Sài Gòn, im lặng hay cất tiếng ?

Viết từ Sài Gòn, RFA, 08/08/2021

Mấy ngày nay, các trang mạng xã hội nổi lên hình ảnh thanh niên "shipper" những hũ tro cốt, các hũ nằm lăn lóc, chồng chất trong một chiếc giỏ nhựa, hình ảnh này gây sốc với rất nhiều người. Và, người ta bắt đầu tìm hiểu nguồn gốc của tấm hình kinh động này thử nó là hình giả hay thật. Đáng buồn ở chỗ, nó thật, và sự thật này còn nấp bóng sau một sự thật khác đau lòng hơn ! Tất cả mọi sự giấu giếm, dấm dúi của nhà cầm quyền trước bệnh dịch, chết chóc và đau khổ của người dân trong lúc này, lại là một nỗi đau khác.

Xe cứu thương đưa quan tài người mất vào xe ở Thành phố Hồ Chí Minh giữa dịch Covid-19 tháng 8/2021 - HCDC

Theo Facebooker Trần Ngọc Tuấn, Trưởng Đại diện báo Tiền Phong tại Đà Nẵng (trích nguyên văn) : "Sau khi hình ảnh và câu chuyện của một "anh bán gas" kể về trường hợp thấy người ta ship tro cốt trên đường phố SG, đã có nhiều chia sẻ trên mạng, gây chấn động tân can nhiều người, trong đó có tôi.

Rồi tối qua báo Tuổi Trẻ Online tìm hiểu sự việc, thông qua vài người, là bà Chủ tịch phường Phú Trung, quận Tân Phú, ông chủ cơ sở mai táng (một của nhà nước, một tư nhân), và trao đổi với chủ tút là Facebooker Lan Nguyen Van.

Tóm lại bài viết trên báo Tuổi Trẻ Online có bốn ý :

- Chủ cơ sở mai táng tư nhân cho rằng "người em của ông chỉ giao khoảng 10 hũ, không phải 27 hũ như Facebooker đã viết".

- Chủ lò thiêu của nhà nước (Công ty MTĐT) cho rằng : "hiện tại công ty đã tạm ngưng dịch vụ giao tro cốt tại nhà". Và khi còn dịch vụ (miễn phí) giao tro cốt đến từng nhà, thì các hũ tro của cty "đều đóng vào thùng các tông đúng quy cách, chứ không chở lổn nhổn như giao rau...".

- Bà Chủ tịch phường Phú Trung (quận Tân Phú) : Chỉ có 1 trường hợp được giao tro cốt tại hẻm 477 Âu Cơ, chứ không phải tại hẻm 42 Âu Cơ. Và bà này khẳng định : "Thống kê trong tháng 7 phường không có người mất, tháng 8 có 3 trường hợp…" !

- Facebooker Lan Nguyen Van (Nguyễn Văn Lân) nói với Tuổi Trẻ Online : "Hôm qua, tôi chứng kiến câu chuyện sao kể vậy, tôi không hỏi thông tin của ai hết. Về hoàn cảnh thằng bé, tôi biết từ bà hàng xóm dẫn cháu bé ra ký tên xác nhận để nhận 2 hũ tro cốt". Về số lượng hũ tro cốt, anh Lân nhấn mạnh : "Tôi thấy sao nói vậy, đếm sao nói vậy. 50 tuổi rồi, không phải thằng con nít mà đếm nhầm. Dưới chân anh shipper còn một đống dây băng keo để ràng ba lớp hũ tro cốt, nếu bung hình sẽ thấy rõ". Về cháu bé (nhân chứng), anh Lân cho biết "nhân viên công ty anh đã liên hệ Ủy ban Mặt trận Tổ quốc phường để hỗ trợ cháu bé. Và "chính quyền địa phương đã hỗ trợ đầy đủ thức ăn cho người dân trong khu phong tỏa".

