Thông Luận

Cơ quan ngôn luận của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên

Published in

Diễn đàn

20/09/2021

Sai lầm chính sách chủ yếu do lãnh đạo chủ quan duy ý chí

Phạm Quý Thọ

Sau thi k "bt n ni b", cng c chế đ được Đng cộng sản xác đnh là nhim v trng tâm và người đng đu Đng dường như đã giành được quyn lc ti đa. Tuy nhiên, ci cách th trường không th không tiếp tc, bi tăng trưởng kinh tế là cách tt nht đ đm bo duy trì tính chính danh chế đ và nim tin ca người dân vào lãnh t sau khng hong kinh tế vĩ mô và th chế kéo dài. Trong bi cnh như vy, gii lãnh đo thường hay th hin quyn lc tuyt đi, quyết tâm huy đng sc mnh c h thng chính tr cho tăng trưởng. Đó cũng là lúc đ yếu t ch quan duy ý chí phát tác, nhng chính sách không da trên thc tế và các quy lut khách quan s d mc sai lm, cn tr ci cách th trường và dn đ ến nhng hu qu khó lường.

sailam1

Công nhân dựng tấm biển chào mừng Đại hội 13 Đảng cộng sản Việt Nam trên đường phố Hà Nội hôm 12/1/2021. Reuters

Ch quan duy ý chí đã được coi là căn bnh có khuynh hướng tuyt đi hóa vai trò ca nhân t ch quan, cường điu ý chí và vai trò lãnh t, xa ri quy lut khách quan, ly nhit tình cách mng thay thế cho s yếu kém v tri thc khoa hc. Biu hin ca căn bnh thường là li suy nghĩ và hành đng đc đoán, nóng vi, chy theo ý chí ch quan người đng đu khi hoch đnh nhng ch trương, chính sách và la chn phương pháp t chc thc hin theo hướng áp đt, rơi vào o tưởng, ch quan. Ví d như : mc tiêu đt ra quá cao, bin pháp không có tính kh thi Căn bnh ch quan duy ý chí xut phát t ngun gc lch s, xã hi mang tính bn cht cách mng ca chế đ đng toàn tr. Thc tế quá trình chuyn đi kinh tế sang th trường trong hơn m t phn ba thế k qua đã cho thy điu đó, bi vy s cnh báo là cn thiết đ có th tránh nhng sai lm. Dưới đây là hai chính sách duy ý chí đin hình.

Trước hết, cuc ci cách Giá Lương Tin được tiến hành vào na cui nhng năm 1980s, được coi là tht bi chính sách ln nht, s th thách đu tiên đi vi chế đ khi "chp chng" chuyn đi kinh tế sang th trường. S yếu kém nhn thc v th trường đã dn đến các gii pháp chính sách cc đoan. V giá, phi tính toán đy đ giá các mt hàng do Nhà nước cung cp, do nông dân, th th công sn xut theo giá da trên chi phí sn xut. Đ tin cho tính toán, các mc giá trên được quy ra thóc, được xác đnh bi các chuyên gia, bình quân là 25 đng/kg. Kết qu là mc giá mi ca nhiu mt hàng so vi mc giá cũ tăng lên nhiu ln, chng hn giá xi măng ghi nhn lúc đó tăng ti 12,5 ln. V lương, các nh à lãnh đo đ ngh tăng lương thêm 20%. V tin, đ đáp ng giá mi và lương mi, phi in thêm tin đ đm bo tng lượng tin trong lưu thông. Nhưng thi đim đó, Vit Nam không t in được tin mà phi nh nước ngoài in, bi vy nhng nhà ci cách đã đưa ra ch trương đi tin đ đ tn kém và kp thc hin. Mnh giá đng tin mi đã gim đi 10 ln đ khi lượng tin phi in ra ít hơn

sailam2

Người bán rau qu mt ch ti Hà Ni hôm 31/1/2018. Reuters

Quyết đnh ch quan duy ý chí ca các lãnh đo cng sn lúc đó đã không th thay thế s vn hành ca th trường, quy lut cung cu, vn đã được Adam Smith gi là "bàn tay vô hình" t thế k 18. Mt phn nguyên nhân tht bi cuc ci cách này có th do nh hưởng bi "liu pháp shock", vn được nhn mnh trong ci cách trong các nn kinh tế chuyn đi Đông Âu vào đu thp niên 1980s. Hu qu là xã hi ri lon, đi sng người dân cùng cc và nn kinh tế đng trước b vc sp đ. Mc lm phát lên đến 774,7% năm 1986, trong đó đi vi nông sn giá năm 1986 so vi năm 1976 đã tăng ti 2000% và cho đến năm 1989 t l lm phát mi gim xung dưới 100%.

Tht bi chính sách mi gn đây thôi là chính sách tăng trưởng nóng vi trong nhng năm 2010s. Các nhà hoch đnh chính sách cho rng các mô hình Chebol Hàn Quc hay các t hp Nht Bn đã to nên thành công kinh tế ca các quc gia này. H quyết đnh thành lp các tp đoàn, tng công ty ln ca Nhà nước, như "nhng qu đm thép" tr ct ca nn kinh tế vi hy vng cho thúc đy tăng trưởng. Tuy nhiên, s sai lm ch yếu s khác bit s hu ca các tp đoàn kinh tế, Hàn Quc và Nht Bn là s hu tư nhân, còn Vit Nam chúng thuc s hu Nhà nước, s hu toàn dân.

