Sự tương tác gần đây với Việt Nam là một trường hợp điển hình. Trong khi hầu hết các quốc gia Đông Nam Á đã kiềm chế không tham gia với bộ tứ vì e sợ tạo ra sự nhạy cảm chiến lược của Trung Quốc, Việt Nam dường như đã chấp nhận đối thoại chính xác vì tiện ích là một đối trọng với Bắc Kinh. Đổi lại, một nhận thức chung về lợi ích chiến lược của chính Việt Nam như một người yêu sách chống trả về phía trước đối với Trung Quốc ở Biển Đông đã thúc đẩy Bộ Tứ (1) dần dần lôi kéo Hà Nội vào cuộc.
Chủ tịch nước Trần Đại Quang duyệt quân cùng Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump nhân chuyến viếng thăm Hà Nội, sau hội nghị thượng đỉnh APEC 2017 tổ chức tại Đà Nẵng Việt Nam giữa tháng 11/2017 - Ảnh Flickr / White House
Trong thời gian gần đây, các thành viên của Bộ Tứ đã từng nỗ lực nâng cấp quan hệ chiến lược song phương với Việt Nam thông qua các cuộc tập trận quân sự, thăm hải cảng, mở rộng dòng tín dụng quốc phòng và quyên góp hoặc bán tài sản hải quân để cải thiện năng lực an ninh hàng hải của Hà Nội. Một số nhà quan sát thậm chí còn nêu bật khả năng mở rộng "Bộ Ngũ".
Ý tưởng về việc mở rộng Bộ Tứ không phải là mới. Nếu bất cứ điều gì, như Rory Medcalf và David Brewster đã viết trên tờ The Diplomat, có "không có gì huyền diệu về số bốn", và bao gồm "người ngoài" sẽ là điều cần thiết cho Bộ Tứ để phát triển thành một cơ chế khả thi cho hợp tác khu vực. Tuy nhiên, các nhà phân tích có xu hướng tập trung vào tiềm năng cho các nền dân chủ khác trong khu vực như Hàn Quốc để hợp tác với Bộ Tứ, chứ không phải là các quốc gia với các tín ngưỡng chính trị khác. Đây là những điều làm cho trường hợp Việt Nam rất thú vị.
Tuy nhiên, điều đó cũng nêu lên những câu hỏi quan trọng về vai trò dài hạn của các tiêu chuẩn về viễn kiến khu vực của Bộ Tứ. Cho phép sự phi dân chủ, hoặc thậm chí dân chủ danh nghĩa với các hồ sơ nhân quyền tồi tệ tham gia vào hội có thể làm suy yếu cơ sở tiêu chuẩn của Bộ Tứ. Sự tương tác gần đây với Việt Nam được cho là làm nổi bật vai trò giảm sút của các giá trị trong chiến lược khu vực của Bộ Tứ, sự giám sát lớn hơn về hồ sơ quyền chính trị nghèo nàn của Việt Nam đã không bổ sung các mối quan hệ an ninh đang phát triển. Nếu bộ tứ tiếp tục trao đổi giá trị ngoại giao với tính hiệu quả chiến lược, thì sự xói mòn độ tin cậy chuẩn mực sẽ chỉ gia tăng.
