 | Tổng quan: | 3638083 |
Mỹ có thể chuyển sang chế độ "bán độc tài" nếu Trump tái đắc cử, thực thi "Project 2025"
Đảng Cộng hòa Mỹ họp Đại hội tại Milwaukee, Wisconsin, ngày 15/07/2024, để chính thức đề cử Donald Trump làm ứng viên tổng thống và công bố kế hoạch hành động của tổng thống tương lai. Tuy nhiên, một kế hoạch hành động khác của giới cố vấn chính trị đảng Cộng hòa đang gây chú ý hơn gấp bội. Trong nửa đầu tháng 7/2024, kế hoạch Project 2025 (tạm dịch là Dự án cầm quyền 2025) thu hút đông đảo dân Mỹ, vượt cả giải bóng bầu dục Mỹ và Taylor Swift, nữ ca sĩ nổi tiếng nhất hiện nay.
Cựu tổng thống Mỹ Donald Trump, đảng Cộng hòa, trong cuộc vận động tranh cử tại Freeland, Michigan, Hoa Kỳ, ngày 01/05/2024. AP - Paul Sancya
1. "Project 2025" (Dự án cầm quyền 2025) do ai soạn thảo và có những điểm gì đáng chú ý ?
Dự án 2025 là một cương lĩnh cầm quyền do Heritage Foundation (1) soạn thảo. Viện tư vấn này được thành lập trong thập niên 1970, theo xu hướng "tân bảo thủ", nổi tiếng với vai trò là cố vấn chính trị cho nhiều đời tổng thống đảng Cộng hòa, ví dụ đã hai lần thuẫn tranh cử tổng thống của Ronald Reagan. Trong cuộc trả lời phỏng vấn đài RFI Pháp ngữ, ông Romuald Sciora, giám đốc Đài Quan sát Chính trị và Địa chính trị Mỹ (Viện Iris), nhấn mạnh là từ những năm 1990 Heritage Foundation ngày càng trở nên cực đoan, và giờ đây hoàn toàn là một cỗ máy phục vụ cho "tư tưởng Trump" (Trumpism) với khẩu hiệu nổi tiếng "Make America Great Again/Làm cho Nước Mỹ Vĩ đại Trở lại). Dự án cầm quyền dày khoảng 900 trang được soạn thảo với sự phối hợp của các cộng sự của Donald Trump (như cựu cố vấn chính Stephen Miller, cựu bộ trưởng Nhà Ở Ben Carson, cựu bộ trưởng quốc phòng Christpher Miller hay cựu cố vấn kinh tế Peter Navaro) và được đăng trên mạng để tất cả mọi người có thể truy cập, đọc.
Chuyên gia Romuald Sciora nhấn mạnh trước hết đến chính sách thay thế một bộ phận lớn các quan chức trong bộ máy chính quyền Mỹ bằng người trung thành với tân tổng thống trong Dự án cầm quyền 2025. Thông thường mỗi khi nước Mỹ có tổng thống mới, số lượng quan chức cần thay thế là khoảng 4.000 người, nhưng theo kế hoạch này, sẽ có đến khoảng 40.000 công chức cần phải thay. Đây thực sự là một dự án "thanh trừng" (2). Dĩ nhiên, không phải tất cả các công chức nói trên đều sẽ bị thay thế đồng loạt, mà có thể sẽ có một số cơ quan mới được lập ra, có thẩm quyền cao hơn các cấp hiện có, và sẽ có một số rất lớn công chức phải về hưu sớm.
Một mục tiêu khác, được đề ra trong Project 2025, là đặt bộ Tư Pháp dưới sự chỉ đạo trực tiếp của tổng thống. Trong dự án cầm quyền này, cũng như trong một số đề xuất khác, Donald Trump và đảng Cộng hòa muốn xem xét lại một số thẩm quyền của Quốc Hội, nhằm giảm quyền của cơ quan lập pháp, tăng quyền của Nhà Trắng, tức bên hành pháp. Theo chuyên gia Romuald Sciora, so với chế độ chính trị Pháp, tổng thống Mỹ được coi là ít quyền lực hơn tổng thống Pháp (trong trường hợp đảng của tổng thống kiểm soát được Quốc Hội, với nước Pháp).
Hiện tại, phe Cộng hòa ở Hạ Viện và Thượng Viện cho biết sẽ chấp thuận các đề nghị theo hướng này, nếu Trump đắc cử. Một cải cách dự kiến khác là tổng thống sẽ trực tiếp kiểm soát lực lượng Vệ Binh Cộng hòa, thường bao gồm nhiều thường dân, được huy động trong các trường hợp rối loạn xã hội, hay thiên tai, vốn do thống đốc các bang quản lý.
Hiện tại phe Cộng hòa nắm đa số tại Hạ Viện. Đối với Heritage Foundation, Project 2025 là một "cẩm nang" để Donald Trump có thể huy động 100% quyền lực của tổng thống nhằm biến những ước mơ của phe bảo thủ thành hiện thực, theo chuyên gia Angelia Wilson, Đại học Manchester (trả lời France 24).
2. Vì sao một số nhà quan sát coi đây là một dự án hết sức nguy hiểm đối với nền dân chủ Mỹ ?
Theo chuyên gia Romuald Sciora, nếu Trump tái đắc cử, nước Mỹ không chuyển ngay sang chế độ độc tài hay chế độ chuyên quyền trong giai đoạn đầu, nhưng Mỹ có thể biến thành một chế độ "bán chuyên quyền", kiểu như hệ thống chính trị tại Thổ Nhĩ Kỳ dưới quyền của tổng thống Erdogan hay Hungary dưới chế độ Orban. Chuyên gia Đài Quan sát Chính trị và Địa chính trị Mỹ (Viện Iris) dự kiến là sẽ chỉ từ một đến hai năm là nước Mỹ sẽ chuyển biến theo hướng này.
Quá trình chuyển biến sẽ rất nhanh chóng, vì Viện tư vấn Heritage Foundation đã bắt tay từ lâu vào việc chuẩn bị nhân sự. Từ mùa hè năm ngoái, Viện này đã bắt đầu tuyển mộ với tốc độ phỏng vấn vài trăm ứng cử viên một tuần. Theo chuyên gia Iris, rất có thể là quá trình này đã hoàn tất. 40.000 và thậm chí 50.000 công chức trung thành với Trump sẽ sẵn sàng đảm nhiệm chức vụ, ngay khi Donald Trump đăng quang ngày 20/01/2025, nếu đắc cử. Việc thành lập các cơ quan mới, có thẩm quyền cao hơn, để chỉ huy bộ máy hiện có, sẽ phải được sự chấp thuận của một trong hai viện Quốc Hội. Hiện tại phe Cộng hòa đã có đa số tại Hạ Viện.
Việc thay đổi bộ máy Nhà nước một cách triệt để và nhanh chóng như vậy sẽ là điều chưa từng thấy với một nền dân chủ phương Tây. "Một nhà nước của Trump" sẽ hình thành. Thay đổi như vậy là điều đã thấy ở Nga, hay Trung Quốc, nhưng là điều chưa từng thấy với một nền dân chủ. Chuyên gia Viện Iris nhấn mạnh, thay đổi lớn lao này được thúc đẩy bởi một chính trị gia giờ đây có thể coi là hiện thân cho niềm tin vào tính ưu việt của một chế độ phát xít, cho dù không công khai khẳng định như vậy (politicien crypto fasciste).
Theo AFP, việc tập trung quyền lực ở mức độ rất cao cho phép Donald Trump rảnh tay thực thi các chính sách "cực kỳ bảo thủ", từ vấn đề siết chặt nhập cư đến việc ngăn chặn nạo thai. Trong số các biện pháp bị lên án mạnh mẽ nhất, có việc kiểm soát chặt chẽ nạo phá thai, và siết chặt việc sử dụng thuốc ngừa thai, cũng như chính sách chống lại các kế hoạch phát triển năng lượng tái tạo, và khuyến khích phát triển mạnh hơn các loại năng lượng hóa thạch. Giải thể bộ Giáo dục, hay tiến hành bắt bớ và trục xuất hàng loạt người nhập cư không giấy tờ hợp lệ nằm trong chủ trương của Project 2025.
