Không gian ADIZ vùng biển Hoa Nam của Trung Quốc sẽ mở rộng từ đâu đến đâu ?

Trương Nhân Tuấn, 22/06/2020

Sớm muộn gì Trung Quốc cũng sẽ đặt "Vùng nhận diện phòng không" (ADIZ) trong vùng biển Hoa Nam (South China Sea), tức Biển Đông theo cách gọi của VN. Điều ta chưa biết là không gian ADIZ vùng biển Hoa Nam của Trung Quốc sẽ mở rộng từ đâu đến đâu và khi nào thì họ công bố ?

Khu vực kinh tế độc quyền (EEZs) các nước láng giềng có chung Biển Đông và yêu sách lãnh hải (đường chín đoạn) của Trung Quốc - Nguồn: BBC News, Q & A : Tranh chấp Biển Đông

Nếu có theo dõi "cuộc chiến công hàm", bắt đầu từ lúc Mã Lai công bố Hồ sơ Thềm lục địa mở rộng vùng Biển Bắc của nước này lên Ủy ban Ranh giới Thềm lục địa thuộc Liên Hiệp Quốc (Commission on the Limits of the Continental Shelf - CLCS) vào tháng 12/2019. Ta nhận thấy rằng các quốc gia Mã Lai, Phi, Indonesia, Việt Nam và Mỹ cùng đứng chung một "chiến tuyến" chống lại các yêu sách "quá lố" về lãnh thổ và hải phận của Trung Quốc.

Tòa án Trọng tài Thường trực (Permanent Court of Arbitration-PCA) xử vụ Phi kiện Trung Quốc, thành lập theo Phụ lục VII của UNCLOS, phán quyết ngày 12/7/2016 đươc các bên tận dụng các lý lẽ án lệ (jurisprudences) để "tấn công" vào các yêu sách phi lý của Trung Quốc.

Phán quyết PCA 12/7/2016 trong chừng mực trở thành "pháo đài" để các bên "chung vai" chống lại mưu đồ mở rộng vùng ADIZ của Trung Quốc.

Các quốc gia (nói trên) đều có lợi ích ở Biển Đông.

Mỹ có lợi ích là "quyền tự do hàng không và hải hành" trên Biển Đông. Mỹ còn là một "đại cường hải quân và không quân", từ lâu khẳng định vị thế "chiến lược" của họ ở Châu Á, thông qua các hiệp ước an ninh hỗ tương với Nhật, Nam Hàn, Phi (và Đài loan qua Taiwan Relations Act). Mỹ không thể (hay khó có thể) chấp nhận để Trung Quốc kiểm soát toàn bộ hải lộ Biển Đông cũng như vùng không gian phía trên Biển Đông.

Trung Quốc thành công áp đặt vùng ADIZ trên toàn Biển Đông (theo bản đồ chữ U) đồng nghĩa với việc Mỹ phải rút bỏ Châu Á (và Việt Nam mất toàn bộ các đảo Trường Sa).

Việt Nam, Phi, Mã Lai và Indonesia có lợi ích lớn lao (về kinh tế) là vùng biển EEZ và thềm lục địa, theo qui định của của các điều ước trong UNCLOS. Trung Quốc áp đặt vùng ADIZ có nghĩa các quốc gia này mất từ 50% đến 80% vùng biển "kinh tế độc quyền" 200 hải lý và "thềm lục địa" (lên tới 350 hải lý) của quốc gia mình (trong Biển Đông).

Theo nhận xét của tôi, hành vi các quốc gia Việt Nam, Mã Lai, Phi, Indonesia và Mỹ cùng đứng một bên ở diễn đàn Ủy ban Thềm lục địa mở rộng, có thể nhằm chuẩn bị cho một động tác pháp lý chung trong tương lai gần, gọi là "actio popularis".

Các bên (có lợi ích chung) có chung một lập luận : tôn trọng phán quyết PCA 12/7/2016 và nhìn nhận Công ước Quốc tế về Luật Biển (UNCLOS) là dụng cụ pháp lý duy nhứt áp dụng nhằm giải quyết các tranh chấp ở Biển Đông.

Các bên đồng thuận Phán quyết PCA 12/7/2016 đã trở thành một thứ "luật" trong khu vực biển Đông, có hiệu quả bắt buộc, chung cho tất cả các quốc gia chung quanh Biển Đông cũng như các quốc gia có lợi ích ở Biển Đông. Thứ "luật bắt buộc cho tất cả" đó gọi là "erga omnes".

Vấn đề là làm thế nào để đưa Trung Quốc vào ảnh hưởng "erga omnes" và buộc họ phải tôn trọng ?

Với sự tham gia của Mỹ, Tòa Công lý Quốc tế (International Court of Justice-ICJ) có thể là nơi giải quyết một vấn đề tương tự. Ngoài Việt Nam, các bên Mỹ, Mã Lai, Phi và Indonesia đều đã từng ký nhận thẩm quyền của ICJ. Tòa có thể vịn vào điều 53 Công ước Vienne 1969 Luật về các công ước để phán rằng vùng ADIZ của Trung Quốc đã vi phạm các tiêu chuẩn bắt buộc của Luật quốc tế. Ở đây là vi phạm UNCLOS 1982 (và Phán quyết 12/7/2016).

Vụ phân xử này sẽ khác với các vụ tương tự (tuyên bố erga omnes) trong quá khứ. Tòa không thể nại "Tòa chỉ có phận sự phân xử, dựa trên luật lệ và tập quán quốc tế hiện hành. Tòa không phải là cơ quan lập pháp để ra một "luật", có hiệu lực bắt buộc (erga pmnes) cho tất cả".

Bởi vì bản thân phán quyết PCA 12/7/2016 vốn là việc "giải thích" hướng dẫn "cách áp dụng Luật Biển" ở Biển Đông. Tự nó cũng là luật rồi. Điều này tôi cũng nói nhiều lần.

Vì vậy viễn ảnh Trung Quốc tuyên bố vùng ADIZ toàn bộ Biển Đông (theo bản đồ chữ U) sẽ là "lâu lắm" vì "khó lắm".

Nhưng Trung Quốc có thể tuyên bố vùng ADIZ trong biển Đông, giới hạn từ 13° trở về phía Bắc. Trường hợp này Việt Nam "đứng một mình" chống Trung Quốc.

Việt Nam không có cách nào phản biện được Trung Quốc. Đến nay, trong "cuộc chiến công hàm", Việt Nam đã "im tiếng súng" trước sự tấn công của Trung Quốc, thông qua "vũ khí" là "công thư" 1958 của Phạm Văn Đồng.

Việt Nam, như thông lệ, đã "im lặng" trước bằng chứng này của Trung Quốc.

Đặt trường hợp Biển Đông chỉ quan hệ tới hai quốc gia là Việt Nam và Trung Quốc (như Vịnh Bắc Việt). Thì Trung Quốc đã áp đặt từ tám hoánh vùng ADIZ. Ông Đồng đã nhìn nhận Hoàng Sa và Trường Sa thuộc Trung Quốc thì bây giờ lý lẽ nào để phản biện lại ?

Khí giới để bảo vệ Việt Nam hôm nay, (nói đi nói lại không biết bao nhiêu lần) là phải "kế thừa di sản của Việt Nam Cộng Hòa.

"Actio personalis moritur cum persona". Hành vi của người chết cũng "chết" theo người. Nếu không làm thủ tục "kế thừa" Việt Nam Cộng Hòa, Việt Nam hôm nay không thể vịn Hòa ước San Francisco 1951 hay các hành vi khác của Việt Nam Cộng Hòa để bảo vệ chủ quyền lãnh thổ. Đơn thuần vì (nếu không có thừa kế), các hành vi này không còn "hiệu lực" nữa.

Trương Nhân Tuấn

Nguồn : nhantuan.truong, 22/06/2020

*******************

Vùng nhận dạng phòng không của Trung Quốc trên Biển Đông : Lợi không bằng hại

Mai Vân, RFI, 22/06/2020

Theo thông báo của Hạm đội Thái Bình Dương Hoa Kỳ, hai nhóm tác chiến của tàu sân bay USS Theodore Roosevelt (CVN 71) và USS Nimitz (CVN 68) đã bắt đầu các bài tập huấn chung trên Biển Philippines kể từ hôm 21/06/2020. Cùng ngày, trang web thông tin DVIDS của Bộ Quốc phòng Mỹ cũng công bố hình ảnh về hoạt động, cũng trên Biển Philippines, của hàng không mẫu hạm USS Ronald Reagan (CVN 76) cùng nhóm tác chiến đi theo.

Các tàu sân bay USS Ronald Reagan (giữa), USS Theodore Roosevelt (71) và USS Nimitz thao diễn tại vùng Tây Thái Bình Dương, ngày 12/11/2017. Reuters/James Griffin/U.S. Navy

Đối với giới quan sát, phải lần ngược về năm 2017 mới thấy sự hiện diện đồng thời của ba nhóm tác chiến tàu sân bay Mỹ trên cùng một vùng biển ở Châu Á, cũng với ba chiếc Ronald Reagan, Theodore Roosevelt và Nimitz.

Lực lượng phi cơ hùng hậu hơn không lực của nhiều nước Châu Á

Việc huy động đồng thời ba nhóm tác chiến tàu sân bay là một động thái phô trương uy lực rõ nét, vì mỗi nhóm tác chiến tàu sân bay Mỹ đều bao gồm một tuần dương hạm và hai khu trục hạm hộ tống, tất cả đều có trang bị tên lửa dẫn đường. Mỗi hàng không mẫu hạm đều chở theo hơn sáu chục chiến đấu cơ hiện đại cùng một số loại phi cơ khác, một lực lượng máy bay hùng hậu hơn toàn bộ không lực của phần đông các nước Châu Á.

Nếu vào năm 2017, ba nhóm tác chiến tàu sân bay Mỹ đã được phái đến Châu Á để phô trương uy lực răn đe Bắc Triều Tiên, thì lần này đối tượng bị nhắm chính là Trung Quốc, đang ngày càng có thêm nhiều hành vi dùng sức mạnh để độc chiếm Biển Đông, mà bước tới đây có thể là việc thiết lập một vùng nhận dạng phòng không bên trên vùng biển Đông Nam Á.

Có lẽ chính là để Bắc Kinh hiểu rõ thông điệp răn đe mà lần này, các nhóm tác chiến tàu sân bay của Mỹ đã nhanh chóng đến tập trận ngay tại Biển Philippines, nơi được coi là cửa ngõ vào Biển Đông. Giới bình luận Trung Quốc đã không một chút nghi ngờ : Washington đã muốn cho Bắc Kinh thấy rõ là cho dù bị dịch Covid-19, Mỹ vẫn còn đủ "cơ bắp".

Đến thao diễn ngay ngõ vào Biển Đông

Trong một bài phân tích ngày 18/06 vừa qua về tình hình Biển Đông, tuần báo Anh The Economist đã ghi nhận là dù các quan chức Mỹ không nêu đích danh Trung Quốc là đối tượng của hành động thị uy, nhưng rõ ràng họ không yên tâm về các hành vi gần đây của Bắc Kinh ở Biển Đông.

Vào ngày 03/04, một chiếc tàu Hải Cảnh Trung Quốc đã đâm chìm một tàu cá Việt Nam gần Hoàng Sa. Đến ngày 10/06, một tàu Việt Nam khác bị một tàu Trung Quốc đâm vào cũng ở khu vực này. Trong hai tháng Tư và Năm, Hải Cảnh Trung Quốc sách nhiễu tàu khoan dầu West Capella của Malaysia gần đảo Borneo, khiến Mỹ và Úc phải gởi tàu chiến đến nơi. Ở vùng Trường Sa, tàu dân quân biển Trung Quốc đội lốt tàu cá đã tràn ngập khu vực gần đảo Thị Tứ do Philippines kiểm soát nhưng bị Trung Quốc đòi chủ quyền.

Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã lên tiếng tố cáo Trung Quốc lợi dụng lúc dịch Covid -19 hoành hành để có những "hành vi khiêu khích".

Theo nhận định của The Economist, tranh chấp ở Biển Đông không phải là điều mới mẻ. Từ hàng chục năm nay, Trung Quốc và các nước láng giềng vẫn tranh chấp về các đảo, đá ở Biển Đông, và Bắc Kinh luôn thắng thế. Cho dù đã cam kết với Mỹ vào năm 2015 là sẽ không quân sự hóa khu vực, nhưng Trung Quốc vẫn xây dựng hải cảng, phi đạo, bunker ở Trường Sa và bố trí tên lửa trên các thực thể mà họ kiểm soát.

Gần đây, Trung Quốc còn có một quyết định mang tính biểu tượng mạnh hơn để nắm chặt thêm kiểm soát của họ : Thành lập hai đơn vị hành chánh bao trùm Trường Sa và Hoàng Sa, đặt dưới quyền kiểm soát của Tam Sa, cái gọi là "thành phố" mà Bắc Kinh thiết lập năm 2012 để quản lý vùng biển.

Ý đồ lập ADIZ đã có từ lâu, nay thời cơ đã tới ?

Về việc thiết lập một vùng nhận dạng phòng không ở Biển Đông, The Economist nhắc lại rằng đây ý đồ của giới lãnh đạo Trung Quốc từ một thập niên nay.

Trung Quốc đã thiết lập vùng nhận dạng phòng không đầu tiên vào năm 2013 ở Biển Hoa Đông, bao trùm cả quần đảo Điếu Ngư/Senkaku mà họ tranh chấp với Nhật Bản. Mỹ đã cấp tốc cho hai oanh tạc cơ bay ngang vùng này mà không hề xin phép, để chứng tỏ là Mỹ không quan tâm gì đến quyết định của Trung Quốc. Thế nhưng phần lớn các nước - kể cả Mỹ - đều thận trọng khuyên các hãng máy bay dân sự tuân theo các quy tắc mới để bảo đảm an toàn.

Mới đây, nhật báo Hồng Kông South China Morning Post tiết lộ rằng giới lãnh đạo Trung Quốc đang chờ đợi "thời cơ thích hợp" để tuyên bố kế hoạch lập vùng nhận dạng phòng không ở Biển Đông. Những động thái vừa qua của Trung Quốc ở Biển Đông càng làm gia tăng mối lo ngại theo đó có lẽ Trung Quốc đã thấy rằng thời cơ đã đến.

Chuyên gia Mỹ : Về kỹ thuật, ADIZ Trung Quốc khả thi

Zack Cooper, chuyên gia viện nghiên cứu American Enterprise Institute giải thích là đối với Trung Quốc, vùng nhận dạng phòng không trên Biển Đông dễ kiểm soát hơn vùng trên Biển Hoa Đông.

Bắc Kinh có thể vừa sử dụng radar trên đảo Hải Nam hay dọc bờ biển Hoa Lục, vừa dùng những radar mới đặt ở Trường Sa và Hoàng Sa, đồng thời trám được mọi lỗ hổng trong màng lưới dò tìm bằng cách dùng đến máy bay giám sát hay chiến đấu cơ đã được triển khai trên các đảo, hoặc sử dụng các khu trục hạm trang bị radar.

Tóm lại, theo ông Cooper, Trung Quốc có thể theo dõi "phần lớn máy bay nước ngoài" tiến vào vùng nhận dạng phòng không.

Theo The Economist, máy bay quân sự Mỹ dĩ nhiên sẽ không chú ý đến những quy tắc mới của Trung Quốc như đã từng làm ở Biển Hoa Đông, thể nhưng vì sao lại phải bận tâm ?

Đối với tuần báo Anh, lý do có lẽ là cho dù chỉ thành công một phần thì vùng nhận dạng phòng không vẫn rất có lợi cho Trung Quốc. Cho dù vùng này không cho Bắc Kinh chủ quyền trên không phận, nhưng Trung Quốc có thể sử dụng vùng này để chứng tỏ quyền lực.

Cho đến giờ chưa có bằng chứng về việc Trung Quốc đã sử dụng vùng nhận dạng phòng không họ hiện có để gây xáo trộn cho các đường bay dân sự, nhưng đó có thể là một công cụ dùng khi có khủng hoảng. Trung Quốc có thể viện lý do có vùng nhận dạng phòng không ở Biển Đông để tăng cường các chuyến bay tuần tra trong khu vực.

Liệu Trung Quốc có dám áp đặt ADIZ trên Đường lưỡi bò ?

Tuy nhiên, đối với The Economist, việc thiết lập vùng nhận dạng phòng không trên Biển Đông không phải là không có khó khăn.

Đòi hỏi chủ quyền của Trung Quốc trên Biển Đông vừa quá rộng lớn, vừa mơ hồ. Tấm bản đồ Đường 9 đoạn bao quanh cả Biển Đông, nhưng Bắc Kinh lại không đưa ra tọa độ cũng như nói rõ ý nghĩa của đường này.

Ở biển Hoa Đông, vùng nhận dạng của Trung Quốc phần lớn đi theo vùng thềm lục địa đang có tranh chấp của Trung Quốc, còn ở Biển Đông, theo chuyên gia Alessio Patalano trường đại học King’s College ở Luân Đôn, nếu vùng này chỉ được vẽ ra xung quanh các thực thể rải rác mà Trung Quốc nắm giữ, thì điều đó có thể đánh một đòn "chí tử" vào bất kỳ yêu sách nào của Trung Quốc đối với các khu vực nằm bên trong đường 9 đoạn.

Nhưng nếu ranh giới vùng nhận dạng phòng không đi theo đường lưỡi bò, điều đó sẽ gây chấn động. Từ nhiều năm nay, 10 thành viên ASEAN đã bị chia rẽ về cách đối phó với Trung Quốc. Nhiều thành viên muốn hòa dịu với Trung Quốc, trong khi một số ít lại muốn có thái độ cứng rắn. Một hội nghị thượng đỉnh trực tuyến của ASEAN sẽ mở ra vào cuối tháng này. Theo chuyên gia Collin Koh thuộc Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam ở Singapore, việc Trung Quốc lập vùng nhận dạng phòng không có thể làm thay đổi tương quan lực lượng, và các nỗ lực của khối để đàm phán một Bộ Quy tắc Ứng xử trên Biển Đông với Trung Quốc có thể là nạn nhân.

Mỹ hỗ trợ cho các đối thủ của Trung Quốc

Việc Mỹ quyết định cử chiến hạm, drones và oanh tạc cơ đi tuần tra gần khu vực mà tàu khoan West Capella của Malaysia bị bao vây (cho đến khi con tàu rời khỏi khu vực vào tháng 5) và việc triển khai ba tàu sân bay hiện nay là tín hiệu hỗ trợ cho các đối thủ của Trung Quốc.

Trong một lá thư gửi đến Liên Hiệp Quốc ngày 01/06, Mỹ đã chỉ trích các "yêu sách hàng hải quá đáng" của Trung Quốc. Mỹ cũng càng lúc càng triển khai thêm tàu chiến để thách thức những yêu sách đó bằng cách đi qua các vùng biển mà Trung Quốc cho là của họ.

Chuyến tuần tra bảo vệ quyền tự do hàng hải gần đây nhất diễn ra ngày 28/05, lần thứ năm trong năm nay. Đối với The Economist, rõ ràng là ngay cả khi không có ADIZ, cuộc đối đầu Mỹ-Trung vẫn sẽ gia tăng.

Mai Vân

Nguồn : RFI, 22/06/2020

*******************

Khả năng Trung Quốc thiết lập một ADIZ ở Biển Đông

Vũ Hồng Lâm (Alexander Vuving), Nghiên cứu Biển Đông, 22/06/2020

Trung Quốc sẽ được gì và mất gì khi thiết lập một ADIZ ở Biển Đông ? Những dự báo của giới quan sát về khả năng thành công của một ADIZ trong khu vực này.

Người phát ngôn của Bộ Quốc phòng Trung Quốc nói : "Trung Quốc sẽ thiết lập các ADIZ khác vào một thời điểm thích hợp sau khi đã hoàn tất công tác chuẩn bị".

Ngày 4/5, Bộ trưởng Quốc phòng Đài Loan đã xác nhận rằng Trung Quốc đang có kế hoạch thiết lập ADIZ ở Biển Đông. Theo một nguồn tin từ quân đội Trung Quốc, các kế hoạch thiết lập ADIZ ở Biển Đông đã được triển khai từ năm 2010. Cũng trong năm này, giới chức trách Trung Quốc đã thông báo cho một phái đoàn của Nhật Bản đến thăm Bắc Kinh rằng nước này đang cân nhắc việc thiết lập ADIZ ở biển Hoa Đông. Vào ngày nước này tuyên bố ADIZ tại biển Hoa Đông, người phát ngôn của Bộ Quốc phòng Trung Quốc nói : "Trung Quốc sẽ thiết lập các ADIZ khác vào một thời điểm thích hợp sau khi đã hoàn tất công tác chuẩn bị".

Nếu Trung Quốc thiết lập một ADIZ tại Biển Đông, thì đây cũng không phải là ADIZ đầu tiên tại đây. Đầu thời kỳ Chiến tranh Lạnh, Philippines đã thiết lập một ADIZ vào năm 1953, và Việt Nam Cộng Hòa cũng có một ADIZ trong thời kỳ Chiến tranh Việt Nam. Tuy nhiên, ngày nay, ADIZ của Philippines đã không còn hoạt động và ADIZ của Việt Nam Cộng Hòa cũng đã bị khai tử cách đây 45 năm. Ngược lại, việc thiết lập một ADIZ sau các yêu sách biển quá đáng và vô căn cứ dưới góc độ luật pháp quốc tế của Trung Quốc sẽ gây gián đoạn lớn trong khu vực. Mỗi tuần, hàng ngàn chuyến bay, cả quân sự và dân sự, không chỉ quốc tế mà cả các chuyến bay nội địa của Việt Nam, Philippines, Malaysia và trong khu vực Đông Nam Á, sẽ bị gián đoạn. Liệu Trung Quốc có thiết lập một ADIZ tại Đông Nam Á hay không ? Nếu nước này làm như vậy, thì khi nào họ sẽ tiến hành và quy mô, phạm vi của ADIZ sẽ như thế nào ? Tổng quát hơn, làm thế nào để có thể dự đoán về ADIZ của Trung Quốc ?

Dự án ADIZ của Trung Quốc thuộc loại nào ?

Đó là một dự án chưa thành hiện thực. ADIZ của Trung Quốc ở Biển Đông có thể trở thành một trong ba loại dự án sau : (1) một dự án cuối cùng sẽ thành hiện thực, (2) một dự án sẽ không bao giờ thành hiện thực và (3) một dự án được thực hiện dưới vỏ bọc của một dự án khác. Vậy ADIZ của Trung Quốc ở Biển Đông thuộc loại nào trong ba loại nêu trên. Có lẽ, ngay cả các nhà hoạch định chiến lược của Trung Quốc cũng không có câu trả lời nhất quán. Mặc dù vậy, cũng cần phải xem xét khả năng tồn tại của dự án này theo cả 3 loại trên.

