Khẩu hiệu của Donald Trump khi ra tranh cử là "Make America Great Again" (Hãy làm cho Mỹ vĩ đại trở lại), nhưng các nhà quan sát nhận thấy rằng Donald Trump đang thu nhỏ nước Mỹ lại ở bên trong cũng như bên ngoài. Ở trong nước, ông đang lập "Câu lạc bộ tỷ phú" (Billionaires’ Clup), còn ở bên ngoài ông chỉ chơi trò "thọc gậy bánh xe" hay làm "kỳ đà cản mũi", chứ chẳng có sách lược gì.
Tổng thống Mỹ đắc cử Donald Trump
Trên ABC News, dưới đầu đề "Liên bang Nga, Trung Quốc, ISIS : Trump sẽ phải đối phó với những thách thức đối ngoại", bình luận gia Bill Neely đã nói với Donald Trump rằng "Nước Mỹ vẫn là cường quốc kinh tế và quân sự quan trọng nhất thế giới", tức không cần làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại ; vấn đề là "một Trung Quốc trỗi dậy và Nga đang quyết tâm điều chỉnh lại các quyền lực đã chỉ đạo thế giới từ 1945". Nhưng ngoài những trò thọc gậy bánh xe vớ vẩn, Trump chưa cho thấy chính phủ ông đã có một kế hoạch nào có hiệu quả để đối phó. Và Bill Neely đã đặt câu hỏi : "Nước Mỹ còn có trách nhiệm toàn cầu không ?" (Does the U.S. still have global responsibilities ?).
Câu lạc bộ tỷ phú, triệu phú
Ký giả Ryan của CNN loan báo Tổng thống đắc cử Donald Trump đang căng đầy nội các của ông với các triệu phú và tỷ phú, còn William D. Cohan báo động : "Vấn đề lớn đối với Nội các của Trump căng đầy tỷ phú : Quả thật, điều hành một đất nước chắc chắn không giống như điều hành một doanh nghiệp" (Actually, running a country isn’t exactly like running a business).
1. Câu lạc bộ tỷ phú
Số lượng tỷ phú trong chính quyền mới của Trump sắp tới nhiều chưa từng có trong lịch sử chính trị của nước Mỹ. Vì thế, Nội các của Trump được báo chí Mỹ coi như là "Câu lạc bộ tỷ phú" (Billionaires’ Club).
Ông Harold Hamm được đặt ở vị trí Bộ trưởng Năng lượng là giám đốc điều hành tập đoàn dầu mỏ Continental, sở hữu khối tài sản khoảng 15 tỷ USD. Bà Betsy DeVos, người đồng thừa kế cùng chồng khối tài sản lên đến 5,4 tỷ USD, làm Bộ trưởng Giáo dục. Wilbur Ross, 78 tuổi, doanh nhân được mệnh danh "vua phá sản" của phố Wall, đang nắm trong tay số tài sản trị giá 2,9 tỷ USD, được chọn làm Bộ trưởng Thương mại. Ông Todd Ricketts, người đứng đầu chuỗi câu lạc bộ Chicago Clubs, có số tài sản khoảng 1,7 tỷ USD, được chọn làm Thứ trưởng Thương mại.
Bà Betsy DeVos, người có tài sản lên đến 5,4 tỷ USD, làm Bộ trưởng Giáo dục.
Ông Steven Mnuchin, cựu giám đốc điều hành tập đoàn Goldman Sachs, có tài sản khoảng 46 triệu USD, làm Bộ trưởng Tài chính. Bác sĩ giải phẫu thần kinh nghỉ hưu Ben Carson, cũng có 26 triệu USD trong tài khoản ngân hàng, làm Bộ trưởng Gia cư và Phát triển đô thị.
Bà Ivana, vợ cũ của Donald Trump
Bà Ivana, vợ cũ của Donald Trump, một cựu người mẫu, lại muốn đi làm đại sứ Cộng hòa Czech. Bà nói với New York Post hôm 13/11/2016: "Tôi sẽ đề nghị ông ấy cho tôi làm đại sứ Cộng hòa Czech. Lý do bởi đó là nơi tôi sinh ra, tôi thông thạo ngôn ngữ ở đây và được mọi người biết đến. Tôi nổi tiếng khắp thế giới…". Bà ca tụng Trump : "Ông ấy có vẻ bề ngoài như một tổng thống, nói chuyện như một tổng thống và sẽ làm được những thay đổi như ông đã hứa".
