Dân số thế giới đã chạm mốc 8 tỷ người hôm 15/11/2022, và trong tương lai sẽ tiếp tục tăng. Điều này liệu có gây ảnh hưởng đến sự nóng lên toàn cầu ? Đối với các chuyên gia, đòn bẩy duy nhất để hạn chế sự nóng lên toàn cầu là thay đổi lối sống của chúng ta.
Một con phố ở New Delhi, thủ đô của Ấn Độ, nước sẽ trở thành quốc gia đông dân nhất thế giới. AP - Altaf Qadri
Vào tháng 11/2017, lúc diễn ra COP23, hơn 15.000 nhà khoa học đã công bố một "cảnh báo cho nhân loại" trên tạp chí Bioscience. Văn bản nhấn mạnh rằng "sự gia tăng dân số một cách nhanh chóng" là một trong những "yếu tố chính gây ra các mối đe dọa về môi trường và xã hội" đối với loài người.
Năm năm sau, vào thời điểm COP27 đang diễn ra ở Sharm El-Sheikh, Liên Hiệp Quốc thông báo rằng dân số thế giới đã chạm mốc 8 tỷ người, tức là tăng thêm 1 tỷ người chỉ trong vòng 11 năm qua.
Như vậy là chỉ trong hơn 70 năm, dân số thế giới đã tăng gấp ba lần (dân số thế giới hồi năm 1950 là 2,5 tỷ người). Theo các dự đoán, hành tinh chúng ta sẽ có khoảng 9,7 tỷ người vào năm 2050 và khoảng 10,4 tỷ người vào năm 2080, trước khi đà tăng dân số chững lại vào năm 2100. Những dự đoán này đủ để khơi lại cuộc tranh luận không có hồi kết giữa các chuyên gia về mối liên hệ giữa dân số gia tăng và suy thoái môi trường.
Jacques Véron, giám đốc danh dự tại Viện Nghiên cứu Nhân khẩu học Quốc gia (INED) của Pháp, nhắc lại rằng, cuộc tranh luận này không phải do các nhà nhân khẩu học khơi mào, mà là do các nhà sinh vật học và vật lý học.
Khó có thể phủ nhận rằng với 8 tỷ người sinh hoạt, xây nhà, di chuyển xung quanh Trái đất mà không phát thải khí nhà kính. Theo tính toán của các chuyên gia, dân số thế giới gia tăng khiến lượng khí thải nhà kính tăng 1,2% mỗi năm từ năm 2010 đến năm 2019. Tuy nhiên, mức tăng GDP thế giới cùng thời kỳ là 2,3% mỗi năm. Theo Valérie Golaz, giám đốc nghiên cứu tại INED, điều đó có nghĩa là tăng trưởng kinh tế nhanh hơn tăng trưởng dân số.
Ngoài ra, mọi thứ còn phụ thuộc vào cách sống của con người hiện tại và trong tương lai, tùy theo vùng. Theo thống kê, một người Mỹ thải ra trung bình 17 tấn khí CO2 mỗi năm, một người Ấn Độ 1,76 tấn và một người Ethiopia 0,19 tấn. Cần phải chú ý một điều là những quốc gia có dân số tăng mạnh nhất cũng là những quốc gia thải ra ít khí nhà kính nhất, đặc biệt là ở Châu Phi.
Nhà nhân khẩu học Gilles Pison, thuộc Viện Nghiên cứu Nhân khẩu học, nhận định rằng lượng khí thải gây ra sự nóng lên toàn cầu hiện nay là từ một thiểu số là những người sống ở các nước giàu. Điều đó có nghĩa là dân số gia tăng không đồng nghĩa với việc Trái đất nóng lên thêm.
Ông Jacques Véron giải thích rằng giải pháp duy nhất để tránh cho Trái đất nóng lên là điều chỉnh lối sống của các nước công nghiệp và bảo đảm rằng điều kiện sống được cải thiện ở các nước kém phát triển mà không làm bùng nổ lượng khí thải nhà kính. Không sinh con nhằm chống biến đổi khí hậu, như một số thanh niên Mỹ hay Châu Âu vẫn làm, không phải là một giải pháp hữu hiệu đối với các nhà nhân khẩu học. Bà Valérie Golaz cảnh báo : "Đây không phải là một giải pháp. Nếu vì không có con mà mọi người đi du lịch hoặc tiêu dùng nhiều hơn thì hậu quả có thể còn tồi tệ hơn nữa".