Nhìn chung, theo chuyên gia Angelia Wilson, Project 2025 cổ vũ cho việc Nhà nước "can thiệp sâu vào đời sống cá nhân của người dân Mỹ", khác hẳn với truyền thống bảo thủ cộng hòa kiểu Reagan, với chủ trương giảm can thiệp Nhà nước. Project 2025 là một biểu hiện rõ ràng của xu hướng ngả hẳn sang cực hữu của Heritage Foundation. Theo chuyên gia Romuald Sciora, bản thân cánh ôn hòa trong cánh hữu Cộng hòa Mỹ truyền thống nay cũng không còn trụ lại được nữa : Hoặc đã về hưu, hoặc đi theo Trump, hoặc thất cử do sự cạnh tranh của các ứng viên mà Trump ủng hộ.
Đầu tháng 7 này, chủ tịch Viện tư vấn Heritage Foundation, Kevin Roberts, tuyên bố thẳng thừng : "Chúng tôi đang hướng đến một cuộc cách mạng Mỹ lần thứ hai. Đây là một cuộc cách mạng không đổ máu, nếu cánh tả không chống lại".
3. Donald Trump có thái độ như thế nào đối với Dự án cầm quyền không chính thức này ? Vì sao ứng cử viên tổng thống Donald Trump không thừa nhận đây là kế hoạch hành động của mình một khi lên cầm quyền và tìm cách giữ khoảng cách với "Project 2025" ?
Ứng viên tổng thống Donald Trump chắc chắn biết rất rõ về dự án Project 2025, bởi đây là kế hoạch do các cộng sự thân tín soạn thảo, và được đương sự ủng hộ. Tuy nhiên trong hiện tại, Trump muốn giữ khoảng cách với dự án này, ắt hẳn để không gây sợ hãi cho bộ phận cử tri "ôn hòa" của đảng Cộng hòa, cũng như khối cử tri thiên hữu của đảng Dân chủ cùng thành phần cử tri Dân chủ nhưng thiên về các giá trị truyền thống, bảo thủ. Theo Matthew Continetti, thuộc trung tâm tư vấn American Entreprise Institute, trong thời điểm hiện tại, tin chắc vào sự ủng hộ của khối cử tri trung thành, ông Trump "đang tìm cách mở rộng phạm vi ảnh hưởng ra ngoài nhóm cử tri quen thuộc". Donald Trump thậm chí còn công khai chỉ trích chung chung một số điều khoản trong Project 2025 để thể hiện bản thân không có liên hệ. Cương lĩnh tranh cử chính thức của ông Trump chứa đầy các khẩu hiệu hô hào, tránh đi vào các biện pháp cụ thể, nhất là các biện pháp cực kỳ bảo thủ.
Trên mạng Truth Social, cựu tổng thống - ứng cử viên tái tranh cử khẳng định không hề biết gì về dự án cầm quyền 2025, và cũng không hề có liên hệ gì với Viện Heritage Foundation về vấn đề này. Trong khi đó, hãng tin Pháp AFP dẫn lại một phát biểu của Donald Trump trong một dạ tiệc năm 2022, do Heritage Foundation tổ chức, đã khẳng định là công việc do viện này tiến hành sẽ xác lập các nền móng "cho những gì mà phong trào chúng tôi sẽ làm" trong nhiệm kỳ tiếp theo.
4. Phe Dân chủ xử sự ra sao với Dự án cầm quyền 2025 của giới cố vấn chính trị đảng Cộng hòa ?
Đảng Dân chủ Mỹ coi việc vạch rõ bộ mặt thực của ứng cử viên tổng thống đảng Cộng hòa với dự án cầm quyền 2025 mà một trọng tâm của cuộc tranh cử tổng thống Mỹ. Từ đầu năm đến nay, ban vận động tranh cử Biden – Harris đã tung ra hàng chục thông báo về chủ đề này. Kể từ ngày 30/06, sau cuộc tranh luận trên truyền hình đầu tiên Biden - Trump, dự án cầm quyền 2025 đã bắt đầu được công chúng Mỹ đông đảo biết đến ("Dự án 2025, cuộc cách mạng bảo thủ cản trở chiến thuật quyến rũ cử tri cánh trung của Trump", Le Monde 14/07/2024).
Phe Dân chủ huy động lực lượng đến bên ngoài khu vực Đại hội của đảng Cộng hòa Mỹ, trong những ngày vừa qua, trương nhiều khẩu hiệu, trực tiếp lên án dự án cầm quyền bán chính thức của Donald Trump, mà cựu tổng thống muốn che giấu. Theo Le Monde, chiến dịch lên án dự án cầm quyền 2025 bị che giấu, được tung ra đúng vào lúc Donald Trump đang muốn tỏ ra mềm dẻo, để thu hút khối cử tri ôn hòa, đang gây khó khăn cho ứng cử viên tổng thống đảng Cộng hòa.
***
1. Theo chuyên gia về chính trị Mỹ Angelia Wilson, "tất cả các chính trị gia Cộng hòa tại Washington đều có liên hệ gần xa với Heritage Fondation". Angelia Wilson, Đại học Manchester, là tác giả cuốn "The Politics of Hate : How the Christian Right Darkened America’s Political Soul" (tạm dịch là "Những chính sách của sự thù hận : Cánh hữu Thiên Chúa giáo đã làm đen tối tâm hồn chính trị của nước Mỹ như thế nào"), Nhà xuất bản Temple University Press, 2024 (theo France 24, ngày 10/07/2024).
2. Theo chuyên gia Richard Johnson, Đại học Queen Mary (Luân Đôn), bảo vệ tính độc lập của giới công chức trước giới cầm quyền là "một thách thức chính trị chủ đạo của nước Mỹ cuối thế kỷ 19". Tổng thống thứ 20 của nước Mỹ James Garfield, bị ám sát năm 1881, ít tháng sau khi lên cầm quyền, "bởi ông đã đưa ra dự luật cải cách không cho phép các chính trị gia (thắng cử) bổ nhiệm người thân cận vào các vị trí chủ chốt trong bộ máy hành chính". Xu hướng tăng cường bảo vệ sự độc lập của giới công chức với giới lãnh đạo chính trị, do James Garfield khởi xướng, đã được chính quyền Mỹ các thời tiếp nối cho đến nay (France 24).
3. Trong bài trả lời RFI, Romuald Sciora (Viện Iris) nhấn mạnh đến sự chuyển hướng 180 độ của Trump, từ chỗ theo phe Dân chủ những năm 2000, với lập trường "cấp tiến", ủng hộ quyền phá thai, ly hôn, đến chỗ chuyển hẳn sang cổ vũ cho những quan điểm cực kỳ bảo thủ. Trước khi ra tranh cử năm 2016, Trump thậm chí còn lưỡng lự giữa Dân chủ và Cộng hòa. Theo Romuald Sciora, bước ngoặt quyết định với Donald Trump là thất bại năm 2020, kể từ đó ông ta nhận ra rằng để giành được thắng lợi, phải dựa hẳn vào các giá trị bảo thủ. Romuald Sciora nhấn mạnh tư tưởng chính trị mà Heritage Fondation xây dựng qua Dự án cầm quyền 2025, gắn liền với xu thế cực đoan hóa của cánh hữu Hoa Kỳ, vượt xa con người cá nhân Donald Trump. Mọi ứng cử viên tương lai của phe Cộng hòa, hoặc người kế tục Trump, đều sẽ phải tiếp nối xu thế này.
