Thông Luận

Cơ quan ngôn luận của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên

Published in

Diễn đàn

10/02/2024

Việt Nam : GDP và câu chuyện về những con số

Tùng Phong

"Một nửa sự thực" ở đây là chỉ số GDP và bình quân "GDP/đầu người" luôn tăng, lung linh bảy sắc cầu vồng. Trong khi đó, "một nửa cái bánh mì" là phn thu nhp kh dng ca người dân, đang teo tóp nhanh chóng.

gdp0

"Một nửa cái bánh mì" là phn thu nhp kh dng ca người dân, đang teo tóp nhanh chóng. Hình minh ha người lao động Việt Nam.

Tốc độ tăng trưởng "chỉ có thể mơ ước" ?

Con số về tăng trưởng tng sn phm quc ni (GDP) của Việt Nam, trong năm 2023, đang nhảy múa từ 4,7% - 5,05% trên các tờ báo "lề phải".

So với mục tiêu 6,5%, kết quả đạt được, dù tính theo phương pháp nào, cũng khá khiêm tốn.

Như thường lệ, sẽ có nhiều "lý do khách quan" khiến cho việc không đạt được mức tăng trưởng theo nghị quyết cũng là chuyện bình thường. Giới chức Việt Nam vẫn vui vẻ với lời động viên đầy màu sắc ngoại giao của ngài Andrea Coppola cố vấn của World Bank :

"Vi đc đim ca nn kinh tế Vit Nam, suy thoái kinh tế toàn cu là mt cú sc tiêu cc ln đi vi đt nước nhưng Vit Nam vn duy trì được tc đ tăng trưởng mà nhiu nước trên thế gii ch có th mơ ước" (1).

Đối với nền kinh tế ịnh hướng xã hội chủ nghĩa" như Việt Nam hay Trung Quốc nơi mà vai trò quản lý nhà nước mang tính quyết định và khối doanh nghiệp quốc doanh vẫn đóng vai trò chủ đạo chỉ số tăng trưởng GDP và bình quân GDP/đầu người còn gánh vác c trách nhiệm chính trị, là sự khẳng định về "vai trò lãnh đạo đúng đắn, sáng suốt" của đảng, cũng như tính chính danh chế độ.

Mục tiêu "nâng cao đời sống nhân dân, không bỏ lại ai phía sau" được coi là cứu cánh cho mọi cuộc đàn áp về nhân quyền, tự do ngôn luận hay tín ngưỡng. Tuy vậy, những con số này có phản ánh đúng về tình trạng thu nhập và mc sống của người dân hay không ?

GDP Vit Nam năm 2023 được công bố là 430 tỷ USD. Nếu tính theo GDP bình quân đầu người, ước đạt 101,9 triệu đồng hay khoảng 4284 USD/người/năm, tăng hơn 160 USD so với năm 2022.

Con số này rt trái ngược vi thc tế đi sng của đa số người lao động hiện nay. Năm 2023 là năm ghi nhận số doanh nghiệp đóng cửa cao kỷ lục với hơn 14.400 doanh nghip rời khỏi thị trường mi tháng. Mới chỉ bước qua tháng 1/2024, cả nước ghi nhận tới hơn 53.900 doanh nghiệp đóng cửa(2). Thành phố Hồ Chí Minh – đầu tàu kinh tế phía Nam - ghi nhận chỉ số sản xuất công nghiệp sụt giảm tới 21,4% so với tháng trước đó và 15% so với cùng kỳ năm 2023 (3). Đây là chỉ dấu rõ ràng của một cuộc đổ vỡ, cả về kinh tế lẫn niềm tin xã hội.

Nhiều câu hỏi và nghi vấn về tính xác thực của các con số tăng trưởng GDP và GDP/đầu người. Chúng thực sự có ý nghĩa gì ? Khi mà thất nghiệp tăng cao, kinh tế ì ch, những chỉ số này vẫn đẹp lung linh và được giới quan chức thường xuyên viện dẫn như những thành tựu trong nhiệm kỳ của họ.

Hãy dành chút thời gian đọc hết bài viết này để tìm hiểu về "một nửa sự thực" và "một nửa chiếc bánh mì" mà chính phủ không muốn bạn biết.

Những khiếm khuyết của con số thống kê GDP

GDP có nhiu phương pháp tính, trong đó có 3 phương pháp ph biến :

1- Phương pháp sản xuất, xét theo góc độ sản xuất ;

2- Phương pháp sử dụng (tiêu dùng) cuối cùng, xét theo góc độ sử dụng và chi tiêu ;

3- Phương pháp thu nhập, xét theo góc độ thu nhập.

Trước năm 2019, phương pháp tính GDP của Việt Nam là phương pháp thứ 2. Từ năm 2019, chính phủ ông Nguyễn Xuân Phúc đã thay đổi phương pháp tính GDP (5). Theo đó, GDP hiện nay, đđược cộng thêm25,4% so với phương pháp tính cũ.