Vì sao dân số thế giới sẽ ngừng tăng ?
Như đã đề cập ở trên, dân số thế giới có thể sẽ ngừng tăng vào tầm năm 2100. Nhưng làm thế nào để lý giải hiện tượng này, khi từ xưa đến giờ dân số thế giới không ngừng tăng ?
Đối với ông Pison, thực tế là dân số thế giới đạt đỉnh và chững lại vào cuối thế kỷ là hệ quả của các xu hướng đã được các chuyên gia dự đoán. Họ quan sát thấy rằng mặc dù dân số thế giới vẫn tiếp tục tăng, nhưng tốc độ giảm dần kể từ 60 năm qua.
Trong nhân khẩu học, tỷ lệ sinh sản tương ứng với số lượng con trung bình của một phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ. Tuy nhiên, tỷ lệ này đang giảm trên toàn thế giới. Ngày nay, phụ nữ Châu Âu và Bắc Mỹ có trung bình 1,5 con mỗi người, so với 1,9 ở Châu Á và 1,8 ở Châu Mỹ Latinh. Ông Pison nói : "Ở Châu Phi, nếu trung bình mỗi phụ nữ có hơn 4 người con, thì khả năng sinh sản cũng đang giảm ở đó. Việc hạn chế sinh nở ở Châu Phi cũng đang trở nên phổ biến giống như những nơi khác, mặc dù tốc độ giảm ở đó không nhanh như những gì được quan sát thấy ở Châu Mỹ Latinh hoặc Châu Á khoảng 40 năm về trước".
Nếu như tỷ lệ sinh đẻ giảm mạnh đã được quan sát thấy ở một số nước phát triển, thì theo Liên Hiệp Quốc, sự gia tăng dân số dự kiến trong những thập kỷ tới sẽ tập trung hơn một nửa ở 8 quốc gia, bao gồm 5 nước Châu Phi và 3 nước Châu Á : Cộng hòa Dân chủ Congo, Ai Cập, Ethiopia, Nigeria, Tanzania, Pakistan, Ấn Độ và Philippines.
Dân số thế giới đang già đi
Một lý do nữa khiến dân số thế giới ngừng tăng là độ tuổi trung bình của dân số Trái đất đang tăng dần. Theo dữ liệu của Liên Hiệp Quốc, trong khi số lượng người dưới 25 tuổi đã giảm kể từ những năm 1960, thì những người trên 65 tuổi sẽ tăng mạnh cho đến năm 2060. Do đó, tuổi trung bình của dân số Châu Âu sẽ tăng từ 41 tuổi như hiện nay lên thành 49 tuổi vào năm 2100.
Tốc độ già hóa của các quốc gia ở Châu Á và Châu Mỹ Latinh được dự đoán sẽ diễn ra nhanh hơn. Độ tuổi trung bình của người dân ở các nước đó, khoảng 25 tuổi vào đầu những năm 2000, theo dự báo sẽ tăng lên 47 tuổi vào cuối thế kỷ này. Người dân các nước Châu Phi vẫn còn tương đối trẻ. Độ tuổi trung bình ở các nước đó hiện nay là khoảng 19 tuổi, thì dự kiến sẽ là khoảng 35 tuổi vào năm 2100.
Thay đổi lối sống để gìn giữ tài nguyên trên trái đất
Khi được hỏi liệu Trái đất có đủ tài nguyên để nuôi sống một lượng dân số ngày càng tăng hay không, nhà kinh tế học Alban Thomas thuộc viện Nghiên cứu Nông nghiệp Pháp (INRAE) đã nhận định rằng Trái đất có thể nuôi sống 9 hoặc 10 tỷ người. Vấn đề là tài nguyên thiên nhiên hiện không được phân bổ đồng đều. Cách sinh hoạt như hiện nay, việc con người ăn nhiều sản phẩm từ thịt có tác động rất lớn đến môi trường. Nếu cứ tiếp diễn, tài nguyên sẽ sớm cạn kiệt, vì vậy con người phải nhanh chóng thay đổi cách sinh hoạt như tôn trọng và bảo vệ môi trường, thay đổi cách tiêu thụ thực phẩm...
(Theo Franceinfo, La Croix, L’Obs)
Phan Minh tổng hợp
Nguồn : RFI, 17/11/2022