Trọng Thành
Nguồn : RFI, 17/07/2024
Vài ngày trước cuộc bầu cử giữa kỳ Quốc hội Mỹ, tổng thống Joe Biden tích cực di chuyển khắp nước Mỹ để vận động bầu cử. Hôm 04/11/2022, tổng thống Mỹ bảo đảm rằng đảng Dân chủ có thể đảo ngược "thất bại"mà các cuộc thăm dò dự báo. Ông Biden đồng thời cảnh báo về viễn cảnh tối tăm nếu đảng Cộng Hòa giành chiến thắng.
Tổng thống Joe Biden trong cuộc vận động tranh cử Quốc hội giữa kỳ. Ảnh chụp ngày 04/11/2022 tại phi trường San Diego, bang California, Hoa Kỳ. Reuters – Kevin Lamarque
Từ Washington, thông tín viên RFI Guillaume Naudin cho biết thêm :
"Bang New Mexico, California hay ngay cả New York, Joe Biden hiện diện khắp nơi tại Hoa Kỳ, kể cả tại những bang mà ông đã giành được đa số phiếu bầu năm 2020, tức là nơi mà lẽ ra ông không cần phải đến. Nhưng tại những nơi mà trên nguyên tắc đảng Dân chủ giành chiến thắng dễ dàng thì nay tình hình lại không diễn ra như dự kiến. Một số nơi thường được xem như là nắm chắc phần thắng trong tay, thì nay không còn chắc chắn nữa. Điều này có thể được giải thích bởi các phát biểu của phe Cộng Hòa về kinh tế và tình hình tội phạm, dường như đã tạo ra một vài tiếng vang ở những nơi đó. Riêng đối với bầu cử Hạ Viện, viễn cảnh dường như không mấy khả quan đối với phe Dân chủ.
Dĩ nhiên, cuộc bầu cử giữa kỳ thường không có lợi cho chủ nhân Nhà Trắng. Tuy nhiên, có sự khác nhau giữa thất bại và thảm bại. Đó là điều mà Biden, Harris và Obama cố gắng tránh bằng mọi giá.
Đối với bầu cử Thượng Viện thì tình hình có hơi khác một chút, vì kết quả chỉ là dựa vào một số cuộc đua sít sao, tại những nơi mà các cuộc thăm dò đưa ra dự báo trái ngược nhau.
Hai đảng đang dồn hết lực lượng trong trận đấu, nhất là qua việc chi tiền cho các quảng cáo trên truyền hình. Nhưng cũng không nên hành động thiếu suy nghĩ. Chẳng hạn như Joe Biden không được lòng dân ở bang Arizona đến mức ông ta cẩn thận tránh đến đó".
Trong khi đó, theo AFP, ông Donald Trump ngày càng đưa ra những dấu hiệu rõ ràng muốn tái tranh cử tổng thống. Trong một bài phát biểu tối ngày 03/11 tại bang Iowa, ông nói : "Chúng ta sẽ lấy lại Quốc hội, giành lại Thượng Viện, (…), và vào năm 2024, chúng ta sẽ lấy lại Nhà Trắng tráng lệ".
Ba ngày trước cuộc bầu cử giữa kỳ, hôm nay 05/11, mọi chú ý đang dồn vào bang mang tính quyết định Pennsylvania. Phe Dân chủ và Cộng Hòa nỗ lực huy động cử tri, thậm chí hai cựu tổng thống Donald Trump và Barack Obama và ông Joe Biden cùng đến bang này tranh luận.
Chi Phương
Tôi lo nhưng tin nước Mỹ sẽ vượt qua
Bùi Văn Phú, 14/01/2021
Nước Mỹ đang phải đối diện với những thử thách nghiêm trọng, kể từ khi người biểu tình ủng hộ Tổng thống Donald Trump tràn vào chiếm tòa nhà Quốc hội ở Thủ đô Washington chiều ngày 6/1 vừa qua.
Vụ bạo loạn hôm 6/1 làm cho 5 người chết
Trong bốn tiếng đồng hồ bị chiếm đóng, các dân cử có lúc đã phải nằm xuống ghế, chui xuống bàn để tránh bị thương do bạo loạn, trước khi được sơ tán đến một nơi an toàn.
Vụ bạo loạn hôm 6/1 làm cho 5 người chết trong đó có một cảnh sát, mấy chục người bị thương gồm hơn chục nhân viên an ninh tại Quốc hội.
Lịch sử đã lập lại, sau hơn hai trăm năm. Năm 1814 quân lính Anh tấn công và đốt phá nhiều nơi kể cả tòa nhà Quốc hội đang được xây dựng. Đó là lúc có cuộc chiến tranh mang tên "1812 War".
Cuộc tấn công vào trụ sở Quốc hội lần này là từ hàng nghìn dân không đồng ý với kết quả bầu cử 3/11.
Trong những ngày qua giới chức an ninh Hoa Kỳ đã cảnh báo dân chúng là từ nay cho đến ngày tuyên thệ nhận chức 20/1 sẽ có những cuộc xuống đường vũ trang ở Thủ đô Washington và tại thủ phủ các tiểu bang.
Sự việc gây bạo loạn tại cơ quan lập pháp liên bang của Hoa Kỳ là vi phạm pháp luật trầm trọng mà các giới chức an ninh, trong họp báo chiều thứ Ba 12/1 đã nhấn mạnh rằng những kẻ tham gia bạo loạn sẽ bị trừng phạt theo pháp luật. Tội nhẹ nhất là xâm phạm khu vực cấm vào cho đến tội phá hoại, đánh cắp tài sản nhà nước hay tội nặng liên quan đến giết người.
Tổng thống Trump bị qui trách nhiệm đã kích động người biểu tình nổi loạn hôm 6/1.
Ngày 13/1, trong tình trạng anh ninh nghiêm ngặt với những toán vệ binh quốc gia canh giữ nhiều nơi trong trụ sở Quốc hội, một sự kiện chưa từng có kể từ Cuộc Nội chiến, sau nhiều giờ thảo luận, Tổng thống Trump đã bị Hạ Viện bỏ phiếu đàn hặc thêm một lần nữa.
Một tổng thống bị đàn hặc đến hai lần là chưa bao giờ có trong lịch sử nước Mỹ.
Tình hình chính trị nước Mỹ đang rất căng thẳng. Thượng Viện chưa biết sẽ có kết tội Tổng thống Trump trong những ngày sắp tới hay không, vì chỉ còn một tuần nữa là chấm dứt nhiệm kỳ của ông.
Tuy có 10 dân biểu Cộng hòa cùng với tất cả dân biểu Dân chủ bỏ phiếu chấp thuận đàn hặc, 232 thuận – 197 chống, nhưng lên Thượng Viện cần có 2 phần 3 trong số 100 nghị sĩ đồng ý thì ông Trump mới bị kết tội, bị mất chức và vào tù.
Hiện tại mỗi đảng có 50 nghị sĩ nên thật khó để kết tội Tổng thống Trump. Trừ trường hợp có ít nhất 17 nghị sĩ Cộng hòa quyết định không còn ủng hộ Trump.
Có thể Tổng thống Trump sẽ từ chức vào phút chót. Phó Tổng thống Mike Pence lên thay và nhanh chóng ân xá cho ông Trump.
Như Tổng thống Gerald Ford đã làm cho Tổng thống Richard Nixon, người đã bị đàn hặc trong vụ Watergate và từ chức.
Nhưng nào ai biết được những suy nghĩ, tính toán và việc làm của ông Trump trong vài ngày còn lại ở vị trí lãnh đạo.
Chính vì thế mà Quốc hội đang tìm cách truất phế quyền lực và kiểm soát các hành động của Tổng thống Trump.
Lãnh đạo các binh chủng của quân đội cũng đã ra một tuyên bố chung là quân đội chỉ có nhiệm vụ trung thành và bảo vệ Hiến pháp.
Từ trước đến nay bản tính của Trump là không bao giờ muốn làm người thua cuộc. Ông đã thua và không chấp nhận, nhưng chính trường không phải là thương trường ông từng trải qua sự nghiệp thương mại.
Tôi đã quan sát nhiều sự kiện liên quan đến bầu cử, các lần đếm phiếu, các vụ kiện tụng bầu cử và những lần bãi nhiệm dân cử.
