Vốn là một con buôn, Donald Trump không cần biết nước Mỹ đang như thế nào, rồi đây sẽ ra sao, thế giới sẽ đi về đâu… Công việc chính của ông ta khi được đưa lên làm tổng thống là bảo vệ quyền lợi của giới tài phiệt Mỹ, đứng đầu là tài phiệt quốc phòng, tài phiệt dầu mỏ, tài phiệt y tế, tài phiệt súng… Vì thế chúng ta không ngạc nhiên khi thấy Donald Trump đã biến chuyến đi tham dự hội nghị APEC năm nay tại Việt Nam thành một chuyến đi bán hàng…
Chuyến đi tham dự hội nghị APEC năm nay tại Việt Nam thành một chuyến đi bán hàng : Trump đổi nhân quyền lấy bạc cắc
Nhiều người không biết "sứ mạng" của Trump là gì, cứ đem "dân chủ" và "dân quyền" ra bày hàng nên chẳng bán được xu nào ! Dưới đầu đề "Donald Trump đổi nhân quyền lấy bạc cắc", danlambao đã viết : "Tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ, Donald Trump đã tạt gáo nước lạnh vào mặt các tổ chức đấu tranh dân chủ, nhân quyền và các nạn nhân của chế độ cộng sản Việt Nam đang bị giam cầm chỉ vì muốn được sống tự do và dân chủ". Ông Brad Adams, Giám đốc phụ trách khu vực Châu Á trong tổ chức Theo dõi Nhân quyền nói : "Tiếng nói của Mỹ về nhân quyền cơ bản đã biến mất".
Khái lược về tổ chức APEC
Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á – Thái Bình Dương (Asia-Pacific Economic Cooperation, viết tắt là APEC) được thành lập vào tháng 11 năm 1989 với 12 thành viên sáng lập. Hiện nay, APEC có 21 thành viên, thường được gọi là "thành viên kinh tế" (economic members), bao gồm gần 40% dân số thế giới, 55% tổng sản lượng quốc nội (GDP) và 44% mậu dịch thế giới.
Các kỳ họp thường niên của diễn đàn được lần lượt tổ chức tại các quốc gia thành viên và đã trải qua 25 hội nghị. Năm nay là lần thứ hai hội nghị APEC được tổ chúc tại Việt Nam. Lần trước được tổ chức tại Hà Nội vào năm 2006. Mỗi hội nghị có những chủ đề riêng. Chủ đề năm nay là "Tạo động lực mới, cùng vun đắp tương lai chung". Sau khi thông qua "Tuyên bố Đà Nẵng" là lễ chuyển giao vai trò Chủ tịch APEC 2018 cho Papua New Guinea.
Các chủ đề được chọn hàng năm thường ít có giá trị thực hành, nó thường chỉ biểu hiện một hướng đi mong muốn. Nhưng nhiều người Việt đấu tranh lại rất háo hức. Có người đã viết trên Internet rằng với chuyến đi này, Trump sẽ tiêu diệt Bắc Hàn, trừng phạt Trung Quốc và ra lệnh cho Nguyễn Tấn Dũng làm đảo chánh lật đổ chế độ cộng sản Việt Nam và thành lập tổng thống chế… Họ tin rằng Trump đang làm nên lịch sử ! Đó là "niềm ảo vọng" cuối đời.
Chuyện bán võ khí không dễ
Hôm 11/8/2017, khi Donald Trump phóng ra trên trang Twitter lời đe dọa : "Các giải pháp quân sự giờ đã được đưa vào vị trí, súng đã nạp đạn, cò đã kéo lên, để phòng Bắc Triều Tiên có hành động thiếu khôn ngoan..".. Nhiều người đã hỏi chúng tôi "Có đánh nhau không ?" ; chúng tôi đã trả lời khi nói chuyện trên truyền hình : "Không có chuyện đánh nhau đâu. Chẳng có gì quan trọng cả. Trump đã thổi phồng để dụ Nhật và Nam Hàn mua vũ khí của Mỹ. Chỉ có thế thôi".
