Ngày thứ Năm, 9 tháng Tám, Bắc Kinh đưa ra danh sách những món hàng nhập cảng từ Mỹ sẽ bị đánh thuế 25%, cùng tổng số 16 tỷ USD để trả đũa Mỹ. Trong danh sách đó, có một món dự trù sẽ bị đánh nhưng sau cùng đã bỏ ra ngoài ; đó là dầu lửa, dầu thô mua về chế biến.
Trung Quốc cần nhập dầu lửa. Hơn 70% nhiên liệu dùng trong xứ phải nhập cảng, và trong 20 năm nữa sẽ tăng lên thành 80%. Nhưng Trung Quốc mua dầu nhiều nhất của Nga và Saudi Arabia, dầu lửa Mỹ chỉ chiếm 3% tổng số nhập cảng.
Dầu thô của Mỹ, Nigeria, Lybia thuộc loại "ngọt", chứa chất lưu huỳnh (sulfur) dưới 1% ; dầu Trung Đông, Nga "chua" hơn nên khi lọc rất tốn kém. Trong hai năm vừa rồi số dầu thô Trung Quốc mua của Mỹ đã tăng lên gấp 200 lần ! Các nước ở Châu Á cũng mua nhiều dầu thô của Mỹ hơn.
Nếu Trung Quốc dầu thô của Mỹ, các nước Châu Á khác sẵn sàng mua, vì họ đã lập những nhà máy lọc dầu mới cho thích hợp với loại ít lưu huỳnh. Quyết định đánh thuế 25% trên dầu thô Mỹ sẽ không gây một hiệu quả "trả đũa" nào cả, mặc dù Trung Quốc mua nhiều dầu của Mỹ chỉ thua Canada !
Trước đây Mỹ mua dầu vào nhiều hơn bán ra, lệ thuộc dầu từ Trung Đông. Gần đây Quốc Hội Mỹ bãi bỏ luật cấm xuất cảng dầu vì số dầu, khí đốt sản xuất bỗng tăng nhanh, nhờ phát minh các phương pháp khai thác mới.
Câu chuyện Trung Quốc không đánh thuế 25% trên dầu thô của Mỹ cho thấy trong cuộc chiến tranh mậu dịch đang diễn ra cán cân nghiêng về phía Mỹ. Nếu mỗi nước cứ tiếp tục tăng thuế nhập cảng từ nước kia, Mỹ có thể chịu đựng một cuộc chiến lâu dài trong khi Bắc Kinh sẽ đuối sức sớm !
Kinh tế Trung Quốc tùy thuộc vào xuất cảng nhiều, Mỹ thì ít. Nếu số xuất cảng sụp giảm, kinh tế Tàu bị đòn nặng hơn, và sớm hơn Mỹ. Năm ngoái Mỹ chỉ bán 130 USD tỷ cho Trung Quốc, mua vào gần 500 tỷ USD. Nếu tiếp tục leo thang từng bước, Mỹ đánh 34 tỷ USD, Tàu theo 34 tỷ USD, đánh 16 tỷ USD cũng theo 16 tỷ USD, sẽ đến lúc Trung Quốc hết hàng Mỹ để đánh thuế !
Nhưng điều quan trọng hơn cả, là kinh tế Mỹ có sức sống mạnh và bền bỉ hơn, vì do các công ty tư nhân đóng vai chủ động. Lúc nào họ cũng đầy phát minh, sáng kiến, thay đổi nhanh chóng để sẵn sàng lâm chiến, đáp ứng với thị trường. Trong khi đó kinh tế Trung Quốc vẫn do các cán bộ, đảng viên điều khiển ! Kinh nghiệm nửa thế kỷ chiến tranh lạnh cho thấy khi đám công chức thư lại đấu trận kinh tế với tư nhân, có thể đoán trước bên nào sẽ thắng.
Tình trạng trì trệ của guồng máy thư lại biểu lộ rõ ngay trong những ngày đầu lâm chiến, từ tháng Ba, 2018. Tập Cận Bình rõ ràng ở thế bị động, cứ Trump đánh tới đâu thì trả đũa tới đó ; trong khi Tôn Tử đã nói rằng phương pháp phòng thủ tốt nhất là tấn công !
Nhiều người giải thích rằng chiến lược đối đầu của Cộng Sản Trung Quốc đặt trên giả thuyết là Donald Trump "tháu cáy". Ông tổng thống Mỹ chỉ dọa thôi, nhưng sẽ giơ cao đánh khẽ. Vì ông Trump đã theo cách đó khi đối đầu với ông Kim Jong Un, với ông Bashar al-Assad ở Syria.
Ý kiến này nghe bùi tai giới lãnh đạo Trung Nam Hải. Cho nên Trung Quốc không có một kế hoạch chủ động đối phó với Mỹ trong cuộc chiến quan thuế leo thang. Cho nên, họ cứ chờ coi Trump hành động trước rồi phản ứng.
Tại sao những con người như Tập Cận Bình lại chấp nhận vai trò thụ động như vậy ? Ông ta đã từng hạ tất cả các đối thủ, đè bẹp Giang Trạch Dân, Hồ Cẩm Đào, leo lên cao gần bằng Mao Trạch Đông, hơn cả Đặng Tiểu Bình.
Nguyên nhân chính là ông Tập Cận Bình vẫn dựa vào một guồng máy thư lại trong đảng Cộng Sản xưa nay vẫn quen sống ù lì, mà chính ông ta làm cho nó trì trệ hơn.
Trong năm, sáu năm qua, ông Tập Cận Bình chú tâm vào "Hai Củng Cố". Một là củng cố địa vị của mình, trở thành một chủ tịch không bị hạn chế hai nhiệm kỳ. Ông đã thành công. Hai là củng cố uy quyền của đảng Cộng Sản trong nước Trung Hoa. Ông đang tiến những bước quyết liệt, đàn áp những nhà tranh đấu cho tự do dân chủ.