Cử tri Quận Cam, nơi có đông người Việt, chắc nhiều người còn nhớ vụ Dân biểu Cộng hòa Bob Dornan kiện đòi đếm phiếu lại khi cho là có nhiều phiếu bất hợp pháp từ di dân chưa thành công dân khiến ông thua ứng viên Dân chủ Loretta Sanchez năm 1996. Thua ở tòa tiểu bang, ông Dornan đã kiện lên đến cả Quốc hội và nhiều đồng viện cùng đảng cũng đã không đồng ý với ông.
Sự kiện bầu cử bãi chức Nghị viên Madison Nguyễn năm 2009 không thành công nhiều người Việt ở San Jose chưa quên.
Việc bãi chức thành công Thống đốc California Gray Davis, người đảng Dân chủ, năm 2003 là sự kiện lịch sử chỉ xảy ra một lần trước đó vào năm 1921 ở tiểu bang North Dakota.
Hiện nay tại California cũng đang có vận động xin chữ ký để bãi nhiệm Thống đốc Gavin Newsom và đã có trên nửa triệu cử tri ký tên. Nếu đến ngày 17/3 có đủ 1 triệu 500 nghìn người ký tên đòi bãi nhiễm thì sẽ có bầu cử đặc biệt để cử tri California quyết định.
Những ngày này tôi lo sẽ có xáo trộn hay bạo động, nhưng tôi tin vào đất nước này với nền tảng dân chủ pháp trị, qua những dẫn chứng về qui trình thực thi dân chủ nêu trên.
Năm 1984 tôi đang dạy học ở Togo, Châu Phi. Chiều ngày bầu cử tổng thống Mỹ, tôi cùng mấy bạn đến Phòng Thông tin Hoa Kỳ ở Thủ đô Lomé xem hình ảnh sinh hoạt bầu cử, coi chiếu lại các buổi tranh luận giữa hai ứng cử viên Ronald Reagan và Walter Mondale.
Đêm về chúng tôi tụ họp tại chung cư của đôi vợ chồng bạn uống bia, theo dõi kết quả bầu cử qua làn sóng ngắn VOA, BBC và Đài Phát thanh Quân đội.
Quá nửa đêm thì nghe tin kết quả Reagan-Bush tái đắc cử với chiến thắng đất lở (landslide victory), mấy bạn bực mình dậm chân, đập bàn la ó bất mãn.
Lúc sau có tiếng gõ cửa. Nghe ồn ào giữa đêm khuya nên hàng xóm gọi cảnh sát. Hai cảnh sát viên hỏi chúng tôi có chuyện gì vậy, một anh bạn trả lời vì thất vọng và bực tức với tin Ronald Reagan thắng cử. Cảnh sát tỏ vẻ ngạc nhiên hỏi : Tổng thống Reagan tái đắc cử sao anh không vui mừng mà lại tức giận, tại sao thế ? Anh bạn đáp : "C’est l'Amerique" – Đó là nước Mỹ.
Thời sinh viên, trong một lần đứng trước Sproul Plaza của Đại học Berkeley nghe sinh viên phát biểu chống chính sách Mỹ tại Iran, gặp một du sinh từ Trung Quốc và nghe bạn này than thở nếu cứ biểu tình thường xuyên như thế này thì nước Mỹ loạn mất. Tôi nói, không loạn đâu vì sinh viên ở đây luôn luôn chống chính quyền, dù Cộng hòa hay Dân chủ.
Nước Mỹ có một nền dân chủ mà nhiều người dân trên thế giới đang trông vào mà nhiều khi không hiểu được.
Sau chiến thắng bất ngờ trong kỳ bầu cử tổng thống năm 2016, với Donald Trump hơn phiếu cử tri đoàn (306 – 232), nhưng thua Clinton phiếu phổ thông (66 triệu – 63 triệu) nên nhiều người không chấp nhận Trump là tổng thống qua khẩu hiệu thấy trong các cuộc biểu tình phản đối : "He’s not my President".
Hơn 60 dân cử Đảng Dân chủ đã tẩy chay lễ nhậm chức của Tổng thống Donald Trump, trong đó có 13 dân biểu từ California.
Đầu năm 2017 tôi đã viết trong một bài bình luận : "Tôi ủng hộ những tiếng nói phản đối Tổng thống Trump về những chính sách sắp có dưới sự lãnh đạo của ông, nhưng những người cho rằng ông không phải là một tổng thống hợp pháp tức là họ không công nhận các định chế công quyền của đất nước này…".
Vào ngày nhậm chức, tôi viết : "Tôi đã không ủng hộ ứng viên Donald Trump… Nhưng kể từ hôm nay, Tổng thống Donald Trump là tổng thống của tôi, của mọi công dân Hoa Kỳ".
Một nhiệm kỳ đã qua và Tổng thống Donald Trump không còn được người dân tín nhiệm trong bầu cử 3/11/2020.
Hai đảng Cộng hòa và Dân chủ luôn đứng ở vị trí đối lập nhau, nên việc giành quyền lãnh đạo đất nước luôn xảy ra, nhưng phải làm trong tinh thần tôn trọng Hiến pháp.
Từ 12 giờ trưa ngày 20/01/2021 Joe Biden sẽ là tổng thống của tôi vì tôi tin vào Hiến pháp và các định chế dân chủ của Hoa Kỳ.
Hoa Kỳ rồi sẽ vượt qua những thử thách và tiếp tục là nơi đáng sống. Nơi nhân quyền được tôn trọng.
Bùi Văn Phú
Nguồn : © 2021 Buivanphu, 14/01/2021
********************
Minh Anh, RFI, 14/01/2021
Ngày 06/01/2021, hàng nghìn người biểu tình ủng hộ Donald Trump đã xâm nhập tòa nhà Quốc hội, đồi Capitol, một địa điểm mang tính biểu tượng cao của nền dân chủ Mỹ. Vụ hỗn loạn xảy ra làm lộ rõ những rạn nứt trong lòng đảng Cộng hòa. Sự việc có lẽ cũng đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong nền chính trị Mỹ.
Tổng thống Donald Trump phát biểu trước những người biểu tình phản đối việc công nhận Joe Biden đắc cử tổng thống ở Quốc hội lưỡng viện ngày 06/01/2021 tại Washington. © AP Photo / Evan Vucci
Ngày 06/01/2021 chắc chắn sẽ hằn sâu trong lịch sử nước Mỹ. Hình ảnh dòng người biểu tình tràn vào chiếm Điện Capitol trước sự bất lực của cảnh sát thật sự gây sốc. Trong vòng vài giờ, nước Mỹ như có "đảo chính", nền dân chủ Mỹ gần như bị chao đảo.
Giới quan sát không chút khoan nhượng : Trách nhiệm đầu tiên thuộc về tổng thống mãn nhiệm Donald Trump, người đã "xúi bẩy" những người biểu tình ủng hộ ông đổ về Điện Capitol, ngay đúng thời điểm Quốc hội lưỡng viện thông qua kết quả kiểm phiếu cử tri đoàn, công nhận chiến thắng của ứng viên đảng Dân chủ Joe Biden.
Làm thế nào mà người biểu tình có thể dễ dàng tràn vào Điện Capitol ? Liệu có sự thông đồng từ cảnh sát ? Nhiều câu hỏi được đặt ra và một cuộc điều tra đang được tiến hành. Nhưng có một điều chắc chắn, những gì xảy ra trong ngày 6 tháng Giêng đó, đã làm cho uy tín của nước Mỹ trên trường quốc tế bị sứt mẻ nghiêm trọng, theo như nhận xét của ông Soufian Alsabbagh, chuyên gia về chính sách đối nội Mỹ trên đài truyền hình quốc tế France 24.