Khi Donald Trump lên đường đến Nhật Bản và Nam Hàn, tạp chí Politico viết : "Trump nói ông ta sẽ cho phép Nhật, Nam Hàn mua thêm trang bị quân sự từ Mỹ" (Trump says he'll allow Japan, South Korea to buy more military equipment from the US). Còn hãng Reuters đưa tin : "Trump đang sử dụng Bắc Triều Tiên để bán các vũ khí Mỹ giá rẻ ở Châu Á và tại quê nhà" (Trump is using North Korea to peddle pricey US weapons in Asia and at home).
Phát biểu hôm 6/11/2017, Tổng thống Trump đã gọi các lần thử hạt nhân của Bắc Hàn và lần phóng tên lửa đạn đạo qua Nhật Bản gần đây là "một mối đe dọa đối với nhân loại, với hòa bình và ổn định quốc tế". Ông đã gây áp lực với Nhật Bản, yêu cầu quốc gia này cắt giảm thâm hụt thương mại và tăng mua vũ khí từ Mỹ. Cụ thể, Trump nói : "Ông Abe đã sẵn sàng mua một số lượng lớn khí tài quân sự từ Mỹ. Và ngay khi việc mua bán hoàn thành, ông ấy sẽ cho bắn hạ các tên lửa của Triều Tiên". Trump nói thêm : "Cho đến nay, Mỹ vẫn là quốc gia sản xuất vũ khí tốt nhất".
Sau đó, Trump nói Mỹ sẵn sàng duyệt các thương vụ bán vũ khí "trị giá hàng tỷ USD" cho Nam Hàn, sau khi Bắc Hàn thử bom hạt nhân.
Theo số liệu từ Viện Nghiên cứu hòa bình quốc tế Stockholm (SIPRI), Mỹ đã bán các vũ khí tổng trị giá 5 tỷ USD cho Nam Hàn trong thời gian từ năm 2010 đến năm 2016. Hàn Quốc là nhà nhập khẩu vũ khí từ Mỹ lớn thứ 4 trong giai đoạn trên, sau Arab Saudi, Australia và Các tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE). Nhưng lần này xem ra đang gặp khó khăn.
Vào tháng 5/2017, các bệ phóng hỏa tiễn THAAD do Lockheed Martin Corp sản xuất đột nhiên được đưa đến Nam Hàn trước khi ông Moon Jae-in lên làm tổng thống, và đặt tại một căn cứ quân sự Mỹ. Tổng thống Trump yêu cầu Nam Hàn thanh toán chi phí lắp đặt hệ thống phòng thủ này với giá 1 tỷ USD.
Các xe tải chuyên dụng đã được điều động chở các thiết bị chính của THAAD đến vị trí ở huyện Seongju, tỉnh Bắc Gyeongsang, cách thủ đô Seoul khoảng 250 km. Cư dân tại đây đã cực lực phản đối Mỹ triển khai hệ thống này trong khu vực của họ. Những biểu ngữ màu đỏ cắm dọc hai bên con đường ngoằn ngoèo dẫn vào Câu lạc bộ Lotte Skyhill ở quận Seongju. Một số biểu ngữ ghi hàng chữ "Chúng tôi phản đối THAAD" và "Hãy đưa THAAD về nước Mỹ".
Tổng thống Moon Jae-in đã ra lệnh mở một cuộc điều tra về việc bốn bệ phóng tên lửa THAAD của Mỹ được triển khai tại Nam Hàn mà chính quyền mới không hề nhận được thông báo. Trước tình trạng này, Trump khó bán thêm vũ khí cho Nam Hàn. Tuy nhiêu, sau một cuộc thảo luận gay cấn, hôm 7/11, Trump cho biết hai bên đã thống nhất về hợp đồng vũ khí khổng lồ !