Tổng cục thống kê (GSO) không cho biết GDP đang được tính theo phương pháp nào trong ba phương pháp tính phổ biến trên.Nếu theo cách tính cũ, GDP 2023 chỉ đạt khoảng 4% thay vì 5,05%.Trừ đi mức lạm phát thực, thì nền kinh tế Việt Nam hin đang tăng trưởng bao nhiêu ?

Vì không chắc chắn về phương pháp tính của GSO, nên người viết vn sử dụng "Phương pháp tiêu dùng cuối cùng" - vốn được GSO sử dụng trong một thời gian dài và được chấp nhận rộng rãi ở nhiều quốc gia. Theo đó, Tng sn phm quc ni (GDP) là tng s ca Tiêu dùng cui cùng ca h gia đình ; Đu tư trong nước ca tư nhân ; Chi tiêu ca chính ph và Xut siêu.

Phương pháp tính GDP và bản thân chỉ số GDP có rất nhiều lỗ hổng. Nếu ch nhìn vào qui mô GDP không th đánh giá hết ngun lc và thc lc ca nn kinh tế. Theo nguyên tc thường trú trong tính toán, GDP gm c phn thng dư ca các doanh nghip FDI. Trong trường hp Vit Nam, doanh nghip FDI chiếm đến 74% tng giá tr hàng hóa xut khu, trong khi xut khu tương đương 98% GDP. Khon thng dư ca các doanh nghip FDI có th chuyn v nước m hoc gi li doanh nghip. Điu đó, khiến cho con s GDP không th phn ánh chính xác được bc tranh nn kinh tế ph thuc quá nhiu vào khi doanh nghip ngoi FDI.

Trong thng kê và kinh tế hc vĩ mô, GDP không phi là ch tiêu quan trng nht. Ngoài GDP, các ch tiêu như thu nhp quc gia (GNI), thu nhp quc gia kh dng (NDI), thu nhp t s hu, chi tr s hu, chuyn nhượng (cơ bn là kiu hi) và tiết kim là nhng ch s quan trng. Trong đó, đc bit ch s tiết kim quyết đnh ngun lc cơ bn đ tái đu tư. Nn kinh tế Vit Nam gn như không có tiết kim và do đó không có ngun lc đ tái đu tư. Đu tư hin nay ch yếu t ngun đi vay nước ngoài bi Tiêu dùng cui cùng (ca h gia đình và chính ph) luôn ln hơn thu nhp quc gia kh dng (NDI). Điu k l là trong các báo cáo kinh tế vĩ mô ca chính ph Vit Nam trong gn 20 năm nay hu như không bao gi tham kho và xét ti các ch s này dù GSO có tính toán và công b trong niên giám hàng năm.

Gii chc Vit Nam ưa thích s dng GDP, bình quân GDP/đu người và coi đó là phong biu kế vn năng duy nht. Thế nhưng, con s này không th cho biết nền kinh tế có được vận hành tốt, chính phủ có quản lý và chi tiêu hợp lý, phát triển bền vững hay không. Đó là câu chuyện về Brazil, Argentina, Venezuela những quốc gia Nam Mỹ nhờ nguồn tài nguyên giàu có, đã có những thập kỷ tăng trưởng GDP hai con số và rồi chìm nghỉm trong nợ nần, tham nhũng, tệ nạn xã hội tràn lan.

Ch s thu nhập bình quân đầu người

Trong các báo cáo kinh tế xã hội, giới chức Việt Nam luôn lấy con số bình quân "GDP/đầu người" để chứng minh rằng đời sống nhân dân được cải thiện, thu nhập người dân năm sau cao hơn năm trước. Tuy vậy, điều nghịch lý là phần đông người dân Việt Nam không thấy rằng mình đang "giàu có" hơn và không hiểu mức thu nhập hơn 100 triệu đồng cho mỗi thành viên gia đình đến t đâu, mi khi nghe lãnh đo đc báo cáo thành tích.

Chỉ số "GDP/đầu người" khó lòng phản ánh xác thực về mức sống của người dân. Và do đó, các nhà kinh tế và thống kê dùng một chỉ số khác : Chỉ số "thu nhập bình quân đầu người".

Đ tính "thu nhp bình quân đu người", trước tiên phi tính được thu nhp ca h dân cư. Thu nhp ca h bao gm các khon :

- Thu nhp t tin lương, tin công ;

- Thu t nông, lâm nghip, thy sn ;

- Thu t phi nông, lâm nghip, thy sn ;

- Các khon thu khác (biếu, mng, lãi tiết kim).

Nghĩa là, "thu nhp bình quân đu người" là tng tt c các ngun thu nhp t lương, các ngun sinh kế và các khon thu nhp khác được cho, tng, tha kế, đn bù, tin mng, tiết kim chia đu cho tt c các thành viên trong h gia đình, trong thi hn là mt năm, mt tháng. Ví d, năm 2023, Vit Nam nhn ti $16 t "kiu hi". Đây cũng là mt khon cu thành "thu nhp bình quân đu người".