"Dẫu sao đây cũng là một sự kiện chưa từng có trong lịch sử chính trị Mỹ. Biến cố này sẽ được lưu giữ như là một vết sẹo dài khủng khiếp cho nền dân chủ Mỹ, và sẽ có những hậu quả hiển nhiên. Nước Mỹ sẽ không thể nào hành xử như trước trên trường quốc tế, không thể "dạy đời" nước này nước nọ, và nhất là sẽ không thể có một vị thế như trước đây. Chỉ có điều Trump "gieo gió" nhưng chính Biden, người sắp trở thành tổng thống Hoa Kỳ sẽ phải "gặt bão"".
Sự kiện duy nhất trong lịch sử chuyển giao quyền lực tại Mỹ có lẽ còn đánh dấu một sự thay đổi lớn trong tương quan lực lượng chính trị. Đối với ông Paul Schor, giáo sư ngành lịch sử Hoa Kỳ, trường đại học Paris VII, cuộc nổi dậy "nhỏ" xem như đặt dấu chấm hết cho mối liên minh hoàn cảnh – vốn dĩ không mang tính ý thức hệ - giữa các thành viên đảng Cộng hòa với Donald Trump từ bốn năm qua.
Vụ việc phơi bày rõ 3 xu hướng chính được che giấu kỹ trong lòng nội bộ đảng Cộng hòa từ bốn năm qua : Những người ủng hộ Trump triệt để, Những thành viên đảng Cộng hòa truyền thống nhưng cam chịu, thầm lặng và Những người kiên quyết không đi theo Trump.
Ông Trump ra đi, liên minh cũng không còn, nhưng điều đó không đồng nghĩa với chủ nghĩa Trump sẽ chấm dứt. Nhà sử học Paul Schor giải thích :
"Dù Donald Trump dị biệt, nhưng tại Mỹ, các tổng thống mãn nhiệm sau đó sẽ không còn được ai để ý tới nếu họ không làm gì cả. Họ không gây được áp lực, mà họ cũng chẳng đại diện được cho điều gì. Còn ông Trump, quả thật là ông ấy có một mối liên hệ cá nhân với một bộ phận công luận. Nhiều người nghĩ rằng họ mang tư tưởng Trump còn nhiều hơn chính các nghị sĩ Cộng hòa.
Tôi không tin rằng số người này chiếm đa số trong cử tri theo đảng Cộng hòa. Đa số những người ủng hộ đảng Cộng hòa bỏ phiếu cho Trump là vì ông ấy từng là ứng viên đại diện cho đảng Cộng hòa. Chúng ta thấy rõ là những người xâm nhập Điện Capitol là những thành phần cực hữu Mỹ. Họ mang tư tưởng Trump còn hơn cả những người của đảng Cộng hòa.
Tôi nghĩ là những gì chúng ta thấy diễn ra ở Quốc hội ngày 6 tháng Giêng, chính là những nghị sĩ Cộng hòa truyền thống, cổ điển, những người từng có một thỏa ước để phục vụ Trump, giờ đang tìm cách lật sang trang mới".
Vào cuối nhiệm kỳ, Donald Trump cô đơn hơn bao giờ hết. Nhiều thành viên nội các lần lượt từ bỏ Donald Trump, đệ đơn từ chức, số khác vốn là những gương mặt chủ chốt trung thành với Trump từ bốn năm qua như thượng nghị sĩ Mitch McConnell, Lindsay Graham, Larry Hogan… hoặc lên tiếng phê phán ông mạnh mẽ hoặc đòi ông phải từ chức.
Tuy nhiên, chuyên gia Soufian Alsabbagh cho rằng cần phân tích những hành động trên của các nghị sĩ Cộng hòa dưới góc độ cuộc bầu cử sơ bộ sẽ diễn ra từ đây trong vòng hai năm. Ngày 20/01/2021, ngày Joe Biden chính thức nhậm chức, cũng là cột mốc khởi động cuộc đua tranh cử tổng thống cho năm 2024.
"Tôi nghĩ rằng thực tế sẽ là một điều hoàn toàn khác. Chúng ta đã thấy rõ là theo một cuộc thăm dò công luận đầu tiên được công bố ngay trong ngày 06 tháng Giêng, đại bộ phận số người ủng hộ đảng Cộng hòa quả thật đã tán đồng với sự kiện. Kết quả này thật sự là đáng kinh ngạc !
Nhưng cũng nên biết là ông Trump luôn có một đa số ủng hộ ông trong bộ phận những người theo đảng Cộng hòa. Chắc chắn là các dân biểu đang mắc một sai lầm nghiêm trọng trên phương diện động lực chính trị. Họ có nguy cơ nhìn thấy những nguồn ủng hộ đó, hiện vẫn còn rất mạnh trong hai năm nữa từ đây đến ngày bầu cử sơ bộ, rất có thể sẽ trừng phạt cứng rắn thái độ các dân biểu trong đảng.
Chính vì điều này mà nhiều dân biểu như ông Ted Cruz hay Josh Hawley tuyệt đối đi theo hướng này, họ đã nghĩ đến cuộc bầu cử sơ bộ. Họ biết rằng chủ nghĩa Trump, tư tưởng cực kỳ bảo thủ, chủ nghĩa dân tộc vẫn còn đó. Donald Trump và những nguồn ủng hộ ông sẽ sớm bắt đầu các cuộc tấn công ngay khi ông hết nhiệm kỳ, không những chống lại phe Dân chủ mà cả những dân biểu đảng Cộng hòa.
Những người đó rồi sẽ nhai đi nhai lại giai điệu cũ nhàm chán ấy, một giai điệu mà ông Trump đã từng sử dụng để chiến thắng cuộc bầu cử sơ bộ năm 2016. Tất cả những điều đó mới chỉ là sự khởi đầu cho một chu kỳ mới. Điều đó cũng cho thấy rõ là Trump và chủ nghĩa Trump là một phần của chu kỳ".
Nhiệm kỳ của Donald Trump có nguy cơ khép lại bằng một sự chia rẽ tiềm tàng tại một đảng chính trị từng đưa ông lên đỉnh cao quyền lực. Liệu rằng sự đoàn kết trong nội bộ phe Cộng hòa có còn có thể sau sự kiện Capitol ? Vì đằng sau đảng Cộng hòa từ bốn năm qua là những nhóm chủ trương tự do vô chính phủ, da trắng thượng đẳng, ủng hộ tự trị chống Nhà nước liên bang và là những tín đồ của nhóm theo thuyết âm mưu QAnon, những người chưa hẳn là cử tri của đảng Cộng hòa, nhưng luôn ủng hộ Donald Trump.
Những nhóm cực hữu này tuy là chiếm thiểu số nhưng một phần ý tưởng của họ đã được tuyên truyền rộng rãi trên các trang mạng xã hội trong suốt chiến dịch vận động tranh cử. Họ cho rằng bộ máy quyền lực chính trị và các định chế của Mỹ đã bị tha hóa, những luận điệu chính trị này giờ trở thành gánh nặng trên vai các nghị sĩ đảng Cộng hòa.
Thế nên, theo quan điểm của ông Jeffrey Hawkins, cựu đại sứ Mỹ tại Pháp, hiện là cộng tác viên cho Viện Quan hệ Quốc tế và Chiến lược Pháp, cần phải phân biệt rõ hai thế lực chính trị trong bộ phận cử tri cánh hữu Mỹ.
"Có hai thế lực chính trị cần nói đến. Trước hết, có một đảng Cộng hòa theo đúng nghĩa của nó, người ta có thể gọi đó là đảng Cộng hòa nghị viện, bao gồm các nghị sĩ, trong chừng mực nào đó là đại biểu. Bên cạnh đó, chúng ta có nguồn ủng hộ Trump. Chúng ta không nên nhầm lẫn : Họ không hẳn là những người thuộc đảng Cộng hòa, ở đây không có các nhà hoạt động như tại Pháp hay là Châu Âu.