Các nhà lãnh đạo các nước trong vùng không ai tin rằng Bắc Hàn sẽ mở cuộc tấn công vào nước họ, trừ khi Kim Jong-un mắc bệnh tâm thần. Họ tin rằng Kim Jong-un chỉ là con rối của Trung Quốc và Nga, đã được lệnh quậy phá vì những áp lực mới của Mỹ lên hai nước này. Trong một phiên điều trần tại Ủy ban Quân vụ thượng viện Hoa Kỳ, ông Hyten phát biểu : "Tôi là một sĩ quan quân sự, trách nhiệm của tôi là cung cấp những lựa chọn quân sự cho Tổng thống… nhưng tôi nhìn vấn đề này từ quan điểm chiến lược và tôi không nhìn thấy một lựa chọn nào mà không có Trung Quốc".
Bản tin của tờ New York Times cho hay trong bài diễn văn được trực tiếp truyền hình, Tổng thống Moon Jae-in nói : "Không ai được phép quyết định có hành động quân sự trên bán đảo Triều Tiên mà không được sự đồng ý của Nam Hàn".
Cho Trump uống nước đường và ăn bánh vẽ
Ngày 8/11/2017, Donald Trump đã đến thăm Trung Quốc và được Tập Cận Bình đón tiếp long trọng khác thường và gọi đó là "chuyến thăm nhà nước đặc biệt", một danh từ chưa từng được Trung Quốc dùng từ năm 1949. Trên các diễn đàn, nhiều người đã hỏi tại sao Tập Cận Bình lại dành cho Trump một sự ưu ái đặc biệt như vậy, chúng tôi đã phóng lên một ý kiến vắn gọn : "Tập Cận Bình coi Trump chỉ là con nít, rất thích đồ ngọt nên cho uống nước đường và hứa với Trump đủ thứ, nhưng sẽ chẳng làm gì cả, đâu vẫn còn đó".
Tập Cận Bình đang cho Trump uống nước đường và ăn bánh vẽ
Thật ra, tôi không phải là người đầu tiên gọi Trump là con nít. Nhiều nhân vật quan trọng ở Mỹ và trên thế giới đã coi Trump như như thế, và quả thật Trump đúng là con nít. Ông David Brooks, Giáo sư trường Đại học Yale, một đại học danh tiếng của Mỹ, đã viết trên tờ New York Times một bài dưới đầu đề "When the World Is Led by a Child" (Khi thế giới được lãnh đạo bởi một đứa trẻ) để nói về tư cách trẻ con của Trump khi lãnh đạo đất nước, còn tờ Libération của Pháp đã đăng hình Trump trên nền đen với cái tựa lớn "Nước Mỹ tìm kiếm người giữ trẻ".
Vào tháng 9 vừa qua, Donald Trump và Kim Jong-un đã khẩu chiến dữ đội, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov đã ví cuộc khẩu chiến này như một cuộc cãi vã trẻ con. Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa Bob Corker, vốn là một chính trị gia ôn hòa ủng hộ Tổng thống Donald Trump, phát biểu rằng Nhà Trắng chẳng khác gì một nhà trẻ và ông Trump phát ngôn liều lĩnh, có thể gây ra chiến tranh thế giới thứ ba, v.v. Trump thiếu chuẩn bị, thiếu văn hóa, thiếu chuyên nghiệp, dối trá v.v… Và giờ thì biết thêm Trump còn "tài lanh" khoe cơ bắp như một đứa bé 5 tuổi, tiết lộ các thông tin lẽ ra phải giữ kín !
Ông Max Baucus, cựu Thượng nghị sĩ của bang Montana, cựu Đại sứ Mỹ tại Trung Quốc, nói với BBC News :
"Chính quyền Trump không biết xử lý quan hệ với Bắc Kinh ra sao, họ còn chưa có một nhóm chuyên về Trung Quốc, để tính toán xem cách giải quyết vấn đề thương mại, như tiếp cận thị trường Trung Quốc, bảo vệ sở hữu trí tuệ...
"Trung Quốc có nghìn năm lịch sử kinh nghiệm ‘tâng bốc’ và khen ngợi khách nước ngoài. Họ rất giỏi việc này còn nước Mỹ không có kinh nghiệm đó".
