Vụ Đắk Lắk : đưa tin kiểu truyền thông nhà nước sẽ khoét sâu hận thù trong dân
Nguyễn Anh Tuấn, RFA, 15/06/2023
Cách mà truyền thông nhà nước Việt Nam hiện nay loan về vụ tấn công ở Đắk Lắk được nhận định sẽ gây thêm thù ghét giữa người Kinh và người Thượng ở Tây Nguyên.
Trụ sở UBND xã Ea Tiêu, nơi bị tấn công hôm 11/6 - Dân Trí
Thông tin mập mờ
Về vụ xả súng vào hai UBND xã ở huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk hôm 11/6, cho đến nay, tất cả những gì người dân trong nước được biết đều từ một phía do công an cung cấp.
Ông Nguyễn Anh Tuấn, một nhà hoạt động nhân quyền Việt Nam, từ Canada bình luận với RFA qua tin nhắn rằng Chính quyền hiện đang loay hoay, tìm cách hợp lý hoá các tình tiết xảy ra trong vụ án này :
"Hiện nay, Chính quyền có vẻ đang lúng túng không biết đưa phiên bản câu chuyện nào có sức thuyết phục về những gì đã xảy ra, nên thông tin chỉ nhỏ giọt với dấu hiệu bưng bít rõ ràng".
Một cựu nhà báo Reuters người Mỹ, từng có kinh nghiệm làm việc 18 năm ở Trung Quốc, năm năm ở Việt Nam không muốn nêu danh tính với lý do an ninh, bình luận với RFA rằng qua những thông tin từ báo nhà nước bằng tiếng Anh, ông nhận thấy có rất nhiều điểm mập mờ, mâu thuẫn và báo chí dưới sự kiểm soát của nhà nước đã không đưa toàn bộ thông tin về vụ án này :
"Tôi đọc vụ án này trên Vietnam Express, bài viết này đã bị xoá ngay sau đó, rồi lại xuất hiện một bài báo khác đưa ra một số chi tiết khác. Nó khiến tôi tự hỏi thông tin nào là đúng. Tôi tự hỏi những gì thực sự đã xảy ra.
Tôi không nói các bài báo đó là không khách quan. Nhưng, nếu Việt Nam có tự do ngôn luận, tự do báo chí hơn, thì mọi người sẽ không nghi ngờ như vậy. Hoặc mọi người có thể đặt nghi vấn về vụ án này một cách tự do hơn".
Cơ quan chức năng cũng kiểm soát bình luận trên mạng xã hội bằng cách xử phạt nhiều người có ý kiến trái chiều với cơ quan nhà nước trong vụ án này.
Khoét sâu thù hận xã hội
Một số trang mạng xã hội thân chính phủ như Tifosi hay Buôn Mê Thuộc - Dak Lak đã chĩa mũi tấn công, ám chỉ hung thủ thực hiện hành vi xả súng là nhóm FULRO - một nhóm đấu tranh của các các sắc tộc ở Tây Nguyên mà Công an Việt Nam từng tuyên bố đã xóa sổ tại khu vực này rồi.
Bên cạnh đó, báo chí dẫn lời từ cơ quan công an đã dùng những từ ngữ "liều lĩnh, man rợ, mất nhân tính, có tổ chức…"đối với những nghi phạm trong vụ việc.
Những nhà hoạt động, nhà báo mà RFA phỏng vấn cho biết những động thái này của cơ quan chức năng sẽ tạo ra thêm nhiều bất ổn xã hội, khoét sâu xung đột giữa chính quyền và người Thượng, kích động thù ghét giữa người Kinh và người Thượng. Từ đó càng tạo thêm nhiều bất ổn xã hội trong tương lai :
Ông Nguyễn Anh Tuấn nhận định :
"Với cách hành xử này sẽ tiếp tục đào sâu hố ngăn cách giữa các sắc tộc, tiềm ẩn nhiều bất ổn xã hội.
Chừng nào chính quyền vẫn duy trì các chính sách sai lầm về đất đai, sắc tộc và tôn giáo, tình hình Tây Nguyên vẫn sẽ bất ổn. Các page thân chính quyền đưa tin săn đuổi người bản địa như vậy kỳ thực rất vô tri và xuẩn ngốc, sẽ đổ dầu vào lửa căm hờn của người bản địa".
Một nhà hoạt động tôn giáo và là người bản địa Tây Nguyên, yêu cầu được giấu danh tính vì lý do an ninh, cho rằng những cáo buộc đối với cộng đồng sắc tộc ở Tây Nguyên là hoàn toàn vô căn cứ :
"Chính quyền đang khơi dậy ngọn lửa thù hận trong cộng đồng người Kinh và người sắc tộc tại địa bàn tỉnh Dak Lak, nhằm làm xáo động mối quan hệ của người dân với nhau.
