Facebook của Nguyễn Thanh Tuấn (Tuan Nguyen), một trung tướng quân đội Việt Nam về hưu, sôi sục bình luận chỉ trích cuốn sách mới được phát hành Gạc Ma : Vòng Tròn Bất Tử, một món lợi lịch sử của Trung quốc khi chiếm lấy quần đảo Trường Sa Việt nam ở Biển Đông.
Một bức tượng bán thân của lãnh đạo cách mạng Việt Nam Hồ Chí Minh tại bảo tàng Dinh Độc Lập. Ảnh : Wikimedia Commons
Ông Tuấn, cùng với một số lượng lớn những người tự coi mình là "Hội cờ đỏ yêu nước" trực tuyến, nhận thấy quyển sách này là loại " xét lại lịch sử", không thể hiện lòng yêu nước lẫn thiếu tôn trọng các anh hùng dân tộc, và kêu gọi Đảng Cộng sản cầm quyền kiểm duyệt sách.
Trong những ngày gần đây, các nhà chức trách Việt Nam có vẻ đồng thuận khi yêu cầu tạm dừng phân phối sách, được biết là để sửa chữa các đoạn gây tranh cãi.
Đây lại là một chiến thắng khác cho "Hội cờ đỏ" trực tuyến ở Việt Nam, tổ chức được đặt tên theo biểu ngữ màu đỏ tươi sáng của đất nước. Một số nhà phân tích giám sát các bài đăng trực tuyến của họ đã so sánh đội này với phong trào Cực Hữu – Alt-Right – vốn bài ngoại và hẹp hòi ở Hoa Kỳ.
Hoạt động chủ yếu trên Facebook và Youtube, "Hội cờ đỏ" đưa ra thông điệp rõ ràng : Họ muốn Đảng Cộng sản đàn áp tiếng nói tự do hơn nữa và khôi phục các giá trị xã hội chủ nghĩa.
Có những lúc thông điệp này mang tính chủ nghĩa dân tộc và quân phiệt, nhưng hơn hết là công khai chống phương Tây. Cũng như những người khuấy động cơ sở, nhiều người nổi tiếng trong nhóm này là các nhân viên của bộ máy an ninh – cảnh sát lẫn quân đội – tại chức hoặc đã nghỉ hưu. Và trong khi hầu hết họ ủng hộ nhiệt tình Đảng Cộng sản, nhiều người phàn nàn rằng đảng đã đánh mất đường lối.
Đặc biệt, họ cho rằng Đảng đã quá khoan dung với những người theo chủ nghĩa tự do, đã nhầm lẫn trong tuyên truyền danh nghĩa vì "dân chủ hóa" xã hội và thường làm mất uy tín các anh hùng của Đảng như Hồ Chí Minh bằng cách tạo ra quan hệ gần gũi hơn với Mỹ, kẻ thù của họ.
Với một số người, họ là một bộ phận của sự phân cực xã hội Việt Nam, nhất là với các nhóm ý thức hệ đối kháng. Đầu tiên và quan trọng nhất là phong trào ủng hộ nhân quyền và dân chủ vốn công khai vận động cho quá trình chuyển đổi sang một hệ thống đa đảng ở Việt Nam.
Nhiều nhà hoạt động của phong trào này đã kết nối trực tuyến như Hội anh em Dân chủ được thành lập vào năm 2013, đã bị ảnh hưởng nặng nề bởi sự đàn áp của chính phủ trong những tháng gần đây, với sáu thành viên cốt cán bị cầm tù vào tháng Tư.
Một nhóm khác được gọi là "cờ vàng", tức lá cờ của Việt Nam Cộng hòa, miền Nam chống cộng đã bại trận miền Bắc vào năm 1975. Nhiều thành viên của hội này là từ cộng đồng người di cư, đặc biệt là ở Mỹ ủng hộ chế độ Sài Gòn đã tháo chạy sau chiến thắng của cộng sản vào năm 1975.
Dường như để đáp trả lại, các "Hội cờ đỏ" đã bắt đầu trả thù trong những tháng gần đây. Một kênh YouTube nổi tiếng với tên gọi Viet Vision, có lúc có đến 97.000 người đăng ký trước khi bị báo cáo ngừng hoạt động vào tháng 3, được cho là tiếng nói chính cho phong trào này.