FB Lan Nguyen Van : Sở dĩ dài dòng một chút như trên, để xâu chuỗi lại, thấy rằng :

- Dịch vụ chạy xe máy giao tro cốt đến từng nhà là chuyện có thật. Đến nay chưa có bằng chứng nào khẳng định tấm hình của Facebooker kia là ảnh fake.

- Về số lượng hũ tro cốt : Có sự lệch nhau, nhưng cho đến thời điểm này, tôi tin vào sự chứng kiến trực tiếp của người viết status Nguyễn Văn Lân, hơn sự suy đoán gián tiếp của những người khác (chợt liên hệ tới stt của ông Đoàn Ngọc Hải trước đó). Nhất là khi bà chủ tịch phường lại khẳng định đinh đóng cột với báo chí, là : "Trong tháng 7 phường không có người mất, tháng 8 có 3 trường hợp…" (?!).

Tra trên mạng, thấy phường Phú Trung có dân số 38.397 người (số liệu năm 2003). Tự hỏi, mấy chục ngàn người này đều là "thánh bất tử" hết hay sao, mà lại có số liệu như lãnh đạo phường khẳng định ?

- Đọc fb của Lan Nguyen Van, tôi thấy đây không phải người chơi fb theo kiểu "trẻ trâu" chuyên chia sẻ, phát ngôn bậy bạ lấy views. Mọi người vào đọc ở đây sẽ thấy.

Những gì Đúng-Sai, hay Chưa chính xác từ status trên của Lân, cần làm rõ và minh định rạch ròi, chứ không phải ào ào "chụp mũ" rồi đòi "xử lý" này nọ.

Nhưng, điều quan trọng hơn cả, với tôi, đó là nỗi chân động tâm can.

Dù dịch vụ giao tro cốt (có thu tiền hoặc miễn phí) đến từng nhà có được gọi bằng cái tên mĩ miều nào, thì bản chất vẫn là "ship hàng".

Dù dịch vụ ship hàng ấy vốn đã có từ lâu, ở các đô thị lớn và không chỉ mùa dịch. Nhưng đến giờ giữa thời điểm này bỗng trở nên đau nhói, cho thấy sự vô thường của nhân thế.

Dù tất cả các hũ tro cốt trên, và các trường hợp lũ lượt xếp hàng đợi trước lò thiêu không phải đều là bệnh nhân Covid (như rất nhiều người đưa lên hình ảnh đoàn xe xếp hàng trước lò thiêu với sự mập mờ, cố tình ù xọe đánh đồng, dọa nạt nhằm mục đích riêng), nhưng sự dồn dập người chết là sự thật không thể chối bỏ. Khi mấy ngày qua mỗi ngày có 300 ca tử vong vì Covid, trong đó chủ yếu ở Sài Gòn. Khi rất nhiều ca bệnh khác do quá tải bệnh nhân Covid nên không kịp cứu. Khi cả Sài Gòn phong tỏa cứng, không nơi nào có thể tự tổ chức tang lễ, cũng không thể tự đến Bệnh viện lấy thi thể người thân, thì còn cách nào khác là cơ sở y tế tự mang đi thiêu, rồi hoặc giao "hàng", hoặc xếp trong kho chờ… Quá tải (việc xử lý) người chết là có thật, đã được thừa nhận như ở Quảng Ngãi hôm kia, có ca tử vong đầu tiên vì Covid, do tỉnh không có lò thiêu, nên bệnh viện đã tự liệm, tự đem đi chôn và đánh dấu, để sau này người thân ra khỏi vùng cách ly sẽ tìm lại. Khác nào những người lính chôn đồng đội giữa chiến trường, cắm cành cây đặt cục đá làm dấu !

