Chuyến đi của Tổng thống Joe Biden đến Kiyv, thủ đô Ukraine đầu tuần này có lẽ là những giờ phút đáng nhớ nhất trong cuộc đời chính trị của ông. Biden đi xe lửa suốt đêm trong 10 tiếng đồng hồ, tất cả các điện thoại di động phải tắt hoặc bị tạm tịch thâu. Trong lúc ông cùng Tổng thống Volodymyr Zelensky đứng trước cửa nhà thờ St Michel thì nghe tiếng còi báo động, cho biết một oanh tạc cơ của Nga mới cất cánh, có thể bay đến trong vòng mấy phút.
Chuyến đi của Tổng thống Joe Biden đến Kiyv, thủ đô Ukraine đầu tuần này có lẽ là những giờ phút đáng nhớ nhất trong cuộc đời chính trị của ông. Ảnh minh họa Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden và Tổng thống Ukraine Vladimir Zelensky trước Tu viện Mái vòm Vàng của Thánh Michael ở Kiyv.
Chiến tranh giống như đánh vật, luôn luôn là một cuộc tranh hùng coi bên nào ý chí mạnh hơn. Putin vốn làm mật vụ không ngại giết người, ý chí sắt đá, tin tưởng sẽ thắng người đàn ông gần 80 tuổi này. Joe Biden rất dễ bị đánh giá thấp. Ông không có tài hùng biện mà lại thích nói, cứ trông đã thấy là một cụ già. Bị tật nói lắp từ nhỏ, kiên nhẫn tự chữa được nhưng vẫn hay nói sai, nói nhịu khiến bị nghi ngờ cả khả năng phán đoán.
Nhưng một năm sau, các nước Châu Âu đoàn kết giúp Ukraine, Biden nghiễm nhiên được chấp nhận đóng vai dẫn đầu. Còn Putin như cá mắc cạn trong cuộc chiến hoàn toàn vô vọng, địa vị có thể lung lay.
Khi tấn công, Vladimir Putin có ít nhất hai mục tiêu lớn. Một là chiếm lấy lại một nước vốn đã là một phần của lãnh thổ Liên Xô. Hai là ngăn không cho khối NATO bành trướng. Bây giờ ông ta thất bại trong cả hai.
Chính quyền và quân đội Ukraine bất khuất vẫn đứng vững, được khối NATO đồng lòng hỗ trợ. Nước Đức từ bỏ chính sách cũ từ hơn nửa thế kỷ, tăng chi phí quân sự, gửi cho Ukraine thiết giáp Leopard là loại thích hợp nhất với chiến trường này ; mở cửa cho Ba Lan và các nước khác cũng làm theo. Các nước cộng sản cũ ở Đông Âu và thành viên mới của NATO đón nhận thêm vũ khí và quân đội Mỹ đồn trú. Các nước Phần Lan, Thụy Điển từ bỏ vị trí trung lập cổ truyền, xin gia nhập, khối NATO sẽ đến sát biên giới Nga thêm hai ngàn cây số.
Trên trận địa, sau khi Ukraine chiếm lại được các vùng Kharkiv và Kherson, đường ranh giới giữa hai bên không thay đổi từ tháng 10 năm ngoái vì mưa, tuyết, bùn lầy. Quân Nga chuẩn bị cuộc tấn công mùa Đông với 1.800 xe tăng, 700 máy bay, 2.700 đại pháo, giàn phòng 810 hỏa tiễn, và 500.000 binh sĩ, theo chính phủ Ukraine ước lượng. Trong thực tế, Nga chỉ động viên được từ 180.000 đến 200.000 lính trong mùa Hè năm ngoái, không biết đã gửi qua Ukraine được bao nhiêu. Kyrylo Budanov, chỉ huy tình báo quân sự Ukraine tin rằng có hơn 326.000 lính Nga lâm chiến.