Một số nhà quan sát cho rằng dự án này cuối cùng sẽ thành hiện thực dựa vào hai dấu hiệu quan trọng. Trong các tuyên bố chính thức, Trung Quốc chưa bao giờ loại trừ khả năng thiết lập một ADIZ khác ở Biển Đông. Các nguồn tin thân cận với quân đội Trung Quốc thi thoảng tiết lộ với các nhà báo nước ngoài rằng Trung Quốc có kế hoạch và sẵn sàng thiết lập một ADIZ ở Biển Đông. Ngoài các tuyên bố, các cơ sở hạ tầng của Trung Quốc trên các hòn đảo, bãi đá tranh chấp ở Biển Đông cho thấy chúng có nhiệm vụ giúp nước này biến trung tâm hàng hải của khu vực Đông Nam Á thành "ao nhà" của riêng họ. Trong số đó có 4 đường băng dài 3km ; các kho chứa máy bay có thể tiếp nhận hàng chục máy bay trên các Đảo Phú Lâm (Woody Island), đá Chữ Thập (Fiery Cross Reef), đá Subi (Subi Reef) và đá Vành Khăn (Mischief Reef) ; các trạm radar tần số cao trên những hòn đảo, bãi đá này và đá Châu Viên (Cuarteron Reef). Trung Quốc cũng đã triển khai tới khu vực này các loại tên lửa đối hạm và tên lửa đất đối không có tầm bắn lên tới 250 dặm (khoảng 400 km). Gần đây hơn, các hình ảnh vệ tinh đã phát hiện thấy máy bay kiểm soát và cảnh báo sớm trên không KJ-500 cũng như máy bay tuần tra chống ngầm KQ-200 trên đá Chữ Thập. Các hình ảnh vệ tinh cũng cho thấy một bến cảng dành cho tàu đổ bộ Type 071 lớp Ngọc Châu trên rạn đá này. Con tàu này có thể được sử dụng để đánh chiếm các đảo/đá tranh chấp trong khu vực. Nếu những cơ sở hạ tầng và hệ thống vũ khí này là các công cụ phục vụ cho mưu đồ làm chủ Biển Đông của Trung Quốc, thì một ADIZ được thiết lập sẽ cung cấp cho họ cơ sở pháp lý thuận lợi cho việc triển khai chúng.

Các nhà quan sát khác lại cho rằng ADIZ của Trung Quốc ở Biển Đông là dự án không bao giờ thành hiện thực bởi có rất nhiều lý do để tin như vậy. Một số suy đoán rằng Trung Quốc đã rút ra bài học từ việc thiết lập ADIZ ở biển Hoa Đông và kết luận rằng đây là việc làm lợi chẳng bõ công. Theo lập luận này, ADIZ của Trung Quốc ở biển Hoa Đông, hiện đã tồn tại được gần 7 năm, hầu như không mang lại lợi ích gì. Việc thiết lập thêm một ADIZ ở Biển Đông sẽ làm hoen ố hình ảnh của Trung Quốc trên trường quốc tế và khiến các quốc gia ven biển khác cũng tuyên bố các ADIZ chồng chéo của chính họ. Tuy nhiên, đây chỉ có thể là một trong nhiều bài học mà Trung Quốc đã rút ra từ ADIZ ở biển Hoa Đông. Một nhà phân tích của Trung Quốc đã đưa ra lập luận trái ngược rằng những lợi ích mà ADIZ mang lại nhiều hơn rủi ro. Nếu điều này phản ánh tư duy của giới lãnh đạo Bắc Kinh, thì có lẽ Trung Quốc đã sẵn sàng thiết lập một ADIZ ở Biển Đông.

Tuy nhiên, một số người lại lập luận rằng một ADIZ có thể làm suy yếu bản chất mơ hồ của các yêu sách của Trung Quốc ở Biển Đông. Sự mập mờ rất phù hợp với các lợi ích của Trung Quốc. Do vậy, Trung Quốc sẽ phải suy tính kỹ càng trước khi áp đặt một ADIZ ở Biển Đông. Một lý do khác có thể ngăn cản các kế hoạch thiết lập ADIZ của Trung Quốc ở biển Đông là khả năng các nước láng giềng "ăn miếng trả miếng". Những nước này đang nắm trong tay các lá bài mà có thể ngăn cản Trung Quốc tuyên bố thành lập một ADIZ tại Biển Đông. Việt Nam có thể tuyên bố thành lập một ADIZ của riêng mình ở khu vực quần đảo Hoàng Sa, từ đó tái thiết lập một số hình thức quản lý đối với các hòn đảo và như vậy làm suy yếu vị thế của Trung Quốc. Việt Nam và Malaysia có thể kiện Trung Quốc vì đã có những hành động đơn phương tại các vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của mình, những hành động mà theo phán quyết của Tòa Trọng tài Thường trực (PCA) năm 2016 là phi pháp. Tất cả những điều này sẽ khôi phục cán cân quyền lực trong khu vực và vô hiệu hóa ADIZ của Trung Quốc. Tuy nhiên, một ADIZ giả định của Trung Quốc ở khu vực Đông Nam Á cũng có thể ngăn cản các ADIZ khác. Nếu Bắc Kinh nghĩ rằng một ADIZ sẽ phát huy hiệu quả cao nhất khi nó chưa được hiện thực hóa, thì Trung Quốc sẽ duy trì tình trạng này.

Cuối cùng với loại dự án thứ ba, một ADIZ ở Biển Đông có thể đã được thiết lập nhưng được ngụy trang dưới vỏ bọc một khu vực cấm không sử dụng cái tên ADIZ, hay có thể là một khu vực gần giống ADIZ hoặc trên thực tế là một ADIZ không được công bố nhưng vẫn hoạt động tích cực. Theo quan điểm của thẩm phán người Philippines Antonio Carpio, Trung Quốc đã phát huy hiệu quả của một khu vực gần giống ADIZ bằng cách phát đi các tín hiệu cảnh báo qua sóng vô tuyến yêu cầu các máy bay của Philippines bay qua quần đảo Trường Sa tránh xa khu vực này. Được biết các tàu thuyền và máy bay từ Việt Nam, Mỹ, Úcvà Ấn Độ cũng từng nhận được những tín hiệu cảnh báo tương tự. Tuy nhiên, một khu vực gần giống ADIZ của Trung Quốc dường như bao phủ chưa quá 20 hải lý tính từ bờ biển các cấu trúc địa hình do Trung Quốc kiểm soát ở Biển Đông.

Tại sao Trung Quốc cần một ADIZ ?

Mọi người có xu hướng tự nhiên cho rằng ADIZ, đúng như tên gọi của nó là một khu vực phòng thủ trên không hay một công cụ quân sự để kiểm soát lãnh thổ. Thế nhưng giống như bất kỳ thứ gì do con người tạo ra, nó có thể thực hiện nhiều chức năng khác ngoài chức năng được quy định ban đầu. Thứ nhất, ADIZ là một cơ chế cảnh báo sớm. Khi thiết lập ADIZ đầu tiên trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, Mỹ muốn giảm nguy cơ Nga tiến hành các cuộc tấn công bất ngờ trên không. Ngày nay, Trung Quốc có thể lo lắng về các hoạt động giám sát và tự do hàng hải của Mỹ hơn là một vụ tấn công bất ngờ, nhưng cảnh báo sớm vẫn còn tốt hơn là không cảnh báo gì.

Thứ hai, ADIZ hoạt động như một khu vực cấm. Đây cũng là một trong những chức năng của ADIZ do Trung Quốc thiết lập ở biển Hoa Đông. Bằng cách yêu cầu ngay cả các máy bay bay qua không phận quốc tế và không hướng về phía Trung Quốc phải tự nhận diện, ADIZ tạo cơ sở pháp lý để bác bỏ quyền của máy bay nước ngoài trong việc tiếp cận hầu như toàn bộ khu vực biển Hoa Đông. Khi Trung Quốc có các tranh chấp chủ quyền căng thẳng với hầu hết các nước láng giềng giáp biển, một ADIZ có thể đóng vai trò là một chỉ dấu về chủ quyền. Thứ ba, mặc dù bản thân ADIZ không phải là một yêu sách lãnh thổ, nhưng nó có thể được sử dụng như một cách thức thực thi quyền chủ quyền và quyền quản lý đối với không phận của một lãnh thổ. Việc các máy bay nước ngoài chấp nhận hay mặc định sự tồn tại của một ADIZ có thể được hiểu là sự công nhận khả năng thực thi quyền chủ quyền của quốc gia tuyên bố ADIZ đối với một vùng lãnh thổ.

Mặc dù việc triển khai trên thực tế là điều kiện tiên quyết để một ADIZ hoạt động như một cơ chế cảnh báo sớm hay khu vực cấm, nhưng cũng không nhất thiết phải coi ADIZ là một chỉ dấu về chủ quyền. Việc triển khai kém hiệu quả có thể cũng đủ để xác lập chủ quyền và không cần phải có hành động thực thi nào trên thực tế để chứng tỏ sự công nhận của các nước bên ngoài. Thứ tư, giống như mọi vấn đề khác trong lĩnh vực ngoại giao, một ADIZ có thể được tận dụng như một lợi thế, đặc biệt là để nâng cao vị thế của quốc gia tuyên bố thiết lập nó trong một số trò chơi đối với các quốc gia bên ngoài. Đây cũng là một trong những chức năng của ADIZ do Trung Quốc thiết lập ở biển Hoa Đông. ADIZ này đã củng cố lập trường của Trung Quốc chống lại Nhật Bản trong các tranh chấp liên quan đến quần đảo Senkaku/Điếu Ngư bằng cách : (1) Tạo cơ sở pháp lý để Trung Quốc cho các máy bay chiến đấu đáp trả các máy bay của Nhật Bản, (2) mở rộng phạm vi tranh chấp vật lý bao gồm không chỉ các vùng biển tiếp giáp mà cả không phận của các hòn đảo ; (3) tạo ra những sự việc mới trên hiện trường. Như hai nhà phân tích đã lập luận : "Trung Quốc sẽ có được lợi thế chiến lược bằng cách khẳng định lập trường quá khích rồi sau đó lại xuống nước, đồng thời vẫn duy trì một số lợi ích gia tăng – giống như hiệu ứng chốt hãm ngược.

Thứ năm, ADIZ có chức năng báo hiệu. Việc tuyên bố thành lập ADIZ cho dù phải đối mặt với sự phản đối của các lực lượng bên ngoài hay vi phạm luật pháp quốc tế có thể báo hiệu quyết tâm của Trung Quốc. Nó cũng có thể báo hiệu sự giận dữ của Trung Quốc khi phải đối phó với một sự kiện gây tổn hại cho họ trước khi ra tuyên bố thiết lập ADIZ. Ngoài ra, điều này cũng là dấu hiệu cho thấy sức mạnh đáng gờm, trong khi việc triển khai trên thực tế lại thể hiện năng lực. Một số người cho rằng ADIZ có thể được sử dụng để trấn an các nước khác về ý định hợp tác của nước ra tuyên bố về ADIZ. Một nhà quan sát lập luận rằng Trung Quốc đã cố gắng sử dụng ADIZ ở biển Hoa Đông như một công cụ can dự, chứ không phải là công cụ gây hấn. Tuy nhiên, sự phản đối của cộng đồng quốc tế đối với ADIZ của Trung Quốc là bằng chứng cho thấy chỉ có những kẻ ngu ngốc mới coi đó là tín hiệu của sự hợp tác.

Thứ sáu, ADIZ có chức năng răn đe. Bằng cách báo hiệu về năng lực và sức mạnh đáng gờm, một nước có thể răn đe các nước khác. Thế nhưng, ngay cả khi chưa được thiết lập, một ADIZ giả định cũng có thể được coi là mối đe dọa đối với các nước khác. Trung Quốc đã xây dựng một câu chuyện nhất quán về ADIZ ở Biển Đông và tuyên bố rằng việc họ có thiết lập nó hay không còn phụ thuộc vào mức độ đe dọa mà họ phải đối mặt. Nếu theo nghĩa này thì có thể nói Trung Quốc đã triển khai việc thiết lập ADIZ ở Biển Đông.

Khi nào Trung Quốc thiết lập một ADIZ ở Biển Đông ?

Nếu Trung Quốc muốn sử dụng ADIZ ở Biển Đông cho các mục đích quân sự (cảnh báo sớm và chống tiếp cận/ngăn chặn xâm nhập), thì triển khai trên thực tế là một yêu cầu chủ chốt. Với 4 đường băng dài và nhiều cơ sở hạ tầng trên một số đảo nhân tạo ở Biển Đông, Trung Quốc đã có đủ điều kiện vật chất để thực hiện nhiệm vụ này. Tất cả 4 căn cứ không quân trên các hòn đảo nhân tạo này đều có đủ các kho chứa máy bay để tiếp nhận khoảng 24 máy bay chiến đấu và 4-5 chiếc máy bay lớn hơn như máy bay do thám, vận tải, tiếp liệu và ném bom. Ngoài những căn cứ không quân chiếm lĩnh vị trí đắc địa này, kể từ tháng 12/2019, Trung Quốc đã hạ thủy tàu sân bay thứ hai mang tên Sơn Đông tại thành phố Tam Á thuộc đảo Hải Nam. Trong khi các sân bay trên các hòn đảo nhân tạo ở giữa Biển Đông có thể tiếp nhận tới 96 máy bay chiến đấu kiểm soát trên không, tàu sân bay Sơn Đông có thể bổ sung 36 chiếc nữa vào đội hình các máy bay chiến đấu kiểm soát trên không có thể cùng lúc hoạt động ở Biển Đông. Khi tàu sân bay lớp Nimitz của Mỹ tiến vào Biển Đông, ADIZ của Trung Quốc sẽ phải đối phó với 90 máy bay chiến đấu, bao gồm 64 máy bay chiến đấu kiểm soát trên không. Tuy vậy, được hỗ trợ của các sân bay trên lục địa, đảo Hải Nam, đảo Phú Lâm, đá Subi, đá Chữ Thập, đá Vành Khăn và tàu sân bay Sơn Đông, các máy bay thuộc Bộ Tư lệnh Vùng tác chiến phía Nam, bao gồm khoảng 198 máy bay chiến đấu kiểm soát trên không, có thể áp đảo lực lượng không quân của những nước lớn cũng có yêu sách chủ quyền ở Đông Nam Á và một tàu sân bay của Mỹ kết hợp lại.

Ba năm sau khi hoàn thành việc xây dựng các đảo nhân tạo lớn ở Biển Đông, Trung Quốc đã có năng lực để triển khai một ADIZ cũng như thực thi các yêu sách hàng hải và lãnh thổ của nước này trong khu vực – "đường 9 đoạn" phi pháp. Câu hỏi đối với Trung Quốc ở Biển Đông không phải là liệu nước này có năng lực để thực thi một ADIZ hay không mà là họ muốn gì từ ADIZ, và nếu họ cần phải thiết lập một ADIZ, thì đâu là thời điểm tốt nhất để làm vậy. Nếu Trung Quốc triển khai một ADIZ ở Biển Đông như một chỉ dấu chủ quyền (để đăng ký chủ quyền đối với Biển Đông và có được sự chấp thuận hay thừa nhận của cộng đồng quốc tế), một lợi thế hay một thiết bị báo hiệu, thì một tuyên bố quan trọng hơn việc thực thi trên thực tế. Trung Quốc không cần một ADIZ để báo hiệu sức mạnh và quyết tâm của nước này ở Biển Đông ; riêng các lực lượng bảo vệ bờ biển, dân quân và các tàu khảo sát đã có thể thực hiện công việc đó. Một ADIZ có thể phát đi tín hiệu rõ hơn, nhưng các rủi ro dường như nhiều hơn giá trị gia tăng mà nó mang lại.

Là một chỉ dấu về chủ quyền, ADIZ có thể tốt hơn "đường 9 đoạn" do "đường 9 đoạn" đã bị PCA bác bỏ vào năm 2016. ADIZ cũng có thể là một lợi thế trong các cuộc đàm phán của Trung Quốc với các thành viên ASEAN về Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC). Kết thúc cuộc chơi của Trung Quốc ở Biển Đông là một trạng thái bình thường mới mà nước này là bên chịu trách nhiệm và công việc của COC theo quan điểm của Bắc Kinh là giữ nguyên trạng thái bình thường mới đó. Do Trung Quốc đã nói với các thành viên ASEAN rằng nước này mong muốn kết thúc các cuộc đàm phán COC vào năm 2021, nên Bắc Kinh cần phải chạy đua với thời gian để tạo ra những thực tế mới trên thực địa và củng cố tình trạng bình thường mới. Sự gây hấn gia tăng đến lượt nó sẽ tạo áp lực buộc nhiều nước thành viên ASEAN phải kết thúc đàm phán. Chính trong bối cảnh đó, Trung Quốc đã gia tăng các hành động gây hấn ở Biển Đông trong những năm qua, bao gồm cả các hoạt động khảo sát của tàu Hải Dương Địa Chất 8 trong EEZ của Việt Nam và Malaysia kể từ mùa Hè năm 2019. Mặc dù Bắc Kinh có thể khai thác ADIZ trong tương lai, nhưng giá trị của nó như một lợi thế có thể được phát huy cao nhất trong các cuộc đàm phán về COC. Nếu ADIZ được sử dụng như một biện pháp răn đe, thì nó sẽ mất giá trị ngay sau khi được công bố. Với năng lực ngày càng gia tăng của mình, Trung Quốc có thể áp đặt các hệ thống cảnh báo sớm và các khu vực cấm dưới những cái tên khác ngoài ADIZ, hoặc nước này có thể vẫn triển khai chúng mà không tuyên bố trên thực tế.

Quy mô và phạm vi của ADIZ của Trung Quốc ở Biển Đông

Trung Quốc có thể kiểm soát các rủi ro và lợi ích của việc thiết lập ADIZ ở Biển Đông bằng cách lựa chọn những quy mô và phạm vi bao phủ khác nhau. Nhìn chung, một ADIZ có quy mô rộng lớn hơn sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến nhiều nước láng giềng hơn và do đó kích động nhiều sự phản đối hơn. Tuy nhiên, lợi ích của một ADIZ không phải lúc nào cũng tỷ lệ thuận với quy mô của nó. Một ADIZ sẽ đem lại nhiều lợi ích nhất cho Trung Quốc khi nó ôm trọn "đường 9 đoạn" – yêu sách thiếu căn cứ của Trung Quốc ở Biển Đông. Một ADIZ có phạm vi lớn hơn sẽ vấp phải nhiều sự phản đối hơn mà hầu như không mang lại thêm lợi ích gì. Có 4 nhóm đảo nằm trong phạm vị "đường 9 đoạn" và tất cả đều đang bị tranh chấp. Những nhóm đảo này đã đem lại cho Trung Quốc 5 lựa chọn chính về phạm vi của một ADIZ ở Biển Đông. Tỷ lệ chi phí-lợi ích của một ADIZ thay đổi theo phạm vi của nó, phụ thuộc vào số lượng và mức độ phản đối của các quốc gia có yêu sách chủ quyền đối với vùng lãnh thổ trong phạm vi của ADIZ.

Giải pháp thứ nhất là ADIZ sẽ bao trùm quần đảo Hoàng Sa, nằm giữa đảo Hải Nam của Trung Quốc và bờ biển miền Trung của Việt Nam, và hiện đang là mục tiêu tranh chấp giữa Trung Quốc và Việt Nam. Quần đảo này đã bị Trung Quốc chiếm đóng trái phép từ năm 1974. Giải pháp thứ hai là ADIZ sẽ bao trùm quần đảo Đông Sa (Pratas), nằm cách Hong Kong khoảng 180 hải lý về phía Đông Nam, và hiện đang thuộc quyền quản lý của Đài Loan. Giải pháp thứ ba là gộp hai giải pháp 1 và 2, bao trùm cả quần đảo Hoàng Sa lẫn quần đảo Đông Sa. Giải pháp thứ tư sẽ là mở rộng ADIZ từ bờ biển phía Nam Trung Quốc đến khu vực bao gồm cả quần đảo Đông Sa, quần đảo Hoàng Sa và bãi cạn Scarborough. Bãi cạn này hiện đang nằm trong EEZ của Philippines, cách bờ biển nước này khoảng 100 hải lý và được Philippines quản lý ít nhất từ thế kỷ 18 cho đến khi Trung Quốc chiếm giữ nó trong vụ đụng độ năm 2012. Giải pháp thứ năm là ADIZ sẽ ôm trọn "đường 9 đoạn" và bao gồm gần như tất cả các khu vực mà Trung Quốc đưa ra yêu sách chủ quyền ở Biển Đông bao gồm quần đảo Đông Sa, quần đảo Hoàng Sa, bãi cạn Scarborough, quần đảo Trường Sa và những vùng biển ở giữa và xung quanh những cấu trúc địa hình này. Giải pháp này sẽ bị nhiều nước phản đối nhất nhưng đem lại nhiều lợi ích lớn nhất trong số các phiên bản khác nhau của một ADIZ ở Biển Đông.

Cân nhắc mọi thứ

Việc Trung Quốc quyết định thiết lập một ADIZ rất có thể là kết quả của một sự tính toán giữa chi phí và lợi ích. Nếu Trung Quốc có kế hoạch tuyên bố thiết lập một ADIZ ở Biển Đông, nước này có thể sẽ đưa ra thông báo khi các lợi ích dự kiến thu được vượt quá các chi phí ước tính. Những lợi ích chủ yếu bắt nguồn từ tính hữu dụng của ADIZ, còn các chi phí phụ thuộc nhiều vào phản ứng của các nước khác.

Đại dịch Covid-19 và giai đoạn cuối của tiến trình đàm phán COC, tình cờ diễn ra đồng thời, đã tạo cơ hội cho Trung Quốc tuyên bố về một ADIZ ở Biển Đông. Số lượng chuyến bay qua Biển Đông giảm do ảnh hưởng của các lệnh cấm đi lại nhằm hạn chế sự lây lan của virus và việc các nước đang tập trung đối phó với sự bùng phát của đại dịch Covid-19 sẽ làm giảm đáng kể phản ứng của nước ngoài. Ngoại trừ Việt Nam, Malaysia và Philippines bị ràng buộc vì tiếp nhận các khoản viện trợ của Trung Quốc để đối phó với Covid-19, mà trớ trêu là đại dịch này lại bắt nguồn từ Trung Quốc. Đồng thời, thời hạn đàm phán COC cũng buộc Trung Quốc phát huy tối đa lợi thế trong một nguyên trạng mới, mà sẽ tồn tại một thời gian sau khi COC được ký kết.