Dù, và cuối cùng là Dù thế nào, thì chúng ta cũng không thể an tâm, hay thanh thản nhẹ nhõm hơn, vơi bớt nỗi hoảng sợ hơn, khi "nhắm mắt cho qua", khi kêu gọi không đưa những hình ảnh buồn/câu chuyện buồn lên mạng. Đó là thái độ nhắm mắt bịt tai trước hiện thực cuộc sống, nhất là với những người là nhà thơ nhà văn nhà báo. Đó là sự lừa dối chính mình (tất nhiên mọi hình ảnh/câu chuyện trước khi được đưa ra, đều phải được cân nhắc điều tiết, thanh lọc, chọn lọc từ chính lương tâm và trách nhiệm của mình, chứ không phải đợi ai tuyên giáo).

Lúc này đây, tôi cho rằng việc đối diện với chính nỗi đau và biết nhìn thẳng vào thực tế mới đem lại sức mạnh cho mỗi cá nhân. Nhất là với giới viết lách, sáng tạo, phản ánh hiện thực.

Chứ không phải thái độ nhắm mắt bịt tai, ngồi thu lu trong bóng tối...

Trong một status không quá dài và cũng không đến nỗi ngắn, dường như bản chất, căn để của câu chuyện về tro cốt, về đời sống vùng dịch, về cách hành xử của chính quyền địa phương và cả những trí trá của họ bị bóc trần. Nói khác đi là bản chất sự việc được bóc trần. Và sự bóc trần này dẫn đến ba câu hỏi :

Tại sao đến giờ phút này, chính quyền thành phố Hồ Chí Minh vẫn cố gắng dấm dúi mọi thông tin về dịch ?

Tại sao mọi chuyện đã đến nước vỡ trận, nguy cơ đói và chết vì suy dinh dưỡng trong nhân dân tăng cao nhưng chính quyền thành phố Hồ Chí Minh vẫn khư khư giữ lối chống dịch bằng cách phong tỏa trong khi thực tế đã chứng minh rằng phong tỏa là một sự thất bại nặng nề ?

Ngoài các biện pháp đã dùng, liệu còn biện pháp nào khả dĩ hơn, giúp dân tránh nguy cơ chết đói, chết cô đơn hơn ?

Ở câu hỏi thứ nhất, dường như không cần câu trả lời nào khác, bởi nó đã chứng minh rằng cùng hệ thống, dường như mọi hành xử của người cộng sản đều y hệt nhau. Hiện tại, thành phố Hồ Chí Minh là một phiên bản khác của Vũ Hán. Những tiếng kêu từ nhân dân sẽ bị bóp nghẹt, cho đến khi chính quyền tuyên bố thành phố đã sạch dịch, thì nhân dân cũng chết không ít, cái đói và đau đớn bị che khuất. Thắng lợi, thắng lợi và thắng lợi… Đó là ngụ ngôn thời cộng sản !

Ở câu hỏi thứ hai, vì sao chính quyền thành phố Hồ Chí Minh không lựa chọn một giải pháp phòng chống dịch khác ngoài chuyện phong tỏa, biến thành phố thành thứ chuồng trại kiểu mới dành cho con người ? Rõ ràng, ở đây, nếu chính quyền hành xử theo lối của các nước tư bản tiên tiến, nguy cơ mất quyền lực và chạm mặt với tự do báo chí, tự do ngôn luận của chính quyền là rất cao. Bên cạnh đó, một khi người dân có quyền lựa chọn, điều đó cũng đồng nghĩa với quyền lực cộng sản sụp đổ. Chính vì vậy, khư khư chọn phương pháp giới nghiêm, chuồng trại với cách dùng chữ mỹ miều là "giãn cách" nhằm bảo vệ chính quyền hơn là bảo vệ nhân dân.

Ở câu hỏi cuối, có rất nhiều biện pháp chống dịch. Thử nghĩ, nếu người ta chuyển hóa các đội dân phòng chuyên đi bắt bớ, lập biên bản và bươi móc lỗi của người dân thành những đội bán rau lưu động trong vùng dịch, thì nhân dân có lợi biết bao nhiêu ? Và thay vì chích vắc-xin cho cán bộ về hưu, cho những người có công trước, dành lượng vắc-xin đó để chích cho những người bán hàng trong các chợ truyền thống, sau đó mở lại các chợ truyền thống hoặc thiết lập các gian hàng lưu động trong các vùng xanh để người dân luôn đảm bảo dinh dưỡng ?