Đó là những người ủng hộ Trump, trên nguyên tắc cũng bỏ phiếu cho đảng Cộng hòa, họ không hẳn gắn liền với phe Cộng hòa, và những người đó cũng sẵn sàng bỏ phiếu chống lại những nghị sĩ mà họ cho là không trung thành với lãnh tụ của họ. Việc cảnh sát Washington tìm thấy các thiết bị gây nổ tự chế ngay trong ngày 06 tháng Giêng, cả ở trụ sở của đảng Cộng hòa cho thấy là những thành phần đó cũng nổi cuồng chống cả đảng Cộng hòa chứ không chỉ đảng Dân chủ".
Giờ thì sự kiện "Capitol" đang đặt đảng Cộng hòa trước thế lưỡng nan. Họ không thể tiếp tục ủng hộ Donald Trump trước điều hổ nhục do vụ xâm chiếm Điện Capitol gây ra, nhưng họ cũng không thể nào phủ nhận chủ nghĩa Trump và quay trở về với vị thế như trước.
Nhà nghiên cứu sử học Paul Schor nhắc lại rằng "Năm 2016, ông Donald Trump từng tuyên bố muốn phá tan đảng Cộng hòa. Ông cho rằng đây là một đảng của nhà giàu, đã bỏ quên người dân và không đại diện cho dân, đó là đảng của Wall Street. Chương trình hành động của ông là tạo ra một kiểu nội chiến trong lòng đảng Cộng hòa".
Donald Trump gần như thắng cược. Chính từ ghi nhận này mà một diện mạo chính trị mới dường như đang được vạch ra cho hai năm sắp tới, cho đến kỳ bầu cử giữa nhiệm kỳ. Chỉ có điều tầm mức của biến cố Capitol lớn đến mức làm lu mờ cả nhiều thay đổi quan trọng khác : Thắng lợi của phe Dân chủ tại bang Georgia. Trump và đảng Cộng hòa đã mất tất cả. Đảng Dân chủ giờ kiểm soát Quốc hội lưỡng viện. Với thế cân bằng quyền lực mới này, tổng thống Biden cầm chắc rộng đường hành động mà không sợ bị đối lập trói tay.
Tuy nhiên, giới chuyên gia Pháp cảnh báo, thế cân bằng chính trị tại Mỹ, sau bốn năm nhiệm kỳ của Donald Trump – được kết thúc bằng cú xâm chiếm đồi Capitol ngoạn mục – trong mọi trường hợp dường như vẫn còn nhiều bất định và dao động. Rạn nứt trong nội bộ không chỉ có ở đảng Cộng hòa mà ở cả trong phe Dân chủ !
Minh Anh
Nguồn : RFI, 14/01/2021
**********************
Nền dân chủ Hoa Kỳ bị thử thách, vẫn vững như bàn thạch
Thiện Ý, VOA, 12/01/2021
Cuộc biểu tình quy mô lớn của hàng trăm ngàn người dân Hoa Kỳ ngày 6/1/2021 ở thủ đô Washington đã biến thành bạo động, khi họ kéo đến trụ sở quốc hội ở đồi Capitol; nơi đang diễn ra cuộc họp lưỡng viện quốc hội để thông qua các phiếu bầu cử tri đoàn toàn quốc và công bố kết quả bầu cử, ai đã đắc cử tổng thống thứ 46 của Hoa kỳ, theo đúng thủ tục hiến định và luật định.
Vệ binh quốc gia trong tòa nhà Quốc Hội, Washington, 11 tháng Giêng.
I. Diễn biến thử thách
Đoàn biểu tình lên đến hàng trăm ngàn người từ nhiều tiểu bang kéo về theo hiệu triệu của ứng viên tổng thống Cộng Hòa đương nhiệm Donald Trump. Họ tập trung tại một địa điểm không xa tòa nhà quốc hội liên bang, với rừng cờ, biểu ngữ và hô vang những khẩu hiệu hậu thuẫn ứng viên tổng thống Cộng Hòa, tố cáo bầu cử gian lận và phủ nhận kết quả bầu cử mà lưỡng viện quốc hội đang họp để thông qua và công bố kết quả chính thức.
Vì thế đoàn biểu tình đã nồng nhiệt chào đón ứng viên tổng thống Donald Trump khi xuất hiện trên khán đài lộ thiên nơi biểu tình và nghe Ông nhắc lại lý do phủ nhận kết quả bầu cử vì có gian lận bầu cử. Một sự gian lận mà tổng thống Trump đánh giá là tồi tệ chưa từng có, đánh cắp hàng triệu phiếu bầu của ông cho ứng viên Dân Chủ Joe Biden. Vì thế Ông kêu gọi đoàn biểu tình hãy kéo đến trụ sở quốc hội để hậu thuẫn cho các nghị sĩ dân biểu đồng quan điểm đang họp để phủ nhận kết quả bầu cử ở các tiểu bang ông thua phiếu bầu cử tri vì có gian lận. Ông nói cũng sẽ có mặt với họ ở đó, nhưng sau đó không biết vì lý do gì ứng viên tổng thống Trump đã lên xe trở về Nhà Trắng, thay vì đến tham dự với đoàn biểu tình ngoài tòa nhà quốc hội liên bang.
Sau lời kêu gọi của ứng viên tổng thống Donald Trump, đoàn biểu tình kéo đến trụ sở quốc hội cách địa điểm biểu tình không xa. Lúc đầu, đoàn biểu tình vẫn tuần hành và tụ tập trước trụ sở quốc hội một cách ôn hòa, thể hiện quyền biểu tình theo đúng luật định.
Thế nhưng vào khoảng 4 giờ chiều(giờ Washsington) ngày 6/1/2020, cuộc họp lưỡng viện bên trong, Phó tổng thống đương nhiệm làm nhiệm vụ theo thủ tục hiến định, bắt đầu tuyên đọc các phiếu cử tri đoàn của các tiểu bang bầu cho ứng viên tổng thống nào theo đúng kết quả bầu phiếu của cử tri đoàn mỗi tiểu bang. Điều này trái với mong đợi của ứng viên tổng thống Donald Trump và khoảng 75 triệu cử tri đã bầu cho ông và đoàn biểu tình nói riêng. Nỗ lực cuối cùng của người biểu tình là tạo áp lực quần chúng hỗ trợ cho một số nghị sĩ dân biểu đồng minh đang họp bên trong "lật kèo kết quả bầu cử" bằng quyền hiến định. Nhưng nay diễn tiến kiểm nhận và công bố kết quả bầu cử theo đúng thủ tục hiến định đang theo chiều hướng kết quả sau cùng phù hợp với kết quả từng được giới truyền thông công bố: ứng viên đắc cử với 306 phiếu bầu cử tri đoàn, với hơn 81 triệu phiếu bầu cử tri sẽ là tổng thống thứ 46 của Hoa Kỳ; so với kết quả 232 phiếu bầu cử tri đoàn, với kho ảng 75 triếu bầu cử tri của ứng viên Donald Trump. Vì thế, một số người biểu tình đã vượt hàng rào an ninh, kéo theo hàng ngàn người biểu tình tràn vào bên trong tòa nhà nhằm phản đối và ngăn chặn các nghị sĩ và dân biểu lưỡng viện quốc hội đang họp để thông qua kết quả phiếu bầu của các cử tri đoàn toàn quốc và công bố ai sẽ đắc cử Tổng thống thứ 46 của Hoa Kỳ, nhiệm kỳ 2020-2024.
Một số phần tử quá khích đã đạp đổ hàng rao an ninh, tấn công nhân viên công lực và đập phá cửa kính, xâm nhập vào tận bên trong phòng họp chung của Quốc hội và phòng làm việc của các chuyên viên, nhân viên hành chánh. Rất may là các vị dân cử và các chuyên viên, nhân viên hành chánh phục vụ trong quốc hội đã kịp di tản đến nơi an toàn trong tòa nhà phức hợp, đã có hàng trăm năm tuổi; nơi đặt trụ sở của cơ quan lập pháp cao nhất và là biểu tượng thiêng liêng của nền dân chủ Hoa Kỳ..