Nhưng để thực hiện "Hai Củng Cố" này, ông Tập Cận Bình tự làm thế yếu đi. Ông ta tự cô lập, không còn được nghe những ý kiến trái ngược với ý muốn của "thiên tử".
Đặt niềm tin vào một số cận thần, ông Tập Cận Bình đã không sử dụng cả những cơ quan nghiên cứu trong nội bộ, như Trung Tâm Nghiên Cứu Phát Triển thuộc Quốc Vụ Viện (国务院发展研究中心) đã hoàn toàn bị gạt ra ngoài các cuộc thảo luận chiến lược kinh tế. Bên ngoài guồng máy đảng, ông Tập Cận Bình ra lệnh kiểm soát chặt chẽ những cơ quan nghiên cứu của các đại học, chỉ nhắm ngăn chặn các ý kiến trái nghịch, không khuyến khích các công trình nghiên cứu độc lập.
Cuối cùng, ông Tập Cận Bình chỉ còn được nghe những ý kiến "làm vui tai lãnh tụ".
Cho nên, theo nhật báo Hồng Kông South China Morning Post, đứng trước những lời đe dọa tăng thuế quan, gây chiến tranh mậu dịch của ông Donald Trump, ông Tập Cận Bình không hề được chuẩn bị. Không có ai thu thập các dữ kiện, con số. Không có người vạch ra các giả thiết cuộc chiến sẽ xảy ra như thế nào, cần đối phó với mỗi kịch bản ra sao.
Dưới chế độ Tập Cận Bình, vẫn theo tờ báo, các học giả Trung Quốc sang Mỹ bị hạn chế không được tiếp xúc nhiều với các đồng nghiệp trong những "think tank" và đại học Mỹ. Họ không được nghe những ý kiến "chống Tàu" với các kịch bản để thi hành. Bắc Kinh vẫn tin tưởng quá đáng vào những "cố vấn" như ông Henry Kissinger, một tay cựu trào giỏi khai thác tiếng tăm của mình để kiếm hợp đồng nghiên cứu, nhưng không còn chút ảnh hưởng nào trong chính trị ở Washington. Thiếu dữ liệu, không có kịch bản, bộ máy chiến lược của ông Tập Cận Bình lâm vào thế thụ động.
Vì vậy, cách đối phó của ông Tập Cận Bình với ông Donald Trump là đi theo từng bước một. Các bước đi được quyết định vào phút chót, như việc rút dầu thô ra khỏi danh sách bị đánh thuế trả đũa – như một quan chức tiết lộ với báo South China Morning Post.
Sau khi Tổng Thống Donald Trump phát pháo tấn công thật, Chủ Tịch Tập Cận Bình đã tính nước cờ Liên Hoành, kết thân với Liên Âu, Nga và Nhật Bản để cùng chống Mỹ. Khi Nhật và Liên Âu ký hiệp ước lập một khối mậu dịch tự do lớn nhất thế giới, và ông Jean-Claude Juncker tới Washington gặp Donald Trump, thế cờ đó tan vỡ.
Một điều mà các cố vấn thân cận của ông Tập Cận Bình không dám nói cho ông chủ nghe, là các nước Châu Âu, Nhật Bản và Mỹ không phải chỉ giao thương hàng hóa và dịch vụ với nhau, họ còn chia sẻ những giá trị chung của chế độ tự do dân chủ. Sau khi ông Juncker từ Washington trở về, ông Donald Tusk, chủ tịch Hội Đồng Châu Âu (European Council), đã tuyên bố trên Twitter, "Mỹ và Châu Âu là những bạn bè thân thiết nhất".
Những ý kiến đó các nhà nghiên cứu độc lập ở Trung Quốc cũng biết, và đã nói.
Một giáo sư Bắc Kinh Đại Học, ông Cổ Khánh Quốc (Jia Qingguo, 贾庆国) đã nói trong một cuộc hội thảo gần đây khuyên "Trung Quốc nên giữ một đường lối khiêm tốn trong bang giao quốc tế… Đừng để người ta nghĩ rằng mình sắp chiếm địa vị của nước Mỹ".
Một người táo bạo hơn là Giáo Sư Từ Trường Nhuận (徐张润), phân khoa Luật (Pháp Học Viện) của Đại Học Thanh Hoa (清华大学法学院教授). Ông mới viết một bài vào cuối tháng Bảy đăng trên mạng Viện Nghiên Cứu Unirule (Thiên Tắc Kinh Tế Nghiên Cứu Sở 天则经济研究所), một tổ chức mới bị đóng cửa.
Từ Trường Nhuận phê bình thẳng rằng quyết định bãi bỏ giới hạn hai nhiệm kỳ chủ tịch là sai lầm. Ông yêu cầu quốc hội Trung Hoa hãy hủy bỏ quyết định đó, và cũng công kích cuộc tàn sát Thiên An Môn năm 1989. Nhật báo South China Morning Post cho biết ông Từ Trường Nhuận đang chờ bị thanh trừng !
Chính ông Tập Cận Bình tạo ra không khí đàn áp tư tưởng, không muốn nghe các lời nói "nghịch ý thiên tử". Gieo gió gặt bão, bây giờ ông Tập Cận Bình lúng túng khi đứng trước các cuộc tấn công quan thuế của ông Donald Trump vì cả bộ tham mưu không được chuẩn bị để đối phó.
Nhưng đó là tình trạng tất yếu sẽ đến với những lãnh tụ độc tài.
Ngô Nhân Dụng
Nguồn : Người Việt, 10/08/2018