Trong khi đó, báo chí Mỹ đã tập hợp những lời tuyên bố ngây ngô và hớ hên của Donald Trump trong thời kỳ tranh cử và hiện nay để giúp đọc giả mua vui ! Nhật báo Le Monde của Pháp dưới tiêu đề "Trump và ngoại giao Twitter", đã đặt câu hỏi : Tới đây "liệu nước Mỹ có cần phải làm quen với một cách thức lãnh đạo mới, lãnh đạo bằng Twitter ?".
2. Chỉ là tỷ phú cắc ké !
Tạp chí Politico làm một bài tính rất thú vị, nếu tất cả những tên tuổi này đều được chọn vào nội các mới, tổng trị giá tài sản của họ và Trump gộp lại sẽ ước vào khoảng 35 tỷ USD.
Giáo sư chính trị học Larry Sabato thuộc Đại học Virginia nhận định : "Bất chấp đường lối tranh cử hướng tới tầng lớp trung lưu da trắng và chống lại giới tinh hoa Mỹ, ông Trump vẫn muốn lựa chọn nhiều người giàu có vào nội các sắp tới. Bởi một tỷ phú luôn có xu hướng thích cộng tác với những tỷ phú".
Một phần không nhỏ những thành viên trong Nội các của Donald Trump là tỷ phú
Tuy nhiên, dù lập được một Câu lạc bộ tỷ phú, các thành viên của câu lạc bộ này, kể cả Donald Trump, với tổng số tài sản 35 tỷ USD cũng chỉ là những tỷ phú cắc ké so với các đại tỷ phú của nước Mỹ. Thí dụ : Steady Bill Gates 81,7 tỷ USD, Jeff Bezos 72 tỷ USD (Amazon.com), Warren Buffett 66,4 tỷ USD (Berkshire Hathaway), Mark Zuckerberg 55,3 tỷ USD (Facebook), v.v. Còn nếu so tài sản tập đoàn Trump Organization với những công ty khác thì phải nói tài sản của tập đoàn Trump (chưa tới 10 tỷ USD) quá nhỏ, chẳng hạn như Apple 581,8 tỷ USD, Alphabet 536,4 tỷ USD, Microsoft 468,2 tỷ USD, Berkshire Hathaway 395,2 tỷ USD, Exxon Mobil 362,8 tỷ USD, Amazon.com 360,8 tỷ USD, Facebook 338,5 tỷ USD, v.v.
Các đại tỷ phú đang ngồi nhìn bọn tỷ phú cắc ké múa rối.
Cả thế giới đang chờ xem
Hiện nay, Donald Trump đã gọi điện thoại cho một số nhà lãnh đạo trên thế giới để giải thích đường lối của ông, nhưng chẳng ai quan tâm vì hai lý do :
Lý do thứ nhất, những điều ông nói chỉ là những chuyện lặt vặt không đầu không đuôi, không phải là chính sách của một chính phủ đã được hệ thống hóa.
Lý do thứ hai, Donald Trump là người bất nhất, sáng khác chiều khác, nên chẳng ai quan tâm làm gì. Tất cả đang chờ xem và ai cũng tính đường tiến thoái riêng của mình.
1. Angela Merkel "lãnh đạo thế giới tự do"
Hôm 30/11/2016, Ủy ban Châu Âu công bố kế hoạch hành động trong lĩnh vực quốc phòng trong đó có việc thành lập một quỹ chung nhằm thúc đẩy các hoạt động nghiên cứu về quốc phòng và cùng sử dụng các thiết bị quân sự. Ủy ban kêu gọi các nước thành viên hãy phối hợp, cùng nhau mua các thiết bị quân sự, qua đó giúp phát triển các ngành công nghiệp quy mô. Mục tiêu của Châu Âu là có được sự tự chủ chiến lược về an ninh và quốc phòng, vào lúc nước Nga ngày càng trở nên đáng gờm hơn, và cam kết của Hoa Kỳ bảo vệ Châu Âu dường như không còn chắc chắn rõ ràng như trước nữa.
Như vậy Châu Âu phải có biện pháp dự phòng khi Donald Trump nói ngược nói xuôi.