Trước khi bị khóa, kênh này đã đăng tải các video dài tấn công các nhà hoạt động như luật sư nhân quyền nổi tiếng Nguyễn Văn Đài và Phạm Đoan Trang – blogger và nhà báo nổi tiếng gần đây đã bị quản thúc tại gia.
Một trong những người bình luận nổi tiếng nhất của Việt Vision là Trần Nhật Quang, một "người theo chủ nghĩa dân tộc cờ đỏ" đã trở nên nổi tiếng năm 2015 khi ông cố gắng hồi sinh "tòa án nhân dân" để trừng phạt, hoặc ít nhất là báo cáo, những người không tôn trọng quốc kỳ, phỉ báng anh hùng dân tộc hoặc ủng hộ cho miền Nam cũ.
Điều này rơi vào trường hợp của Nguyễn Lân Thắng, một nhà hoạt động nhân quyền mà Quang tuyên bố đã phỉ báng danh dự của anh hùng cách mạng Hồ Chí Minh. Ông Thắng nói rằng ông ta đã liên tục bị những người lạ theo dõi và tấn công, có thể là từ các " Hội cờ đỏ" những người đã vẽ phù hiệu màu đỏ trên cửa trước nhà ông.
"Cờ đỏ" và chủ nghĩa dân tộc Trần Nhật Quang trong một cuộc biểu tình. Ảnh : Youtube
Mặc dù chủ yếu là một phong trào trực tuyến, các thành viên của hội thường có các hành động đe dọa thể chất. Chẳng hạn vào tháng 9 năm 2017, các thành viên của hội ở các tỉnh phía nam đã tấn cộng vào một nhà thờ ở tỉnh Đồng Nai mang theo súng lục và dùi cui.
Họ đe dọa linh mục Công giáo, Nguyễn Duy Tân, người đã kêu gọi trưng cầu dân ý về một số vấn đề xã hội trên trang Facebook cá nhân. Mười một người sau đó bị phạt trong vụ việc này. Một vụ khác vào năm 2017, Quang và các cộng sự đã tấn công hai linh mục ở tỉnh Nghệ An.
Phong trào "Hội cờ đỏ" nổi tiếng với chống Công giáo, rất có thể là do sự thù hận của các thành viên đối với chế độ thực dân Pháp và Việt Nam Cộng hòa với những người lãnh đạo và bộ máy nhà nước tạo đặc quyền cho Công giáo.
Có nhiều ý kiến khác nhau về tầm quan trọng của phong trào này. Một số dư luận viên cho rằng họ được nhà nước trả tiền và chỉ hành động và bình luận khi Đảng yêu cầu, đặc biệt khi nhà cầm quyền muốn bịt miệng các nhà phê bình tự do.
Một giải thích khác là họ chỉ là một tập hợp của một vài tiếng nói, chủ yếu là các quan chức quân đội đã nghỉ hưu, những người được vinh danh "Trolls" trực tuyến . Một số gọi họ là "Hồng vệ binh" mới của Đảng, khi đề cập đến các lực lượng trước đây truy tìm các yếu tố chống chế độ.
Nhưng các mối quan hệ với Đảng cũng khác với cá nhân "hội cờ đỏ", và ít nhất là ban đầu các cơ công quyền chắc chắn không hoàn toàn ủng hộ các hội này.
Ví dụ, khi một số thành viên "Hội cờ đỏ" phản đối một cuộc biểu tình tưởng niệm do các nhà hoạt động tự do ở Hà Nội vào tháng 3 năm 2015, cảnh sát trưởng Nguyễn Đức Chung, hiện là Chủ tịch Ủy ban Nhân dân Hà Nội, cho rằng hành động này là không phù hợp.
Vì vậy một số thành viên cốt cán bị mất việc làm trong khi những người khác từ bỏ hoạt động dân tộc tính.
Tuy nhiên hiện giờ gần như không sự thúc đẩy từ phía chính phủ. Thật vậy, năm ngoái, cơ quan tuyên huấn của đảng bộ thành phố Hồ Chí Minh đã mở một trang Facebook gọi là "Hội Cờ Đỏ Thành phố Hồ Chí Minh" chịu áp lực từ những người ủng hộ sống ở trung tâm kinh tế phía Nam, nơi hầu hết các thành viên Hội cờ đỏ cư trú.