Vốn dĩ, mối quan hệ giữa người Kinh ở địa bàn các tỉnh Tây Nguyên với người sắc tộc đã không có sự hòa hợp. Cho nên, các vụ châm lửa hận thù như thế này lại càng tạo cho mối quan hệ xã hội giữa người Kinh và người sắc tộc lại càng xấu hơn.
Vì thế, đòn đánh này của chính quyền là dùng người dân ghét người dân, trong tương lai, mâu thuẫn và bạo lực bản thân nó sẽ tự động xảy ra mà không cần có sự can thiệp của chính quyền".
Học theo chiến thuật của Trung Quốc ?
Nhà báo người Mỹ giấu tên nhận định phản ứng của cơ quan chức năng Việt Nam trong vụ nổ súng ở Dak Lak làm ông nhớ đến cách mà chính quyền Trung Quốc dùng để đàn áp người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương.
Ông nói, Chính phủ Việt Nam đã và đang đàn áp nhiều nhóm sắc tộc khác nhau và đặc biệt là can thiệp vào các hoạt động tôn giáo của các nhóm này. Chính phủ không công nhận tôn giáo mà các nhóm người này theo. Và vì vậy xung đột đã xảy ra nhiều năm qua.
Những vụ án tương tự như vậy xảy ra khá phổ biến đối với chính quyền cộng sản Trung Quốc :
"Tôi đã ở đưa tin về Trung gần 30 năm và tôi cũng nghiên cứu về Việt Nam. Tôi nhận thấy một chiến thuật phổ biến được Trung Quốc sử dụng để bôi nhọ danh tiếng của bất kỳ ai chống lại chính phủ, đó là liên kết họ với bạo lực hoặc một số loại hành vi xấu xa".
Một ví dụ điển hình, vào tháng 3/2014, cuộc tấn công xảy ra ở một nhà ga xe lửa ở thành phố Côn Minh, tỉnh Vân Nam, Trung Quốc khiến hơn 30 người thiệt mạng. Khi đó, chính phủ Trung Quốc cáo buộc nhóm tám người Duy Ngô Nhĩ theo đạo Hồi từ Tân Cương gây ra. Có bốn người bị cảnh sát bắn chết tại chỗ. Một phiên toà kín sau đó đã kết án tử hình ba người và một người chịu án chung thân vì tội "khủng bố" :
"Chúng tôi thậm chí không biết các chi tiết diễn ra trong phiên toà. Chính quyền Trung Quốc nói nhóm tám người đi vào nhà ga với hung khí là những con dao rất dài. Nhưng, làm thế nào họ vào nhà ga được khi tất cả nhà ga xe lửa ở Trung Quốc đều kiểm tra an ninh và hành lý của hành khách".
Dù không đưa ra những lời lý giải thuyết phục, nhưng vụ án này đã tác động rất lớn đối với tâm lý người dân Trung Quốc, họ tỏ ra lo ngại đối với người Duy Ngô Nhĩ :
"Trung Quốc thường cáo buộc những nhóm này là bạo lực, khủng bố. Và nó có tác động rất lớn đến suy nghĩ của người Trung Quốc. Hầu hết những người ở Trung Quốc mà tôi biết đều rất, rất tức giận về những người Duy Ngô Nhĩ vì họ đã giết hại dân thường.
Và vì vậy, chính phủ Trung Quốc đã rất thành công. Nó là một công cụ rất hiệu quả mà đảng Cộng sản đã sử dụng trong một thời gian dài".
Liên hệ với vụ án ở Dak Lak, ông nói có một chi tiết khiến ông nghi ngờ đó là báo chí nhà nước đề cập rằng nhóm đã giết một tài xế xe tải là một người dân vô tội :
"Tôi hơi nghi ngờ về điều đó. Bởi vì, về cơ bản, đây là cuộc tấn công vào nhắm vào các đồn cảnh sát chứ không phải thường dân. Và tôi không nghĩ rằng nhóm này, bất kể họ là ai, lại có nhu cầu giết thường dân".
Khi một người Việt Nam bình thường bị giết, điều đó tạo ra làn sóng phẫn nộ trong dân chúng.
Tôi nghĩ rằng, trong vụ án này, chúng ta không thể đi đến cùng sự thật và phiên toà xét xử cũng sẽ khó có khả năng được công khai".