Cán cân quyền lực hiện nay cũng cho thấy các nước khác không thể làm gì khác ngoài những hành động mang tính biểu tượng để thách thức ADIZ của Trung Quốc ở Biển Đông. Chính phủ một số nước, đặc biệt là Mỹ, Nhật Bản, Đài Loan, Việt Nam, Úc, Anh và Pháp, sẽ thẳng thắn bác bỏ ADIZ của Trung Quốc. Trong khi đó, hầu hết các nước khác, bao gồm một số nước thành viên ASEAN, sẽ chấp nhận trước sức mạnh của Trung Quốc. Mỹ sẽ cho một số máy bay chiến đấu bay vào vùng ADIZ của Trung Quốc trong vài giờ đầu tiên sau khi Bắc Kinh đưa ra tuyên bố về khu vực này, nhưng Lầu Năm Góc sẽ suy tính cẩn thận khi triển khai một nhóm tàu sân bay tấn công tới những vùng biển thuộc ADIZ của Trung Quốc. Việt Nam và Malaysia có thể công bố ADIZ của riêng mình hoặc có thể không làm vậy. Tuy nhiên, một ADIZ của Trung Quốc sẽ làm trầm trọng thêm tình trạng thù địch giữa Trung Quốc và hầu hết các nước láng giềng ven biển của mình. Nó cũng sẽ làm gia tăng sự cạnh tranh chiến lược trên phạm vi toàn cầu giữa Trung Quốc và Mỹ, cũng như trong khu vực giữa một bên là Trung Quốc và bên kia là Nhật Bản và Ấn Độ. Ngoài ra, ADIZ sẽ khiến cho mối quan hệ Việt-Trung không ngừng xấu đi. Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh, nhà ngoại giao quốc phòng hàng đầu của Việt Nam, đã lưu ý trong một cuộc trả lời phỏng vấn vào tháng 1/2014 rằng, một ADIZ của Trung Quốc thậm chí còn nguy hiểm hơn cả "đường 9 đoạn". Nếu Trung Quốc tuyên bố thiết lập một ADIZ ở Biển Đông trong năm nay hoặc năm tới, thì nước này có thể được nhiều hơn mất trong ngắn hạn. Tuy nhiên, trong dài hạn, hành động đó của Trung Quốc sẽ chỉ mang lại cho họ một chiến thắng cay đắng.

Alexander Vuving (Vũ Hồng Lâm)

Nguyên tác : Will China Set Up an Air Defense Identification Zone in the South China Sea ?, The National Interest, 05/06/2020

Hồng Quyên giới thiệu

Nguồn : Nghiên cứu Biển Đông, 22/06/2020

Giáo sư Vũ Hồng Lâm (Alexander Vuving) thuộc Trung tâm nghiên cứu an ninh Châu Á-Thái Bình Dương (APCSS). Bài viết được đăng trên The National Interest.

******************

Liệu Trung Quốc có thành lập ADIZ ở Biển Đông ?

The Economist, Nghiên cứu quốc tế, 22/06/2020

Lần cuối cùng mà ba tàu sân bay Mỹ cùng hoạt động trên Thái Bình Dương là vào năm 2017, ngay sau khi Tổng thống Donald Trump đe dọa sẽ phá hủy hoàn toàn Triều Tiên. Vào giữa tháng 6 năm nay, một bộ ba tàu sân bay đã trở lại, gồm tàu USS Ronald Reagan và tàu USS Theodore Roosevelt ở Biển Philippine và tàu USS Nimitz ở xa hơn về phía đông. Chúng cùng nhau mang theo nhiều máy bay chiến đấu hơn số máy bay của hầu hết các quốc gia ở Châu Á. Các nhà bình luận Trung Quốc hầu như không nghi ngờ gì về vấn đề mục đích lần này : để cho Trung Quốc thấy rằng bất chấp Covid-19, Mỹ vẫn còn rất mạnh.

Binh sĩ hải quân Trung Quốc tuần tiểu trên đảo Phú Lâm, Hoàng Sa - Ảnh minh họa

Các quan chức Mỹ không công khai đến vậy về ý nghĩa của hoạt động này. Nhưng họ rõ ràng thấy lo ngại về những động thái gần đây của Trung Quốc ở Biển Đông. Vào ngày 3 tháng 4, tàu Hải Cảnh Trung Quốc đã đâm chìm một tàu cá Việt Nam gần quần đảo Hoàng Sa (xem bản đồ). Vào ngày 10 tháng 6, một chiếc khác đã bị một tàu Trung Quốc đâm va tại cùng khu vực. Vào tháng 4 và tháng 5, các tàu Hải Cảnh Trung Quốc đã quấy rối giàn khoan West Capella của Malaysia gần Borneo, khiến Mỹ và Úc phải gửi tàu chiến đến theo dõi. Tại quần đảo Trường Sa, lực lượng "dân quân biển" Trung Quốc được ngụy trang thành đội tàu cá, đã lượn lờ gần đảo Thị Tứ, một hòn đảo do Philippines kiểm soát nhưng bị Trung Quốc tuyên bố chủ quyền. Ngoại trưởng Hoa Kỳ Mike Pompeo đã cáo buộc Trung Quốc lợi dụng sự mất tập trung do Covid-19 gây ra để tiến hành các "hành vi khiêu khích".

Những Vùng ADIZ trên biển Hoa Đông và Biển Đông 2020 - Ảnh minh họa

Va chạm ở Biển Đông không có gì mới. Trong nhiều thập niên, Trung Quốc và các quốc gia ven biển khác, gồm Brunei, Malaysia, Philippines và Việt Nam, đã cạnh tranh và đụng độ xung quanh các đảo san hô, bãi cát, bãi đá ngầm ở đây. Trung Quốc phần lớn đã nổi lên như kẻ chiến thắng. Và mặc dù hứa hẹn với Mỹ hồi năm 2015 rằng họ sẽ không quân sự hóa khu vực này, nhưng Trung Quốc đã xây dựng các cảng, đường băng và boong-ke ở Trường Sa và lắp đặt tên lửa trên các đảo nhân tạo này.

Gần đây, Trung Quốc đã thắt chặt sự kiểm soát theo những cách tượng trưng. Hồi tháng Tư, họ đã thành lập hai đơn vị hành chính bao trùm Trường Sa và Hoàng Sa. Chúng được xếp nằm dưới sự quản lý của Tam Sa, một "thành phố" tưởng tượng mà Trung Quốc thành lập năm 2012 để quản lý vùng biển này. Trung Quốc cũng đặt tên cho 80 thực thể địa lý mới ở Biển Đông, bao gồm 55 thực thể chìm. Hiện có suy đoán rằng Trung Quốc có thể chuyển sự chú ý lên vùng trời Biển Đông.

Trong một thập niên qua, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã nung nấu việc thành lập một Khu vực nhận dạng phòng không (ADIZ) trên Biển Đông. Mỹ là quốc gia đầu tiên tuyên bố thành lập một ADIZ vào năm 1950. Lo sợ một cuộc tấn công hạt nhân bất ngờ, họ yêu cầu các máy bay chuẩn bị vào không phận của mình phải tuân theo các quy tắc khác nhau, chẳng hạn như thông báo hành trình và điểm đến của chúng. Ít nhất sáu quốc gia khác hiện cũng có những ADIZ như vậy.

Trung Quốc thành lập ADIZ đầu tiên vào năm 2013 trên Biển Hoa Đông. Điều gây tranh cãi là nó bao phủ cả quần đảo Senkaku không có người ở. Quần đảo này do Nhật Bản kiểm soát nhưng được Trung Quốc tuyên bố chủ quyền (họ gọi là quần đảo Điếu Ngư). Mỹ đã nhanh chóng cử hai máy bay ném bom bay qua khu vực mà không xin phép Trung Quốc để chứng tỏ Mỹ sẽ không tuân thủ. Nhưng hầu hết các quốc gia, bao gồm cả Mỹ, đã miễn cưỡng đề nghị các hãng hàng không dân sự ưu tiên an toàn và tuân thủ yêu cầu của Trung Quốc. Bắc Kinh hiện đang chờ thời điểm thích hợp để tuyên bố kế hoạch thành lập một ADIZ ở Biển Đông, theo South China Morning Post, một tờ báo ở Hồng Kông.

Những động thái gần đây của Trung Quốc ở Biển Đông đã làm dấy lên mối lo ngại rằng thời điểm này có thể sắp diễn ra. Một ADIZ ở đây có thể dễ dàng theo dõi hơn so với ADIZ ở Biển Hoa Đông, theo lời Zack Cooper thuộc Viện Doanh nghiệp Mỹ, một viện nghiên cứu chính sách. Họ có thể sử dụng radar không chỉ trên đảo Hải Nam hay bờ biển Trung Quốc đại lục, mà còn cả những radar mới lắp đặt trên quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa. Trung Quốc cũng có thể kiểm soát các vùng trời Biển Đông bằng máy bay giám sát hoặc máy bay chiến đấu, cả hai đều được triển khai trên các đảo này, hoặc các tàu khu trục được trang bị radar. Theo Cooper, Trung Quốc có thể theo dõi "phần lớn các máy bay nước ngoài" bay vào ADIZ này.

Chắc chắn là các máy bay quân sự của Mỹ sẽ làm ngơ các quy định của Trung Quốc, như họ đã làm ở Biển Hoa Đông. Vậy tại sao phải bận tâm ? Câu trả lời là ngay cả một ADIZ chỉ thành công một phần cũng có thể có lợi cho Trung Quốc. Mặc dù ADIZ không ngụ ý quốc gia thành lập ADIZ có chủ quyền đối với không phận mà nó bao trùm, nó có thể được sử dụng để thể hiện thẩm quyền. Chẳng hạn, vào năm 2010, Nhật Bản đã mở rộng ADIZ của mình để bao trùm một hòn đảo do Nhật Bản kiểm soát nhưng bị Đài Loan tuyên bố chủ quyền, và đảo này cũng nằm trong phạm vi ADIZ của Đài Loan. Không có bằng chứng nào cho thấy Trung Quốc đã sử dụng ADIZ hiện có để làm gián đoạn giao thông hàng không dân sự, nhưng có thể coi đây là công cụ để thực hiện điều đó trong trường hợp xảy ra khủng hoảng. Và Trung Quốc có thể nghĩ rằng ADIZ ở Biển Đông là một cách biện minh cho việc tiến hành nhiều cuộc tuần tra bằng máy bay hơn ở đó.

Nhưng cũng có những hạn chế. Tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc đối với Biển Đông rất mơ hồ. Các bản đồ của họ thể hiện một đường chín đoạn bao trùm gần như toàn bộ Biển Đông, nhưng Trung Quốc không cung cấp toạ độ cho đường chín đoạn này cũng như không nói rõ ý nghĩa của nó là gì. Ở Biển Hoa Đông, ADIZ của Trung Quốc phần lớn tuân theo thềm lục địa mà họ tuyên bố. Nếu ADIZ ở Biển Đông của họ chỉ được vẽ xung quanh các thực thể phân tán do Trung Quốc nắm giữ, thì nó có thể làm suy yếu nghiêm trọng bất kỳ nỗ lực nào của Trung Quốc nhằm yêu sách mọi thứ nằm trong đường chín đoạn, theo lời Alessio Patalano thuộc Đại học King London. Nhưng nếu ADIZ bao trùm toàn bộ khu vực trong đường chín đoạn, nó sẽ tạo ra nhiều phản ứng dữ dội. Trong nhiều năm qua, Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á gồm mười thành viên đã bị chia rẽ về cách đối phó với Trung Quốc. Một số thành viên muốn mềm mỏng, trong khi một số ít muốn tỏ ra cứng rắn. Một hội nghị thượng đỉnh trực tuyến sẽ diễn ra vào cuối tháng này. Tuyên bố thành lập ADIZ có thể làm thay đổi cán cân ngoại giao, theo lời Collin Koh thuộc Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam ở Singapore. Các nỗ lực của khối nhằm đàm phán một bộ quy tắc ứng xử với Trung Quốc để điều chỉnh hành vi tại Biển Đông có thể bị đình chỉ.

Mỹ đã quyết định cử tàu chiến, máy bay không người lái và máy bay ném bom đến tuần tra gần khu vực hoạt động của giàn khoan West Capella (cho đến khi nó rời khỏi khu vực vào tháng 5) và việc Mỹ hiện triển khai ba tàu sân bay là tín hiệu cho thấy Mỹ hỗ trợ cho các đối thủ của Trung Quốc. Trong một lá thư gửi Liên Hiệp Quốc vào ngày 1 tháng 6, Mỹ đã phê phán "các yêu sách biển quá mức" của Trung Quốc. Mỹ đã gửi ngày càng nhiều tàu chiến đến thách thức những yêu sách đó bằng cách đi qua các vùng biển mà Trung Quốc nói rằng họ sở hữu. Chiến dịch đảm bảo tự do hàng hải như vậy gần đây nhất vào ngày 28 tháng 5 là chiến dịch thứ năm trong năm nay. Ngay cả khi không có ADIZ, đối đầu sẽ ngày càng gia tăng.

The Economist

Nguyên tác : "China’s next move in the South China Sea", The Economist, 18/06/2020.

Phan Nguyên biên dịch

Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 22/06/2020

Trung Quốc sắp tuyên bố chủ quyền vùng trời Biển Đông - Việt Nam bay qua phải báo cáo

Nếu Trung Quốc đơn phương lập Vùng nhận dạng phòng không (Air Defense Identification Zone - ADIZ) ở Biển Đông, điều này sẽ ảnh hưởng thế nào tới quan hệ với Hoa Kỳ và tính chính danh của Trung Quốc trong luật pháp quốc tế ?

Hai oanh tạc cơ siêu thanh B-1B của Mỹ cất cánh từ đảo Guam bay đến Biển Đông, ngày 26/5/2020

Những ngày gần đây, thông tin về một kế hoạch lập ADIZ của Bắc Kinh bao trùm lên quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa lại nổi lên, xuất phát từ một bài báo của South China Morning Post đặt ở Hong Kong.

Cần nhắc lại, ngày 23/11/2013, Trung Quốc đơn phương tuyên bố thành lập vùng ADIZ ở Biển Hoa Đông tạo ra phản đối từ Hoa Kỳ, Nhật Bản và Hàn Quốc.

Vùng ADIZ này bao trùm lên quần đảo Senkaku do Nhật đang kiểm soát nhưng Trung Quốc cũng đòi chủ quyền và gọi là quần đảo Điếu Ngư Đài.

Nó cũng bao trùm vùng nhận dạng phòng không của Hàn Quốc và vùng biển mà Hoa Kỳ xem là hải phận quốc tế.

Theo định nghĩa chính thức của chính phủ Việt Nam, vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) là "vùng trời đặc biệt được thiết lập có kích thước xác định trong đó tàu bay phải tuân theo các phương thức báo cáo hoặc nhận dạng đặc biệt ngoài các phương thức liên quan đến việc cung cấp dịch vụ không lưu".

Khi đi vào vùng ADIZ của một quốc gia, các máy bay được yêu cầu thông báo nhận dạng, kế hoạch bay và vị trí của máy bay.

Từ Trường Luật Koguan, Đại học Giao thông Thượng Hải, Tiến sĩ Matthias Vanhullebusch nói với BBC News tiếng Việt rằng sẽ có tranh cãi là liệu bước đi tiềm năng này của Trung Quốc có phù hợp với Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) năm 2002.

Ông Matthias Vanhullebusch nhận bằng tiến sĩ ở trường School of Oriental and African Studies, Đại học London năm 2011.

Ông giảng dạy tại Trường Luật Koguan, Đại học Giao thông Thượng Hải từ cuối năm 2012 tới nay.

Ông Matthias Vanhullebusch giải thích : "Trung Quốc xem vụ kiện của Philippines lên Tòa Trọng tài Thường trực (PCA) là khiêu khích và vi phạm Đàm phán về bộ Quy tắc Ứng xử ở Biển Đông (COC)".

"Trong quá khứ, Bắc Kinh cũng chỉ xem Tuyên bố về Ứng xử của các Bên ở Biển Đông (DOC) là văn bản chính trị, không phải pháp luật có tính ràng buộc quốc tế".

"Có lẽ Trung Quốc sẽ xem một vùng ADIZ ở Biển Đông không phải là vi phạm quy tắc ứng xử, mà là một cam kết chính trị".

Còn từ U.S. Naval War College, Hoa Kỳ, Giáo sư về Luật biển Quốc tế James Kraska nói mặc dù kế hoạch ADIZ ở Biển Đông chưa chính thức được xác nhận, nhưng "gần như chắc chắn" là Trung Quốc đã xem xét khả năng này.

Liên quan vùng ADIZ mà Trung Quốc đơn phương đặt ra ở Biển Hoa Đông từ 2013, Trung Quốc yêu cầu mọi máy bay, khi bay trong vùng ADIZ của Trung Quốc sẽ phải - dù quá cảnh hay đến Trung Quốc - báo cáo về lịch trình bay, duy trì liên lạc hai chiều, hồi đáp với yêu cầu nhận dạng của Trung Quốc.

Giáo sư James Kraska, đang dẫn dắt Trung tâm Stockton về Luật Quốc tế, U.S. Naval War College, nói với BBC News tiếng Việt rằng một vùng ADIZ ở Biển Đông sẽ không có ảnh hưởng thực tế tới Hoa Kỳ và Trung Quốc.

"Nguyên do là vì Hoa Kỳ đã tiếp tục cho bay máy bay quân sự ở Biển Hoa Đông bất chấp ADIZ của Trung Quốc, và Hoa Kỳ sẽ tiếp tục làm như vậy ở Biển Đông".

U.S. Naval War College, đặt ở Newport, Rhode Island, là nơi đào tạo sinh viên phục vụ quân đội và chính phủ Hoa Kỳ.

Giáo sư James Kraska nói tiếp : "Nhưng vùng ADIZ ở Biển Đông có thể thành cớ sử dụng vũ lực cho Trung Quốc chống lại máy bay quân sự của các nước láng giềng như Việt Nam, Malaysia, Indonesia hay Philippines".

Trong khi đó, Tiến sĩ Matthias Vanhullebusch chỉ ra rằng trên thực tế, "đa số hãng hàng không đều đã tuân thủ nhiệm vụ thông báo" với Trung Quốc khi đi qua vùng ADIZ này ở Biển Hoa Đông.

"Vì thế, một vùng ADIZ tương lai ở Biển Đông sẽ không có hậu quả tức thời cho việc đi lại của máy bay".

Tiến sĩ Matthias Vanhullebusch dự đoán : "Trung Quốc sẽ phải phân biệt rõ lý do thiết lập vùng ADIZ ở Biển Đông, tách nó ra khỏi cuộc tranh chấp biển đảo để không gây hại cho niềm tin của các quốc gia".

"Tôi sẽ không ngạc nhiên nếu Trung Quốc sử dụng lợi ích an ninh quốc gia do hành vi của Hoa Kỳ để làm lý do lập vùng ADIZ".

"Vì Hoa Kỳ đã làm mất lòng nhiều nước ven biển, Trung Quốc có thể hy vọng tìm ủng hộ miễn là lý do lập vùng ADIZ không liên quan tranh chấp Biển Đông".

Ông Matthias Vanhullebusch giải thích, theo cách nhìn của Trung Quốc, việc yêu cầu nhận dạng với máy bay trên một vùng ADIZ ở Biển Đông có thể là "cách để tránh hiểu nhầm".

"Logic này đã được dùng khi Trung Quốc yêu cầu nhiệm vụ thông báo tương tự với các chuyến tàu đi trên biển, mà Hoa Kỳ đang thách thức dọc đường đi gần các đảo tranh chấp".

"Liệu vùng ADIZ có đổ thêm dầu vào lửa sẽ phụ thuộc các nước ven Biển Đông phản ứng thế nào về sự có mặt của Hoa Kỳ".

"Vì thế, mọi thông báo về ADIZ sẽ phải đi sau các cuộc nói chuyện ngoại giao với các bên liên quan trong vùng để kế hoạch không trượt khỏi hiệu ứng mà Trung Quốc muốn, đó là tách Hoa Kỳ ra khỏi khu vực, duy trì niềm tin và ủng hộ của các quốc gia ven biển", Tiến sĩ Matthias Vanhullebusch dự đoán.

Còn từ Hoa Kỳ, Giáo sư James Kraska nói về rủi ro có thể xảy ra nếu Trung Quốc đơn phương tuyên bố lập ADIZ ở Biển Đông.

"Có rủi ro là việc này dẫn tới xung đột quân sự nếu Trung Quốc định thực thi ADIZ với máy bay quân đội nước ngoài".

"Tuy nhên, Trung Quốc đã ít khi làm thế ở Biển Hoa Đông, nên hiện tại xung đột sẽ không xảy ra".

Nhưng ông kết luận với nhận định về "rủi ro lớn nhất".

"Rủi ro lớn nhất của vùng ADIZ Biển Đông là nó sẽ phục vụ như lý lẽ bổ sung cho đường chín đoạn phi pháp của Trung Quốc".

"Như thế, ảnh hưởng lớn nhất sẽ mang tính chất địa chính trị chứ không phải quân sự", giáo sư James Kraska phân tích.

ASEAN làm gì nếu Trung Quốc đơn phương lập ADIZ ở Biển Đông ?

Dư luận Việt Nam đang quan tâm tin đồn rằng Trung Quốc có thể ra tuyên bố về Vùng Nhận dạng Phòng không (ADIZ) bao trùm toàn bộ quần đảo Trường Sa, Hoàng Sa mà Việt Nam xem là thuộc chủ quyền của mình.

Báo Hong Kong South China Morning Post ngày 31/5 dẫn một nguồn tin quân đội Trung Quốc nói Bắc Kinh đã lên kế hoạch cho việc lập ADIZ ở Biển Đông từ năm 2010.

Nguồn này nói cơ quan chức năng Trung Quốc chỉ đang chờ thời điểm thích hợp để công bố.

Trả lời BBC News tiếng Việt, Tiến sĩ Chunjuan Nancy Wei, Đại học Bridgeport, bang Connecticut, Hoa Kỳ, bình luận :

"Có thể đoán rằng kế hoạch ADIZ cho Biển Nam Trung Hoa (South China Sea) có tồn tại.

