Đó là tựa đề rất sốc của nhà báo Chris Bryant, người phụ trách chuyên mục Quan điểm của tờ Bloomberg, chuyên đưa tin về các công ty công nghiệp ở Châu Âu. Trước đây, ông là phóng viên lâu năm của tờ Financial Times. Bài viết xuất hiện như mộtkhoảng lặng đáng suy ngẫm giữa lúc tiếng hò reo và sự ủng hộ không ngớt của giới truyền thông Việt Nam nhưng lại thiếu một cách lạ lùng những nhận định hay dự đoán chuyện nghiệp nào về tương lai.
Logo hiệu xe VinFast- Silly. Ảnh : Nhac Nguyen/AFP - Ảnh minh họa
Nhà báo Chris Bryant nhận định không ngại ngùng : Cú bơm thổi chứng khoán của Vinfast rồi sẽ đi đến đoạn cuối. Bài viết trên Bloomberg là một kết luận chắc nịch như vậy.
Vài ngày trước, 28/8, Bloomberg cũng đã làm một động tác không nể mặt, khi rút tên ông Phạm Nhật Vượng ra khỏi danh sách 500 người giàu nhất hành tinh, ngay khi giá cổ phiếu của Vinfast/VFS tăng lên mức trên $85, cao thêm 25% so với giá của hôm 25/8.
Giống như những kết quả những trận túc cầu, truyền thông của nhà nước và giới mộ tín Vinfast hò reo hể hả. Nhưng hầu hết là đưa tin, mà không có bất kỳ sự phân tích nào về thị trường chứng khoán - có lẽ vốn vẫn còn quá mới mẻ hay mù mờ với người dân Việt. Suốt nhiều ngày, dù không nói thẳng, nhưng sự ngây ngất tựa như một chiến thắng thần thánh của Hà Nội trên chiến trường tư bản đang bùng nổ. Ông Phạm Nhật Vượng được nhắc tên như một thần tượng đương thời của giới trẻ xã hội chủ nghĩa. Nhiều trang tin ở Việt Nam bao gồm cả CafeF, Tài Chính Doanh Nghiệp, Thị Trường Tài Chính Tiền Tệ, Pháp Luật Thành Phố Hồ Chí Minh… bừng bừng với dòng tin tạm thời, viết rằng với $160 tỷ giá trị vốn hóa hiện có, hãng VinFast của "Việt Nam vô địch", giờ đây đã đứng trên các đối thủ tư bản kỳ cựu như Porsche, Mercedes, BMW, Volkswagen, Stellantis, Ferrari, Honda, Ford, GM, Hyundai…
Thế nhưng những con sói già của Phố Wall thì nhìn sự kiện này với tầm nhìn không có màu hồng. Nhà báo Chris Bryant nhấn mạnh "Khi nhà sản xuất xe điện Việt Nam VinFast Auto thông báo kế hoạch niêm yết công khai tại Mỹ hồi tháng 5, tôi đã nói rằng thỏa thuận được định giá cao này đánh dấu sự trở lại của sự ngớ ngẩn trong chuyện cổ phiếu biến động, do số lượng cổ phiếu có sẵn để giao dịch thấp".
Ngớ ngẩn là những cách mô tả quá nhẹ nhàng. Sau khi hoàn tất thương vụ sáp nhập tạm thời vào đầu tháng này, giá trị vốn hóa thị trường của VinFast đã tăng vọt lên trên $160 tỷ vào thời điểm đóng cửa ngày thứ Hai (28/8) - khiến VinFast trở thành nhà sản xuất ô tô có giá trị thứ ba trên thế giới, sau Tesla Inc và Toyota Motor Corp.
Tương tự, doanh nhân Phạm Nhật Vượng trở thành một trong những người giàu nhất thế giới – thật đơn giản, bởi vì các đơn vị mà ông kiểm soát sở hữu gần như toàn bộ cổ phần của VinFast.
Tuy nhiên, những giá trị trên giấy tờ này về cơ bản là vô nghĩa và có thể sẽ chỉ tồn tại trong thời gian ngắn. Chỉ một phần rất nhỏ trong số 2,3 tỷ cổ phiếu được đưa ra để giao dịch. Rõ là không mất nhiều thời gian để bơm một chiếc phao nhỏ và những người chơi chứng khoán đã vui vẻ tận dụng lợi thế. Trong những phiên giao dịch gần đây, toàn bộ số cổ phiếu này đã được đổi chủ trong một ngày và vì vậy, giá trị số cổ phiếu đó cũng đã tăng khoảng 8 lần.
Vốn là một nhà quan sát dày dặn, Chris Bryant nhận định rằng mặc dù phần lớn cổ phiếu VinFast vẫn chưa thể bán hết, nhưng rõ là những người đầu cơ VinFast đang chơi với lửa : Vấn đề tài chính của hãng xe này rất kém, và các sản phẩm đưa ra thì bị đánh giá gay gắt.