Sau khoảng 2 giờ đồng hồ quậy phá của các phần tử cực đoan trong đoàn người xâm nhập, trật tự được vãn hồi; nhờ lực lượng cảnh sát an ninh cho tòa nhà quốc hội được tăng cường hỗ trợ của vệ binh quốc gia và sự trợ giúp của cảnh sát, mật vụ vùng lân cận. Theo tin truyền thông sơ khởi, đã có một phụ nữ tuyến đầu xâm nhập bị chết vì trúng đạn của lực lượng an ninh từ bên trong bắn ra, ba người khác chết vì dị ứng khói cay và môi trường đông người chen lấn. Về phía lực lượng an ninh bảo vệ quốc hội cũng có một số người bị thương và hai người bị chết sau đó vì vết thương quá nặng.
Cảnh tượng hàng ngàn người biểu tình xâm nhập vào tòa nhà quốc hội, quậy phá gây cảnh tan hoang đã tạo kinh hoàng, bất bình, phẫn nộ trong nhân dân Hoa Kỳ, sự kinh ngạc của công luận thế giới và là cơ hội cho các chế độ độc tài mỉa mai, diễu cợt. Bởi vì, không ai ngờ được, cảnh tượng như thế lại có thể xảy ra ở nơi tôn nghiêm, được dân chúng Hoa Kỳ coi là biểu tượng uy quyền quốc gia và tính ưu việt của nền dân chủ Hoa Kỳ từng được thế giới ngưỡng phục, tôn vinh.
Nhìn quang cảnh biểu tình biến thành bạo loạn, chúng tôi liên tưởng đến luận điểm cộng sản Marxist-Leninnist về đấu tranh giành chính quyền.
Luận điểm rằng cách mạng là sự nghiệp của quần chúng nhân dân. Cuộc cách mạng giành chính quyền của quần chúng nhân dân nhất định thắng lợi, khi nổ ra trong tình thế cách mạng chín muồi. Thực tế những người cộng sản Nga đã vận dụng sức mạnh quần chúng làm cuộc cách mạng cướp được chính quyền Nga hoàng, thiết lập chế độ cộng sản Liên bang cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô-Viết (1917). Rồi thì vào năm 1991, sau 74 năm xây dựng xã hội chủ nghĩa thất bại, những người cộng sản Bolsevick Nga phản tỉnh đã lại dùng sức mạnh quần chúng bao vây viện Duma (quốc hội Liên Xô) lật đổ được chế độ độc tài XHCN, dân chủ hóa đất nước. Nhiều người tự hỏi, không rõ những người tổ chức biểu tình biến thành bạo động tấn công vào quốc hội liên bang Hoa Kỳ hôm 6/1/2020 có mang ý đồ cướp chính quyền theo kiểu cộng sản hay không? Liệu các cuộc điều tra hậu biểu tình bạo loạn để quy trách cho các kẻ chủ mưu có quan tâm đến nghi ngờ này?
Nhưng có điều, nếu những kẻ chủ mưu biểu tình bạo loạn cướp chính quyền theo kiểu cộng sản, thì thật sai lầm. Vì không bao giờ có được "tình thế cách mạng chín muồi" tại Hoa Kỳ. Vì chế độ dân chủ pháp trị vững mạnh của Hoa Kỳ luôn điều hòa được quyền lợi giữa các giai cấp xã hội sống chung; không bao giờ có tình trạng mâu thuẫn giữa giai cấp thống trị (tư bản) và các giai cấp bị trị đến tột cùng, không thể điều hòa để trở thành đối kháng (một mất một còn) giữa giai cấp thống trị và bị trị.
Thành ra, có thể khẳng định không sợ sai lầm, rằng qua biến cố đen tối ngày 6/1/2020, không ai mong đợi này, nền dân chủ Hoa Kỳ đã chỉ có thêm một thử thách. Nhưng đây không phải là thử thách lần đầu tiên, cũng chưa phải thử thách cuối cùng. Vì trong quá khứ lịch sử hơn 244 năm lập quốc (1776-2020), nền dân chủ Hoa Kỳ từng bị thử thách nhiều lần. Nhưng đây có lẽ là lần thử thách táo bạo đầy tính mạo hiểm chưa từng có. Tuy nhiên, trên thực tế, một lần nữa đã chứng minh nền dân chủ pháp trị Hoa Kỳ vẫn vững như bàn thạch.
II. Nền dân chủ Hoa Kỳ bị thử thách thế nào?
Nền dân chủ Hoa Kỳ bị thử thách qua tiến trình tranh cử và bầu cử tổng thống Hoa Kỳ nhiệm kỳ 2020-2024.
Thử thách về nguyên tắc sinh hoạt dân chủ đã ổn cố hàng thế kỷ qua, đã trở thành truyền thống bầu cử hài hòa, tốt đẹp của nền dân chủ Hoa Kỳ.
Đó là nguyên tắc ứng cử, tranh cử và bầu cử tự do, công bằng cho mọi công dân; hoàn toàn khác với các chế độ độc tài hay dân chủ giả hiệu. Các chính trị gia, các chính đảng muốn nắm quyền phải thông qua tranh cử bằng vương đạo. Nghĩa là, dùng lý lẽ và thành tích để chứng minh nhân cách năng lực, tư cách đạo đức, để thuyết phục tìm sự tín nhiệm của đa số cử tri để thắng cử qua phiếu bầu của họ; theo nguyên tắc đa số thắng thiểu số,thiểu số phải phục tùng đa số. Nhưng thiểu số có quyền khiếu nại theo luật bầu cử trước các cơ quan thẩm quyền để bảo lưu quyền lợi, ý kiến của mình. Nếu có lý do chính đáng đủ làm đảo ngược kết quả bầu cử, thiểu số trở thành đa số sẽ thắng cử. Trong hầu hết các cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ trước đây, nguyên tắc sinh hoạt dân chủ đã diễn ra hiệu quả hài hòa đúng theo tiến trình trên.
Trong cuộc tổng tuyển cử năm 2020, bầu cử các chức vụ dân cử như nghị sĩ, dân biểu liên bang cũng như tiểu bang đã diễn ra và kết thúc tốt đẹp theo đúng hiến định và pháp định. Duy chỉ có bầu cử tổng thống và phó tổng thống nhiệm kỳ 2020-2024 thì gặp thử thách, khi liên danh ứng viên tổng thống và phó tổng thống thất cử không thừa nhận liên danh tổng thống và phó tổng thống thắng cử, với lý do có gian lận bầu cử ở các tiểu bang mà liên danh này thua phiếu liên danh thắng cử. Sự từ chối này là hợp pháp vì là quyền chấp nhận hay không chấp nhận, quyền khiếu tố khiếu nại của công dân, hay của ứng cử viên thất cử theo luật bầu cử. Việc giải quyết các khiếu tố khiếu nại này cũng đã được giải quyết bởi cơ quan có thẩm quyền, theo đúng tiến trình luật định. Vì vậy thử thách này đã được vượt qua để có thêm bằng chứng thực tế về sự vững mạnh của nền dân chủ Hoa Kỳ; mà chúng tôi cụ thể hóa qua hình tượng "vững như bàn thạ ch".
Thật vậy, quyền khiếu tố, khiếu nại của công dân, đã được thực hiện qua đội ngũ hùng hậu các luật sư của liên danh thất cử. Họ đã khởi sự trận chiến pháp lý ngay khi có kết quả sơ khởi bầu cử do giới truyền thông đưa ra. Đội ngũ pháp lý này, theo ước tính của giới truyền thông, khởi kiện khoảng 60 vụ kiện lớn nhỏ về gian lận bầu cử trước các cơ quan thẩm quyền là tòa án các cấp tiểu bang, liên bang, tối cao pháp viện tiểu bang cũng như liên bang. Nhưng hầu hết các vụ kiện này đều đã bị Tòa án các cấp tiểu bang và liên bang bác khước. Vì các luật sư của ứng viên Trump đã không đưa ra được bằng chứng khả tín, hội đủ các yếu tố cấu thành tội gian lận bầu cử có tính hệ thống, trên diện rộng, có thể làm thay đổi kết quả bầu cử cục bộ (các phòng phiếu địa phương) hay toàn cuộc (kết quả bầu cử Tiểu bang hay Liên bang).