Tờ New York Times nhận định rằng với việc Trump đắc cử tổng thống Mỹ, bà Angela Merkel trở thành "người cuối cùng bảo vệ các giá trị nhân bản của phương Tây". Từ nay bà sẽ thay thế Hoa Kỳ lãnh đạo "Thế Giới Tự Do". Còn nhật báo cánh tả của Đức Die Tageszeitung cho rằng vai trò của Thủ tướng Đức sẽ ngày càng quan trọng, vì bà phải làm sao duy trì sự gắn kết của khối Liên Hiệp Châu Âu, vừa đối phó với Tổng thống Nga Putin và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan, vừa phải kềm chế Donald Trump. Ông Jens Stoltenberg, Tổng thư ký khối Hiệp Ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), đã cảnh cáo tổng thống đắc cử Trump rằng đơn độc không phải là phương án cho Châu Âu và Mỹ.
Sự kiện Donald Trump đắc cử Tổng thống Mỹ rõ ràng không nằm trong kịch bản đối ngoại của nhiều nước. Vì vậy, ngay sau khi Trump đắc cử, nhiều nước đã phải họp khẩn cấp để đưa ra chính sách đối với tình hình mới của thế giới, kể cả Mỹ. Chẳng nước nào coi Trump ra gì.
2. APEC sắp tan rã ?
Ngày 18/11/2016, lãnh đạo 21 quốc gia thành viên Diễn Đàn Hợp Tác Kinh Tế Châu Á Thái Bình Dương (APEC) họp ở Lima, Peru, đã chia tay Tổng thống Obama. APEC với 21 quốc gia bao gồm 40% dân số toàn cầu và bảo đảm 60% tổng số trao đổi mậu dịch của thế giới sẽ đi về đâu khi Donald Trump lên làm tổng thống ?
Bắc Kinh bị gạt ra ngoài hiệp định tự do mậu dịch TPP, giờ đây là thời điểm thuận lợi để Bắc Kinh lôi kéo các đồng minh của Mỹ về phía mình. Trung Quốc đề nghị đẩy mạnh dự án Hiệp Định Đối Tác Kinh Tế Toàn Diện Khu Vực (RCEP) trong đó không có Hoa Kỳ. Bộ trưởng Thương Mại Úc là Steven Ciobo tuyên bố coi "đề nghị của Bắc Kinh là một ý kiến thú vị" !
Trung Quốc lưu ý rằng chỉ có thị trường Trung Quốc rộng lớn, đầy tiềm năng mới là đối thủ cạnh tranh với Hoa Kỳ. Tổng thống Pedro Pablo Kuczynski của Peru nói đến một TPP mới với Nga và Trung Quốc là đầu tàu sẽ thay thế TPP của Hoa Kỳ đang chết yểu.
Việt Nam và Cuba là hai nước đang đu dây giữa Nga, Trung Quốc và Mỹ. Nếu Donald Trump có trở mặt hay bắt nạt, hai nước này vẫn còn có Nga và Trung Quốc đứng đàng sau. Cuba có thể trả đũa bằng cách tuyên bố cho Trung Quốc đặt căn cứ tàu ngầm ở Cuba chẳng hạn.
Nga và Trung Quốc đều vui khi Donald Trump lên làm tổng thống, vì chiến tranh lạnh mà ông Obama đã phát động trong 4 năm qua bằng cách bắt NATO phải đối đầu với Nga, còn Nhật, Úc, Phi và Việt Nam phải đối đầu với Trung Quốc để Mỹ bán vũ khí, nay sẽ không còn. Nga và Trung Quốc sẽ dễ dàng mở rộng quan hệ về quân sự cũng như mậu dịch trong vùng.
Bloomberg News nhận định : "Donald Trump tạo ra lỗ hổng lớn trong thương mại toàn cầu, Nga - Trung - Nhật sẽ là người đi vá lỗ hổng ấy !" và "Donald Trump mở cánh cửa rước Trung Quốc vào ‘sân sau’?