Chính quyền nên giải quyết thế nào ?
Theo nhà báo giấu tên, nếu chính phủ Việt Nam muốn thể hiện mình công bằng và tử tế trong việc giải quyết vụ án này, họ nên mở một phiên tòa công khai :
"Nhưng tôi không nghĩ chính phủ sẽ thực hiện điều đó. Nếu là một vụ án nhạy cảm, chính quyền sẽ không cho phép bất cứ ai vào toà, ngay cả gia đình của những người có liên quan, giới truyền thông hoặc các nhà ngoại giao cũng không được phép tham dự".
Một nhà hoạt động tôn giáo chia sẻ quan điểm :
"Những ai thực sự đã khuyến khích hay vạch ra kế hoạch tấn công người thì các vị này nên đối mặt với pháp luật.
Còn theo cáo buộc từ các trang Facebook thân nhà nước rằng chủ mưu là những người Thượng sống ở nước ngoài. Vậy công an Việt nam nên làm việc với các cơ quan chức năng của quốc gia đó để bắt họ phải chịu trách nhiệm.
Điều này sẽ làm dịu lại vấn đề, đồng thời phần nào đó sẽ giúp mối quan hệ giữa người sắc tộc và người kinh tại địa bàn tốt hơn, làm giảm hận thù trong cộng đồng và đòi công lý cho các nạn nhân".
Nhà hoạt động Nguyễn Anh Tuấn kết luận rằng, sau vụ án này, nếu không muốn xảy ra thêm vụ việc tương tự, chính quyền Việt Nam cần phải tự nhìn lại cách hành xử của mình đối với các cộng đồng sắc tộc ở Tây Nguyên, phải tôn trọng quyền đất đai, tôn giáo và văn hoá, luật tục của họ.
Nguồn : RFA, 15/06/2023
*************************
Xung đột ở Tây Nguyên – nhà nước cộng sản có đủ tâm, tầm để giải quyết tận gốc rễ vấn đề ?
Song Chi, RFA, 15/06/2023
Một quốc gia có nhiều dân tộc khác nhau cùng sinh sống là một lợi thế, một may mắn. Khi tôi nói với nhiều người nước ngoài rằng Việt Nam có 54 nhóm dân tộc bản địa khác nhau (nhà cầm quyền Việt Nam thì không bao giờ dùng cụm từ sắc dân bản địa/dân tộc bản địa mà chỉ gọi là dân tộc thiểu số để tránh thừa nhận sự có mặt lâu đời của nhiều nhóm người, và trên thực tế lịch sử là người Kinh qua các thời kỳ đã chiếm đoạt đất đai, lãnh thổ, kể cả xóa bỏ quốc gia của một vài dân tộc bản địa), những người nước ngoài này đều ngạc nhiên và tỏ ra thích thú (cũng giống như khi tôi nói với họ, Việt Nam có khoảng gần 8.000 lễ hội hàng năm !).
Người Giẻ Triêng ở Kon Tum chơi nhạc cụ cổ truyền để mừng nhà Rông mới ngày 27/8/2011. Reuters / Kham
Một chính phủ khôn ngoan là nên có những chính sách nhằm tạo ra sự chung sống hòa bình, hòa thuận giữa các sắc dân, có những chính sách khuyến khích, nâng đỡ các nhóm dân bản địa để họ không phải bị thiệt thòi, tụt hậu quá xa so với người Kinh, mặt khác tôn trọng, duy trì và bảo vệ văn hóa, tự do tín ngưỡng của họ. Điều này sẽ có lợi như thế nào ? Thứ nhất, về phía các sắc dân bản địa, nếu được sinh sống một cách bình yên trên mảnh đất ngàn đời thuộc về tổ tiên của mình, được tự do thờ phượng tín ngưỡng, tôn giáo, được duy trì truyền thống văn hóa lâu đời, được có tiếng nói đại diện cho họ ít nhất là trong bộ máy chính quyền địa phương, chắc chắn họ chẳng mong gì hơn thế. Đừng lo các sắc dân bản địa đòi tự trị hay đòi ly khai, nếu chính quyền biết đối xử một cách bình đẳng, có tâm, có tầm. Thứ hai, về phía lợi ích quốc gia, từ văn hóa cho tới kinh tế của một quốc gia sẽ trở nên phong phú, giàu có hơn rất nhiều nếu có sự đóng góp của nhiều sắc dân khác nhau.