Sau khi đón tiếp Trump một cách long trọng, Tập Cận Bình để cho các công ty Mỹ và Trung Quốc ký những bản hợp đồng được coi là "béo bở". Ngày 9/11/2017, hai nước thông báo một loạt thỏa ước thương mại đã được ký kết với tổng trị giá lên đến 253,4 tỷ USD, trong rất nhiều lĩnh vực, từ điện lực, dầu khí, tin học, thép, đến xe hơi, hàng không, lương thực... Tập Cận Bình nói trước các lãnh đạo doanh nghiệp : "Tiếp tục mở cửa là chiến lược dài hạn của chúng tôi. Chúng tôi sẽ không thu hẹp hay đóng cửa lại. Chúng tôi sẽ mở cửa ngày càng rộng hơn".
Nhưng khi xem lại các kết ước mới này, các nhà phân tích đã lắc đầu trước những mánh mung của Tập Cận Bình, nhưng Trump vì thiếu kiến thức và kinh nghiệm nên chẳng biết gì cả. Bruce Einhorn đã phân tích trên Bloomberg với kết luận : "Nhiều thỏa thuận không được chia thành các định giá riêng biệt, trong khi một số lượng lớn dưới hình thức bản ghi nhớ không ràng buộc (a large number were in the form of non-binding memoranda) hoặc liên quan đến các thỏa thuận với các đối tác Trung Quốc". Với những hiệp ước như thế thì Trung Quốc có thể phủi tay mà không làm gì nhau được !
Như vậy là Tập Cận Bình đã vừa cho Trump uống nước đường vừa ăn bánh vẽ. Thế là Trump hểnh mũi cao, bước lên diễn đàn ca vọng cỗ : "Ngài là một người rất đặc biệt… Lúc này, không may là cán cân thương mại rất không công bằng. Tôi không đổ lỗi cho Trung Quốc. Tôi đánh giá cao Trung Quốc… Tôi cảm thấy được khuyến khích rất nhiều thông qua các cuộc đối thoại, đặc biệt cuộc đối thoại tối qua với Chủ tịch Tập. Chúng tôi rất tương đồng nhau về vấn đề an ninh (!). Cả hai chúng tôi đều mong muốn điều này cho đất nước mình và cho thế giới".
Trump không dự thượng đỉnh ASEAN tại Manila hôm 14/11/2017. Ông Rex Tillerson, Bộ trưởng ngoại giao thay mặt ông. Trump tuyên bố đã thành công với ít nhất 300 tỉ USD trị giá các hợp đồng mà ông đem về cho nước Mỹ. Mục đích chuyến đi Á Châu lần này của Trump là bán hàng. Tại Hội nghị thượng đỉnh ASEAN Manila không có ai mua hàng cả nên ông không đến. Vả lại, Văn phòng Cao ủy Nhân quyền Liên Hiệp Quốc tại Geneva muốn nêu vấn đề nhân quyền lên tại đây nên Trump không muốn dính dấp vào.
Một giấc mơ hão huyền ?
Bài diễn văn Donald Trump đọc tại Hội nghị thượng đỉnh APEC hôm 10/11/2017 được nhiều người ca tụng là tuyệt vời và chuyền cho nhau một cách trân trọng. Dĩ nhiên, bài diễn văn này không phải do Trump viết vì Trump chữ đâu mà viết ? Bài diễn văn được nhóm soạn diễn văn ở Tòa Bạch Ốc phối hợp với Tòa Đại Sứ Mỹ ở Việt Nam biên soạn.
Thông thường, những bài diễn văn của các nhà lãnh đạo quốc gia tại những hội nghị như thế này chỉ nói lên quan điểm và đường lối mà quốc gia đó mong muốn tổ chức tiến tới, nó không có giá trị thực hành.
1. Khoe thành quả vĩ đại !
Mở đầu Trump ca tụng nước Mỹ đang trở thành vĩ đại do công trình của ông ta. Trump nói : "Chuyến thăm này diễn ra vào một thời điểm thú vị đối với nước Mỹ. Một tinh thần lạc quan mới đang lan tỏa khắp đất nước chúng tôi. Tăng trưởng kinh tế đạt 3,2% và đang tiếp tục tăng lên. Tỷ lệ thất nghiệp ở mức thấp nhấp trong 17 năm qua. Thị trường chứng khoán đang ở mức cao chưa từng có. Và toàn thế giới đã được hưởng lợi nhờ sự đổi thay của Mỹ".