Chiến dịch Mùa Đông đã khởi sự từ tháng 2, quân Nga mở đầu bằng chiến thuật biển người theo lối thời Thế Chiến 1914-18. Những cựu tù nhân hay lính đi quân dịch bị đẩy ra làm bia đỡ đạn ; không có tinh thần thần chiến đấu nhưng nếu quay đầu lùi bước sẽ bắn chết. Nhưng đạo quân lính đánh thuê Wagner mạnh nhất cũng chỉ tiến được mấy chục đến 100 mét mỗi ngày, dù chịu chết hàng ngàn.
Hai nhược điểm lớn nhất của quân Nga là hệ thống tiếp vận yếu phần lớn dựa vào xe lửa, và hệ thống chỉ huy cứng nhắc chỉ biết theo mệnh lệnh từ trên xuống ; chỉ huy cấp dưới không sáng kiến và không dám thay đổi khi gặp tình huống mới. Các kho vũ khí và trại tập trung quân sĩ đã phải tản rộng và lui về hậu cứ để tránh các tên lửa chính xác mà quân Ukraine được tiếp viện. Nhóm Wagner chỉ huy độc lập nhưng binh sĩ thiếu huấn luyện, không kinh nghiệm, đã công khai than phiền là họ thiếu súng đạn, có khi thiếu cả thực phẩm.
Quân Ukraine đã dùng trận chiến ở Bakhmut như một cái bẫy dụ được quân Nga kéo đến để bị hao mòn lực lượng từ tháng 12 năm ngoái, dù đó chỉ là một thành phố nhỏ không giá trị chiến lược. Quân Ukraine có thể bỏ Bakhmut để chỉ giữ hai thành phố lớn Kramatorsk và Sloviansk, là nơi họ đã lập chiến tuyến phòng thủ sau khi chiếm lại từ năm ngoái. Nếu chiếm được một phần Kramatorsk và Sloviansk, ông Putin có thể tuyên bố "chiến thắng" và tạm ngưng tấn công.
Quân đội Ukraine cốt yếu bảo toàn lực lượng vì quân số thấp hơn, nhưng được viện trợ các xe thiết giáp mới, hỏa tiễn, và được thông báo các tin tức từ máy bay thám thính, vệ tinh trinh sát của Mỹ, Anh cho biết các cuộc di chuyển và địa điểm tập trung của quân Nga. Quan trọng nhất là quân Ukraine tinh thần chiến đấu rất cao, các tướng lãnh nhiều kinh nghiệm và hệ thống chỉ huy linh động để các đơn vị nhỏ có thể hoạt đồng độc lập, tự do thích ứng.
Chiến dịch mới của quân Nga khó đạt chiến thắng. Quân Nga sẽ phải đưa vào chiến trường các lực lượng lưu động như xe thiết giáp, trọng pháo, xe chở lính cùng vũ khí, đạn dược. Khi băng đá bắt đầu tan trên những cánh đồng, quân Nga sẽ phải dùng đường bộ, lộ hình tích cho hỏa tiễn và pháo binh Ukraine tấn công. Bộ Quốc phòng Anh cho rằng Nga đã huy động 97% bộ binh vào mặt trận, khó tăng thêm quân số.
Nhưng quân Ukraine, nếu muốn bảo tồn lực lượng cho một cuộc chiến lâu dài, cũng không thể tổng phản công như trước đây khi họ giải phóng Kharkiv và Kherson. Chiến sự sẽ giữ nguyên tình trạng giằng co suốt năm 2023 và có thể kéo dài hơn nữa. Vì ông Zelensky không chấp nhận ngưng bắn nếu quân Nga còn đóng lại, và ông Putin không thể chịu thua rút quân về.