Thế nhưng nhà nước cộng sản Việt Nam, từ sau tháng 4/1975 cho tới nay đã có những chính sách hoàn toàn ngược lại. Riêng đối với khu vực Tây Nguyên, một vùng đất vốn giàu có về thổ nhưỡng, rừng già, tài nguyên, đặc sắc về văn hóa, nhà nước cộng sản đã đưa hàng triệu người, chủ yếu là từ miền Bắc và các tỉnh miền Trung phía Bắc di dân vào Tậy Nguyên canh tác, rồi lại chiếm đất cho những công ty, lâm trường tư bản Đỏ khai thác gỗ, trồng những loại cây có lợi trước mắt như cây cao su, cộng với nạn lâm tặc phá rừng ào ạt khiến diện tích rừng bị sụt giảm hết sức nhanh chóng, tài nguyên thiên nhiên bị cạn kiệt, đồng bào các sắc dân bản địa bị mất đất canh tác, bị đẩy vào rừng sâu, những chỗ đất đai khô cằn, sỏi đá, bị biến thành kẻ làm thuê cho người Kinh, cho các lâm trường, bị bần cùng hóa.
Còn về mặt văn hóa thì các sắc dân bản địa bị tước đoạt văn hóa, bị "đồng hóa" dần dần-chỉ trừ một vài nhóm dân có nền văn hóa, ngôn ngữ lâu đời, giàu có như người Cham, người Khmer, người Ê đê… là vẫn giữ được văn hóa, ngôn ngữ, phong tục tập quán của mình, còn rất nhiều nhóm dân bây giờ từ nhà cửa, cách ăn mặc, lễ lạc… không khác gì người Kinh. Ngôn ngữ thì không có trường, lớp học, dạy tiếng của mình mà phải học tiếng Việt ngay từ khi bước đến trường. Đi làm phim về nhiều nhóm sắc dân bản địa mà muốn tìm được những cái nhà sàn, những bộ trạng phục, dụng cụ âm nhạc, cho tới các loại lễ hội… là phải vào Bảo tàng mượn, hoặc phải dàn dựng lại hết, không làm gì có nữa.
Về mặt tín ngưỡng, tôn giáo, đồng bào các sắc dân bản địa nói chung và người Tây nguyên nói riêng bị cấm đoán, đàn áp nặng nề về tôn giáo. Đảng cộng sản đã thực hiện những chính sách kiểm soát, đàn áp gắt gao về tôn giáo từ ngoài Bắc sau năm 1954. Có những địa phương như Sơn La, Lai Châu, Điện biên, Hà Tĩnh, Nghệ An… hà khắc đến nỗi nếu theo đạo, tin Chúa là bị đuổi ra khỏi bản làng. Chính vì vậy, thập niên 80, 90 của thế kỷ XX đã có hàng ngàn, hàng vạn người Hmong theo đạo Tin Lành dắt díu nhau chạy vào Tây Nguyên, Lâm Đồng sinh sống, tạo thành những khu vực gọi là Tiểu khu 178, 179, 181… và họ sống như thế, hoàn toàn không được nhà nước cấp cho một thứ giấy tờ gì từ giấy khai sinh, Chứng minh Nhân dân (cũ) - thẻ Căn cước (mới), trẻ em thì không thể đi học, vợ chồng không thể làm giấy kết hôn, họ cũng không thể sở hữu mảnh đất của mình vì tình trạng không giấy tờ này và trở thành những cộng đồng vô tổ quốc, vô quốc tịch ngay trên chính quê hương mình. Sau này đảng cộng sản lại tiếp tục chính sách đàn áp tôn giáo trên toàn quốc, tìm mọi cách tiêu diệt mọi tổ chức, nhóm tôn giáo độc lập, cưỡng ép người dân bản địa bỏ đạo, chỉ cho phép theo những tổ chức tôn giáo mà người ta gọi là "tôn giáo quốc doanh" tức là đã bị nhà nước kiểm soát chặt chẽ.
Xung đột sắc tộc do những chính sách bất công của nhà cầm quyền cộng với cách ứng xử tàn ác của một số công an, chính quyền địa phương, mâu thuẫn đất đai do bị cướp đất, bị đàn áp tôn giáo là ba lý do chính dẫn đến sự tức giận, phẫn uất bị dồn nén lâu ngày của người Thượng ở Tây Nguyên.
Những năm 2001-2004 Tây Nguyên đã từng có những cuộc biểu tình lớn hàng chục ngàn người của đồng bào các sắc dân bản địa nhằm đòi quyền được đối xử bình đẳng, đòi lại đất đai và tự do tôn giáo. Nhà nước Việt Nam đã tìm mọi cách che giấu thông tin, đồng thời đàn áp dữ dội. Không ai biết được con số người bị bắt, bị thương vong là bao nhiêu nhưng hàng trăm, hàng ngàn đồng bào đã chạy sang Campuchia, Thái Lan xin tỵ nạn.