"Quan tâm chính yếu là liệu Trung Quốc có khả năng thực thi nó trên thực tế không".

Tiến sĩ Chunjuan Nancy Wei, nghiên cứu về tranh chấp Biển Đông, từng được Connecticut College mời để thuyết trình về chính sách Đông Á của Trung Quốc cho các đại diện bộ ngoại giao Việt Nam.

Bà nói : "Việc Trung Quốc có hoạt động xây đắp thành công tại Hoàng Sa và Trường Sa rõ ràng là bước quan trọng hướng tới việc hiện thực hóa vùng ADIZ".

Tuy nhiên, bà nói Trung Quốc nhận thức Vùng Nhận dạng Phòng không ở Biển Đông có thể gây tác hại cho quan hệ với các láng giềng Đông Nam Á, với Mỹ.

"Vì thế Trung Quốc vẫn thận trọng chưa tuyên bố", bà nói.

Theo định nghĩa chính thức của chính phủ Việt Nam, vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) là "vùng trời đặc biệt được thiết lập có kích thước xác định trong đó tàu bay phải tuân theo các phương thức báo cáo hoặc nhận dạng đặc biệt ngoài các phương thức liên quan đến việc cung cấp dịch vụ không lưu".

Ảnh : đường 9 đoạn còn gọi là đường lưỡi bò mà Trung quốc tuyên bố chủ quyền chiếm trọn biển đông, nhưng không được quốc gia nào khác công nhận

Ngày 23/11/2013, Trung Quốc tuyên bố thành lập vùng ADIZ trên biển Hoa Đông, tạo ra phản đối từ nhiều nước gồm cả Nhật và Hàn Quốc. Tiến sĩ Chunjuan Nancy Wei cho rằng các biện pháp gần đây của Bắc Kinh ở Biển Đông cũng còn là nhắm tới Đài Loan.

"Bắc Kinh thất vọng vì họ là thành viên duy nhất trong Hội đồng Bảo an chưa hoàn tất thống nhất quốc gia".

"Vùng ADIZ sẽ giúp tăng cường độ sâu chiến lược của Bắc Kinh trong quốc phòng khi so với Đài Loan và các láng giềng".

Đối với Việt Nam, nếu Trung Quốc tuyên bố vùng ADIZ ở Biển Đông, dường như có nghĩa là tranh chấp chủ quyền biển đảo đã được đẩy lên cả vùng trời.

Lo ngại về kế hoạch ADIZ của Trung Quốc đặt trong bối cảnh năm 2019 xuất hiện các diễn tiến căng thẳng ở Biển Đông.

Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN thông qua Tuyên bố chung, ngày 31/7/2019, có đoạn : "Chúng tôi đã thảo luận về tình hình ở Biển Đông, trong đó các bộ trưởng bày tỏ lo ngại về việc cải tạo đất, các hoạt động và sự cố nghiêm trọng trong khu vực, làm xói mòn lòng tin, gia tăng căng thẳng và có thể làm suy yếu hòa bình, an ninh và ổn định trong khu vực".

Tháng 10 năm ngoái phát biểu tại Quốc hội, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nói : "Tình hình biển Đông gần đây diễn biến phức tạp, trong đó có việc vi phạm nghiêm trọng các vùng biển của Việt Nam được xác định theo luật pháp quốc tế, trái với Tuyên bố DOC và các thỏa thuận cấp cao".

Gần đây hơn, ngày 9/4/2020, Việt Nam gửi Công hàm tại Liên Hiệp Quốc bác bỏ yêu sách chủ quyền của Bắc Kinh ở Hoàng Sa và Trường Sa.

Ngày 28/5 Việt Nam lại phản đối Trung Quốc khi có tin binh sĩ Trung Quốc đồn trú trên đảo Phú Lâm thuộc quần đảo Hoàng Sa đã thu hoạch nhiều kg rau xanh nhờ công nghệ trồng rau trên cát.

Phản ứng của Hoa Kỳ cũng gây quan tâm lớn.

Ví dụ ngày 29/5, Hạm đội 7 Hải quân Mỹ nói họ vừa điều khu trục hạm USS Mustin đã đi trong phạm vi 12 hải lý quanh đảo Phú Lâm và đảo Đá Tháp thuộc quần đảo Hoàng Sa.

Ảnh : Tàu khu trục mang tên lửa dẫn đường USS Mustin (DDG 89) lớp Arleigh Burke

Báo Thanh Niên vừa có cuộc phỏng vấn cựu đại tá hải quân Mỹ Carl O.Schuster. Ông là cựu Giám đốc bộ phận điều hành của Trung tâm tình báo hỗn hợp - Bộ Tư lệnh Thái Bình Dương hải quân Mỹ, đang giảng dạy ở Đại học Hawaii (Mỹ) về quan hệ quốc tế, lịch sử.

Cựu đại tá Schuster cho rằng : "Việc Mỹ vừa có văn bản gửi Liên Hiệp Quốc để phản đối tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc trên Biển Đông, nhằm thiết lập sự viện dẫn dựa theo luật pháp quốc tế để sẵn sàng đáp trả các hành động của Bắc Kinh, trong đó có nguy cơ Trung Quốc thiết lập vùng nhận diện phòng không (ADIZ) ở Biển Đông".

"Thực tế, nhiều khả năng Trung Quốc có kế hoạch thành lập ADIZ ở Biển Đông. Tuy Bắc Kinh chưa tuyên bố ADIZ ở Biển Đông trong năm nay, nhưng điều này có thể diễn ra vào năm sau. Trung Quốc có thể đang chờ đợi kết quả bầu cử Tổng thống Mỹ vào tháng 11 tới và muốn hệ thống tên lửa đối không tại bãi đá Chữ Thập ở quần đảo Trường Sa được lắp đặt hoàn thiện. Thực sự, khi tính toán thấy có đủ khả năng xử lý các phản ứng của quốc tế, Bắc Kinh sẽ tuyên bố ADIZ ở Biển Đông", ông giải thích thêm.

Ông Schuster cũng cho rằng khi tuyên bố ADIZ, Bắc Kinh sẽ hứa hẹn với cộng đồng quốc tế rằng không can thiệp vào các chuyến bay thương mại bay qua Biển Đông. Thế nhưng, với những gì từng xảy ra, cộng đồng quốc tế khó có thể đặt niềm tin vào những lời hứa của Trung Quốc.

Hiện nay, Tổng thư ký Tổ chức Hàng không dân dụng quốc tế (ICAO) là bà Liễu Phương - một người Trung Quốc. Nên nếu tuyên bố ADIZ ở Biển Đông, Bắc Kinh đủ sức tạo ảnh hưởng để kiểm soát mức độ phản ứng của ICAO.

Bắc Kinh tuyên bố ADIZ để thống trị Châu Á

Từ những yếu tố trên, cựu đại tá Schuster dự báo vào khoảng tháng 2 - 3.2021, Trung Quốc sẽ tiến hành những động thái đầu tiên để tuyên bố ADIZ. "Cụ thể, Bắc Kinh bắt đầu tổ chức một số đơn vị thường trực ở các đảo, bãi đá trên Biển Đông trong quãng thời gian ngắn nhằm kiểm soát ADIZ để đo mức độ phản ứng của cộng đồng quốc tế. Đến giai đoạn mùa hè, khi thời tiết phù hợp cho hoạt động của lực lượng phòng không - không quân, các đơn vị trên sẽ bắt đầu đồn trú thường trực, lâu dài. Khi đó, Trung Quốc tính toán thời gian chính xác để tuyên bố ADIZ nhằm tiến thêm một bước trong chiến lược kiểm soát toàn bộ Biển Đông", ông Schuster nói.

Ông cũng cho rằng tham vọng của Trung Quốc không chỉ dừng lại ở Biển Đông, mà còn là một phần trong chiến lược xa hơn về hàng hải : Thống trị Châu Á vào năm 2050.

Bởi kiểm soát được Biển Đông mang lại cho Trung Quốc khả năng bóp nghẹt tuyến thương mại quan trọng của Nhật Bản, Hàn Quốc và Đài Loan. Đặc biệt, khi đó Trung Quốc có thể mở rộng phạm vi ra chuỗi đảo thứ hai (thường được tính từ quần đảo Bonin (Nhật Bản) đến quần đảo Mariana (được xem là lãnh thổ Mỹ) nằm ở phía đông của Philippines). Đây cũng là nền tảng quan trọng để phục vụ cho mục tiêu của Bắc Kinh trong việc thống nhất Đài Loan bằng quân sự.

Nếu một ngày Trung Quốc thực sự tuyên bố đơn phương lập vùng ADIZ ở Biển Đông, liệu có xảy ra xung đột vũ trang ?

Tiến sĩ Chunjuan Nancy Wei nhận định rủi ro chiến tranh phụ thuộc ba yếu tố.

"Liệu tuyên bố ADIZ có đưa ra trong bối cảnh một quốc gia khiêu khích Trung Quốc ?"

"Washington sẽ tuyên truyền thế nào về việc này, vì nó sẽ tác động tới cái nhìn của quốc tế".

"Thứ ba, hành động của Mỹ là gì. Yếu tố thứ ba này quan trọng nhất".

Từ khi Trung Quốc đơn phương tuyên bố vùng ADIZ ở biển Hoa Đông năm 2013, không lực Trung Quốc đã tiến hành tuần tra trong vùng này.

Tuy nhiên, có vẻ Trung Quốc ít khi thực thi "chấp pháp" với máy bay quân sự và dân sự tại đây.

Quay lại khả năng xảy ra vùng ADIZ của Trung Quốc trên Biển Đông, Tiến sĩ Chunjuan Nancy Wei nói tiếp.

"Nếu Hoa Kỳ chỉ thỉnh thoảng đưa máy bay vào vùng ADIZ, hai nước Mỹ và Trung Quốc sẽ có thể tự tuyên bố họ thành công, giữ mặt mũi cho nhau".

Nhưng với Asean, bà cho rằng ASEAN sẽ khó phản ứng công khai chống Trung Quốc "ngay cả nếu kế hoạch ADIZ được thông báo".

"10 nước trong ASEAN vẫn chia rẽ về Trung Quốc", bà chỉ ra.

Lan Anh (Hà Nội)

Nguồn : Thoibao.de, 13/06/2020

Trung Quốc kiểm soát vùng trời Biển Đông – Việt Nam hết đường bay ra đảo

Hoàng Lan, Thoibao.de, 02/06/2020

Tờ South China Morning Post ngày 31/5 dẫn nguồn tin quân đội Trung Quốc cho hay nước này đã lên kế hoạch lập vùng nhận diện phòng không (ADIZ) trên Biển Đông từ năm 2010 và đang chờ thời điểm công bố.

Theo đó, ADIZ được đề xuất bao trùm cả quần đảo Đông Sa (Pratas) ở phía bắc Biển Đông, và 2 quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa của Việt Nam đang có nhiều tranh chấp.

Máy bay hoạt động trên Đá Chữ Thập do Trung Quốc bồi đắp - Ảnh minh họa

Nếu Trung Quốc lập ADIZ ở Biển Đông, họ sẽ yêu cầu các hãng hàng không qua khu vực phải xin phép bay để đảm bảo an ninh. Và nhiều khả năng Trung Quốc sẽ lấy đây làm cái cớ trong đàm phán để nói rằng đã có nước phải xin phép họ, tức là thừa nhận yêu sách chủ quyền của họ.

Thạc sĩ luật Hoàng Việt, một chuyên gia về Biển Đông, nhận định với VOA rằng việc Bắc Kinh chính thức tuyên bố về ADIZ trên Biển Đông là điều "sớm muộn sẽ diễn ra" vì động thái này "hỗ trợ" cho yêu sách chủ quyền của Trung Quốc.

ADIZ là vùng trời do một quốc gia tự ấn định và đòi hỏi mọi máy bay dân sự xâm nhập vùng này phải nhận dạng và chịu sự kiểm soát của quốc gia đó. Mục đích của ADIZ là cung cấp hệ thống cảnh báo sớm để giúp phát hiện những xâm nhập có thể xảy ra trong không phận của nước đó.

Các máy bay đi qua ADIZ của một quốc gia phải tuân thủ các yêu cầu chung như nộp trước lộ trình bay, thiết lập liên lạc hai chiều với nước quản lý, thông báo vị trí, tuân thủ hành lang bay mà nước đó quy định. Nếu không tuân thủ thì máy bay quân sự của nước lập ADIZ có thể can thiệp, yêu cầu nhận dạng hoặc buộc rời khỏi khu vực. Vì ADIZ không phải là không phận, bắn hạ máy bay xâm nhập là phi pháp.

Mỹ là quốc gia đầu tiên thiết lập ADIZ vào năm 1950 nhằm ngăn chặn một cuộc tấn công bất ngờ từ Liên Xô thời Chiến tranh Lạnh. ADIZ của Nhật được quân đội Mỹ thiết lập sau Thế chiến II, bao trùm hầu hết vùng đặc quyền kinh tế. Quân đội Mỹ năm 1951 cũng thiết lập ADIZ cho Hàn Quốc trong Chiến tranh Triều Tiên, bao phủ hầu hết không phận của nước này.

Mặc dù Trung Quốc hiện kín tiếng về chủ đề này, Bộ Quốc phòng Đài Loan nói hôm 04/5 rằng họ có biết về kế hoạch của Trung Quốc.

Bộ trưởng Quốc phòng Đài Loan Nghiêm Đức Phát (Yen Te-fa) hôm 04/5 đã trả lời câu hỏi về các ADIZ quanh Đài Loan. Theo ông Nghiêm Đức Phát, Trung Quốc đã xác định lập hai vùng ADIZ là vùng biển Hoa Đông (East China Sea) và vùng biển Hoa Nam (Biển Đông). Thông tin Trung Quốc xúc tiến thành lập ADIZ đã được truyền thông thế giới đưa tin từ tháng 6/2016. Vùng ADIZ này dự định sẽ bao trùm trên đảo Phú Lâm (thuộc quần đảo Hoàng Sa), và bảy đá ở quần đảo Trường Sa thuộc chủ quyền của Việt Nam.

Ông Lu Li-Shih, một cựu giảng viên tại Học viện Hải quân Đài Loan ở Cao Hùng, nói trong bài báo của South China Morning Post rằng việc xây dựng và lắp đặt thiết bị trên các đảo nhân tạo ở Biển Đông trong mấy năm gần đây, nhất là các đường băng và hệ thống radar trên các đá Chữ Thập, Subi và Vành Khăn, đều nằm trong kế hoạch của Bắc Kinh về ADIZ.

Dựa trên các ảnh vệ tinh của Israel và Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế ở Washington, Mỹ, ông Lu chỉ ra rằng quân đội Trung Quốc đã triển khai máy bay cảnh báo sớm KJ-500 và máy bay tuần tiễu săn ngầm KQ-200 ở Đá Chữ Thập. Bên cạnh đó, Trung Quốc cũng chuẩn bị cơ sở vật chất để sớm đưa máy bay chiến đấu ra bãi đá này để cùng các máy bay kia tiến hành tuần tra trong khuôn khổ ADIZ.

Một nguồn tin ẩn danh khác trong quân đội Trung Quốc nói với South China Morning Post rằng nước này vẫn chần chừ chưa tuyên bố về ADIZ trên Biển Đông vì còn phải cân nhắc các vấn đề về "kỹ thuật, chính trị và ngoại giao".

Theo lời nguồn tin thứ hai này, Bắc Kinh ý thức được rằng Biển Đông rộng lớn hơn nhiều Biển Hoa Đông, vì vậy, sẽ cần đến nhiều nguồn lực hơn mới có thể tuần tra đầy đủ.

"Vấn đề thực tiễn nhất là Giải phóng quân Nhân dân Trung Quốc trước đây không đủ khả năng điều động chiến đấu cơ để đuổi máy bay nước ngoài xâm phạm Trung Hoa Nam Hải [tức Biển Đông], mà biển này rộng lớn gấp vài lần so với Trung Hoa Đông Hải [tức Biển Hoa Đông], và sẽ tốn chi phí khổng lồ cho vùng ADIZ đó", nguồn tin thứ hai nói với South China Morning Post.

Kế hoạch ADIZ trên Biển Đông được lập vào cùng thời điểm Bắc Kinh lên kế hoạch về ADIZ ở Biển Hoa Đông.

ADIZ Trung Quốc lập tại Biển Hoa Đông được thể hiện trong đường màu đỏ

ADIZ trên biển Hoa Đông được Trung Quốc đơn phương công bố vào năm 2013 dẫn đến những phản đối cả bằng lời nói và hành động từ các nước Mỹ, Nhật Bản và Hàn Quốc.

Ngày 23/11/2013, Trung Quốc lập ADIZ ở biển Hoa Đông, bao trùm lên cả quần đảo Senkaku/Điếu Ngư mà Trung Quốc có tranh chấp chủ quyền với Nhật Bản và đá ngầm Socotra mà Trung Quốc tranh chấp với Hàn Quốc (Bắc Kinh gọi là Tô Nham Tiêu trong khi Seoul gọi là Ieodo).

Thủ tướng Nhật Shinzo Abe lên án hành động của Trung Quốc là nỗ lực nguy hiểm để thay đổi hiện trạng ở biển Hoa Đông thông qua cưỡng chế. Ông yêu cầu Bắc Kinh "thu hồi mọi biện pháp có thể xâm phạm quyền tự do bay trong không phận quốc tế". Nhật Bản đã yêu cầu các hãng hàng không không cung cấp thông tin bay cho Trung Quốc, khiến Bắc Kinh cảnh báo Tokyo đang để sự an toàn của công dân bị đe dọa. Đáp trả, Tokyo tuyên bố Bắc Kinh mới chính là bên đe dọa sự an toàn của khách.

Theo VnExpress, Hàn Quốc cũng yêu cầu hãng hàng không không tuân thủ yêu cầu của Trung Quốc nhưng hai hãng lớn của nước này Asiana Airline và Korean Air sau đó làm theo quy định của Trung Quốc vì lý do an toàn. Seoul tổ chức một cuộc tập trận kết hợp hải quân và không quân lớn vào tháng 12/2013 để phô diễn sức mạnh nhằm "bảo vệ quyền tài phán với Ieodo".

Khác với Nhật và Hàn, Mỹ tư vấn cho các hãng hàng không thương mại tuân thủ các yêu cầu của Trung Quốc vì vấn đề an toàn nhưng nhấn mạnh Mỹ không công nhận ADIZ của nước này.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ thời điểm đó, Chuck Hagel, gọi hành động của Trung Quốc là "đơn phương", "không qua tham vấn", nhấn mạnh động thái đó sẽ không thay đổi cách Mỹ tiến hành hoạt động quân sự trong khu vực. Ông cũng nhắc lại quan điểm chính thức rằng Mỹ sẽ ủng hộ Nhật Bản trong trường hợp nổ ra chiến tranh giữa họ với Trung Quốc vì Senkaku/ Điếu Ngư.

Mỹ điều hai máy bay ném bom B-52 từ Guam bay qua ADIZ vào ngày 26/11/2013 và Trung Quốc không có phản ứng. Trong khi đó, ba ngày sau, hai máy bay do thám Mỹ và 10 chiến đấu cơ F-15 của Nhật Bản đã bị các tiêm kích Trung Quốc Su-30 và J-10 bám đuôi sau khi đi vào ADIZ. Bộ Quốc phòng Trung Quốc giải thích rằng họ sẽ có "hành động tương ứng phù hợp với tình hình và mức độ đe dọa".

Australia và các nước châu Âu cũng bày tỏ quan ngại, cho rằng đây là động thái làm leo thang căng thẳng. Philippines cáo buộc Trung Quốc cố gắng biến khu vực này thành "không phận trong nước" đồng thời cảnh báo rằng Trung Quốc có thể cố gắng thiết lập ADIZ ở Biển Đông.

Trong khi đó, Trung Quốc gọi các nước phản đối là "đạo đức giả" khi chính họ cũng có ADIZ. Họ nói rằng hành động của mình không ảnh hưởng đến tự do hàng không theo luật quốc tế hay nhắm vào một quốc gia cụ thể nào mà chỉ nhằm cảnh báo sớm cho mục đích quốc phòng, theo Xinhua.

Trung Quốc thường xuyên tiến hành tuần tra kể từ sau khi thành lập ADIZ. Họ đã theo dõi, thu thập bằng chứng, nhận dạng và phát cảnh báo radio với các máy bay quân sự nước ngoài. Do đó, máy bay Trung Quốc và Nhật thường xuyên có các vụ chạm trán.

Theo các chuyên gia, còn có những lý do khác khiến Trung Quốc chưa công bố ADIZ ở Biển Đông vào thời điểm này.

Bởi nếu ngang ngược thông báo ADIZ trên Biển Đông, Trung Quốc sẽ làm gia tăng thêm căng thẳng với Mỹ và gây ra những tổn hại không thể sửa chữa được trong mối quan hệ với các nước Đông Nam Á.

Mỹ và nhiều nước coi Biển Đông là vùng biển quốc tế, nơi tàu thuyền, máy bay có thể tự do qua lại theo các quy định của luật pháp quốc tế mà không phải chịu sự kiểm soát của bên nào. Không quân và hải quân Mỹ vẫn thường xuyên tiến hành các hoạt động tự do hàng hải ở khu vực này để khẳng định quyền đó.

Việc lập ADIZ ở Biển Đông có thể sẽ chọc giận Washington trong bối cảnh nước này không ngừng chỉ trích Trung Quốc leo thang Biển Đông thời gian qua đồng thời cũng sẽ khiến các quốc gia khác ngoài khu vực lo ngại và hành động răn đe. Đã có những đề xuất về việc Mỹ cùng với Nhật Bản, Úc, Ấn Độ, EU phối hợp với nhau đảm bảo tự do hàng hải tại Biển Đông, đồng thời giúp các nước nhỏ hơn gia tăng năng lực đảm bảo tự do hàng hải. Hành động đơn phương lập ADIZ của Trung Quốc sẽ khiến đề xuất này được xúc tiến mạnh hơn. Hệ quả là ADIZ bị xem là bất hợp pháp, không được nước khác tuân thủ, trở thành minh chứng hiệu quả cho yêu sách phi pháp của Trung Quốc ở khu vực. Đó là chưa kể quá trình "rời khỏi Trung Quốc" của các doanh nghiệp nước ngoài sẽ được thúc đẩy mạnh hơn, càng khiến nền kinh tế Trung Quốc bị cô lập, lâm vào quá trình suy thoái.