3. Bỏ rơi những đứa con ở Trung Đông
Đầu tháng 9 năm 2016, với sự yểm trợ của Nga, quân của chính phủ Assad đã mở cuộc tấn công vào phía đông Aleppo, nơi các đứa con của Mỹ đang chiếm giữ, để cắt đứt thông lộ tiếp tế cho phiến quân từ Thổ Nhĩ Kỳ qua Syria, đi dọc theo phía đông sông Euphrates. Mỹ đã làm mọi cách nhưng không chận đứng được. Khi thấy Aleppo sắp mất, Mỹ yểm trợ quân Iraq đánh vào Mosul để khai thông con đường thứ hai đi từ Iraq qua Thổ Nhĩ Kỳ dọc theo con sông Tigris. Khi việc khai thông chưa thành thì Donald Trump thắng cử. Vì biết Donald Trump có thể sẽ không tiếp tục kế hoạch "Một Trung Đông Mới" của Mỹ, Obama đành bỏ rơi các đứa con của mình với một kế hoạch đang dang dở.
Trong khi người Việt đấu tranh đang phấn khởi ngồi chở Donald Trump đánh Trung Quốc thì hôm 6/12/2016, Donald Trump tuyên bố "sẽ ngưng tìm cách lật đổ các chế độ nước ngoài mà Mỹ không biết gì về họ cũng như không có liên can gì với họ", và hứa sẽ tập trung vào cuộc chiến chống tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS). Như vậy nước Mỹ đang bị thu nhỏ lại.
Cựu cố vấn an ninh Tòa Bạch Ốc Zbigniew Brzezinski đã đưa ra lời khuyên với Trump : Cẩn thận với các tuyên bố công khai và thể hiện rõ ràng hơn những cam kết của Mỹ trên toàn thế giới nên được xếp ở vị trí ưu tiên trong danh sách việc tổng thống tiếp theo cần làm". Nhưng Donald Trump chẳng hiểu gì.
Đặt cái cày trước con trâu
Khi muốn thực hiện một công trình gì, công việc đầu tiên là cho các chuyên gia nghiên cứu xem nếu công trình đó được thực hiện sẽ đem lại những lợi ích thực tế như thế nào, nó sẽ được thực hiện ra sao, những trở ngại sẽ gặp, số chi phí cần có để thực hiện, v.v. Nhưng Donald Trump không biết hay không tôn trọng tiến trình hành động theo khoa học đó. Thích cái gì là tuyên bố sẽ làm, chẳng cần biết có làm được hay không và kết quả sẽ như thế nào. Ngay cả những vấn đề có liên quan đến pháp lý, ông cũng chẳng cần biết luật pháp đã quy định như thế nào. Coi "miệng tao là luật", Trump tuyên bố sẽ truy tố bà Clinton, bắt giam những kẻ đốt cờ Mỹ, v.v.
Đúng như tờ New York Times và tạp chí Business Insider đã tiên đoán, ông ta sẽ coi nước Mỹ này như Trump’s Business Organization của ông, ở đó ông vẫn tiếp tục dùng cảm tính và tiểu xảo để lãnh đạo, không cần quan tâm đến luật pháp và cơ chế chính trị của nước Mỹ. Thế mà có "bình luận gia" đã dám lên truyền hình nói đó là "phương thức đổi mới" của Trump !
Với lối quản trị như vậy trong quá khứ, ông ta đã gây ra 4.095 vụ kiện (lawsuites), trong đó có 150 vụ khai phá sản. Mới đây ông đã phải bồi thường cho các sinh viên Trump University 25 triệu USD về tội lường gạt. Hiện nay công ty của ông đang phải đối phó với khoảng 75 vụ kiện lừa đảo nữa. Liệu ông có thể điều khiển nước Mỹ và thế giới như điều khiển tập đoàn Trump Organization được không ?
Trong cuộc phỏng vấn của đài RFI ngày 10/11/2016, giáo sư Nguyễn Mạnh Hùng thuộc trường đại học George Mason ở Virginia đã nói rằng điều làm người ta lo ngại là (1) sự thiếu hiểu biết và kinh nghiệm của ông Trump về những vấn đề thế giới phức tạp ; (2) tính nóng nẩy, hiếu thắng, và độc tôn của ông không thích hợp với những tình huống phức tạp, tế nhị, và đòi hỏi sự tự chế.