Theo niên giám của GSO, "thu nhp bình quân đu người" c nước năm 2021 là 4,2 triu đng/tháng, qui đi theo t giá (23.000vnđ/1 USD) là $183/tháng, hay $2196/năm(9). GDP Vit Nam năm 2021 là $366,1 t, bình quân "GDP/đu người" vào khong $3.718. Như vậy, "thu nhp bình quân đu người" năm 2021 ch bằng 59,06% "GDP/đu người".

Năm 2022, "thu nhp bình quân đu người" Vit Nam là 4,67 triu đng/tháng, qui đi theo t giá 23.500 VND/1 USD, tương đương 198,7 USD/tháng, hay 2.384,4 USD/năm(10). "GDP/đu người" năm 2022 ca Vit Nam là 4110 USD. Như vy, "thu nhp bình quân đu người" năm 2022 bằng 58,01% "GDP/đu người".

Không biết vì lý do gì, GSO đã không công b "thu nhp bình quân đu người". Thay vào đó là con s "thu nhp bình quânngườilao đng" (12).

Theo GSO, năm 2023, lực lượng lao động của Việt Nam là 52,4 triệu người (tính từ 15 tuổi), tương đương 52,24% tng dân s (dân s Vit Nam là 100,3 triu người trong năm 2023). Vi mc "thu nhập bình quân người lao đng" năm 2023 là7,1 triệu đồng, qui đi theo t giá là 285 USD/người/tháng, hay 9,5 USD/người/ngày. Con s này, thot nhìn có v p" hơn hn con s "thu nhp bình quân đu người" năm 2022 ch có 6,62 USD/người/ngày.

Tuy vy, con s "thu nhp bình quân người lao đng" ch là thu nhp ca 52,4 triu lao đng, không bao gm 2,2 triu người hưu trí và 45,7 triu người ph thuc. Nếu chia bình quân đu người, 98,1 triu người dân Vit Nam (không tính 2,2 triu người hưu trí) ch có mc thu nhp khong 152,23 USD/người/tháng, hay 5,07 USD/người/ngày. Đây là thu nhp t lương và sinh kế, chưa bao gm các ngun thu nhp khác. Do đó, thc tế, nó s thp hơn "thu nhp bình quân đu người" mt chút. Nhưng con s 5,07 USD/người/ngày là mt con s quá thp.

Năm 2018, World Bank đưa ra Chun nghèo xã hi (Societal Poverty Line - SPL), da trên nghiên cu cơ bn ca Dean Jolliffe - Espen Prydz, đ nm bt các khía cnh tương đi ca đói nghèo và đáp ng khuyến ngh ca y ban v Nghèo đói Toàn cu. Có ba mc thu nhp "chun nghèo quc tế" là 1,9 USD/ngày, 3,2 USD/ngày và 5,5 USD/ngày. Báo cáo Nghèo đói và Thnh vượng chung năm 2020 cho biết ước tính mi nht v nghèo đói xã hi toàn cu và khu vc. Theo đó, Chun nghèo xã hi (SPL) trung bình toàn cu, được biu th bng USD tăng t 6,90 USD/người/ngày (năm 2015) lên 7,20 USD/người/ngày (năm 2017) (13).

Nếu so sánh, "thu nhp bình quân đu người" Vit Nam năm 2022 do GSO công b là 198,7 USD/người/tháng, hay 6,62 USD/người/ngày, thm chí thp hơn c Chun nghèo xã hi (SPL) năm 2015 là 6,9 USD/người/ngày, theo WB.

"Thu nhp bình quân đu người" là phn thu nhp kh dng, phn ánh mc sng ca người dân chính xác hơn ch s GDP/đu người. Theo tính toán trên, năm 2021, "thu nhp bình quân đu người" ch bằng 59,06% "GDP/đu người". Con s này năm 2022 là 58,01%. Vic GSO đưa ra con s "thu nhp bình quân người lao đng" năm 2023 thay thế con s "thu nhp bình quân đu người" có th là mt cách thc che du con s thng kê không được ưa thích.

‘Mt na s thc và mt na cái bánh mì’

"Một nửa sự thực" ở đây là chỉ số GDP và bình quân "GDP/đầu người" luôn tăng, lung linh bảy sắc cầu vồng. Trong khi đó, "một nửa cái bánh mì" là phn thu nhp kh dng ca người dân, đang teo tóp nhanh chóng.

Phía sau con s tăng trưởng GDP màu hng là mt bc tranh xám xt. Trong trường hp này, ch s GDP và bình quân "GDP/đu người" được dùng đ phô trường thành tích, trong khi các ch s kinh tế phn ánh chính xác hơn mc sng ca người dân, như "bình quân thu nhp đu người" hay thu nhp quc gia (GNI), thu nhp quc gia kh dng (NDI), tiết kim đu "vng mt" trong báo cáo ca chính ph.

Tùng Phong

Nguồn : VOA, 10/02/2024

Quay lại trang chủ

Additional Info

  • Author: Tùng Phong
Read 273 times

Viết bình luận

Phải xác tín nội dung bài viết đáp ứng tất cả những yêu cầu của thông tin được đánh dấu bằng ký hiệu (*)