Sau một năm, điều quan trọng nhất ai cũng thấy là quân đội Nga rất yếu. Các tướng lãnh vẫn sử dụng chiến lược, chiến thuật từ các cuộc chiến tranh thế kỷ 20. Quân Nga đã phải dù các súng và xe tăng từ thế kỷ trước, mua vũ khí của Bắc Hàn và Iran. Kỹ nghệ quốc phòng của Nga khó sản xuất thêm các hỏa tiễn tinh khôn vì bị cấm vận, không mua được những con chíp mới cần thiết. Hiện nay chỉ có Mỹ, Hòa Lan và Đài Loan làm được chất bán dẫn tối tân cho các hỏa tiễn bắn chính xác. Nga không mua được, sẽ phải dùng các con chíp loại yếu, hỏa tiễn sẽ không bắn trúng đích nữa. Các hỏa tiễn phòng không S-300 đã được sửa đổi để bắn ngang trên mặt đất thay vì để bắn máy bay.
Nhưng chiến tranh Ukraine đã ảnh hưởng cả thế giới. Đây rõ ràng là cuộc chiến giữa một chế độ độc tài chuyên chế và một dân tộc muốn sống tự do dân chủ, báo động các nước Châu Á và Châu Âu. Thủ tướng Nhật Fumio Kishida nói rõ ràng nhất : Nếu Nga thắng ở Ukraine thì trật tự thế giới sẽ thay đổi, các nước mạnh sẽ nghĩ họ có thể xâm lăng nước yếu một cách dễ dàng ; đặc biệt là Trung Quốc. Nhưng Bắc Kinh có thể học kinh nghiệm thất bại của Nga, sẽ dè dặt hơn nếu định tấn công Đài Loan.
Vì chiến tranh Ukraine Châu Âu kết hợp với Mỹ chặt chẽ hơn trong khi Nga chỉ liên minh với Iran, Bắc Hàn và được Trung Quốc giúp mua nhiều dầu, khí hơn để nâng đỡ nền kinh tế đang bị cấm vận. Tập Cận Bình có khả năng ép Putin ngưng bắn, nhưng không thể để cho ông ta thất trận, nhất là bị lật đổ. Trong lúc Trung Quốc ngả về Nga thì Ấn Độ, tuy vẫn mua dầu lửa của Nga vì giá xuống quá thấp, bắt đầu thân thiện với Mỹ hơn trong liên minh Quad cùng Nhật Bản và Australia. Mỹ đang mời Ấn Độ mua các chiến đấu cơ F-16 để thay thế các máy bay MiG đã cũ.
Trong năm qua, vị thế của Nga trên thế giới xuống rất thấp. Hiện nay chỉ còn mấy nước Syria, Bắc Hàn, Trung Quốc, Iran và Venezuela là còn thân thiện ; trong khi khối NATO, Nhật, Australia và Mỹ vững mạnh với những nền kinh tế đủ sức tiếp tục sản xuất vũ khí cung ứng cho quân Ukraine.
Sau chuyến thăm thủ đô Kiyv, ông Joe Biden đã họp với các nước Châu Âu ở Ba Lan, kích thích quyết tâm bảo vệ các giá trị tự do dân chủ. Gần đây, Tổng thống Volodymyr Zelensky đẩy mạnh cuộc chiến chống tham nhũng trong nội bộ, cách chức hàng chục quan chức, kể cả những người thân cận đã ủng hộ ông từ nhiều năm. Đây cũng là một hành động nhằm chinh phục dư luận các nước đang giúp Ukraine ; cho thấy quốc gia này đáng được bảo vệ !
Nga đã mất 200.000 binh sĩ, chết hoặc bị thương ở Ukraine, theo ước tính của một số viên chức Mỹ được báo New York Times phỏng vấn. Quân Ukraine thiệt hại khoảng 100.000, bằng một nửa. Trong cuộc chiến 10 năm ở Afghanistan chỉ có 70.000 lính Nga bị loại khỏi vòng chiến. Ngày 15/2/1989, quân Nga rút khỏi Afghanistan. Ngày 26/12/1991, Liên bang Xô Viết sụp đổ. Năm 1989 dân số Nga là 288 triệu, hiện nay chỉ còn 144 triệu. Kết quả cuộc chiến sẽ quyết định vận mạng chế độ độc tài mị dân của Vladimir Putin.
Ngô Nhân Dụng
Nguồn VOA, 23/02/2023