Thật không may, bằng chứng cho thấy rằng Bộ Tứ đã quyết định rằng các giá trị là một sự cân nhắc thứ cấp so với chiến lược cấp bách, ít nhất là bây giờ. Washington phần lớn đã loại bỏ các vấn đề nhân quyền khi theo đuổi chính sách đối ngoại bên ngoài phạm vi đồng chủ nghĩa dân tộc / đồng tôn giáo. Thật vậy, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã từ chối công khai vấn đề quyền với các nhà lãnh đạo của nhiều quốc gia ASEAN - trong đó có Việt Nam - trong chuyến đi tháng 11, thậm chí còn ca ngợi một số lãnh đạo nhất định về các hành vi vi phạm nhân quyền. Nhật Bản cũng hành động tương tự với các quốc gia ASEAN với các hồ sơ nhân quyền xấu đi, với các nhà phân tích nhấn mạnh "sự hỗ trợ tuyệt đối cho luật pháp quốc tế và các giá trị dân chủ" của Tokyo trong các sáng kiến chính sách đối
Tất nhiên, việc ve vãn Việt Nam cũng có thể được diễn giải một cách tích cực như là một dấu hiệu cho thấy Bộ Tứ không dựa trên sự tương đồng về ý thức hệ, mà dựa trên một tầm nhìn về sự hoà bình và thịnh vượng chung. Theo quan điểm này, mối quan hệ Bộ Tứ -Việt Nam đang phát triển có thể là một bước tiến quan trọng trong sự chuyển đổi Đối thoại từ một câu lạc bộ độc quyền của " những người có có cùng chí hướng " sang một cơ chế hợp nhất hơn đối với hợp tác khu vực. Tuy nhiên, có sự trớ trêu trong việc Bộ Tứ ve vãn các nền phi dân chủ có hồ sơ nhân quyền tồi tệ. Trong việc tuyên bố duy trì trật tự quốc tế tự do hiện tại - có lẽ bao gồm cả nhân quyền - Bộ Tứ có thể phải bỏ qua vi phạm của các đối tác về các nguyên tắc nhất định vì e ngại mối quan tâm đó sẽ được hiểu là sự can thiệp nội bộ quá mức, ngăn cản các quốc gia khác hợp tác với Bộ Tứ.
Hợp tác an ninh với những quốc gia phi dân chủ hoặc vi phạm nhân quyền có thể tạo ra nền tảng để khởi động các cuộc thảo luận toàn diện hơn về các vấn đề giá trị sau này, nhưng những thay đổi sau thực tế cho các điều kiện tham gia sẽ làm mờ đi danh tiếng của Bộ Tứ vốn là một đối tác đáng tin cậy và công bằng. Do đó, khi đề nghị Việt Nam như một đối tác "thứ cấp" của Bộ Tứ có thể giúp phá vỡ các rào cản ý thức hệ, mà không có bất kỳ mối quan tâm nào về "giá trị dân chủ" là trái ngược với cam kết chuẩn mực của chính Bộ Tứ đối với trật tự mà Bộ Tứ đang tìm cách duy trì. Hơn nữa, trong trường hợp không có giải pháp thay thế toàn diện cho Sáng kiến Vành đai và Con Đường của Trung Quốc, không có một cơ sở quy định rõ ràng và bền vững, Bộ Tứ sẽ chỉ làm suy yếu tiềm năng của chính họ để trở thành bất cứ thứ gì ngoài thứ mà họ tuyên bố không thực hiện - một con tàu ngăn chặn Trung Quốc.
Lịch sử cho thấy nguyện vọng có giá trị và các chiến lược cấp thiết không phải lúc nào cũng đi đôi với nhau, nhưng vào thời điểm khi Bộ Tứ đang đấu tranh để tạo nên một bản sắc và mục đích chung, việc các thành viên của họ thỏa hiệp về các giá trị dân chủ cốt lõi trong ngoại giao với các đối tác tiềm năng chỉ làm suy yếu khả năng tồn tại lâu dài của đối thoại.
Việc loại bỏ các giá trị vì lợi ích chiến lược ngắn hạn chỉ xác nhận việc ngăn chặn mà Bộ Tứ tìm cách bác bỏ, làm suy yếu giá trị dân chủ của họ và làm nổi bật việc phá sản tuyên bố của các thành viên về việc tôn trọng luật pháp quốc tế. Tự do điều hướng). Nếu không có hiệu chuẩn nghiêm túc về vai trò của các giá trị trong chiến lược khu vực của Bộ Tứ, định danh "dân chủ" được xác nhận là là "An ninh Kim cương" của vùng Ấn Độ-Thái Bình Dương sẽ chỉ trở thành một tuyên bố trống rỗng.
Tom Corben
Nguyên tác : The Quad, Vietnam, and the Role of Democratic Values, Tne Diplomat, 25/05/2018
Phương Thảo dịch
Nguồn : VNTB, 29/05/2018
Tom Coben, một nghiên cứu sinh Châu Á học, cho rằng kể từ khi được hồi sinh bên lề hội nghị APEC hồi tháng 11 năm ngoái, Bộ Tứ được xem như đã trở nên bất lực đối với các đối tác tiềm năng trong khu vực khi các giá trị dân chủ dường như đã bị xếp sau các suy tính mang tính chiến lược.
(1) Bộ Tứ (the QUAD) gồm Hoa Kỳ, Nhật Bản, Úc và Ấn Độ