Và ASEAN chắc chắn sẽ không ngồi yên trước việc Bắc Kinh lập ADIZ ở Biển Đông bởi nó liên quan đến lợi ích trực tiếp của các quốc gia này. Các nước ASEAN sẽ đưa Biển Đông lên bàn nghị sự với các gợi ý gia tăng hợp tác, tạo điều kiện cho phương Tây và các nước thứ ba hiện diện mạnh hơn ở khu vực. Khi đó, phản ứng từ ASEAN không đơn thuần là phản đối ngoại giao, mà còn để lại các hậu quả rõ ràng: Từng nước hoặc tất cả các nước có yêu sách khởi kiện Trung Quốc; ASEAN đẩy mạnh hợp tác kinh tế với phương Tây, gây sức ép Trung Quốc; ASEAN tập trận chung, tuần tra chung đảm bảo tự do hàng không cũng như đánh bắt cá…

Một ADIZ chắc chắn sẽ bị nhiều nước ASEAN phản đối và các quốc gia có yêu sách trực tiếp sẽ không tuân thủ. Điều đó khiến Trung Quốc rơi vào tình thế lưỡng nan: Không chế tài máy bay vi phạm ADIZ cũng không được, mà chế tài thì có khi xảy ra xung đột vũ trang – đường nào cũng mang về thiệt hại khó lường cho Bắc Kinh.

Chưa kể, nếu ADIZ mà Trung Quốc tuyên bố bao gồm cả khu vực Trung Quốc gọi là quần đảo Đông Sa (Pratas) thì sẽ lại làm leo thang xung đột với Đài Loan và Mỹ vốn đang rất căng thẳng thời gian qua.

Hơn nữa, đại dịch COVID-19 đã khiến Bắc Kinh suy giảm uy tín một cách trầm trọng trên trường quốc tế. Việc đàn áp những tiếng nói cảnh báo về đại dịch trong nước, bưng bít thông tin, thay đổi số liệu liên quan đến dịch bệnh, ngoại giao khẩu trang với hàng hóa kém chất lượng, ngoại giao chiến lang hung hăng và đẩy mạnh chủ quyền phi pháp ở các vùng biển tranh chấp đã khiến không chỉ châu Á, phương Tây và ngay cả châu Phi đều đánh mất niềm tin vào một Trung Quốc là một đối tác tin cậy.

Việc Trung Quốc lập ADIZ rất có thể sẽ là "giọt nước tràn ly" để các quốc gia trên toàn thế giới cùng đồng tâm, hiệp lực cô lập Trung Quốc.

Nhưng những phân tích nêu trên là cho thời điểm hiện tại và Trung Quốc thì vẫn luôn luôn ấp ủ việc lập ADIZ trên Biển Đông. Đến một lúc nào đó thời cơ chín muồi, chắc chắn nước này sẽ hành động. Vậy trong trường hợp đó, Việt Nam cần làm gì ?

Chuyên gia về Biển Đông Hoàng Việt nhận định một trong những việc Việt Nam cần làm để chống động thái trên của Trung Quốc là gia tăng giao lưu không quân với các nước, đặc biệt là Mỹ. Điểm lại những năm gần đây, chuyên gia Hoàng Việt cho rằng Việt Nam đã làm "rất tốt ngoại giao hải quân" với việc đón tiếp nhiều tàu chiến Mỹ, đặc biệt là có cả một số tàu sân bay.

Ông Việt xem đó như một động thái để "răn đe" Trung Quốc, và đưa ra quan điểm rằng Việt Nam cần tiến thêm một bước là "mở cửa bầu trời" để tiến hành "ngoại giao không quân" bên cạnh "ngoại giao hải quân". Chuyên gia này chia sẻ thêm rằng : "Tôi được nghe thông tin là Hoa Kỳ muốn cho máy bay P8 Poseidon hạ cánh ở một số sân bay của Việt Nam để giao lưu. Phía Việt Nam vẫn đang xem xét. Tôi nghĩ rằng việc cho các máy bay quân sự tối tân của Hoa Kỳ giao lưu với Việt Nam trong vùng bầu trời này cũng tạo ra khả năng răn đe tốt đối với Trung Quốc, và cũng góp phần thách thức tuyên bố phi pháp của Trung Quốc về khu vực nhận dạng phòng không trên Biển Đông, nếu có".

Đồng thời Việt Nam và các nước liên quan "phải phản đối" để Bắc Kinh không có cớ nói rằng Trung Quốc đã thể hiện chủ quyền ở đó mà không bị phản bác.

Bên cạnh phản đối bằng lời, các nước cần "tiếp tục sử dụng lực lượng máy bay của mình ở trên đó" tuy nhiên để thực hiện việc này cần phải "có thực lực".

Tuy Việt Nam có thể gặp khó về mặt hành động ở thực địa so với Nhật Bản, Hàn Quốc hay Mỹ như năm 2013 nhưng Việt Nam vẫn còn những giải pháp khác đặc biệt việc Việt Nam cần phải kêu gọi các nước khác phản đối Trung Quốc, nhất là phối hợp với ASEAN.

Theo ông Việt, trong đàm phán giữa ASEAN với Trung Quốc về Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC), Việt Nam cần phải thuyết phục các nước ASEAN đồng ý về một nội dung là khối này sẽ không chấp nhận một quốc gia đơn phương tuyến bố lập ADIZ trên Biển Đông.

Hoàng Lan (Hà Nội)

Nguồn : Thoibao.de, 02/06/2020

*******************

Việt Nam trước đe dọa ADIZ từ Trung Quốc

Trần Minh Hiếu, RFA, 01/06/2020

Biển Đông với ADIZ

Tình hình khu vực Biển Đông lại tiếp tục căng thẳng với các "đe doạ" bởi Trung Quốc sẽ tuyên bố thiết lập một "vùng nhận diện phòng không" (ADIZ) trên Biển Đông.

Máy bay F-35B của Mỹ đậu xuống tàu chiến USS America của Hải quân Mỹ ở Biển Đông hôm 18/4/2020 - Reuters - Ảnh minh họa

Từ ngày 5/5, báo chí Đài Loan đã dẫn lời Bộ trưởng Quốc Phòng Đài Loan Yen Te-fa khẳng định Bắc Kinh đang chuẩn bị thiết lập "vùng nhận diện phòng không" (ADIZ) trên Biển Đông.

Trả lời câu hỏi của một nhà lập pháp thuộc Quốc Dân đảng về các ADIZ quanh Đài Loan, ông Yen Te-fa cho biết quanh Đài Loan có hai vùng ADIZ là vùng biển Hoa Đông (East China Sea) và vùng biển Hoa Nam (Biển Đông).

Bộ Quốc phòng Đài Loan nêu rõ, mặc dù Trung Quốc đã tuyên bố rằng nước này sẽ thành lập một ADIZ ở Biển Đông, song Bắc Kinh vẫn chưa chính thức công bố. ADIZ của Philippines hiện là không phận duy nhất được chỉ định tại khu vực tranh chấp này.

Mới đây, tờ South China Morning Post ngày 31/5 dẫn một nguồn tin quân sự thuộc Quân giải phóng nhân dân Trung Quốc (PLA) tiết lộ rằng Bắc Kinh đã lên kế hoạch thiết lập vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) tại Biển Hoa Nam (Biển Đông) từ năm 2010. Cũng trong năm đó, Trung Quốc cho biết họ đang cân nhắc công bố các biện pháp kiểm soát không phận tương tự tại Biển Hoa Đông, một động thái đã hứng chịu sự chỉ trích rộng rãi trên toàn thế giới.

Một số quan chức trong giới quân sự Trung Quốc cho biết, các kế hoạch kiểm soát không phận đối với Biển Đông - một trong những tuyến hàng hải tranh chấp dữ dội nhất thế giới, đã được chuẩn bị trong một thập kỷ.

Tờ South China Morning Post cho biết theo một nguồn tin giấu tên từ Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA), ADIZ đã được đề xuất ở Biển Đông bao gồm các quần đảo Pratas (Trung Quốc gọi là Đông Sa), Paracels (Hoàng Sa của Việt Nam, Trung Quốc gọi là Tây Sa) và Spratly (Trường Sa của Việt Nam, Trung Quốc gọi là Nam Sa). Các kế hoạch cho khu vực này đã có từ lâu , như kế hoạch về ADIZ biển Hoa Đông - mà Bắc Kinh cho biết họ xem xét vào năm 2010 và công bố vào năm 2013. Nguồn tin cho biết thêm chính quyền Trung Quốc đang chờ đợi thời điểm thích hợp để công bố ADIZ ở Biển Đông. Mặc dù Bắc Kinh có thể đã kín đáo về vấn đề này, nhưng Bộ Quốc phòng Đài Loan ngày 4/5 tuyên bố rằng họ đã biết về các kế hoạch của Trung Quốc Đại lục.

Theo Reuters, việc Bắc Kinh nhăm nhe thiết lập ADIZ trên Biển Đông từng được đề cập nhiều lần trước đây khi họ bồi đắp các đảo nhân tạo tại quần đảo Trường Sa rồi trang bị tên lửa phòng không, tên lửa diệt hạm cùng nhiều trang bị quân sự tối tân khác.

Năm 2016, Ngoại trưởng Mỹ khi đó là ông John Kerry từng cảnh cáo, nếu Bắc Kinh thiết lập ADIZ trên Biển Đông thì đây là "hành vi khiêu khích, gây bất ổn".

Cũng trong năm 2016 này, khi tham dự "Đối thoại Shangri-la" ở Singapore về vấn đề an ninh khu vực, Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc không xác nhận hay phủ nhận ADIZ ở Biển Đông, mà chỉ nói úp mở rằng sẽ xem xét vấn đề tùy thuộc tình hình.

ADIZ là gì ?

Vùng nhận diện phòng không (Air Defense Identification Zone - ADIZ) được hiểu một cách đơn giản là phạm vi một vùng trời do một quốc gia tự ấn định và đòi hỏi mọi phương tiện bay khi bay qua vùng này phải được nhận diện, xác định vị trí và chịu sự kiểm soát của quốc gia đó. ADIZ không đồng nghĩa với vùng trời lãnh thổ quốc gia (không phận), nhưng do những đòi hỏi của quốc gia thiết lập, nó được coi như khu vực tồn tại song hành với khu vực an ninh quốc phòng.

ADIZ có thể được coi là sản phẩm của thời kỳ Chiến tranh Lạnh và vẫn được duy trì cho đến ngày nay. Ngoài Mỹ, còn có Ấn Độ, Nhật Bản, Na Uy, Pakistan, Hàn Quốc, Anh, Trung Quốc và Đài Loan đã thiết lập ADIZ.

Hiện nay, không có một thỏa thuận hay định chế quốc tế nào điều chỉnh vấn đề này, các quốc gia không bị điều luật nào cấm hoặc cho phép một cách rõ ràng về việc thiết lập một ADIZ như vậy. Do đó, các quốc gia thiết lập ADIZ chủ yếu dựa vào những lập luận của riêng mình để giải thích cho việc thiết lập chúng. Cũng phải nói thêm rằng, các ADIZ có thể bao gồm những khu vực, phạm vi nằm ngoài lãnh thổ vùng trời của các quốc gia (có thể bao trùm lên vùng trời phía trên vùng đặc quyền kinh tế), và chúng không thể được dùng để bào chữa cho việc mở rộng lãnh thổ vùng trời.

Tương tự như nguyên tắc "đất thống trị biển" trong luật biển quốc tế, phạm vi của ADIZ phải có sự gắn kết logic với lãnh thổ của quốc gia tuyên bố. Điều đó có nghĩa một quốc gia không thể mặc nhiên tuyên bố một khu vực vùng trời quốc tế nào đó đặt dưới sự kiểm soát của mình nếu không có cơ sở chứng minh chủ quyền đối với những vùng lãnh thổ bên dưới nó. Cũng chính vì lý do đó, những ADIZ như vậy không thể được thiết lập trên những vùng lãnh thổ đang có tranh chấp vì sẽ tạo ra căng thẳng, xung đột về chủ quyền lãnh thổ giữa các quốc gia liên quan.

Điều đó có nghĩa là mặc dù không có quy định rõ ràng về thành lập ADIZ, nhưng Trung Quốc cũng không thể có cơ sở pháp lý nếu tuyên bố một ADIZ trên khu vực Biển Đông, vốn là khu vực có nhiều tranh chấp khác nhau của nhiều quốc gia liên quan.

Mục đích tuyên bố ADIZ của Trung Quốc

Khởi đầu, ADIZ dưới thời Chiến tranh Lạnh chỉ áp dụng cho các máy bay quân sự. Trong các trường hợp này, ADIZ được sử dụng như một "cơ chế" cảnh báo sớm. Đây vốn là mục đích nguyên thủy của ADIZ khi Mỹ lần đầu tiên tạo ra nó trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh nhằm làm giảm nguy cơ bị Liên Xô bất ngờ tấn công trên không.

Nhưng trong trường hợp ADIZ tại khu vực biển Hoa Đông năm 2013, Trung Quốc lại bắt buộc áp dụng với cả các phương tiện bay dân sự. Như vậy, vượt ra ngoài lĩnh vực quân sự, ADIZ của Trung Quốc còn có thể là phương tiện để Bắc Kinh thực hiện các mục đích pháp lý, chiến lược và chính trị như sau :

- Về pháp lý, ADIZ có thể được coi như một khu vực cấm xâm nhập, nghĩa là việc thiết lập ADIZ có thể cung cấp cơ sở pháp lý để không cho máy bay nước ngoài bay vào những khu vực nhất định.

Thêm nữa, ADIZ có thể được sử dụng với chức năng thể hiện chủ quyền. Mặc dù ADIZ không phải là một yêu sách lãnh thổ, nhưng nó có thể được sử dụng để thực hiện một số hình thức của quyền chủ quyền và quản lý vùng trời trên một vùng lãnh thổ. Sự chấp nhận hay phục tùng của máy bay nước ngoài sau đó có thể được hiểu như là sự công nhận rằng quốc gia sở hữu ADIZ đang thực thi chủ quyền đối với một vùng lãnh thổ.

- Về chiến lược : ADIZ sẽ được Trung Quốc sử dụng như một "con bài" để mặc cả với các quốc gia khác, đặc biệt là các quốc gia ASEAN đang có lợi ích trực tiếp ở Biển Đông. ADIZ sẽ giúp Trung Quốc có thêm vị thế trong "bàn cờ" với các quốc gia khác.

- Về chính trị, ADIZ sẽ là một phương tiện để Tập Cận Bình và Đảng cộng sản Trung Quốc sử dụng thể hiện sự quyết tâm, năng lực thực thi, khả năng đối phó với phản ứng của các nước trong khu vực và trên thế giới. Đặc biệt trong bối cảnh chính trị nội bộ Trung Quốc đang gặp nhiều bất ổn, khi Bắc Kinh đang chịu nhiều tác động từ cuộc thương chiến Mỹ - Trung và Đại dịch Covid-19. Các lãnh đạo Trung Quốc muốn sử dụng ADIZ như một phương tiện để xoa dịu dư luận bất bình trong nước.

- Ngoài ra, ADIZ cũng là một thông điệp mà Bắc Kinh muốn thể hiện với chức năng răn đe các quốc gia khác không được làm những điều mà Bắc Kinh không mong muốn.

Hậu quả của việc tuyên bố ADIZ trên Biển Đông

Các nhà quan sát quân sự nhận định, việc tuyên bố thiết lập ADIZ ở Biển Đông sẽ làm gia tăng căng thẳng với Mỹ và có thể làm tổn hại mối quan hệ giữa Bắc Kinh với các nước láng giềng Đông Nam Á. Ông Lỗ Cầu Thục (Lu Li-Shih), cựu giảng viên của Học viện Hải quân Đài Loan tại Cao Hùng (Đài Loan), nói rằng việc xây dựng và phát triển các đảo nhân tạo - đặc biệt là các đường băng và hệ thống radar trên các rạn san hô Fiery Cross (Đá Chữ Thập của Việt Nam, Trung Quốc gọi là Vĩnh Thử Tiêu), đá Subi (Đá Xu Bi của Việt Nam, Trung Quốc gọi là Đá Chử Bích), và Mischief (Đá Vành Khăn của Việt Nam, Trung Quốc gọi là Đá Mỹ Tế) đã diễn ra trong nhiều năm qua là một phần trong kế hoạch của Bắc Kinh thiết lập ADIZ ở Biển Đông. Chuyên gia Lỗ Cầu Thục cho biết hình ảnh vệ tinh gần đây cho thấy, PLA đã triển khai máy bay kiểm soát và cảnh báo sớm trên không KJ-500 và máy bay tuần tra chống ngầm KQ-200 tại Đá Chữ Thập, do tổ chức ImageSat International của Israel và tổ chức Sáng kiến minh bạch hàng hải Châu Á tại Trung tâm nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS) chụp được.

Chuyên gia Lỗ Cầu Thục tiếp tục nhấn mạnh các cơ sở điều hòa không khí đang được xây dựng trên Đá Chữ Thập cho thấy các máy bay chiến đấu - cần được bảo vệ khỏi nhiệt độ cao, độ ẩm và độ mặn trong khu vực - cũng sẽ sớm được triển khai ở đó. Ông nói : "Một khi các máy bay chiến đấu của PLA đến đó, chúng có thể tham gia cùng các máy bay cảnh báo sớm và chống ngầm thực hiện các hoạt động tuần tra ADIZ".

Trong khi đó, ông Lý Kiệt (Li Jie), một chuyên gia hải quân Trung Quốc tại Bắc Kinh và là đại tá cấp cao của PLA đã nghỉ hưu, nói rằng các nước thường chờ đợi để công bố việc thành lập ADIZ cho đến khi họ có đầy đủ, các khả năng chiến đấu và cơ sở hạ tầng khác để quản lý nó. Tuy nhiên, nếu thời cơ chín muồi, Bắc Kinh có thể đưa ra tuyên bố sớm hơn. Đại tá Lý Kiệt nhấn mạnh : "Bắc Kinh đã tuyên bố thành lập ADIZ ở Biển Hoa Đông mặc dù PLA vẫn chưa có khả năng phát hiện, theo dõi và trục xuất máy bay nước ngoài xâm nhập".

Một nguồn tin quân sự khác của Trung Quốc cho biết Bắc Kinh nhận thức rằng Biển Đông lớn hơn Biển Hoa Đông rất nhiều nên sẽ cần rất nhiều nguồn lực để tuần tra. Nguồn tin này nhấn mạnh : "Bắc Kinh đã ngần ngại trong việc tuyên bố thành lập ADIZ ở Biển Đông do một số cân nhắc về kỹ thuật, chính trị và ngoại giao. Tuy nhiên, vấn đề thực tế nhất là PLA chưa có khả năng triển khai máy bay chiến đấu để trục xuất máy bay nước ngoài xâm nhập ở Biển Đông, nơi có diện tích lớn gấp nhiều lần Biển Hoa Đông và chi phí phải trả cho việc hỗ trợ ADIZ sẽ rất lớn".

Năm 2010, chính quyền Trung Quốc đã nói với một phái đoàn Nhật Bản đến thăm Bắc Kinh rằng họ đang xem xét việc thiết lập ADIZ ở biển Hoa Đông. Theo báo cáo năm 2017 của CSIS, Bắc Kinh cho biết vấn đề này cần được thảo luận khi các kế hoạch của họ chồng lấn với vùng phòng không Nhật Bản.

Những tin tức này đã khiến Tokyo phẫn nộ và phản ứng bằng cách thành lập ADIZ của riêng mình, bao gồm quần đảo Senkaku – Trung Quốc gọi là Điếu Ngư - một nhóm các đảo không có người ở tại biển Hoa Đông, được Nhật Bản, Trung Quốc đại lục và Đài Loan tuyên bố chủ quyền. Căng thẳng giữa Tokyo và Bắc Kinh leo thang sau khi Nhật Bản mua quần đảo Senkaku từ một chủ sở hữu tư nhân vào tháng 9/2012, khiến Bắc Kinh tuyên bố thành lập ADIZ ở biển Hoa Đông vào tháng 11/2013.

Theo Đại tá Lý Kiệt, "Trung Quốc tuyên bố thành lập ADIZ đầu tiên sớm hơn dự định vì cần phải khẳng định chủ quyền đối với quần đảo Điếu Ngư". Tuy nhiên, động thái này đã gặp phải phản ứng dữ dội từ cả Nhật Bản và Mỹ.

Mặc dù quan hệ giữa Nhật Bản và Trung Quốc đã được cải thiện trong những năm gần đây, nhưng những căng thẳng giữa Bắc Kinh và Washington vẫn đang gia tăng với việc hai bên xung đột trên nhiều mặt trận - từ thương mại và công nghệ, đến các vấn đề quân sự và tư tưởng. Mối quan hệ của họ đã chịu áp lực cao hơn vì hậu quả của đại dịch Covid-19.

Theo trang web theo dõi hàng không Aircraft Spots, tháng trước, các máy bay quân sự Mỹ, bao gồm máy bay trinh sát EP-3E và máy bay ném bom chiến lược RC-135U, đã thực hiện ít nhất 9 hoạt động tuần tra trên Biển Đông. Trung Quốc đã tìm cách xây dựng mối quan hệ chặt chẽ hơn với các nước láng giềng Đông Nam Á trong những năm gần đây, nhưng Drew Thompson, chuyên gia nghiên cứu cao cấp thỉnh giảng của Trường Chính sách công Lý Quang Diệu (Lee Kuan Yew), thuộc Đại học Quốc gia Singapore cho biết Trung Quốc có nguy cơ gây nguy hiểm cho những mối quan hệ đó nếu Bắc Kinh tuyên bố thiết lập ADIZ ở Biển Đông. Chuyên gia này nêu rõ : "Một tuyên bố như vậy sẽ làm tổn hại nghiêm trọng mối quan hệ của Trung Quốc với các quốc gia Đông Nam Á, những nước cho đến nay phần lớn đã ngầm chấp nhận sự quyết liệt và những sự khiêu khích của Trung Quốc, bao gồm cải tạo đất và quân sự hóa các thực thể. Tuy nhiên, nếu Trung Quốc tuyên bố thiết lập ADIZ, họ sẽ bị buộc phải lựa chọn, không phải giữa Mỹ và Trung Quốc mà là giữa mối quan hệ kinh tế của họ với Trung Quốc và chủ quyền của chính họ".

Việt Nam cần làm gì ?