Thật ra Trump đang thừa hưởng những di sản của Obama để lại sau 8 năm áp dụng biện pháp "nới lỏng định lượng" (Quantative Easing) với phí khoản lên đến trên 4.500 tỷ USD để cứu vãn nền kinh tế Mỹ sắp sụp đổ. Nay Trump cứ đòi làm như Obama, nhưng FED và Quốc hội không chấp nhận vì số bội chi đã vượt mức rồi. Trump bèn quay qua đòi giảm thuế cho nhà giàu để "phát triển kinh tế" !
Trong thực tế Trump chưa làm được gì cho đất nước này. Còn vấn đề cờ bạc của Thị trường Chứng khoán Mỹ gần như các tay chơi đều biết : cứ thổi giá lên để bán ra rồi lại hạ giá xuống để mua vào, làm hàng chục triệu người tan gia bại sản. Không thể căn cứ vào đó để thẩm định tình hình kinh tế hay hoạch định kế hoạch kinh doanh được. Đây là những vấn đề chúng tôi đã nói đến nhiều lần.
2. Chơi trò thổi ống đu đủ
Tiếp theo Trump chơi trò thổi ống đu đủ, đưa mước chủ nhà và một số nước trong vùng lên mây xanh. Ông ca tụng Việt Nam ngày nay "với nền kinh tế mở cửa, là một trong những nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất thế giới, tăng hơn 30 lần. Sinh viên, học sinh Việt Nam được xếp vào hàng những người trẻ ưu tú nhất toàn cầu. Điều đó thật ấn tượng".
Ông mô tả người dân Nam Hàn "đã biến quốc gia từ một nơi nghèo đói bị chiến tranh tàn phá, trở thành một trong những nền dân chủ giàu có nhất thế giới chỉ trong vài thập kỷ. Ngày nay, người Hàn Quốc thu nhập cao hơn người dân ở nhiều quốc gia thuộc Liên Hiệp Châu Âu", v.v.
3. Trump lại đe dọa Trung Quốc ?
Khi đi tranh cử cũng như sau khi mới đắc cử, Donald Trump dọa sẽ đánh thuế hàng nhập khẩu từ Trung Quốc 45% và bắt các công ty Mỹ phải đem xí nghiệp trở về Mỹ với khẩu hiệu "Thuê người Mỹ" và "Mua hàng Mỹ". Giới bình dân ít hiểu biết về kinh tế quốc gia, nên hoan hô và bỏ phiếu cho Trump. Nhưng các nhà chính trị và các chuyên gia kinh tế, kể cả cựu Ngoại trưởng Kissinger, đã khuyên Trump chớ làm như thế, nền kinh tế Mỹ sẽ sụp đổ. Đầu thập niên 1990 Mỹ phải ồ ạt đầu tư vào Trung Quốc để cứu vãn nền kinh tế Mỹ. Nhật và Đài Loan chạy theo ngay. Nay tình hình đang đổi khác, phải tìm cách sửa đổi. Quay trở lại phương thức "Thuê người Mỹ" và "Mua hàng Mỹ" là tự sát.
Sau khi nghe những người "giữ trẻ" khuyên răn nhiều, hôm 10/11/2017, khi ra trước diễn đàn APEC ở Đà Nẵng, Trump đã đọc : "Chúng tôi đã trao đổi thẳng thắn về thương mại tự do. Tôi đã nói rất rõ với Trung Quốc, thể hiện sự mong muốn làm việc với Trung Quốc nhưng thương mại phải được thực hiện công bằng. Cách giao thương hiện nay là không chấp nhận được. Tôi không chấp nhận các nước lợi dụng Mỹ để tăng trưởng. Tôi không trách họ vì họ chỉ đang làm việc của mình. Vấn đề là những người tiền nhiệm đã không làm gì nhưng tôi thì sẽ làm". Từ nay, chúng tôi sẽ cạnh tranh trên một nền tảng công bằng. Nước Mỹ phải đặt lên trước".
