Những ngày đầu năm Nhâm Dần, truyền thông Việt ngữ và cộng đồng mạng đã chia sẻ lời chúc Tết năm mới của tân Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam là Marc E. Knapper. Đã từng sống và làm việc tại Việt Nam, cũng như là tân đại sứ đến Việt Nam chỉ vài ngày trước Tết, Đại sứ Knapper chúc Tết người dân Việt Nam là một nghi thức ngoại giao thông thường. Điều quan trọng hơn là cần tìm hiểu thêm về người thay mặt chính phủ Hoa Kỳ và đứng đầu cơ quan ngoại giao của Hoa Kỳ tại Việt Nam là ai, quan điểm như thế nào để từ đó có thể ít nhiều hiểu thêm về chính sách của Hoa Kỳ tại Việt Nam trong thời gian tới ra sao.

Đại sứ Marc Knapper và phu nhân chúc Tết người dân Việt Nam.

Các tài liệu chính thức không ghi tuổi của Đại sứ Knapper, tuy nhiên vào trang mạng của Đại học Princeton, nơi ông đã tốt nghiệp chuyên ngành Chính trị học ưu hạng khóa 1991 thì ông vào khoảng 52-53 tuổi hiện nay. Đại sứ Knapper cũng đã tốt nghiệp Cao học tại Học viện Quân sự Hoa Kỳ, theo học về Đối ngoại tại Đại học Tokyo, từng tham gia khóa huấn luyện tại MIT và chương trình tiếng Nhật chuyên sâu tại Đại học Middlebury. Ông thông thạo tiếng Nhật, Đại Hàn và Việt Nam, có vợ Nhật và một con trai, cũng như cha ông là một Đại tá Thủy quân lục chiến, từng phục vụ tại chiến trường Việt Nam.

Trên trang mạng Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ và theo công văn đề cử của Bạch Ốc vào tháng 4/2021 thì Đại sứ Knapper là một nhà ngoại giao cấp cao của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, là đương kiêm Phó Phụ tá Bộ trưởng về Nhật Bản và Nam Hàn tại Văn phòng Đông Á và Thái Bình Dương sự vụ khi được Tổng thống Joe Biden bổ nhiệm. Ông cũng từng đảm nhận chức vụ Tham tán ngoại giao tại Seoul và là cấp lãnh đạo sứ quán tại Việt Nam và Baghdad. Trong khoảng thời gian phục vụ tại Việt Nam từ năm 2004-2007, ông là một cố vấn chính trị sự vụ của Đại sứ quán Hoa Kỳ.

Theo các hồ sơ nhân thân kể trên, Đại sứ Knapper là một nhân viên ngoại giao cao cấp và thâm niên trong gần 30 năm qua, kể từ năm 1993 và bậc tương đương cấp bộ trưởng, qua những vai trò ngoại giao quan trọng tại khu vực Châu Á. Ông cũng đã nhận được các huân chương ngoại giao cao nhất của Bộ Ngoại giao và giải thưởng tổng thống dành cho nhân viên cấp cao của chính phủ liên bang.

Để hiểu hơn về quan điểm và các mục tiêu ngoại giao của tân Đại sứ Knapper, có thể đọc lại bản điều trần của ông trước Thượng Viện Hoa Kỳ vào tháng Bảy năm 2021. Các tuyên bố của ông bao gồm các điểm quan trọng như sau :

Thứ nhất là ông cam kết sẽ tiếp tục thúc đẩy sự hợp tác về an ninh quốc gia giữa Hoa Kỳ và Việt Nam, thông qua sự giúp đỡ của Hoa Kỳ về hàng hải nhằm giữ vững luật pháp quốc tế và những hành động khiêu khích tại Biển Đông và khu vực sông Mê-kông.