Mối quan hệ của các "hội cờ đỏ" với Lực lượng 47, một đơn vị tác chiến mạng hùng mạnh với 10.000 thành viên do quân đội kiểm soát được giao nhiệm vụ tuyên truyền ủng hộ Đảng và đánh dấu nội dung cho các cơ quan chức năng điều tra. Các nhà phân tích nói rằng các nhóm " cờ đỏ" thực sự phát triển bởi vì những gì họ cho là sự phản ứng không đầy đủ của các nhà chức trách đối với nội dung "chống phá nhà nước" trực tuyến.
"Từ quan điểm tâm lý, các thành viên xem việc tham gia vào cái gọi là chiến tranh không gian mạng để chống lại các nhà hoạt động và các bình luận viên dân chủ như là một 'cuộc chiến tranh nhân dân' cũng đầy nghịch lý như khi để cho nhân quyền để có vai trò lớn hơn nền trong chính trị nước nhà", nhà phân tích rủi ro chính trị yêu cầu giấu tên cho biết.
Theo nhiều cách, "Hội cờ đỏ" có thể so sánh được với cái gọi là "Tân hữu" được hình thành ở Trung Quốc trong thời kỳ cải cách năm 1990. Taisu Zhang, thuộc trường Luật Yale, đã mô tả "Tân Hữu" như là sự kết hợp tình cảm dân tộc, đặc biệt là những người chống phương Tây, với nhu cầu "tái thiết chủ nghĩa xã hội".
Các thanh niên Việt nam và Trung Quốc vẫy cờ chào mừng Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng Bí thư Việt Nam Nguyễn Phú Trọng tại một cuộc họp ởHà Nội vào ngày 6 tháng 11 năm 2015. Ảnh : AFP / Na Sơn Nguyên
Nhưng không giống như "Tân Hữu" của Trung Quốc, vốn xuất hiện chủ yếu ttrong giới trí thức, phong trào "Hội cờ đỏ" của Việt Nam thường thiếu quan điểm tư tưởng mạch lạc về các nghi vấn và vấn đề lớn.
Ví dụ, một số đảng viên phản đối cải cách kinh tế toàn cầu cũng và tư bản, "nhưng họ lại hỗ trợ bất kỳ chính sách kinh tế nào... miễn là do chính phủ khởi xướng - bất kể là các biện pháp kinh tế đi ngược lại chủ nghĩa xã hội hoặc tiến bộ hoặc có cái vỏ cấp tiến", một nhà phân tích giám sát phong trào trực tuyến phát biểu.
Viễn kiến chính sách đối ngoại của họ cũng thường bị nhầm lẫn. Nhiều người tự thể hiện là người yêu nước bằng cách chỉ trích Trung Quốc, kẻ thù truyền kiếp của Việt Nam và là nguồn cơn của sự nhiệt thành dân tộc trong nước. Tuy nhiên, họ thường bày tỏ sự ghen tỵ với mô hình quản trị của Bắc Kinh và có xu hướng giảm tâm lý bài Trung khi đề cập đến mối quan hệ được cải thiện của Việt Nam với Mỹ.
Ở cấp cơ bản nhất, các nhà ái quốc " hội cờ đỏ" coi Mỹ là mối đe dọa lớn hơn nhiều so với Trung Quốc. Họ phản đối một cách rộng rãi những gì họ nhìn nhận là một xu hướng đáng lo ngại trong xã hội Việt Nam, một số người trong số họ gọi là "bài Trung, phò Mỹ".
"Tân Hữu" của Trung Quốc và các nhóm "Hội cờ đỏ" của Việt Nam chia sẻ mối quan tâm về thời đại "hậu hệ tư tưởng" quốc gia trong những năm 1990 ở Trung Quốc và gần đây tại Việt Nam.
Khi đó, cựu Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, người đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành các mối quan hệ gần gũi hơn với Mỹ trong những năm 2000 và tránh xa ý thức hệ ủng hộ quy tắc cá nhân hơn, đã bị các "hội cờ đỏ" chỉ trích khắp nơi.