Nhưng không, người ta đã chọn theo cách khác, ở đó, tính thành tích và tính công thần vẫn được đặt lên hàng đầu. Ngay từ các khoản hỗ trợ cho người dân bị ảnh hưởng cúm Vũ Hán, người ta vẫn ưu tiên cho gia đình có công nhận trước. Nhiều gia đình thừa ăn, thừa mặc vẫn được nhận hỗ trợ, trong khi đó, bên cạnh họ, những gia đình đói ăn, thiếu mặc không hay biết gì về khoản tiền này. Và mọi thứ, một khi tư duy công thần và thành tích vẫn hiện hữu thì đừng mơ bất cứ điều gì tốt đẹp cho nhân dân !

Viết từ Sài Gòn

Nguồn : RFA, 08/08/2021

*********************

Từ sau 18 giờ, người dân Thành phố Hồ Chí Minh cứ việc ra đường

Lê Minh, RFA, 07/08/2021

Hãy nghe tôi nói...

Hôm trước, một người đàn ông live stream cảnh bị chốt cảnh sát Long An không cho qua với lý do địa phương đang phong tỏa, "tỉnh cách ly với tỉnh, huyện cách ly với huyện". Đáng nói, người này là bác sĩ, tình nguyện viên chống dịch, đang trên đường làm việc và có mang theo đầy đủ giấy tờ cần thiết (giấy xác nhận tình nguyện viên, giấy tờ xe…).

Đường phố Thành phố Hồ Chí Minh ngày đầu thực hiện giãn cách xã hội vì dịch bệnh Covid-19 hôm 9/7/2021 - AFP

Ôi thiết yếu làm đau đầu tôi

Nhiều ngày trước, đã từng có các chuyến xe chở oxy lỏng (để chiết ra bình oxy cung cấp cho bệnh nhân và cho hệ thống máy thở ở bệnh viện) và xe chở thiết bị vật tư y tế bị các chốt giao thông ách lại với lý do chở hàng không thiết yếu.

Thậm chí xe chở bệnh nhân đi cấp cứu cũng không được cho qua cùng với lý do trên. Cuối cùng, họ phải chọn cách đi vòng hết 45 phút để đến được bệnh viện, thay vì chỉ mất bảy phút nếu đi đường thẳng (vụ việc xảy ra ở Hà Nội).

GrabBike ở Sài Gòn giao cục sạc điện thoại cho người mua bị ách lại. Người cảnh sát trực chốt không biết anh ta đã vi phạm pháp luật về quyền tài sản cá nhân khi buộc shipper mở gói hàng ra để kiểm tra, xem có phải hàng thiết yếu không.

Tiểu thương chở rau từ miền Tây lên Sài Gòn phải chất trái cây xuống dưới, phủ rau lên trên, vì chốt bảo rau là hàng hóa thiết yếu, trái cây thì không. Y như anh phó phường ở Nha Trang giáo huấn rằng bánh mì là thức ăn chứ không phải thực phẩm, không phải hàng thiết yếu.

Có doanh nghiệp chở bột mì để chế biến bún miến, cũng bị ách.

Chỉ vài câu chữ trong văn bản thế nhưng gây ách tắc, đứt gãy cả chuỗi cung ứng hàng hóa giữa các vùng. Xe chở nguyên liệu và máy móc bị phụ thuộc luồng xanh và mã code, tài xế bị bắt xét nghiệm liên tục và cách ly sau khi đến vùng dịch khiến doanh nghiệp đứt gãy nguồn cung nguyên liệu, đơn hàng không hoàn thành hoặc không giao được.