Các mục sư, nhà truyền giáo, tín đồ người bản địa bị xách nhiễu, bị đàn áp dữ dội, bị bắt bỏ tù... đã đành, ngay cả các vị linh mục, mục sư người Kinh đi làm phận sự ở Tây Nguyên cũng thừa nhận chính sách về tôn giáo ở những khu vực này hà khắc hơn, tính mạng của các linh mục, mục sư cũng nguy hiểm hơn, (còn nhớ những vụ như Linh mục Trần Văn Truyền ở Gia Lai bị chém trọng thương, nhà thờ bị đốt, Linh mục Trần Ngọc Thanh ở Kon tum bị sát hại… nhưng cả hai vụ đều bị cho là do những kẻ có "bệnh tâm thần" thực hiện và đều bị chìm xuồng…).
Trong số hàng ngàn người Việt tìm đường tỵ nạn ở Thái Lan từ nhiều năm nay, đa số là đồng bào các sắc dân bản địa tỵ nạn vì bị đàn áp về tôn giáo.
Nếu ai chịu khó tìm đọc các báo cáo tôn giáo hàng năm của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, báo cáo của tổ chức Human Rights Watch, các tổ chức xã hội dân sự Việt Nam ở nước ngoài, hoặc tìm hiểu từ những người bản địa đang tỵ nạn ở Thái Lan là sẽ rõ. Những hồ sơ như đàn áp tôn giáo đối với người Hmong theo đạo Tin Lành, người Thượng ở Tây Nguyên, người Khmer Krom Nam Bộ… luôn nổi cộm bao nhiêu năm nay.
Đó là chưa kể, với sự tham lam vô bờ bến, nhà nước cộng sản đã phá nát Tây Nguyên. Thay vì giữ gìn, đầu tư vào những lĩnh vực, những loại cây trồng phù hợp với môi trường, thổ nhưỡng, khí hậu, con người ở đây hay du lịch xanh, du lịch sinh thái… thì lại lao vào khai thác gỗ, khai thác bauxite… lợi ít hại nhiều, lợi ngắn hạn mà hại lâu dài hàng trăm năm về nhiều mặt.
Nhìn rộng ra, tất cả những chính sách bất bình đẳng, bất công giữa cộng đồng này với cộng đồng khác, giữa vùng này với vùng khác, xuất phát từ sự hẹp hòi, thiển cận, ngu dốt, với tâm thế luôn luôn muốn độc tôn chiếm giữ quyền lực, bảo vệ quyền lực bằng mọi giá, đã gây ra sự mất mát, thiệt thòi lâu dài. Trong lĩnh vực kinh tế, những chính sách đóng góp thuế lẫn đầu tư bất bình đẳng, sai lầm khiến Sài Gòn bị kiệt quệ, không thể phát triển hết mức như tiềm năng, tiềm lực của thành phố này, hay vùng đồng bằng sông Cửu Long bị trở thành vùng trũng, tụt hậu về giáo dục, văn hóa… so với khu vực đồng bằng sông Hồng hoặc các tỉnh miền Trung phía Bắc… Trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật, việc không quan tâm gìn giữ, phát triển, thậm chí tìm cách gạt bỏ, tiêu diệt các mảng văn hóa nghệ thuật ngoại vi (của miền Nam dưới chế độ Việt Nam Cộng Hòa, của các sắc dân bản địa, văn học nghệ thuật "ngoài luồng", "ngoài lề", văn học nghệ thuật của cộng đồng người Việt hải ngoại hay của người gốc Việt viết, sáng tác bằng ngôn ngữ khác, v.v…) chỉ làm nghèo thêm tài sản văn hóa vốn đã ít, mỏng của dân tộc Việt Nam.
Tất cả những lời kêu gọi cởi mở, khoan dung, đối thoại, hòa giải hòa hợp từ bao lâu nay đối với đảng và nhà nước cộng sản chỉ là những tiếng gọi rơi tõm vào hư không.
Và bây giờ khi xảy ra những vụ tấn công tại Dak Lak cũng vậy, nhà nước cộng sản nhiều phần cũng sẽ chỉ có một cách ứng xử duy nhất : đàn áp bằng bạo lực, truy cùng diệt tận, thay vì chịu suy nghĩ và giải quyết tận gốc rễ vấn đề.
Song Chi
Nguồn : RFA, 15/06/2023