Như hu qu không th tránh khi, thit hi v kinh tế rt nng n, mc lm phát năm 2012 đã lên ti 22%, v bong bóng bt đng sn, khng hong h thng ngân hàng tài chính, n xut và ri lon trong nhiu lĩnh vc xã hi, văn hóa và giáo dc Hàng chc các d án vn đang p chiếu" cho đến nay chưa th gii quyết. V án Vinashin năm 2014 là mt trong các v án kinh tế ln nht t trước ti nay ti Vit Nam, liên quan ti s tin tht thoát rt ln. Ch tính riêng mt d án mua tàu Hoa Sen đã gây thit hi cho Nhà nước s tin hơn 469,5 t đng. Mt lot các quan chc đã b xét x vi ti danh "c ý làm trái các quy đnh ca Nhà nước v qun lý kinh tế gây hu qu nghiêm trng". Nhiu tp đoàn khác như Vinalines, Du khí, Cao su, Hóa cht cũng xy ra tình hình tương t. "Bt n" v th chế đã và đang din ra, mt b máy cai tr yếu kém vi "b phn không nh" quan chc tha hóa quyn lc, tham nhũng, suy thoái đo đc, nhóm li ích, khng hong nim tin Bài hc sâu xa cn rút ra chính là tài sn công là mnh đt màu m cho trc li và tham nhũng, và s níu kéo ý thc h ch nghĩa xã hi đã hủy hoi nhiu chính sách kinh tế.

sailam3

Hình chp ca TTXVN ti phiên tòa hôm 30/3/2012 xét x các cu lãnh đo Vinashin Hi Phòng. AFP

Chế đ này đã và đang mt c thp k, hai Đi hi Đng 12 và 13, đ khc phc dn các hu qu. Trước hết, v ci cách chính tr gii lãnh đo đã tp trung cng c chế đ theo hướng tp trung quyn lc, thay đi t chc, các quy tc vn hành đng thi tăng cường ngăn chn tình trng suy thoái ca quan chc, trng pht bt tuân và chng tham nhũng. Khi quyn lc tuyt đi được thiết lp cho cương v người đng đu chế đ và nhóm chóp bu thì cũng là lúc nhng biu hin ca căn bnh ch quan duy ý chí phát tác.

Các lãnh đo khuyếch trương Đi hi 13 là "rt thành công". V kinh tế, trong Văn kin Đi hi, ch trương, chính sách tng quát, người ta đưa ra các ch tiêu v kinh tế cao, nhưng mang nng tính chính tr. Mc tăng trưởng GDP hay thu nhp bình quân đu người được n đnh cho các mc thi gian như k nim 100 năm thành lp Đng, năm 2030, là 8.000 USD (nếu tính theo sc mua tương đương khong 15.000 USD), hay 100 năm ngày thành lp nhà nước, năm 2045, là 20.000 USD. Mt tm nhìn ch quan v tương lai hơn là d báo mang tính khoa hc, bi vì các yếu t tác đng là không th lường hết được. Ví d nhãn tin, đi dch Covid-19 đang th thách sc chu đng ca nn kinh tế mong manh và cuc sng người lao đng. Nó có th hủy hoi mc tiêu kế hoch năm năm, có nghĩa là đe do các mc tiêu chiến lược dài hơn.

Trên truyn thông Nhà nước các khu hiu i tt đón đu", "Vit Nam hùng cường"… được nói và viết vi tn sut cao. Vic tìm kiếm "mô hình tăng trưởng nhanh và bn vng" được các nhà lãnh đo kêu gi, nhưng là nhim v bt kh thi. Gii lãnh đo đang níu kéo "kinh tế th trường đnh hướng ch nghĩa xã hi" như mt mô hình phát trin, nhưng không my thuyết phc bi các căn c khoa hc và thc tin ca ch trương chính sách như vy. Ci cách th trường cn có tư duy th trường thay vì duy ý chí.

Ch quan duy ý chí là căn bnh mãn tính ca chế đ khi các sai lm c lp li mà không có ai chu trách nhim bi nó gn lin vi quyn lc tuyt đi núp dưới cơ chế lãnh đo tp th tinh vi. Năm 2012, Đng đã có nhng n lc "quy trách nhim người đng đu" ti Hi ngh trung ương 6 khóa 11 nhưng không thành công. Năm 2018 Quc hi khóa 14 đã "cn đường" D án đc khu hành chính kinh tế trước sc ép dư lun xã hi. Tuy nhiên, ci cách chính tr trong my năm gn đây đã tăng cường quyn lc tp trung cao hơn thay vì to ra cơ chế kim soát quyn lc thông qua đi trng hay phân quyn. Bi vy, ci cách th trường vn phi tiếp tc đ duy trì tính chính danh ca chế đ, nhưng kh năng phát tác ca căn bnh này là rt ln.

Phạm Quý Thọ

Nguồn : RFA, 20/09/2021

Quay lại trang chủ

Additional Info

  • Author: Phạm Quý Thọ
Read 370 times

Viết bình luận

Phải xác tín nội dung bài viết đáp ứng tất cả những yêu cầu của thông tin được đánh dấu bằng ký hiệu (*)