Việt Nam là quốc gia nằm trong số các quốc gia ASEAN có liên quan trực tiếp trong tranh chấp Biển Đông. Chính vì vậy, nếu Trung Quốc tuyên bố một ADIZ sẽ vô cùng bất lợi cho Việt Nam. Nếu như vào thời gian năm 2013, khi Trung Quốc tuyên bố ADIZ trên khu vực biển Hoa Đông, các quốc gia như Nhật, Mỹ, đã trực tiếp thách thức tuyên bố này bằng cách cho máy bay bay vào khu vực này mà không cần xin phép Trung Quốc. Tuy nhiên, với tiềm lực không quân của mình thì Việt Nam khó có thể thách thức Trung Quốc tương tự nếu Trung Quốc tuyên bố ADIZ trên Biển Đông. Trong quá khứ, Việt Nam đã thể hiện rõ thái độ của mình khi đã đề nghị một nội dung trong Dự thảo Bộ Quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC) là "không quốc gia nào được đơn phương tuyên bố ADIZ trên Biển Đông". Có lẽ, Việt Nam trong cương vị đang là Chủ tịch luân phiên của ASEAN cần kiên trì nhắc lại quan điểm này và thuyết phục các quốc gia ASEAN cùng đồng tình với nội dung này.

Ngoài ra, bên cạnh việc tiếp tục nâng cao năng lực quốc phòng của mình. Việt Nam cũng cần mở rộng các hoạt động giao lưu quân sự trong lĩnh vực này. Thời gian vừa qua, Việt Nam đã thực hiện khá thành công "ngoại giao hải quân" khi nhiều tàu chiến của nhiều quốc gia đã đến thăm và giao lưu tại các cảng biển Việt Nam, trong đó có các tàu sân bay của Hoa Kỳ. Việt Nam cũng cần tiếp tục phát huy và mở rộng các hoạt động giao lưu tương tự đối với bầu trời của mình. Được biết phía Hoa Kỳ đã nhiều lần tỏ ý muốn cho các máy bay ném bom P8 được xuất hiện giao lưu các lực lượng không quân Việt Nam trên lãnh thổ Việt Nam, nhưng phía Việt Nam vẫn còn đang lưỡng lự. Có lẽ, Việt Nam cần mạnh dạn và chủ động trong các hoạt động giao lưu như vậy, đó cũng là những thông điệp cứng rắn mà Việt Nam cần gửi tới "người bạn láng giềng" của mình.

Trần Minh Hiếu

Nguồn : RFA, 01/06/2020

******************

Báo Hồng Kông : Bắc Kinh đã có kế hoạch lập vùng nhận dạng phòng không bao trùm Biển Đông

Anh Vũ, RFI, 01/06/2020

Nhật báo Hồng Kông South China Morning Post hôm 31/05/2020, dẫn nguồn tin từ Giải Phóng Quân Trung Quốc cho biết Bắc Kinh đã lên kế hoạch lập vùng nhận dạng phòng không bao trùm các khu vực quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa.

Trung Quốc từng công bố vào năm 2013 vùng ADIZ của mình với khu vực Biển Hoa Đông

Theo South China Morning Post, từ năm 2010 Trung Quốc đã chuẩn bị các kế hoạch lập vùng nhận dạng phòng không trên Biển Đông. Từ đó đến nay, Bắc Kinh đã có nhiều hoạt động khởi sự cho các kế hoạch trên và đã bị cộng đồng quốc tế lên án mạnh mẽ.

Nguồn tin từ quân đội Trung Quốc khẳng định, các kế hoạch đã được lên từ năm 2013 và chính quyền Trung Quốc đang chờ thời điểm thuận lợi để thông báo.

Mặc dù Bắc Kinh vẫn nhiều lần úp mở về chuyện lập vùng nhận dạng phòng không trên Biển Đông, nhưng hôm 04/05/2020, bộ Quốc Phòng Đài Loan xác nhận đã biết về kế hoạch trên của Bắc Kinh.

Vùng nhận dạng phòng không mà Trung Quốc định áp đặt kiểm soát bao gồm toàn bộ vùng trời trên khu vực Biển Đông, cả những nơi đang có tranh chấp chủ quyền giữa nhiều nước. Một số nước trong vùng cũng tuyên bố lập vùng phòng không theo cách riêng của mình, không theo thỏa thuận quốc tế nào.

Giới quan sát quân sự được tờ báo Hồng Kông trích dẫn đều nhận định thông báo về vùng nhận dạng phòng không của Trung Quốc sẽ làm trầm trọng thêm căng thẳng với Mỹ và gây tổn hại đến quan hệ giữa Bắc Kinh với các nước Đông Nam Á.

Nhiều hình ảnh vệ tinh gần đây cho thấy Trung Quốc đã triển khai nhiều hệ thống giúp kiểm soát không lưu tại các đảo mà Bắc Kinh đang chiếm giữ và bồi đắp trong vùng Biển Đông.

Anh Vũ

Nguồn : RFI, 01/06/2020

********************

Việt Nam 'cần ngoại giao không quân’ khi Trung Quốc tính lập ADIZ Biển Đông

VOA, 01/06/2020

Trung Quốc chuẩn bị cho kế hoạch lập vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) bên trên Biển Đông kể từ năm 2010, báo South China Morning Post đưa tin hôm 31/5, dẫn lời một nguồn tin giấu tên trong quân đội Trung Quốc.

Đá Chữ Thập do Trung Quốc bồi đắp có đủ khả năng cho máy bay khá lớn hoạt động.

Chuyên gia về Biển Đông Hoàng Việt nói với VOA rằng một trong những việc Việt Nam cần làm để chống động thái trên của Trung Quốc là gia tăng giao lưu không quân với các nước, đặc biệt là Mỹ.

Bản tin của South China Morning Post dịp cuối tuần dựa vào nguồn tin ẩn danh trong Giải phóng quân Nhân dân Trung Quốc cho hay rằng vùng ADIZ được hoạch định sẽ bao trùm các quần đảo Đông Sa, Hoàng Sa và Trường Sa ở Biển Đông đang có nhiều tranh chấp.

Mặc dù Trung Quốc hiện kín tiếng về chủ đề này, Bộ Quốc phòng Đài Loan nói hôm 4/5 rằng họ có biết về kế hoạch của Trung Quốc.

Theo lời nguồn tin của South China Morning Post, giới hữu trách Trung Quốc còn đang chờ thời điểm thích hợp để tuyên bố về ADIZ ở Biển Đông.

Vẫn nguồn tin này cho hay Trung Quốc bắt đầu có ý tưởng về cả ADIZ ở Biển Đông lẫn ADIZ ở Biển Hoa Đông vào năm 2010. Tuy nhiên, ADIZ ở Biển Hoa Đông đã được Trung Quốc tuyên bố năm 2013, sự kiện đã dẫn đến những phản đối cả bằng lời nói và hành động từ các nước Mỹ, Nhật Bản và Hàn Quốc.

Ông Lu Li-Shih, một cựu giảng viên tại Học viện Hải quân Đài Loan ở Cao Hùng, nói trong bài báo của South China Morning Post rằng việc xây dựng và lắp đặt thiết bị trên các đảo nhân tạo ở Biển Đông trong mấy năm gần đây, nhất là các đường băng và hệ thống radar trên các đá Chữ Thập, Subi và Vành Khăn, đều nằm trong kế hoạch của Bắc Kinh về ADIZ.

Dựa trên các ảnh vệ tinh của Israel và Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế ở Washington, Mỹ, ông Lu chỉ ra rằng quân đội Trung Quốc đã triển khai máy bay cảnh báo sớm KJ-500 và máy bay tuần tiễu săn ngầm KQ-200 ở đá Chữ Thập. Bên cạnh đó, Trung Quốc cũng chuẩn bị cơ sở vật chất để sớm đưa máy bay chiến đấu ra bãi đá này để cùng các máy bay kia tiến hành tuần tra trong khuôn khổ ADIZ, ông nói.

Một nguồn tin ẩn danh khác trong quân đội Trung Quốc nói với South China Morning Post rằng nước này vẫn chần chừ chưa tuyên bố về ADIZ trên Biển Đông vì còn phải cân nhắc các vấn đề về "kỹ thuật, chính trị và ngoại giao".

Theo lời nguồn tin thứ hai này, Bắc Kinh ý thức được rằng Biển Đông rộng lớn hơn nhiều Biển Hoa Đông, vì vậy, sẽ cần đến nhiều nguồn lực hơn mới có thể tuần tra đầy đủ.

"Vấn đề thực tiễn nhất là Giải phóng quân Nhân dân Trung Quốc trước đây không đủ khả năng điều động chiến đấu cơ để đuổi máy bay nước ngoài xâm phạm Trung Hoa Nam Hải [tức Biển Đông], mà biển này rộng lớn gấp vài lần so với Trung Hoa Đông Hải [tức Biển Hoa Đông], và sẽ tốn chi phí khổng lồ cho vùng ADIZ đó", nguồn tin thứ hai nói với South China Morning Post.

Biển Đông (tên tiếng Anh : South China Sea) là nơi nhiều nước tranh chấp chủ quyền

Trong khi Trung Quốc tự nhận hầu hết Biển Đông là thuộc chủ quyền của họ, các nước Việt Nam, Philippines, Đài Loan, Brunei và Malaysia cũng có những tuyên bố chủ quyền về từng phần của vùng biển.

Thạc sĩ luật Hoàng Việt, một chuyên gia về Biển Đông, nhận định với VOA rằng việc Bắc Kinh chính thức tuyên bố về ADIZ trên Biển Đông là điều "sớm muộn sẽ diễn ra" vì động thái này "hỗ trợ" cho yêu sách chủ quyền của Trung Quốc.

Ông phân tích với VOA về những hệ lụy có phần chắc sẽ xảy ra với Việt Nam và các nước liên quan :

"Thứ nhất nó đe dọa những tuyên bố chủ quyền của Việt Nam trên khu vực Hoàng Sa và Trường Sa. Nó cũng sẽ đe dọa những tuyên bố chủ quyền của một số quốc gia ASEAN cũng về khu vực Trường Sa. Thêm nữa, đây là vùng biển rộng lớn, trên đó có bầu trời rộng lớn. Nếu tất cả máy bay đi ngang qua phải xin phép, thì không chỉ Việt Nam mà rất nhiều quốc gia phải xin phép Trung Quốc, sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến các chuyến bay, ảnh hưởng đến nguyên tắc tự do hàng không".

Chuyên gia là thành viên Ban Nghiên cứu Luật Biển, Liên đoàn Luật sư Việt Nam, lưu ý rằng một khi Trung Quốc tuyên bố ADIZ ở Biển Đông, Việt Nam và các nước liên quan "phải phản đối" để Bắc Kinh không có cớ nói rằng Trung Quốc đã thể hiện chủ quyền ở đó mà không bị phản bác.

Vẫn thạc sĩ luật Hoàng Việt nói thêm rằng bên cạnh phản đối bằng lời, các nước cần "tiếp tục sử dụng lực lượng máy bay của mình ở trên đó". Ông nhắc lại sự kiện năm 2013 và nói cách làm này phải trên cơ sở "có thực lực" :

"Năm 2013, Trung Quốc đã tuyên bố vùng nhận dạng phòng không trên vùng Biển Hoa Đông. Một số nước đã thách thức ngay, trong đó có Nhật Bản, Hoa Kỳ. Nhưng những quốc gia này có tiềm lực mạnh mẽ về không quân, về hải quân, và Trung Quốc phải lo ngại. Chứ còn nếu Việt Nam [cho máy bay] lên thì rất có thể là nguy hiểm".

Cả Trung Quốc và Hàn Quốc đều tuyên bố có ADIZ bên trên Biển Hoa Đông

Tuy Việt Nam có thể gặp khó về mặt hành động ở thực địa, song theo chuyên gia Hoàng Việt, Hà Nội vẫn có một số lựa chọn, trong đó ông nhấn mạnh đến việc Việt Nam cần phải kêu gọi các nước khác phản đối Trung Quốc, nhất là phối hợp với ASEAN.

Theo ông Việt, trong đàm phán giữa ASEAN với Trung Quốc về Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông, COC, Việt Nam cần phải thuyết phục các nước ASEAN đồng ý về một nội dung là khối này sẽ không chấp nhận một quốc gia đơn phương tuyến bố lập ADIZ trên Biển Đông.

Một con bài khác Việt Nam có thể sử dụng là tăng cường "giao lưu" về không quân với các nước. Điểm lại những năm gần đây, chuyên gia Hoàng Việt cho rằng Việt Nam đã làm "rất tốt ngoại giao hải quân" với việc đón tiếp nhiều tàu chiến Mỹ, đặc biệt là có cả một số tàu sân bay.

Ông Việt xem đó như một động thái để "răn đe" Trung Quốc, và đưa ra quan điểm rằng Việt Nam cần tiến thêm một bước là "mở cửa bầu trời" để tiến hành "ngoại giao không quân" bên cạnh "ngoại giao hải quân". Chuyên gia này chia sẻ thêm với VOA một thông tin riêng mà ông nắm được :

"Tôi được nghe thông tin là Hoa Kỳ muốn cho máy bay P8 Poseidon hạ cánh ở một số sân bay của Việt Nam để giao lưu. Phía Việt Nam vẫn đang xem xét. Tôi nghĩ rằng việc cho các máy bay quân sự tối tân của Hoa Kỳ giao lưu với Việt Nam trong vùng bầu trời này cũng tạo ra khả năng răn đe tốt đối với Trung Quốc, và cũng góp phần thách thức tuyên bố phi pháp của Trung Quốc về khu vực nhận dạng phòng không trên Biển Đông, nếu có".

Ở thời điểm bài này được đăng, VOA vẫn đang cố gắng liên lạc với giới hữu trách Việt Nam và Mỹ để xác nhận thông tin kể trên nhưng chưa nhận được hồi đáp.

Các nhà quan sát quân sự cho rằng việc Trung Quốc tuyên bố lập ADIZ trên Biển Đông sẽ làm tăng thêm căng thẳng với Mỹ cũng như gây ra những tổn hại không thể khắc phục trong quan hệ giữa Trung Quốc với các nước láng giềng Đông Nam Á, theo phóng sự của South China Morning Post.

Ông Drew Thompson, nhà nghiên cứu khách mời tại Trường Chính sách công Lý Quang Diệu thuộc Đại học Tổng hợp Quốc gia Singapore, được tờ báo trích lời nói rằng một tuyên bố như vậy của Bắc Kinh sẽ làm hư hại nghiêm trọng quan hệ của Trung Quốc với các nước Đông Nam Á.

Ông bình luận rằng nếu Trung Quốc ra tuyên bố, các nước này sẽ buộc phải lựa chọn giữa quan hệ kinh tế với Trung Quốc hay là chủ quyền của chính họ, chứ không phải là chọn đứng về phía nào giữa Mỹ hay Trung Quốc.

********************

Biển Đông : Trung Quốc và kế hoạch công bố vùng nhận dạng phòng không

Quốc Phương, BBC, 01/06/2020

Trung Quốc sẽ gặp hậu quả nặng nề và bất lợi lớn nếu đơn phương, trái phép công bố vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) ở Biển Đông, theo một cựu quan chức lãnh đạo Ban Biên giới Chính phủ Việt Nam.

Biển Đông, với các quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa là một trong những vùng biển có tranh chấp nhất về chủ quyền

Việc này sẽ "rất ảnh hưởng đối với chính tham vọng của họ khi muốn nhanh chóng rút ngắn khoảng cách để vươn lên vị trí siêu cường, đối chọi ở khu vực với Hoa Kỳ", Tiến sĩ Trần Công Trục, nguyên Trưởng Ban nói với BBC News tiếng Việt hôm 01/6/2020 từ Hà Nội.

"Các phản ứng từ Philippines, gần đây là Malaysia và nhất là mới đây từ Indonesia gửi công hàm lên Liên Hợp quốc phản đối yêu sách chủ quyền Đường Lưỡi bò của Trung Quốc và ủng hộ phán quyết của Tòa Thường trực Liên Hợp Quốc PCA xử cho Philippines thắng kiện Trung Quốc từ trước, là những động thái rất tích cực để trả lời, đồng thời ngăn cản có hiệu lực nhất những động thái, toan tính và mưu đồ này của Trung Quốc", ông Trục giải thích thêm.

Tuyên bố ADIZ của Trung Quốc sẽ bị vô hiệu hóa ?

Tiến sĩ Trần Công Trục nói :

"Tôi cho rằng Trung Quốc sẽ chuốc lấy hậu quả rất lớn về mặt pháp lý, nếu bây giờ đưa ra một sự vận dụng, giải thích mà cố tình bất chấp tất cả những nguyên tắc luật pháp quốc tế có liên quan hoạt động hàng không, trong lúc Trung Quốc vẫn đang là thành viên của Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế (ICAO).

"Nếu họ cố tình công bố ADIZ để bảo vệ yêu sách phi lý của họ ở trên Biển Đông, Hoa Đông hay khu vực, thì càng làm cho quốc tế nhận rõ hơn âm mưu, bản chất hoạt động của họ trong các hoạt động và tất cả các khía cạnh, và như vậy khi bị bác bỏ, Trung Quốc sẽ rơi vào thế yếu về mặt pháp lý, về mặt chính trị cũng như ngoại giao và đặc biệt về mặt an ninh quốc phòng.

"Tôi cho rằng tuyên bố đó về ADIZ nếu đưa ra sẽ bị vô hiệu hóa, bởi vì các nước lớn có một nền hàng không mạnh chắc chắn sẽ có những biện pháp để không chấp hành tất cả những điều phi lý mà Trung Quốc đưa ra.

"Trong trường hợp ấy, Trung Quốc có thể bị ‘gậy ông đập lưng ông’, vừa không đạt được những bài bản đã tính toán của họ trên Biển Đông, khu vực, kể cả vùng trời ở trên đó, lại vừa bị thua thiệt, đuối lý, bất lợi và mất uy tín".

Trung Quốc đã chuẩn bị từ 10 năm ?

Hôm thứ Hai, 01/6, báo Anh, the Express chạy bài với hàng tít gây chú ý : "Yêu sách Biển Đông : Âm mưu của Trung Quốc nhằm giành lấy khu vực tranh chấp bộc lộ".

Trung Quốc được cho là đã xây dựng các cắn cứ cho phi cơ cất cánh, hạ cánh ở khu vực

Bài báo có đoạn : "Trung Quốc đã chuẩn bị ít nhất 10 năm để kiểm soát bốn khu vực trên vùng biển tranh chấp nhất thế giới, một cảnh báo mới cho cả các nước láng giềng Đông Nam Á và Hoa Kỳ đã xuất hiện.

"Kế hoạch này còn được gọi là khu vực nhận dạng phòng không (ADIZ) và đã được triển khai từ năm 2010, cùng năm mà họ tuyên bố đang dự tính thực thi các biện pháp kiểm soát không phận tương tự trên Biển Hoa Đông".

Tờ báo Anh dẫn nguồn thêm từ Bưu Điện Hoa Nam Buổi sáng (SCMP) cho biết thêm :

"Một nguồn tin muốn ẩn danh từ Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc nói rằng ADIZ được đề xuất liên quan đến các chuỗi đảo Pratas, Tây Sa (cách Trung Quốc gọi Hoàng Sa) và Nam Sa (tức Trường Sa) trên tuyến hải hành gây tranh cãi".

Hôm 31/5, SCMP viết :

"Các kế hoạch về ADIZ cho Biển Hoa Nam (cách gọi của Trung Quốc để chỉ Biển Đông) được chuẩn bị cùng thời với kế hoạch cho Biển Hoa Đông - mà Bắc Kinh nói đã xem xét vào năm 2010 và đưa ra vào năm 2013".

SCMP nói thêm thêm rằng họ có nguồn tin cho biết chính quyền Trung Quốc hiện đang chờ đợi thời điểm thích hợp để công bố.

"Trong khi Bắc Kinh có thể đã kín đáo về vấn đề này, Bộ Quốc phòng Đài Loan cho biết vào ngày 4/5 rằng họ đã biết về các kế hoạch của đại lục", vẫn theo SCMP.

Không có cơ sở pháp luật quốc tế ?

Khả năng Trung Quốc có kế hoạch công bố vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) cũng được báo chí, truyền thông khu vực quan tâm và đưa tin.

Ngay từ tuần đầu tháng 05/2020, trang tin Đài Loan Taiwanese News cũng dẫn lời quan chức thuộc Bộ Quốc phòng Đài Loan trong bài viết có tựa đề "Trung Quốc sắp thành lập ADIZ ở Biển Đông", nói :

"Bộ Quốc phòng (MND) vào sáng thứ Hai (4/05) đã xác nhận rằng Trung Quốc đang lên kế hoạch thiết lập một khu vực nhận dạng phòng không (ADIZ) ở Biển Hoa Nam.

"Một ADIZ là không phận của một quốc gia, trong đó tất cả các máy bay dân sự phải tự xác định và công bố vị trí của họ.

"Bộ Quốc phòng đã làm rõ vào tối thứ Hai rằng mặc dù Trung Quốc đã tuyên bố rằng họ sẽ thành lập một ADIZ ở Biển Hoa Nam, nhưng họ vẫn chưa chính thức công bố".

Vẫn theo nguồn này, Bộ Quốc phòng Đài Loan nhấn mạnh rằng một khu vực nhận diện phòng không thường được đặt ra bởi một quốc gia theo nhu cầu quốc phòng của quốc gia đó nhưng nó không có cơ sở trong luật pháp quốc tế.

"Có hai khu vực nhận dạng : một ở Biển Hoa Đông và một ở Biển Hoa Nam", tờ báo mạng dẫn lời Bộ Quốc phòng Đài Loan cho biết thêm về kế hoạch của Trung Quốc, đồng thời chỉ ra rằng Đài Loan cũng có một ADIZ, ngoài các vùng nhận dạng phòng không của Nhật Bản và Philippines.

Việt Nam và các nước có thể làm gì ?

Hôm 01/6, trước câu hỏi Việt Nam và các nước có trong khu vực, có liên quan, cần phải làm gì để bảo vệ các quyền và lợi ích chính đáng của mình, trong trường hợp Trung Quốc công bố vùng nhận diện phòng không vào thời điểm hiện nay hay tới đây, Tiến sĩ Trần Công Trục nêu quan điểm :

"Tất nhiên hiện nay câu chuyện đó chưa xảy ra, nhưng tôi nghĩ không những Việt Nam mà các nước khác trong khu vực cũng cần phải bám sát, theo dõi tình hình chặt chẽ.

"Và đặc biệt, ngay bây giờ, phải có những thông tin để công chúng hiểu rõ bản chất ADIZ của Trung Quốc là cái gì.

"Mối liên hệ của nó đối với vấn đề an ninh của các quốc gia mà gọi là có chủ quyền với vùng lãnh thổ, lãnh hải và cả bầu trời phía trên đến đâu, thế nào.