Đây là lỗi sai rất không đáng để xảy ra. Sau gần hai tháng trời áp dụng luật kiểu "thời chiến" ách tắc, đội giá, nhốn nháo, cuối cùng nó được sửa bằng một quyết định đơn giản của Phó thủ tướng Lê Văn Thành.

Đó là quay trở lại với pháp luật "thời bình" : cứ hàng hóa thì được lưu thông, miễn không phải hàng cấm.

Lẽ ra nó phải được minh bạch ngay từ đầu.

Trả giá cho chưa tới chục chữ mơ hồ trong văn bản là hàng ngàn tỷ đồng đã trôi tiêu.

Cộng với sự oan uổng, ấm ức, giận dữ, hoài nghi về năng lực quản trị của chính quyền.

Đến chỉ thị về phong tỏa các địa phương có dịch

Cũng chừa chỗ hở cho vi phạm y như vậy.

Công văn 2468 của UBND Thành phố Hồ Chí Minh quy định "Người dân chỉ được phép ra khỏi nhà khi thật sự cần thiết để cấp cứu, mua thực phẩm thiết yếu tại những nơi cung cấp theo quy định và đi làm việc tại các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp được phép hoạt động."
Thành phố Hồ Chí Minh đã giãn cách và cách ly xã hội hơn hai tháng. Các thiết bị phục vụ sinh hoạt và làm việc đều có thể hỏng hóc và cần sửa chữa hay mua mới. Cục sạc điện thoại có cần không ? Không có nó làm sao dùng điện thoại để thông tin liên lạc ? Tủ lạnh hỏng, không có cái mới thì trữ thực phẩm bằng cách nào ? Chiếc kính mắt gãy vỡ, đèn hỏng, ti vi hư, máy giặt trục trặc, xe máy hết bình, bịch bột giặt cạn, pin các thiết bị y tế cá nhân hết, nồi cơm cháy, bếp gas không lên lửa, băng vệ sinh phụ nữ, bỉm cho trẻ con người già… không mua, không sửa thì làm sao sống ?
Ấy thế nhưng nếu đằng thắng đối chiếu với mệnh lệnh của thành phố thì tất cả hành vi mua bán kể trên đều bị cấm. Vì nó có thuộc loại "cấp cứu y tế" hay "mua thực phẩm thiết yếu" đâu !

Thực tế, mười mấy triệu người ở Thành phố Hồ Chí Minh (các địa phương vùng dịch khác cũng thực hiện y như vậy) vẫn mua bán tất cả mọi thứ mình cần cho một đời sống bình thường, nghĩa là vi phạm quy định liên tục.

Nhưng sự vi phạm này lại hợp lý một cách hiển nhiên nên chẳng ai thắc mắc.

Mãi đến khi ở các điểm nghẽn, người dân và doanh nghiệp phát điên lên vì "thiết yếu", áp lực xã hội lớn đến mức chính phủ phải hướng dẫn lại như đã nói.

Thế nhưng cho đến nay việc thực hiện quy định này vẫn mỗi nơi một cách, vẫn loạn cào cào.

Và quy định về giới nghiêm

Cũng như quy định về phong tỏa trước đó (nội dung là phong tỏa nhưng văn bản không có chữ phong tỏa, và lãnh đạo Thành phố Hồ Chí Minh cũng khuyên người dân không nên hiểu là phong tỏa-thực sự khiến trí não người dân xoay vần như chiếc phong vũ biểu), quyết định giới nghiêm được yêu cầu không hiểu là giới nghiêm.

Tại cuộc họp tối 25/7, Bí thư Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh Nguyễn Văn Nên yêu cầu : "Bắt đầu từ ngày 26/7, sau 18g mỗi ngày, người dân KHÔNG NÊN ra đường".

Hiểu chính xác là gì ? Là người dân NÊN hạn chế, bớt ra đường.

Ngôn ngữ thể hiện trong yêu cầu này chỉ là một lời khuyên, nên làm điều này và không nên làm điều kia. Vì nó không có tính BẮT BUỘC, nên người được khuyên có quyền không nghe, không tuân thủ.

