền Việt Nam và giúp đỡ Việt Nam cách này cách khác. Như đại dịch Covid-19 chẳng hạn, các nước từ Hoa Kỳ, Nhật, cho tới phương Tây đều sẵn lòng giúp đỡ từ tiền bạc, vaccine cho Việt Nam. Việt Nam nhờ thế một mặt tha hồ đàn áp mọi tiếng nói bất đồng chính kiến, tha hồ muốn hành dân thế nào thì hành, mặt khác tiếp tục lợi dụng các nước phương Tây về kinh tế nhưng vẫn trung thành, gắn bó với Trung Quốc về mặt chính trị, hay trong quan hệ giữa hai đảng, hai nhà nước.
Tóm lại, hai đảng cộng sản Việt Nam và Trung Quốc sẽ còn sống lâu. Nhưng nếu, dù cái nếu này ít có hy vọng trong tương lai gần, có chuyện thay đổi xảy ra thì Việt Nam vẫn có cơ hội hơn Trung Quốc. Tham vọng của Tập Cận Bình nói riêng và đảng cộng sản Trung Quốc nói chung quá lớn, tham vọng đó đi kèm với sự tự tôn, tự mãn, cao ngạo, nên họ muốn tạo ra một con đường riêng, mô hình thể chế chính trị riêng, không muốn học theo mô hình dân chủ của phương Tây. Họ liên tục nhắc tới những cụm từ, khái niệm kiểu như "Trung Hoa mộng" để thay thế cho American Dream, một "nước Trung Quốc mới", một thế giới mới, có nghĩa là không chỉ muốn tạo ra một con đường riêng, họ còn muốn làm mẫu để khuyến khích, "xuất khẩu" mô hình đó sang các nước nghèo khác. Do đó họ sẽ không thay đổi và đi theo Hoa Kỳ và các nước phương Tây.
Những năm gần đây, nước Mỹ dưới thời Trump đã bộc lộ rõ rệt hơn bao giờ hết những bất cập trong Hiến pháp, luật pháp và những mâu thuẫn nội tại gay gắt trong xã hội Mỹ, cộng với sự đối phó kém với đại dịch Covid-19 thời gian đầu trong khi Trung Quốc lại tỏ ra kiểm soát dịch tốt hơn, càng khiến Tập Cận Bình và đảng cộng sản Trung Quốc tự tin rằng mô hình của nước này là đúng. Nhân dịp kỷ niệm 100 năm ngày đảng cộng sản Trung Quốc thành lập, Tập Cận Bình đã cao giọng thách thức cả thế giới, một điều mà các đời lãnh đạo trước chưa bao giờ dám làm, điều đó chứng tỏ sự tự tin của Tập Cận Bình cũng như của đảng cộng sản Trung Quốc.
Vì tất cả những lý do đó, đảng cộng sản Trung Quốc sẽ không thay đổi. Suy cho cùng, đảng cộng sản Trung Quốc ngày nay có khác gì các triều đại phong kiến trước đây của Trung Quốc, và Tập Cận Bình có khác gì một Hoàng đế Trung Hoa thời hiện đại ?
Nhưng Việt Nam thì khác. Việt Nam nhỏ yếu hơn nhiều, Việt Nam luôn luôn cần Hoa Kỳ và các cường quốc phương Tây từ kinh tế cho tới sự hỗ trợ trước sức ép và âm mưu bành trướng, xâm chiếm lãnh thổ lãnh hải thường xuyên từ Bắc Kinh. Đảng cộng sản Việt Nam giống như một cô gái bị cưỡng hôn, bị ép buộc phải chung sống với đảng cộng sản Trung Quốc, vừa sợ nó, vừa khuất phục nó nhưng trong bụng vẫn căm thù nó. Các thế hệ lãnh đạo đảng và nhà nước cộng sản Việt Nam kém hơn hẳn các lãnh đạo Trung Quốc về điều hành quản lý kinh tế cũng như các mặt khác, khiến Việt Nam 46 năm sau khi thống nhất vẫn cứ là một nước nghèo, kinh tế phụ thuộc vào bên ngoài, tài nguyên khoáng sản bị vơ vét đến cạn kiệt, môi trường thiên nhiên bị tàn phá…từ đó lòng tin tưởng, tự hào vào đảng, vào chính phủ không cao như đa số người dân Trung Hoa đối với đảng, nhà nước của họ.
Thêm vào đó, khoảng một nửa dân số Việt Nam dù gì cũng đã từng sống dưới chế độ Việt Nam Cộng Hòa trong hai mươi năm, đã từng hiểu thế nào là cuộc sống trong một chế độ tự do dân chủ tôn trọng con người, cho dù là một nền dân chủ non trẻ và còn nhiều khiếm khuyết, nên khát khao tự do dân chủ sẽ mạnh hơn. Hy vọng vào khả năng thay đổi ở Việt Nam, như đã nói, dù mong manh cũng sẽ nhiều hơn Trung Quốc.
Còn Bắc Hàn thì càng không có hy vọng gì, do người dân nước này gần như bị cách biệt với thế giới bên ngoài, và bị nhồi sọ, tẩy não quá nặng nề để có thể vùng lên.
Nếu mỗi con người đều có số phận thì mỗi dân tộc, mỗi quốc gia cũng thế. Nhưng mặt khác, số phận chủ yếu là do chính từng cá nhân cho tới từng dân tộc đó tạo dựng nên. Trong việc lựa chọn con đường nào cho tương lai, quyết định lật sang một trang sử mới hay không, cũng vậy.
Song Chi
Nguồn : RFA, 13/07/2021 (songchi's blog)