Nhà báo Chris Bryant vạch rõ vì sao có chuyện thao túng giá cổ phiếu của Vinfast, và mục đích để làm gì. Những người thực hiện giao dịch này – VinFast và Black Spade Acquisition Co. có trụ sở tại Hồng Kông – hẳn nhiên đã đoán trước chuyện cổ phiếu có thể tăng giá với trò thao túng kiểu như vậy.
"Tôi bắt đầu viết về các công ty low-float được hỗ trợ niêm yết IPO cách đây hai năm. Kể từ đó, đã có một số trường hợp các công ty được có spac (**) chống lưng để ra mắt công chúng với số lượng cổ phiếu nhỏ và sau đó tăng giá một cách ngắn ngủi - trong một số trường hợp, chỉ làm giàu riêng cho những người có liên quan đến công ty", Chris Bryant nhấn mạnh, "Nguyên nhân luôn luôn là như nhau - số lượng lớn cổ đông spac yêu cầu hoàn lại tiền thay vì đóng góp vào việc sáp nhập. Bằng cách hoàn lại, cổ đông spac đang nói thẳng rằng : Chúng tôi không thấy có định giá gì hấp dẫn. Bằng cách đấu giá tăng giá sau khi sáp nhập hoàn thành, các nhà đầu tư bán lẻ cũng đang huỵch toẹt rằng : này, chúng tôi không quan tâm số phận của cái sản phấm ấy ra sao.
Trong trường hợp của VinFast, 92% cổ đông đã chế giễu giá trị vốn chủ sở hữu được cho là $23 tỷ và yêu cầu hoàn lại. Vì số lượng ít cổ đông ủng hộ thỏa thuận, các nhà sáng lập của Black Spade đã buộc phải cung cấp một hỗ trợ tài chính để đảm bảo số tiền tối thiểu đã thỏa thuận là $30 triệu được gọi về".
Những lần chuyển đổi cổ phiếu để nâng giá đó đã để lại chỉ còn 1,3 triệu cổ phiếu, tuy nhiên có thể hiện tại có thêm : Báo cáo này cho thấy gần 3 triệu cổ phiếu đã được giải phóng khỏi hạn chế lock-up vào đầu tháng này theo thỏa thuận chung giữa VinFast và nhà tài trợ spac.
Gần 15 triệu quyền mua cổ phiếu VinFast cũng sẽ sớm trở thành có thể thực hiện, bao gồm cả những quyền mua của Black Spade, nhưng ngoại trừ đó, cổ phiếu của nhà tài trợ spac bị khóa trong vòng một năm, trong khi của Vượng bị khóa trong vòng 180 ngày, theo bản mô tả.
Lý thuyết, VinFast có thể cố gắng tận dụng giá trị thị trường cổ phiếu cao thông qua một đợt phát hành phụ - công ty chắc chắn cần tiền. Công ty chỉ có $159 triệu tiền mặt vào cuối tháng Ba và gần $6 tỷ lỗ tích luỹ. Tuy nhiên, việc bán nhiều cổ phiếu hơn có thể làm giảm giá vì một lượng cổ phiếu lớn hơn sẽ làm khó khăn hơn trong việc ép giá.
Cách vốn hóa thị trường leo lên đến $190 tỷ của VinFast khiến cách tính toán có vẻ như là một bước đi có vẻ thông minh, nhưng có lẽ nó sẽ không còn được như vậy, trong vài tháng tới.
"Tôi đặt câu hỏi rằng, liệu thị trường vốn Mỹ có được bình ổn bởi các công ty niêm yết chơi trò đưa ra số lượng cổ phiếu nhỏ như vậy hay không ? Bên cạnh đó, cách ham hố nhất thời của những người chơi cổ phiếu dẫn đến mất mát là không thể tránh. Đến giờ này, họ nên đã quen với việc các nhà sản xuất xe điện được hỗ trợ bởi spac tăng lên như diều gặp gió và sau đó chìm xuống như viên đá. Nhưng sao họ vẫn không học được gì nhỉ ?", Chris Bryant kết luận.
Theo Chris Bryant
Nguyên tác : "VinFast SPAC Silliness Will End in Tears", Financial Times, 28/08/2023
Tuấn Khanh tóm lược
Nguồn : RFA, 30/08/2023
(*) Low-float : tức là cổ phiếu thả nổi thấp, là những cổ phiếu có số lượng thấp. Cổ phiếu thả nổi được tính bằng cách trừ đi số cổ phiếu nắm giữ, và cổ phiếu bị hạn chế từ tổng số cổ phiếu đang lưu hành của công ty. Cổ phiếu nắm giữ là cổ phiếu thuộc sở hữu của người nội bộ, cổ đông lớn và nhân viên.
(**) SPAC (Special Purpose Acquiring Company) là một phương thức đặc biệt có thể giúp các doanh nghiệp rút ngắn thời gian lên sàn Mỹ. SPAC được niêm yết trước tại các sàn giao dịch chứng khoán lớn, do một nhóm nhà đầu tư thành lập để đi huy động vốn rồi sau đó tìm kiếm cơ hội đầu tư.