Có lẽ người viết nhiều bài nhất để khuyến cáo Donald Trump về chính sách đối ngoại là Joseph S. Nye, cựu Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng và chủ tịch Hội đồng Tình báo quốc gia Hoa Kỳ, Giáo sư tại Đại học Harvard. Từ "Những thách thức đối ngoại của Donald Trump", "Mỹ nắm bá quyền hay chỉ chiếm ưu thế ?", "Mỹ-Trung nên tránh xung đột ở Biển Đông", "Thách thức từ sự suy thoái của Nga"… đến "Nếu để chiến tranh lạnh xảy ra cả Nga lẫn Mỹ không bên nào có lợi cả", ông Nye đã phân tích rất sâu sắc và chính xác những gì đang xảy ra và Mỹ phải đối phó như thế nào. Nhưng Donald Trump chẳng đọc những bài đó và nếu có đọc cũng chẳng hiểu, mặc dầu đây là những chỉ dẫn làm cho nước Mỹ đứng vững và tiến lên trong thế kỷ 21.
Vấn đề bây giờ không phải là diều hâu hay bồ câu. Jonathan Marcus, phóng viên ngoại giao của BBC đã viết : "Cái chúng ta đang tìm kiếm là một sự thông hiểu chiến lược với Moscow về cách đem lại sự ổn định toàn cầu, sự ổn định trên khắp Châu Âu giữa Nga và Mỹ. Và vì vậy, sự ổn định căn bản của thế giới được đặt trên một cơ sở vững chắc hơn so với trước đây".
Jonathan Marcus lưu ý : Thời kỳ đơn cực của nước Mỹ "là rất ngắn ngủi và giờ đã kết thúc".
Giống Nguyễn Văn Thiệu
Khi viện trợ Mỹ cho Việt Nam Cộng Hòa bị cắt giảm, Tổng thống Thiệu ra lệnh cho Tướng Đặng Văn Quang hợp với Tướng du kích Ted Seron của Úc soạn thảo kế hoạch rút Quân Đoàn 1 và Quân Đoàn 2 về đóng ở phòng tuyến Tuy Hòa kéo dài đến Tây Ninh. Kế hoạch này khi đem ra thăm dò ý kiến thì không chuyên gia nào tin rằng có thể thi hành được vì hai lý do : Lý do thứ nhất là tại Tuy Hòa không có phòng tuyến tự nhiên kéo dài đến Tây Ninh nên không thể lập phòng tuyến ở đó được. Lý do thứ hai là muốn rút quân phải có một hiệp ước với Bắc Việt như hiệp định Genève 1954. Không có một hiệp ước như vậy không thể rút quân được. Nhưng ông Thiệu vẫn làm và Miền Nam đã mất trong chỉ 40 ngày.
Donald Trump rồi cũng sẽ làm theo ý riêng của mình bấp chấp khuyến cáo của các chuyên gia như cố Tổng thống Thiệu, tức suy nghĩ và hành động theo cảm tính. Nhưng nước Mỹ sẽ không thể sụp đổ được vì nước Mỹ có một đội ngũ chuyên gia đầy đủ kinh nghiệm và có một hệ thống siêu quyền lực đứng đàng sau lãnh đạo. Nếu có chuyện gì xảy ra thì Donald Trump sẽ ra đi, còn nước Mỹ vẫn đứng vững như bàn thạch.
Biểu tình phản đối Donald Trump không phải Tổng thống của tôi
Trong một email gửi ngày 17/06/2016 cho Emily Miller, phóng viên và cựu trợ lý của ông Trump, tướng 4 sao Colin Luther Colin Powell, cựu Ngoại trưởng Mỹ, đã mô tả Donald Trump như là một "xấu hổ quốc gia" và "hạ đẳng quốc tế" (as a "national shame" and "pariah internationally"). Ông nói rằng "Trump bước vào giai đoạn "tự hủy hoại" (Trump entered the "self-destructive" phase).
Trang bìa tạp chí Time số tháng 12/2016
Donald Trump vừa được tạp chí Time số tháng 12/2016 bầu làm "Nhân vật của Năm" (Person of the Year). Tấm hình ông được in ở trang bìa với lời ghi : "Donald Trump - President of the Divided States of America" (Donald Trump – Tổng thống của nước Mỹ bị chia rẽ).
Ngày 8/12/2016
Lữ Giang
Phần lớn những thành viên trong Nội các của Donald Trump đều là tỷ phú