"Đặc biệt là tính chất, giá trị pháp lý ra sao, để chúng ta hiểu, để tránh đi thứ nhất là chủ quan, thứ hai là phản ứng quá chậm, hay phản ứng thái quá so với mức cần thiết.

"Bởi vì vấn đề này là một vấn đề đơn phương, chẳng có giá trị quốc tế về mặt chủ quyền, nhưng vì Trung Quốc muốn lợi dụng điều này để giành sự công nhận trên thực tế yêu sách phi lý của họ, nên các nước cũng như phía Việt Nam, theo tôi, cần trước hết phải có thông tin kịp thời, đầy đủ, phù hợp, tại vì bây giờ có rất nhiều người không hiểu bản chất của ADIZ là gì.

"Thứ hai, trong trường hợp xảy ra, tôi cho rằng các nước trong khu vực và nhất là các tổ chức, trong đó có Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế cần phải có thái độ, cần lên tiếng, bởi vì việc này sẽ ảnh hưởng chồng lấn lên phạm vi của vùng thông báo bay (FIR) đã giao cho các quốc gia.

"Bây giờ nếu thêm vùng này do Trung Quốc đưa ra, thì nó có vi phạm, chồng lấn và gây cản trở không ? Theo tôi, cần phải có sự thống nhất, đoàn kết để có tiếng nói, phản đối kịp thời.

"Cuối cùng, việc này là đơn phương và nó vô lý ở trên bầu trời quốc tế, cũng như ở vùng bầu trời mà máy bay của các nước có quyền tự do bay, do đó các nước cần không đếm xỉa và không thực hiện, vì những lý do về kỹ thuật mà phải báo cáo, phải chấp nhận, xin phép và nếu có một lý do trắng trợn nào đó mà Trung Quốc cố tình phá rối, xâm phạm lợi ích kinh tế, thì phải có những tuyên bố bảo lưu cần thiết không để cho Trung Quốc lợi dụng chuyện này để dành lấy sự công nhận trên thực tế yêu sách phi lý của họ", ông Trần Công Trục nói với BBC từ góc độ quan điểm riêng hôm 01/6 từ Hà Nội.

Quốc Phương

Nguồn : BBC, 01/06/2020

********************

Trung Quốc chờ thời điểm thích hợp để công bố vùng nhận dạng phòng không tại Biển Đông

RFA, 01/06/2020

Trung Quốc đang chờ thời điểm thích hợp để công bố vùng nhận dạng phòng không ADIZ tại khu vực Biển Đông.

Hai máy bay chiến đấu của Trung Quốc tập trận ở Biển Đông gần đảo Hải Nam - AFP

Mạng South China Morning Post vào ngày 31 tháng 5 loan tin vừa nêu dẫn nguồn nội bộ quân sự Trung Quốc. Theo đó kể từ năm 2010 Bắc Kinh đã lên kế hoạch thiết lập một vùng nhận dạng phòng không ADIZ tại khu vực Biển Đông. Đó là thời điểm Bắc Kinh cũng cho biết xem xét công bố vùng nhận dạng phòng không tại Biển Hoa Đông. Một động thái bị thế giới phê phán.

Vùng nhận dạng phòng không tại Biển Đông mà Trung Quốc muốn công bố bao gồm các quần đảo Đông Sa, Tây Sa và Nam Sa. Đông Sa hiện do Đài Loan kiểm soát. Tây Sa là tên gọi mà Trung Quốc đặt cho quần đảo Hoàng Sa và Nam Sa là Trường Sa.

Mặc dù Bắc Kinh kín tiếng về kế hoạch công bố ADIZ tại Biển Đông ; nhưng vào ngày 4 tháng 5 vừa qua, Bộ Quốc Phòng Đài Loan nói rõ họ biết kế hoạch đó của Trung Quốc.

Giới quan sát quân sự đưa ra nhận định rằng việc công bố vùng nhận dạng phòng không thứ hai của Trung Quốc như thế sẽ gây thêm căng thẳng với Hoa Kỳ và có thể dẫn đến những sứt mẻ không thể hàn gắn trong quan hệ với các quốc gia láng giềng của Trung Quốc trong khu vực Biển Đông.

Hồi tháng 11 năm 2013, Trung Quốc tuyên bố vùng nhận dạng phòng không tại Biển Hoa Đông. Lúc bấy giờ Bắc Kinh cho rằng vì nhu cầu cần khẳng định chủ quyền đối với quần đảo Điếu Ngư nên phải cho công bố ADIZ tại Biển Hoa Đông sớm hơn dự kiến.

Vùng nhận dạng phòng không ADIZ được các quốc gia tuyên bố lập tại các vùng trời không có tranh chấp nhằm theo dõi, giám sát mọi máy bay nước ngoài. Mục tiêu để bảo đảm lợi ích an ninh quốc gia. Máy bay khi vào vùng nhận dạng phòng không phải phát tín hiệu nhận dạng và thông báo kế hoạch bay. Dù nhiều nước công bố thành lập vùng nhận dạng phòng không ; nhưng khái niệm nay chưa được xác định hay qui định bới bất cứ hiệp ước hay cơ quan quốc tế nào.

Nguồn : RFA tiếng Việt, 01/06/2020

ADIZ ở Biển Đông : con chó cuối cùng sẽ sủa ?

Alexander Vuving, VNTB, 21/05/2020

Lời người dịch : Bài phân tích này phát hành cách đây 4 năm (2016) nhưng dự đoán khá chính xác những mưa đồ Trung Quốc triển khai trên khu vực Biển Đông.

Áp đặt khu vực nhận dạng phòng không (ADIZ) trên Biển Đông sẽ trợ giúp Bắc Kinh rất lớn trong kiểm soát "tự do hàng hải trên không". Điều này càng đáng lo ngại hơn khi vừa qua hãng ảnh vệ tinh ImageSat International (ISI) công bố cho thấy các máy bay do thám KJ-500 và KQ-200 của Trung Quốc xuất hiện ở Đá Chữ Thập thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam.

Trước đó Trung Quốc ngày 18/4 ngang ngược lập cái gọi là "quận Tây Sa" và "quận Nam Sa" để quản lý quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa. Thực chất đây có thể là bộ phận cấu thành biểu tượng của chủ quyền của ADIZ, sử dụng để thực hiện một số hình thức chủ quyền và quản lý hành chính trong không phận lãnh thổ.

Taiwan News, ngày 4/5, Cơ quan phòng vệ Đài Loan xác nhận Trung Quốc đang có kế hoạch lập một vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) trên Biển Đông, dù đến thời điểm này Trung Quốc vẫn chưa thông báo chính thức. Thông tin này được chính ông Yen Te-fa - lãnh đạo Cơ quan phòng vệ Đài Loan đưa ra khi ông tham gia cuộc họp báo của Ủy ban Đối ngoại và Phòng vệ nghị viện Đài Loan.

Việc Chính phủ Việt Nam "theo dõi sát tình hình Biển Đông" trong nghị quyết phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 4/2020 vừa được ban hành ngày 14/5 là quyết định phù hợp trong sức nóng ngoài biển. Chính phủ cần tiếp tục gia tăng các biện pháp cứng rắn về ngoại giao, quốc phòng, một Nghị quyết Biển Đông được ban hành bởi cơ quan Quốc Hội là điều cần thiết".

Bài dịch thay đổi tiêu đề gốc từ "ADIZ ở Biển Đông : đường lưỡi bò 2.0 ? " sang "ADIZ ở Biển Đông : con chó cuối cùng sẽ sủa ?"

(Người dịch)

---------------------

Kể từ khi Trung Quốc thành lập khu vực nhận dạng phòng không (ADIZ) đầu tiên ở Biển Hoa Đông vào tháng 11 năm 2013, kế hoạch này của Trung Quốc như thanh kiếm của Damocles ở Biển Đông. Cùng ngày Bộ Quốc phòng Trung Quốc tuyên bố thành lập ADIZ ở Biển Hoa Đông, người phát ngôn của Bộ này tuyên bố : "Trung Quốc sẽ thiết lập các khu vực nhận dạng phòng không khác vào thời điểm thích hợp sau khi hoàn tất việc chuẩn bị".

Khả năng ADIZ ở Biển Đông chưa được loại trừ, và Bắc Kinh luôn tuyên bố rằng việc thành lập một ADIZ như vậy là quyền của Trung Quốc với tư cách là một quốc gia có chủ quyền. Ngoài đề xuất này, các nguồn tin thân cận với quân đội Trung Quốc thỉnh thoảng nói với các phóng viên nước ngoài rằng Trung Quốc đã lên kế hoạch và chuẩn bị thực hiện ADIZ ở Biển Đông.

Đầu năm 2016, Liang Fang, một chiến lược gia hải quân nổi tiếng của Đại học Quốc phòng, đã công khai kêu gọi Quân đội Trung Quốc (PLA) tuyên bố thành lập ADIZ ở Biển Đông. Tất cả những tuyên bố này có thể đã cố tình lừa dối các quốc gia đối thủ của Trung Quốc, nhưng thực tế có thể là ADIZ của Trung Quốc ở Biển Đông.

Trung Quốc sẽ thành lập ADIZ ?

Nếu vậy, thời điểm, quy mô và phạm vi sẽ được thực hiện như thế nào ? Kể từ tháng 11 năm 2013, những vấn đề này đã được nêu ra nhiều lần. Sau khi Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc bình luận về phán quyết của Tòa án Trọng tài Thường trực về Biển Đông, ADIZ ở Biển Đông một lần nữa trở thành vấn đề nóng. Làm thế nào để dự đoán ADIZ ở Biển Đông ? Bài viết này sẽ hỗ trợ trả lời những câu hỏi (dự đoán) đó.

Trung Quốc sẽ thành lập ADIZ ở Biển Đông ?

ADIZ Biển Đông là một con chó không sủa, nhưng nó có thể là một trong ba con vật.

Đầu tiên, nó có thể là một con chó cuối cùng sẽ sủa. Hầu hết các nhà quan sát tin rằng đó chỉ là vấn đề thời gian trước khi Trung Quốc công bố ADIZ ở Biển Đông. Có hai lý do để hỗ trợ niềm tin này. Trước hết, tuyên bố chính thức của Trung Quốc cho thấy Trung Quốc đã có kế hoạch thực hiện kế hoạch ADIZ ở Biển Đông khi thời cơ chín muồi.

Thứ hai, các cơ sở của Trung Quốc trên các đảo tranh chấp ở Biển Đông quá lớn để đáp ứng nhu cầu của cộng đồng vùng. Một trong các cơ sở này bao gồm bốn đường băng dài 4.300 mét trên Đảo Phú Lâm, Đá chữ Thập, Đá Subi và Đá Vành Khăn, và các trạm radar tần số cao trên Đá Châu Viên. Trung Quốc cũng đã triển khai các tên lửa đất đối không tầm xa có thể đạt tới 200 km tới đảo Phú Lâm. Trong mắt nhiều chuyên gia, ứng dụng hợp lý nhất của các hệ thống cơ sở hạ tầng và vũ khí này là hỗ trợ ADIZ trong tương lai.

Nhưng ADIZ ở Biển Đông cũng có thể là một con chó không bao giờ sủa. Ngay cả khi Trung Quốc đã xây dựng một kế hoạch, thời điểm công bố chính thức có thể không được hoàn thiện. Ít nhất bốn đối số có thể được thực hiện để hỗ trợ khả năng này.

Đầu tiên, "Trung Quốc có thể đã học được từ ADIZ của mình ở Biển Hoa Đông rằng trò chơi đặc biệt này không đáng để thử". David Welch giải thích : "ADIZ Biển Đông sẽ gây thiệt hại nghiêm trọng cho Trung Quốc. Lợi ích, an toàn hàng không và sự tin tưởng của cộng đồng quốc tế vào phán quyết của Bắc Kinh. Nó có khả năng khiến các nước yêu sách khác tuyên bố ADIZ chồng chéo của họ. "Tuy nhiên, một số chuyên gia khác nghi ngờ liệu Trung Quốc có thực sự học được bài học về ADIZ Biển Đông theo cách này hay không. Nhìn lại ADIZ Biển Đông của Trung Quốc, Zhu Feng tin rằng những lợi ích mà nó mang lại vượt xa rủi ro".

Thứ hai, ADIZ có thể làm suy yếu sự mơ hồ mà Trung Quốc tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông. Sự mơ hồ chắc chắn có thể phục vụ tốt lợi ích của Trung Quốc, vì vậy Trung Quốc phải suy nghĩ kỹ trước khi áp đặt ADIZ trên Biển Đông.

Thứ ba, một số đối thủ cạnh tranh của Trung Quốc nắm giữ các tài liệu có thể ngăn Trung Quốc công bố ADIZ ở Biển Đông. Có lẽ hiệu quả nhất của những lá bài này là ADIZ của Việt Nam quần đảo Hoàng Sa, có thể tái lập một số hình thức quản lý của chính phủ Việt Nam trên các đảo. Việt Nam có thể có hành động pháp lý chống lại Trung Quốc, hoặc Việt Nam và Philippines cho phép quân đội Hoa Kỳ thường xuyên vào các địa điểm chiến lược dọc theo bờ Biển Đông, như Vịnh Cam Ranh và Vịnh Đà Nẵng hoặc Vịnh Urugan, Vịnh Subic và tỉnh Sambales của Philippines.

Thứ tư, Trung Quốc có thể sử dụng ADIZ giả định của mình ở Biển Đông để ngăn chặn những thách thức tiềm năng có thể xảy ra từ những quốc gia yêu sách khác. Nếu ADIZ hoạt động tốt hơn trước khi nó chưa sinh, nó sẽ không được sinh ra.

Cuối cùng, ADIZ có thể là một con chó dưới vỏ bọc của một con vật khác. Ngụy trang này có thể có nhiều hình thức. Trung Quốc có thể áp đặt một hoặc nhiều khu vực hạn chế nhân danh ADIZ. Hoặc, có thể gần như là một ADIZ hoặc chưa được khai báo nhưng vẫn được triển khai ngầm, tích cực. Theo thẩm phán Philippines, ông Carp Carpio, Trung Quốc thực hiện hiệu quả một ADIZ gần như ở Biển Đông bằng cách cảnh báo máy bay Philippines bằng đài radio với thông điệp "cách xa khu vực" khi bay qua quần đảo Trường Sa. Các chuyến bay quân sự và dân sự từ các quốc gia khác (bao gồm Hoa Kỳ và Úc) cũng bị đưa ra cảnh báo tương tự. Hiện tại, khu vực bán ADIZ của Trung Quốc dường như cách bờ biển không quá 20 hải lý với những đặc điểm nhất định do Trung Quốc kiểm soát.

ADIZ ở Biển Đông : con chó cuối cùng sẽ sủa ?

Chỉ sau khi hiểu tại sao Trung Quốc cần thiết lập một ADIZ trong khu vực, câu hỏi về việc Trung Quốc có thể thiết lập một ADIZ ở Biển Đông mới có thể được trả lời đầy đủ. Thật không may, lợi ích của ADIZ là một trong những chủ đề ít được thảo luận nhất trong cuộc thảo luận về ADIZ ở Trung Quốc. Mọi người thường có xu hướng đơn giản cho rằng ADIZ của Trung Quốc là công cụ quân sự mà tên của nó ngụ ý - khu vực phòng thủ trên không hoặc kiểm soát lãnh thổ. Tuy nhiên, việc sử dụng ADIZ đã vượt qua lĩnh vực quân sự và không cần thực hiện hiệu quả ADIZ để mang lại lợi ích cho bên quốc gia đã công bố nó. Giống như các công cụ chính sách khác, nó có thể thực hiện các chức năng chính trị, ngoại giao và pháp lý.

ADIZ có thể thực hiện một hoặc nhiều hơn ít nhất sáu chức năng. Hai trong số các chức năng này (cơ chế cảnh báo sớm và khu vực hạn chế) cần được triển khai một cách hiệu quả, trong khi ba chức năng còn lại (biểu tượng chủ quyền, mặc cả và thiết bị tín hiệu) phụ thuộc nhiều hơn vào tuyên bố chính thức. Một trong các chức năng (chức năng răn đe) chỉ có thể được sử dụng mà không cần khai báo liên quan ADIZ.

- ADIZ như một cơ chế cảnh báo sớm

Đây là cách sử dụng ban đầu của khu vực ADIZ đầu tiên do Hoa Kỳ tạo ra trong Chiến tranh Lạnh. Điều này được thực hiện để giảm nguy cơ một cuộc tấn công trên không đột ngột của Liên Xô. Trung Quốc ngày nay có thể quan tâm nhiều hơn đến các hoạt động gián điệp do Hoa Kỳ thực hiện hơn là các cuộc tấn công bất ngờ từ Hoa Kỳ hoặc các nước láng giềng ở Biển Đông. Nếu Trung Quốc muốn giảm các hoạt động giám sát của Hoa Kỳ ở khu vực ven biển, khả năng thực thi của họ quan trọng hơn cảnh báo chính thức của ADIZ, bởi vì Washington đã tuyên bố rằng họ sẽ không công nhận và không chấp nhận ADIZ của Trung Quốc.

- ADIZ như một khu vực hạn chế

ADIZ có thể cung cấp một cơ sở pháp lý cho việc từ chối máy bay nước ngoài vào các khu vực nhất định. ADIZ của Trung Quốc ở Biển Đông thậm chí còn áp dụng đối với máy bay bay qua không phận quốc tế và không chịu sự hạn chế của Trung Quốc.

- ADIZ như một biểu tượng của chủ quyền

Mặc dù ADIZ không phải là một yêu cầu lãnh thổ, nó có thể được sử dụng để thực hiện một số hình thức chủ quyền và quản lý hành chính trong không phận lãnh thổ.

Chấp nhận hoặc phục tùng ADIZ của một máy bay nước ngoài có thể được hiểu là sự thừa nhận thực thi hiệu quả chủ quyền lãnh thổ của quốc gia đã tuyên bố ADIZ.

Mặc dù ADIZ phải được thi hành để đóng vai trò là cơ chế cảnh báo sớm hoặc khu vực hạn chế, nhưng nó không yêu cầu quá nhiều biện pháp thực thi để phục vụ như một biểu tượng của chủ quyền. Một số thực thi (pháp lý) tồi đó có thể tạo tiền lệ để đăng ký thực thi chủ quyền, và sự thừa nhận thực thi (pháp lý) đó có thể được khơi dậy mà không cần thực thi pháp lý thực tế.

- ADIZ như một con bài mặc cả

ADIZ có thể được sử dụng để cải thiện vị thế tuyên bố của quốc gia trong một số trò chơi nhất định chơi với bên ngoài. Lấy ví dụ ADIZ Hoa Đông, vị thế của Bắc Kinh đối với Nhật Bản đã được củng cố trong tranh chấp quần đảo Senkaku (quần đảo Điếu Ngư). Nó cung cấp một cơ sở pháp lý cho Trung Quốc để máy bay chiến đấu phản lực Trung Quốc chống lại máy bay Nhật Bản trong khu vực, và mở rộng phạm vi tranh chấp thực tế từ vùng nước lân cận của các đảo này đến không phận lãnh thổ của lãnh thổ. ADIZ cũng giúp Trung Quốc tạo ra một hiện trạng mới trong khu vực.

Như Ian Rinehart and Bart Elias đã chỉ ra : "Trung Quốc sẽ đạt được một chiến lược bằng cách thiết lập một vị trí (chủ quyền) cao nhất và sau đó rút lui trong khi vẫn duy trì được những lợi ích tiến bộ nhất định này, điều này tương tự như "hiệu ứng chốt hãm ngược".

Alexander Vuving

Nguyên tác :ADIZ in the South China Sea : Nine-Dash Line 2.0 ?, The National Interest, 25/07/2016

Khánh An dịch

Nguồn : VNTB, 21/05/2020

*******************

Trung Quốc chưa thể lập vùng nhận dạng phòng không như đã loan báo

Thanh Trúc, RFA, 19/05/2020

Không có dấu hiệu nào lúc này chứng tỏ Trung Quốc sẽ tuyên bố thiết lập vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) trên Biển Đông trong thời gian tới, là bản tin của báo Focus Taiwan số ra ngày 18/5, trích dẫn lời Trung tướng Ye Gou-huei, chuyên trách chiến dịch và kế hoạch quân sự Bộ Quốc phòng Đài Loan.

Máy bay Trung Quốc trong cuộc tập trận ở Biển Đông, tháng 9/2018. (Ảnh : CCTV) - Hình minh họa

Vẫn theo trang Focus Taiwan, được báo chí trong nước đăng tải lại, tại cuộc họp báo của Ủy ban Đối ngoại và Phòng vệ Nghị viện Đài Loan hôm 4/5, viên chức đầu ngành Bộ Quốc phòng xứ này, mà truyền thông trong nước gọi là Cơ Quan Phòng Vệ Đài Loan, cho biết Trung Quốc đang có kế hoạch lập ADIZ trên Biển Đông, nơi Bắc Kinh từ lâu đơn phương vẽ ra đường đứt khúc 9 đoạn, tức đường lưỡi bò, để xác định chủ quyền gần 90% khu vực biển này.

Tuy nhiên, đến cuộc họp Hội Đồng Lập Pháp Đài Loan ngày 18/5, Trung tướng Ye Gou-huei lại nói không có dấu hiệu gì cho thấy Trung Quốc có thể thực hiện ý đồ ADIZ của họ. Theo ông thì có một số lý do, chẳng hạn ADIZ Biển Đông có thể gây chồng chéo đối với ADIZ Philippines trước đó.

Thực tế ADIZ được hiểu là không phận của một quốc gia, máy bay của bất cứ nước nào đi vào đó phải khai báo và chịu sự kiểm soát của quốc gia ấy.

Trên nguyên tắc vùng ADIZ của một nước được thiết lập phù hợp với nhu cầu quốc phòng của mình, còn luật pháp quốc tế không có nền tảng pháp lý nào cho việc thiết lập ADIZ.

Từ tháng 11/2013 Trung Quốc đã thông báo lập vùng nhận dạng phòng không ADIZ trên biển Hoa Đông, nơi có sự chồng lấn các vùng ADIZ do Đài Loan, Nhật Bản, Hàn Quốc lập ra, dẫn đến phản ứng từ các nước này. Dư luận các phía liên quan tin rằng sau khi đã lập ADIZ trên biển Hoa Đông, Trung Quốc sẽ tiến tới hành động tương tự trên Biển Đông.