Thứ nhì là vấn đề mậu dịch và đầu tư, ông sẽ vận động cho các tập đoàn và những nhà đầu tư Mỹ được tiếp cận thị trường công bằng, bao gồm cả các dịch vụ kỹ thuật Internet (như các dịch vụ mạng xã hội) và các mặt hàng nông nghiệp. 

Thứ ba là những vấn đề di sản chiến tranh và sứ mạng nhân đạo, tiếp tục nỗ lực tìm kiếm lính Mỹ mất tích, giảm thiểu các rủi ro do bom đạn chiến tranh còn sót lại và tiếp tục viện trợ nhân đạo, giúp đỡ người tàn tật nhằm mở rộng mối quan hệ trong việc xây dựng sự tin cậy giữa hai quốc gia.

Cuối cùng là thiết lập mối quan hệ công chúng (P2P) nhắm đến lợi ích giữa người dân Mỹ và dân Việt Nam, bao gồm sự qua lại của công dân hai quốc gia và vấn đề du học của sinh viên Việt Nam, lẫn các đoàn thiện nguyện từ Mỹ sang Việt Nam giúp đỡ người dân.

Trong phần kết luận, ông cũng nêu ra thử thách giữa hai quốc gia trước vấn đề nhân quyền tại Việt Nam, về các vụ sách nhiễu, bắt giữ tùy tiện và bất hợp pháp, kết án oan hay kêu án nặng với các nhà báo và các nhà hoạt động. Ông cam kết nếu được Quốc hội chuẩn thuận, ông sẽ thúc giục Việt Nam tôn trọng các quyền tự do ngôn luận, tụ họp và tự do tôn giáo nhằm đạt đến tiềm năng cao nhất của mối quan hệ. Tuy nhiên ông cũng nhấn mạnh rằng, mối hợp tác này là nhắm đến việc giúp đỡ cho sự phát triển phú cường và độc lập của Việt Nam (*).

Trong điều trần này, nói đến những hành động khiêu khích tại Biển Đông nhưng ông không nhắc thẳng tên Trung Quốc. Tuy nhiên nắm giữ các cương vị ngoại giao quan trọng tại Châu Á, ông cũng từng hoạch định các chính sách liên kết đồng minh trong cuộc cạnh tranh chiến lược với Trung Quốc trong khu vực.

Tại hội thảo về triển vọng hợp tác Hoa Kỳ và Nam Hàn trong kỷ nguyên cạnh tranh chiến lược giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, do tổ chức think tank Brookings và Học viện Đông Á tổ chức vào tháng 11 năm 2020, Đại sứ Knapper là diễn giả chính đã phát biểu thẳng thắn hơn. Ông bảo bất kể các mối quan hệ mậu dịch với Trung Quốc thế nào thì trách nhiệm của Mỹ, Nhật và Nam Hàn, nhân danh dân chủ và nhân danh tự do, cũng cần phải binh vực người Duy Ngô Nhĩ hay vấn đề Hồng Kông, Đài Loan và lên tiếng trước các hành vi xấu xa của Trung Quốc. Đại sứ Knapper cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc các quốc gia Nam Hàn, Nhật Bản, Đài Loan và các nước Đông Nam Á nên cùng hợp tác với Hoa Kỳ và với nhau để bảo đảm các dữ liệu của công dân nước mình không lọt vào tay Trung Quốc.

Chính sách và quan điểm của Hoa Kỳ thông qua tân Đại sứ Marc Knapper khá rõ ràng và minh bạch với nhiều thiện ý, sự chọn lựa còn lại tùy thuộc vào giới lãnh đạo Việt Nam thế nào để giúp cho người dân và đất nước Việt Nam được phú cường và phát triển trong năm mới này. 

Nhã Duy

(03/02/2022)

Chú thích :

(*) https://www.foreign.senate.gov/imo/media/doc/071321_Knapper_Testimony.pdf

(**) https://www.reuters.com/article/us-usa-southkorea-japan/u-s-urges-japan-and-south-korea-to-speak-out-on-china-idUSKBN27T291