Tuy bảo người khác đem cơ sở về Mỹ, nhưng Trump vẫn để con gái tiếp tục đầu tư ở Trung Quốc. Hiện nay Ivanka Trump Marks có khoảng 150 cơ sở kinh doanh tại Trung Quốc, nó trở thành những "con tin" hay "vật bảo chứng". Dù Trung Quốc có làm gì, Trump cũng không dám đụng tới Trung Quốc vì những lợi ích của chính mình và gia đình mình. Tập Cận Bình biết rõ như thế.
Đảng cộng sản Việt Nam "đẻ bọc điều" ?
Trước đây Việt Nam Cộng Hòa chỉ "bắt cá một tay" và cương quyết chống "hòa giải hòa hợp" đến sáng mai luôn, nên đã thua sạt nghiệp. Còn Đảng cộng sản Việt Nam đang "bắt cá ba tay" nên thu về rất nhiều lợi lộc.
Hiện nay các nước Đông Nam Á đã đứng hết về phía Trung Quốc như Lào, Cambodia, Thái Lan và Miến Điện. Ngay cả Philippines ở tận ngoài biển cũng đi theo Trung Quốc, nên Mỹ quyết giữ Việt Nam lại làm "tiền đồn chống Trung Quốc ở Đông Nam Á" thay Việt Nam Cộng Hòa. Mỹ đã dành cho Đảng cộng sản Việt Nam nhiều ưu đãi, ký tuyên bố thiết lập "đôi tác toàn diện" với Việt Nam, cho hàng hóa Việt Nam nhập cảng vào Mỹ dễ dàng : Năm 2015 bán cho Mỹ 38,1 tỷ, chỉ mua 7,1 tỷ, thâm hụt 30,9 tỷ. Năm 2016 bán 42 tỷ, chỉ mua 10,1 tỷ, thâm hụt 31,9 tỷ. Năm 2017 (đến tháng 9) : bán 34,4 tỷ, mua 5,8 tỷ, thâm hụt 28,5 !
Khi tranh cử cũng như sau khi đắc cử, Trump đòi cắt quota của Việt Nam. Nhưng tướng Matis và các cố vấn bảo Trump đừng có chơi dại, nó đi theo Trung Quốc như Thái Lan là mất cả vùng Đông Nam Á, nên Trump đành giữ lại quota của Việt Nam như cũ. Nay Trump gạ Việt Nam mua của Mỹ khoảng 9 tỷ USD hàng và vũ khí để giảm bớt số thâm hụt, Việt Nam đã đồng ý. Các chuyện dân chủ và nhân quyền được dẹp ra một bên. Nhiều người cho rằng Đảng cộng sản Việt Nam "đẻ bọc điều" nên mới gặp Trump !
Donald Trump đưa nước Mỹ đi về đâu ?
Với khẩu hiệu "Nước Mỹ trước hết", Donald Trump chỉ lo phục vụ quyền lợi của các giới tài phiệt Mỹ, bỏ rơi Âu Châu, Trung Đông, Á Châu, Biển Đông...
Khi Donald Trump lên đường đi Á Châu tờ The Economist của Mỹ đã tung ra một bài dưới đầu đề "Ảnh hưởng toàn cầu của Mỹ đã giảm dần dưới thời Donald Trump", nhận định rằng "Một chuyến đi của Tổng thống ở Châu Á không thể giấu một thực tế là nước Mỹ đã quay lại hướng về phía trong, làm tổn thương chính mình và thế giới".
Trước đó, tạp chí này đã đăng bài phân tích dưới đầu đề "Nguy hiểm : Ảnh hưởng Mỹ bị suy yếu đi dưới thời Donald Trump" của Joseph S. Nye, Jr., cựu Chủ tịch Hội đồng Tình báo quốc gia, Giáo sư Đại học Harvard, tác giả của cuốn "Is the American Century Over ?". Đây là những vấn đề rất quan trọng, chúng tôi sẽ bàn sau.
Ngày 16/11/2017
Lữ Giang