Thăm dò dư luận bằng cách bắn tin về kế hoạch lập khu vực nhận diện phòng không trên Biển Đông, cũng như biển Hoa Đông trước đây, là nhận định của nhà nghiên cứu Biển Đông, tác giả cuốn Hoàng Sa-Trường Sa, Luận Cứ & Sự Kiện, thạc sĩ Đinh Kim Phúc :

"Trung Quốc bắn tin ra để thăm dò các nước trong khu vực Đông Nam Á cũng như thế giới. Theo tôi nghĩ hiện nay, trong thời kỳ Trung Quốc đang bị gánh nặng đại dịch Covid-19, cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung chưa chấm dứt, lại còn phải đối phó với những chỉ trích của thế giới, thì việc thiết lập khu vực nhận diện phòng không trên Biển Đông chưa có khả năng xảy ra trong tương lai gần, cụ thể hơn là trong 6 tháng cuối 2020 này".

Mặt khác, ông nói tiếp, nếu Trung Quốc tuyên bố khu vực nhận dạng phòng không trên Biển Đông thì có nhiều vấn đề xảy ra :

"Thứ nhất, Trung Quốc tự biến khu vực Đông Nam Á trong tình trạng chiến tranh. Thứ hai, nếu Trung Quốc chỉ tuyên bố khu vực nhận dạng phòng không trên 7 điểm cưỡng chiếm của Việt Nam bằng vũ lực thì coi như yêu sách đường lưỡi bò của Trung Quốc phải vất bỏ. Còn nếu trung Quốc thành lập ADIZ trên toàn khu vực đường lưỡi bò mà Trung Quốc tuyên bố thì đó là một thách thức với thế giới. Trung Quốc vừa vi phạm Hiến Chương Liên Hiệp Quốc vừa vi phạm Điều 87 Công Ước Quốc Tế Về Luật Biển của Liên Hiệp Quốc năm 1982 mà Trung Quốc là thành viên. Vi phạm thì thế giới sẽ không chấp nhận".

Bản đồ khu vực Biển Đông với đường đứt khúc 9 đoạn mà Trung Quốc tự vẽ AFP - Hình minh họa

Đối với tiến sĩ Hà Hoàng Hợp, chuyên gia Đông Nam Á tại đại học Singapore, việc Trung Quốc muốn lập vùng nhận dạng phòng không trên Biển Đông là chuyện rõ ràng, vấn đề là sớm hay muộn thôi :

"Không phải chỉ Đài Loan mà ngay cả Việt Nam, ngay cả Philippines, cũng nhìn thấy Trung Quốc lập vùng nhận dạng phòng không bất kỳ lúc nào"

"Thế thì nói rằng chưa có dấu hiệu cũng không có gì mâu thuẫn với nhau cả. Trung Quốc đã chuẩn bị từ rất lâu rồi, ít nhất từ 2002 rồi. Họ đã chiếm những đảo đá, những vùng san hô, những thực thể nổi và chìm rồi làm ra 7 đảo nhân tạo lớn có đường băng, có khả năng tiếp nhận những năng lực như phòng không, tên lửa, khí tài… Trên không gian thì họ bổ sung và tăng cường một số vệ tinh, đủ để có thể tuyên bố lập vùng nhận dạng phòng không".

Cũng đã 3 lần, Tiến sĩ Hà Hoàng Hợp nhắc lại, Trung Quốc dọa sẽ lập vùng nhận dạng phòng không nếu máy bay Mỹ tăng cường bay vào Biển Đông :

"Mỗi nước đều có vùng nhận dạng phòng không của họ, và thật sự theo Luật Quốc Tế mà nói thì vùng ADIZ của hai nước mà chồng lấn lên nhau cũng không thành vấn đề. Cũng như vùng nhận dạng phòng không mà Trung Quốc lập ở Biển Hoa Đông, nó chồng lên vùng ADIZ của Nam Hàn, không là vấn đề gì cả. Với Biển Đông thì nhận định của chúng tôi ở đây là Trung Quốc sẵn sàng làm bất kỳ lúc nào".

Thông tin về việc chưa có dấu hiệu chứng tỏ Trung Quốc sẽ tuyên bố vùng nhận dạng phòng không trên Biển Đông, mà bộ trưởng Bộ Quốc phòng Đài Loan đưa ra, không phải là không có căn cứ. Một nhà quan sát Biển Đông khác ở trong nước, Thạc sĩ Luật Hoàng Việt, khẳng định ADIZ Biển Đông mà Trung Quốc muốn tiến tới chỉ là vấn đề thời gian mà thôi :

"Trước đây, từ năm 2013-2014, các nhà nghiên cứu cũng cho rằng nếu Trung Quốc thành lập vùng nhận dạng phòng không trên Biển Đông thì cũng sẽ không có năng lực trong thực tế để kiểm soát hết vùng này".

"Tuy nhiên đến giờ tình thế đã thay đổi. Trong 7 cấu trúc địa lý Trung Quốc đã chiếm ở Trường Sa, đã bồi lấp thành các đảo nhân tạo và trên đó thiết lập 7 căn cứ quân sự, bên cạnh khu vực Hoàng Sa mà Trung Quốc đang tiếp tục biến nó thành căn cứ quân sự. Như vậy rõ ràng Trung Quốc đã có đầy đủ cơ sở vật chất, khả năng vùng nhân diện phòng không trên Biển Đông đã được đặt ra. Trung Quốc càng ngày càng muốn thể hiện sức mạnh của mình, muốn chứng tỏ khả năng từ từ kiểm soát vùng Biển Đông này".

Thông qua việc loan báo ý định lập ADIZ Biển Đông thì Trung Quốc cũng muốn đo lường, đánh giá mức độ phản ứng của thế giới ra sao, là kết luận của thạc sĩ Luật Hoàng Việt.

Trả lời Ban Việt ngữ đài Á Châu Tự Do qua điện thư hôm 18/5, chuyên gia Carl Thayer thuộc Viện Hàn Lâm Quốc Phòng Australia, hiện là giáo sư thỉnh giảng đại học New South Wales ở Canberra, cho biết dứt khoát Trung Quốc không sớm tuyên bố vùng nhận dạng phòng không trên toàn thể hoặc trên các thực thể họ bồi đắp tại khu vực ông gọi là biển Hoa Nam tức Biển Đông theo tên Việt Nam.

Lý do chính, giáo sư Carl Thayer nói, Trung Quốc không đủ khả năng quán xuyến cả toàn phần hay một phần khu vực Biển Đông. Trước hết, ông giải thích tiếp, Trung Quốc thiếu hẳn điểm hậu cần quan trọng trên bãi Scaborough để từ đó kết nối với đảo Phú Lâm (Woody) thuộc Hoàng Sa cũng như với đá Vành Khăn và đá Subi của Trường Sa, hình thành một vùng tam giác có chức năng theo dõi, kiểm soát hữu hiệu vùng nhận dạng phòng không trên biển Hoa Nam.

Thứ hai, Trung Quốc không đủ sức huy động nhiều máy bay để nghênh chặn những chuyến bay quân sự hay dân sự trái phép từ các nước xâm nhập vùng ADIZ mà họ lập ra.

Đề cập đến sự kiện năm 2013, vào khi Trung Quốc tuyên bố vùng nhận dạng phòng không trên Biển Hoa Đông, chuyên gia Thayer nhắc lại phản ứng tức thời lúc đó là máy bay tiêm kích B-52 của Hoa Kỳ đã bay qua vùng nhận dạng phòng không này. Chính vì vậy, ông cho rằng nếu Bắc Kinh nay mai tuyên bố vùng ADIZ Biển Đông thì sự việc sẽ diễn ra y hệt như thế.

Hiện Mỹ đang tăng cường sự hiện diện của hải quân và không lực trên Biển Hoa Nam, vào khi tàu sân bay USS Theodore Rosevelt tạm thời vắng mặt vì dịch bệnh Covid-19-19 bùng phát, còn phi cơ oanh tạc từ Texas bay đến Guam hay những nơi khác trên biển Hoa Nam vẫn sẵn sàng xuất phát. Đó là chưa kể chiến hạm USS America, đang được tái trang bị thành tàu sân bay để bổ sung cho khu vực.

Dưới mắt chuyên gia Carl Thayer, việc đánh tiếng sắp tuyên bố vùng nhận dạng phòng không trên Biển Đông chỉ là trò tuyên truyền của Trung Quốc, không những gặp sự phản kháng mạnh từ các nước mà còn bị thách thức từ Hoa Kỳ.

Được biết trong phiên họp Hội Đồng Lập Pháp Đài Loan hôm 18/5, một viên chức quân sự cấp tướng, ông Chen Kuo-hua, cảnh báo Trung Quốc đã tăng cường máy bay tuần tra trên Biển Đông trong những tháng gần đây nhằm củng cố chủ quyền trái phép mà họ yêu sách tại khu vực tranh chấp này.

Thanh Trúc

Nguồn : RFA, 19/05/2020

*******************

Việt Nam chuẩn bị gì cho tình huống xấu nhất trên Biển Đông ?

Diễm Thi, RFA, 19/05/2020

Tăng cường quân sự

Hôm 23/04/2020, công ty cung cấp ảnh vệ tinh ImageSat International (ISI) của Israel đăng tải những bức ảnh vệ tinh chụp ngày 10/4/2020 cho thấy rõ máy bay quân sự Trung Quốc hiện diện tại Đá Chữ Thập, thuộc quần đảo Trường Sa.

Đá Chữ Thập là bãi đá ở Quần đảo Trường Sa. Trung Quốc chiếm hữu thực thể này đầu tiên vào năm 1988 và được xây lấp và triển khai vũ khí quân sự AMTI - Courtesy AMTI (CSIS)

Đến ngày 11/5/2020, chuyên san quốc phòng Anh IHS Jane’s 360 cũng công bố ảnh vệ tinh cho thấy máy bay quân sự Trung Quốc đậu trên phi đạo của Đá Chữ Thập.

Trung Quốc ngày càng củng cố sự hiện diện, khả năng kiểm soát trên thực địa. Phía Bộ Quốc phòng Việt Nam đã tăng cường lực lượng tàu trực tại các vùng biển trọng điểm, thường xuyên tổ chức tuần tra, sẵn sàng xử lý khi có tình huống xảy ra, kiên quyết bảo vệ chủ quyền Biển Đông.

Trung tá Quân đội, bác sĩ Đinh Đức Long nhận định về tình hình tại Biển Đông :

"Phải nói rằng âm mưu, thủ đoạn của Trung Quốc bây giờ đã được nhà nước Việt Nam công khai nói ra, không che giấu nữa. Tôi nghĩ từ người dân bình thường cho đến các người lính hải quân, bộ binh… lực lượng vũ trang Việt Nam đều hiểu âm mưu, thủ đoạn của Trung Quốc muốn độc chiếm Biển Đông. Xâm lược và chiếm các đảo trên quần đảo Trường Sa của Việt Nam. Từ đó chính quyền Việt Nam có những biện pháp cụ thể để bảo vệ chủ quyền biển đảo.

Tất nhiên bên cạnh đó thì ngoại giao vẫn là quan trọng, ví dụ áp dụng công ước luật biển 1982 ; luật biển Việt Nam ; các tuyên bố ứng xử trên Biển Đông đang đàm phán…tất cả những biện pháp ấy cần phối hợp với nhau.

Việt Nam cũng cần ngoại giao, tuyên truyền cho quốc tế biết chính nghĩa của mình ở Biển Đông. Đặc biệt Biển Đông là vùng có quyền lợi của nhiều nước. Đấy là một cái để kéo các nước lớn vào. Họ có quyền lợi và có nghĩa vụ".

Tiến sĩ Hà Hoàng Hợp, một nhà quan sát độc lập nhận định rằng, hải quân Việt Nam có đủ năng lực bảo vệ biển, đảo của Việt Nam, bởi hải quân, cảnh sát biển, kiểm ngư đến năm 2015 đã qua giai đoạn 1 hiện đại hóa ; có thêm các tàu khu trục hiện đại, các tàu hộ vệ tên lửa ; đã lập nhánh không quân hải quân. Hải quân Việt Nam có khá đủ các chủng loại tên lửa đất đối biển đủ để che phủ mặt nước biển Đông ở các vùng lãnh hải. Tình báo hải quân được củng cố ; hợp tác hải quân với một số nước mạnh đã được triển khai và mở rộng.

Theo ông, Việt Nam biết tự vệ thành công trong tình hình lực lượng mỏng hơn Trung Quốc với chiến thuật chống xâm nhập, ngăn chặn tấn công mục tiêu. Ông nói thêm về đường lối quân sự của Việt Nam :

"Điểm cốt lõi về quốc phòng của Việt Nam là xây dựng một nền quốc phòng tự vệ chứ không xây dựng nền quốc phòng tấn công. Quốc phòng tự vệ dễ hơn, đỡ tốn tiền hơn, và nếu xảy ra các cuộc chiến tranh tự vệ thì khả năng tự vệ thành công cao hơn rất nhiều. Đấy là đường lối quân sự của Việt Nam".

Nếu chiến tranh xảy ra

Các hình ảnh vệ tinh công bố ngày 13/5 cho thấy các máy bay quân sự Trung Quốc đang đậu trên đường băng ở Đá Chữ Thập. Photo : tweeter

Theo các nhà quan sát chính trị thì chính phủ Việt Nam chắc chắn phải tính đến tình huống xấu nhất là chiến tranh xảy ra trên Biển Đông, để từ đó có những bước chuẩn bị nhằm bảo vệ chủ quyền lãnh hải.

Trung Quốc là quốc gia có những hành động ngang ngược, hung hăng, bất chấp luật pháp quốc tế nhằm cưỡng chiếm toàn bộ Biển Đông. Là một nước nhỏ nằm sát Trung Quốc, lại thua kém Trung Quốc về khí tài, quân sự…. Nếu bị Trung Quốc tấn công chiếm đảo như năm 1974 hay 1988 thì Việt Nam phải làm gì ?

Trung tá Đinh Đức Long nêu quan điểm của ông :

"Trung Quốc đang cố thực hiện âm mưu độc chiếm Biển Đông, nhưng cũng không dễ dàng. Trong trường hợp xấu nhất là chiến tranh trên Biển Đông thì tôi nghĩ không bên nào thắng cả, vì tất cả đường hàng hải bị ngăn chặn, quyền lợi kinh tế của những nước lớn cũng đều bị ảnh hưởng.

Ở quần đảo Trường Sa, Việt Nam đóng quân 21 đảo với 33 vị trí. Về mặt số lượng thì Việt Nam là quốc gia chiếm lĩnh thực tế nhiều vị trí nhất, nhiều đảo chìm đảo nổi nhất trên quần đảo Trường Sa trong tất cả các nước tranh chấp như Malaysia, Phillipines, Brunei…"

Còn với Tiến sĩ Hà Hoàng Hợp thì Việt Nam bây giờ lường được hết những khả năng và kịch bản có thể xảy ra như chiến trận hoặc chiến tranh trên Biển Đông. Và đã chuẩn bị hết các lực lượng.

Hơn nữa, khi Việt Nam bị một nước lớn tấn công thì chính nghĩa sẽ thuộc về Việt Nam. Khi đó, nước tấn công Việt Nam, thí dụ như Trung Quốc, sẽ chịu áp lực rất lớn từ quốc tế.

Ông nói thêm :

"Một khi chiến tranh xảy ra thì quân đội Việt Nam không ngần ngại tạo ra liên minh quân sự một cách chính thức hoặc không chính thức, để giáng trả hành động xâm lược của kẻ thù. Cái liên minh quân sự khác hẳn với liên minh chính trị. Trong sách trắng quốc phòng người ta chỉ nói đến liên minh quân sự thôi".

Chính sách "ba không" của Việt Nam bao gồm : Không tham gia các liên minh quân sự với bất kỳ nước nào ; không cho bất cứ nước nào đặt căn cứ quân sự ở Việt Nam và không dựa vào nước này để chống nước kia.

Tại Đối thoại Shangri-La 2019 diễn ra tại Singapore từ ngày 31/5 đến 2/6, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Việt Nam-Đại tướng Ngô Xuân Lịch-phát biểu rằng, trước các thách thức an ninh phức tạp thì vai trò của Việt Nam và các nước rất quan trọng, đặc biệt là các nước lớn.

Đại tướng Ngô Xuân Lịch không hề nhắc đến chính sách "ba không" của Việt Nam.

Trong bản tin ngày 14/5/2020, tờ Hoàn cầu Thời báo cho rằng các chiến dịch đảm bảo tự do hàng hải của Mỹ trong khu vực là nguyên nhân khiến Bắc Kinh phải triển khai máy bay quân sự đối phó. Bắc Kinh khẳng định việc triển khai máy bay như vậy là phù hợp với luật pháp quốc tế.

Chiều cùng ngày, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Việt Nam - Lê Thị Thu Hằng, đã có phản ứng về việc này. Bà Hằng nhắc lại, Hà Nội có đầy đủ bằng chứng lịch sử và cơ sở pháp lý để khẳng định chủ quyền đối với 2 quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Mọi hoạt động của các bên ở các quần đảo này mà không được sự cho phép của Việt Nam đều vô giá trị.

Ngoài các biện pháp quân sự, ngoại giao…của Nhà nước, những thành phần dân chúng quan tâm đến chủ quyền đất nước cho rằng người dân cần được công khai biểu tình để phản đối hành động ngang ngược, gây hấn của Trung Quốc đối với Việt Nam.

Tuy nhiên, bấy lâu nay những người tích cực đi đầu trong những cuộc biểu tình chống Trung Quốc đều bị lực lượng chức năng ngăn chặn, bắt bớ.

Diễm Thi

Nguồn : RFA, 19/05/2020

Bắc Kinh kêu gọi Hoa Kỳ tôn trọng vùng nhận dạng phòng không (RFA, 23/03/2017)

Bắc Kinh kêu gọi Hoa Kỳ tôn trọng vùng nhân dạng phòng không mà Bắc Kinh quy định ở biển Hoa Đông.

Trung tướng Không quân Trung Quốc, Liu Shou-Jen giới thiệu bản đồ Vùng Nhận dạng Phòng không gian (ADIZ) ở Biển Hoa Đông trong một cuộc họp báo ở Đài Bắc vào ngày 2 tháng 12 năm 2013. AFP photo

Lời kêu gọi được Bộ Ngoại Giao Trung Quốc đưa ra sáng nay, sau khi bản tin của CNN cho biết đài kiểm soát không lưu Trung Quốc cảnh báo một chiếc chiến đấu cơ Mỹ, khi chiếc phi cơ này bay vào vùng nhận dạng phòng không mà Bắc Kinh quy định ở biển Hoa Đông từ hồi 2013.

Trích dẫn tin từ Bộ Tư Lệnh Không Lực Hoa Kỳ Tại Thái Bình Dương, CNN nói vụ việc xảy ra hôm Chủ Nhật vừa rồi, khi chiếc chiến đấu cơ B-1 của Mỹ đang bay gần không phận Nam Hàn thì bị không lưu Trung Quốc cảnh báo là vào vùng nhận dạng phòng không của Hoa Lục.

Vẫn theo CNN, phi công Hoa Kỳ đáp lại rằng chuyến bay là hoạt động thường xuyên mà quân đội Mỹ thực hiện trong không phận quốc tế, và viên phi công không thay đổi đường bay đã được quy định.

Sáng nay khi được hỏi về việc này, phát ngôn viên Hoa Xuân Oánh của Bộ Ngoại Giao Trung Quốc nói rằng tất cả mọi quốc gia đều có trách nhiêm góp phần xây dựng an ninh, bảo vệ hòa bình, và Hoa Kỳ cũng có vùng nhận dạng phòng không, do đó, phía Mỹ cũng cần phải tôn trọng vùng nhận dạng phòng không của Trung Quốc.

Hồi 2013 Trung Quốc tự ý quy định vùng nhận dạng phòng không ở Hoa Đông, bao trùm khu vực biển đảo mà Bắc Kinh đang tranh chấp chủ quyền với Nhật Bản.

Ngay tức khắc, Hoa Kỳ và Nhật Bản lên tiếng nói không công nhận quy định của Trung Quốc, do đó, máy bay của Mỹ không thông báo cho Bắc Kinh trước khi bay vào không phận mà Bắc Kinh tự nhận là của họ.

Sau khi Trung Quốc quy định vùng nhận dạng phòng không ở Hoa Đông, nhiều nhà quan sát đưa ra dự báo có thể Bắc Kinh cũng sẽ làm điều tương tự ở Biển Đông, nơi Trung Quốc đang tranh chấp chủ quyền với nhiều nước khác, trong đó có Việt Nam.

********************

Biển Hoa Đông : Bắc Kinh đòi Mỹ tôn trọng vùng phòng không Trung Quốc (RFI, 23/03/2017)

Ảnh minh họa : Oanh tạc cơ Mỹ B-1B trên bầu trời Hàn Quốc. Ảnh tháng 9/2016. REUTERS/Kim Hong-Ji

Theo Reuters, đài truyền hình Mỹ CNN, ngày hôm nay, 23/03/2017, đưa tin là các quan chức Trung Quốc đã cảnh cáo một máy bay ném bom chiến lược Mỹ B1 bay gần không phận Hàn Quốc và xâm nhập trái phép vùng nhận diện phòng không của Trung Quốc ở biển Hoa Đông.

Phía Trung Quốc đã ra lệnh cho máy bay Mỹ rời khỏi khu vực này. Tuy nhiên, các phi công Mỹ đã trả lời các kiểm soát viên không lưu Trung Quốc rằng họ đang tiến hành các hoạt động như thông lệ, trong không phận quốc tế và máy bay không thay đổi hành trình.

Phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh hôm nay nói rằng bà không nghe thấy thông tin này và đề nghị hỏi bên bộ Quốc Phòng. Tuy nhiên, đại diện bộ Ngoại Giao Trung Quốc bày tỏ hy vọng là các nước khác nên chú ý đến những quan ngại về an ninh của các nước trong khu vực. Hoa Kỳ cũng có các vùng nhận diện phòng không và nếu đúng như thế, thì Mỹ nên tôn trọng các quyền liên quan đến vùng nhận phòng không của Trung Quốc.

Xin nhắc lại, năm 2013, Trung Quốc đã đơn phương thiết lập vùng nhận diện phòng không bao trùm khu vực đang có tranh chấp lãnh thổ với Nhật Bản ở biển Hoa Đông. Bắc Kinh đòi máy bay các nước phải tôn trọng thủ tục liên lạc và nhận diện với chính quyền Trung Quốc trước khi bay vào vùng này. Tuy nhiên, Hoa Kỳ và Nhật Bản không công nhận vùng nhận diện phòng không của Trung Quốc.