Trong nhiệm kỳ kéo dài 10 năm của ông Dũng, các ý thức hệ cộng sản đã được thay thế bằng cả các nhà kỹ trị, vốn phù hợp với sự chuyển tiếp sang nhiều nền kinh tế định hướng thị trường, cũng như những người tìm kiếmlợi ích từ chính sáchvốn chỉ có mối quan tâm đến chính trị vì mối lợi tài chính.
Các nhóm "Cờ đỏ" của Việt Nam hiện đang công khai kêu gọi tái thiết chủ nghĩa xã hội theo hình thức phản dân chủ nhất. Họ đã tìm được một nhà vô địch tự nhiên ở Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọn. Đối với một số người, ông Trọng đã "tái ý thức hệ hóa" chính trị Việt Nam.
Không giống như những người tiền nhiệm, ông Trọng đã tập trung vào lại sự thèm muốn về mặt đạo đức và ý thức hệ của đất nước - và Đảng. Ông ta thường nói đến chủ nghĩa xã hội và sự nguy hiểm của "diễn tiến hòa bình", từ của đảng dành cho cải cách dân chủ.
Củng cố đạo đức của đảng viên sẽ quyết định "liệu cuộc cách mạng sẽ thành công hay thất bại", ông Trọng tuyên bố vào tháng 5, cùng thời điểm ông giới thiệu tiêu chí mới nhằm đánh giá đạo đức đảng viên.
Ông Trọng khẳng định quyền lực bản thân đối với Đảng tại Đại hội Đảng năm 2016, khi các đồng minh bảo thủ của ông buộc ông Dũng người kém ý thức hệ hơn phải mất chức.
"Chiến dịch chống tham nhũng thông thường và tham nhũng ý thức hệ là kết quả của một đời nỗ lực của Nguyễn Phú Trọng", David Brown, một nhà ngoại giao Mỹ và nhà ngôn ngữ học Việt Nam, đã viết vào tháng Tư.
Những cựu chiến binh phất cao cờ đỏ trong một ngày lễ tại Thành phố Hồ Chí Minh. Ảnh : AFP/Stringer
"Ở tuổi 73, Tổng Bí thư đã quá tuổi nghỉ hưu và thiếu kiên nhẫn để hoàn thành sứ mệnh làm trong sạch Đảng và khôi phục quyền lực của Đảng", ông nói thêm.
Kể từ Đại hội Đảng năm 2016, Trọng đã tung ra một chiến dịch chống tham nhũng hoành tráng để khôi phục đạo đức của Đảng cũng như thanh trừng những người trung thành với Dũng. Ông ta cũng đã lãnh đạo một cuộc đàn áp chống lại các nhà phê bình Đảng và các nhà hoạt động dân chủ, trong đó hơn 100 người hiện đang được cho là bị cầm tù.
"Tôi muốn nói rằng việc đàn áp những người dân chủ trong những ngày này là một phần của xu hướng mà những người lãnh đạo bảo thủ đang có ngày càng có nhiều ảnh hưởng hơn, bao gồm cả 'hội cờ đỏ'. Từ lâu họ đã phàn nàn rằng chính phủ đã quá khoan dung với các lực lượng dân chủ, "một nhà phân tích nói.
Xu hướng đàn áp có khả năng tăng mạnh khi ông Trọng và các nhóm "cờ đỏ" về cơ bản cùng hoà giọng chung. Tuy nhiên, sẽ là sai lầm khi cho rằng các nhóm dân tộc chủ nghĩa là những người trung thành với Đảng và do đó đây là một con dao hai lưỡi đối với những người cộng sản, các nhà phân tích nói.
Cho dù các nhóm này có biến thành phong trào thách thức cơ cấu và triển vọng hiện tại của Đảng giống như cách các tiệc trà đã làm đối với Đảng Cộng hòa ở Hoa Kỳ hay không thì vẫn chưa biết được. Nhưng các nhóm "cờ đỏ" rõ ràng đang thúc đẩy sự phân cực lớn hơn trong xã hội Việt Nam giữa các nhóm dân chủ và bảo thủ và thông qua các hành vi bạo lực và sự đe dọa hùng biện để làm lung lay sự ổn định mà chính quyền lâu nay coi trọng.
David Hutt
Nguyên tác : Reactionary ‘red flags’ tilt Vietnam to the Alt-right, Atimes, 05/08/2018
Phương Thảo dịch
Nguồn : VNTB, 07/08/2018