Bám chặt ngữ nghĩa mà xét như vậy, quy định giới nghiêm không hề cấm người dân ra đường sau 18h.
Suy ra, tất cả các chốt kiểm soát đều là sai trái. Cảnh sát xé biên bản phạt tiền người dân ra đường là hoàn toàn sai trái.

Không "ra" đường, vậy người dân ngồi trước cửa nhà mình nói chuyện với nhà hàng xóm, có được không ?

Lẽ ra, để đạt được mục đích hạn chế giao tiếp, cấm người dân ra đường sau 18h, ngôn ngữ văn bản này phải được viết thành : "Từ 18 giờ đến 06 giờ mỗi ngày, mọi người dân chỉ được ở trong nhà/nơi cư trú, trừ các trường hợp ngoại lệ". Hay nhấn mạnh hơn, thì bằng câu : "Cấm tuyệt đối mọi trường hợp di chuyển ra khỏi nhà/nơi cư trú, trừ các trường hợp ngoại lệ" v.v. Nguyên tắc của văn bản pháp quy- đặc biệt trong bối cảnh thời chiến chống dịch như chống giặc hiện tại- là phải hết sức ngắn gọn, chính xác và không thể hiểu theo nhiều nghĩa, không thể suy diễn, không thể suy đoán, không thể "vận dụng" mà chỉ được áp dụng. Và phải áp dụng như nhau trên mọi địa bàn, mọi hoàn cảnh, với mọi người.

Muốn cho người thực hiện thì thực hiện đúng hành vi được cho phép, không thể làm những hành vi không được cho phép ; người kiểm soát không lạm dụng hoạnh họe hạch sách ; nhà quản trị thông qua các hoạt động được điều chỉnh đạt được mục đích quản trị xã hội… thì trước nhất các quy định pháp luật phải minh bạch và thống nhất.

Nếu không thì vừa ra quyết định đã sai, càng làm càng sai, sai thì gây thiệt hại, gây thiệt hại thì tốn tiền, mất cơ hội sửa và càng xói mòn lòng tin của người dân.

Mong muốn chính quyền các cấp của Việt Nam sớm nhận ra điều này. Cần bổ sung vào các Ban chỉ đạo chống dịch những chuyên viên soạn thảo văn bản pháp luật lành nghề và am hiểu pháp luật. Phải đảm bảo tính khả thi của các mệnh lệnh bằng sự phù hợp với thực tế cuộc sống. Điều này, trong chuyên môn được thực hiện bằng cách nhận góp ý của các tầng lớp, các nhóm lợi ích khác nhau trong xã hội. Thời chiến thì thông qua đại diện của họ.

Lê Minh

Nguồn : RFA, 07/08/2021

Tham khảo :

http://baochinhphu.vn/Thong-cao-bao-chi/Chi-dao-cua-Pho-Thu-tuong-Le-Van-Thanh-ve-viec-van-chuyen-hang-hoa-thiet-yeu-phuc-vu-doi-song-nguoi-dan-vung-co-dich-Covid19/439900.vgp

https://thanhnien.vn/doi-song/banh-mi-khong-phai-thuc-pham-thiet-yeu-va-noi-buon-mat-viec-cua-nan-nhan-1417174.html

https://tuoitre.vn/tu-0h-ngay-2-8-tp-hcm-tiep-tuc-gian-cach-xa-hoi-theo-chi-thi-16-them-14-ngay-2021080112264013.htm

https://tuoitre.vn/nguoi-dan-tp-hcm-khong-ra-duong-sau-18h-hang-ngay-bat-dau-tu-26-7-20210725194823154.htm

https://www.baogiaothong.vn/giao-tu-lanh-cuc-sac-dien-thoai-nhieu-shipper-bi-phat-tien-d517640.html

https://www.baogiaothong.vn/giao-tu-lanh-cuc-sac-dien-thoai-nhieu-shipper-bi-phat-tien-d517640.html