Qua phán quyết về khiếu tố các vụ kiện, tính độc lập của các tòa án đã được thử thách, và đã cho thấy tính độc lập của hệ thống tòa án. Các phán quyết hầu hết bất lợi cho ứng viên Cộng Hòa là tổng thống đương nhiệm Donald Trump, mặc dầu ông có ưu thế đang nắm quyền, với đa số các thẩm phán, chánh án ngồi xử là đảng viên Cộng Hòa do chính ông bổ nhiệm. Sự thể này cho thấy nguyên tắc tam quyền phân lập(Lập pháp, hành pháp và tư pháp, độc lập song không biệt lập)của nền dân chủ pháp trị Hoa Kỳ thực sự vững mạnh, bền vững và phát huy hiệu quả thực dụng trong sự vận hành, quân bình quyền lực, trong cơ cấu công quyền quốc gia(trái ngược với tam nhiệm phân lập tập quyền trong tay độc đảng hay nhà độc tài).
Chính nhờ sự vững mạnh, bền vững được xây đắp, từng bước củng cố hàng thế kỷ qua, mà nền dân chủ Hoa Kỳ đã vượt qua được mọi thử thách lớn nhỏ, để có vị thế một cường quốc dân chủ hàng đầu, với vai trò lãnh đạo thế giới được thừa nhận ngày nay. Đồng thời, đã trở thành một chế độ dân chủ pháp trị mẫu mực cho nhiều quốc gia noi theo và là ước mơ của nhiều dân tộc trên hành tinh.
III. Sự vững mạnh thực sự của nền dân chủ pháp trị Hoa Kỳ
Cuộc biểu tình ngày 6/1/2020 vừa qua là hợp pháp. Sau đó, đã biến thành bạo động, bạo loạn phi pháp, là thử thách mới nhất, nghiêm trọng nhất trong lịch sử các cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ. Nhưng thử thách này một lần nữa đã được khắc phục rất nhanh sau khoảng 2 giờ đồng hồ. Quốc hội đã tái họp và đã hoàn thành nhiệm vụ hiến định là thông qua và công bố kết quả bầu cử của các cử tri đoàn toàn quốc. Liên danh ứng cử tổng thống và phó tổng thống của đảng Dân Chủ là Joe Biden và Kamala Harris đã đắc cử tổng thống và phó tổng thống thứ 46 của Hoa Kỳ.
Tình hình an ninh chính trị tại thủ đô Washington tái lập rất nhanh, bằng các biện pháp dân chủ pháp trị, không sử dụng bạo lực đàn áp biểu tình bạo loạn như trong các chế độ độc tài, mà vẫn vãn hồi trật tự rất nhanh.
Hiện tại tình hình toàn quốc Hoa Kỳ vẫn ổn định và sinh hoạt bình thường. Nhân dân Hoa Kỳ đang chờ đón liên danh đắc cử Joe Biden và Kamala Harris tuyên thệ nhậm chức vào ngày 20/1/2021 tới đây. Tất nhiên, cơ quan hành pháp Hoa Kỳ vẫn tiếp tục làm nhiệm vụ chấp pháp với những kẻ chủ mưu hay hành động phạm pháp vượt quá giới hạn của quyền biểu tình biến thành bạo loạn trong ngày 6/1/2020 vừa qua. Việc làm này để thể hiện sức mạnh của nền dân chủ pháp trị Hoa Kỳ trước mọi thử thách bất cứ khi nào, bất cứ từ đâu tới(nội loạn cũng như ngoại xâm).
Houston, ngày 11/1/2021
Thiên Ý
Nguồn : VOA, 12/01/2021
*********************
Bạo loạn tại Quốc hội Mỹ : Những gương mặt "nổi trội" lần lượt sa lưới
Mai Vân, RFI, 14/01/2021
Theo báo chí Mỹ vào hôm 13/01/2021, thêm một "nhân vật cần chú ý" trong số hàng trăm người xông vào gây loạn tại trụ sở Quốc hội Hoa Kỳ ngày 06/01 vừa qua đã bị bắt. Ông Robert Keith Packer, cư ngụ tại bang Virginia là người có mặt trên một bức ảnh chụp một nhóm người bên trong Điện Capitol mặc áo in dòng chữ "Camp Auschwitz", bị cho là cổ vũ cho phong trào Tân Quốc Xã.
Những gương mặt đáng chú ý trong vụ xâm nhập vào trụ sở Quốc hội Mỹ tại Washington, ngày 06/01/2021, với Jake Angeli "người đội sừng" (G). AP - Manuel Balce Ceneta
Packer nằm trong số hàng trăm người đang bị cảnh sát liên bang Mỹ truy lùng vì đã tham gia vụ xâm nhập trụ sở Quốc hội Mỹ - đã bị coi là một vụ bạo loạn. Cuộc điều tra đã tiến triển nhanh chóng nhờ vô số hình ảnh và video đã được rất nhiều phóng viên báo chí thu được cũng như được chính các đương sự tung lên các mạng xã hội trong thời gian qua.
Vào lúc phe ủng hộ tổng thống Trump, và cả chính ông, đã quy trách nhiệm cho các thành phần cực tả "antifa" là đã mạo danh những người ủng hộ tổng thống để xông vào làm loạn trong Quốc hội, thực tế cho thấy là nhóm gây bạo loạn đều là những người trong giới nổi tiếng nhiệt tình đi theo ông Trump.
Nhật báo Pháp Le Monde ngày 12/01 vừa qua đã phác họa chân dung của những gương mặt tiêu biểu trong số những kẻ bạo loạn đã xâm nhập vào Điện Capitol, những gương mặt đã xuất hiên trên thông cáo tìm kiếm thông tin mà cơ quan điều tra liên bang Mỹ FBI đã công bố khắp nơi để truy nã.
Nhận xét của tờ báo Pháp không chút mập mờ : Đó là những người thuộc giới loan truyền các thuyết âm mưu cực hữu, một số cựu quân nhân, và cả những đại biểu dân cử ở các bang hay một vài đại gia triệu phú, tuyệt đại đa số là người da trắng.
Gương mặt đầu tiên được Le Monde nhắc đến lại là một người không thấy trên thông báo tìm kiếm của FBI : Ashli Babbitt, một nữ cựu quân nhân, ủng hộ Donald Trump vô điều kiện, trở thành tín đồ của các thuyết âm mưu của QAnon, người duy nhất bị bắn chết trong vụ tấn công vào Điện Capitol.
Trong một đoạn video được tờ báo Mỹ Washington Post công bố, người phụ nữ này được nhìn thấy giữa đám đông đang cố gắng xông vào khu văn phòng của chủ tịch Hạ Viện Nancy Pelosi. Đám đông xô đẩy, phá cửa sổ, đánh đuổi các cảnh sát bảo vệ ở cửa. Ashli Babbitt cố gắng chui qua một cửa sổ sát đất. Một cảnh sát nổ súng. Babbitt trúng đạn bị thương nặng và qua đời tại bệnh viện.
Ashli Babbitt nằm trong số năm người bị thiệt mạng trong vụ bạo loạn, trong đó có một cảnh sát bảo vệ Điện Capitol. Theo báo chí Mỹ, Brian Sicknick – tên người cảnh sát – đã chết vì thương tích quá nặng sau khi bị một kẻ bạo loạn dùng bình chữa cháy đánh vào người khi anh cố gắng ngăn chặn đám đông tràn vào.
Đối với Le Monde, căn cứ vào trang phục của những người gây bạo loạn, có thể thấy sự hiện diện đáng kể của nhiều phần tử thuộc các nhóm bán quân sự và Tân Quốc Xã, điển hình là trường hợp của Packer với chiếc áo mang hành chữ "Trại Auschwitz – Lao động mang lại tự do", gợi đến phương châm được ghi ở lối vào trại hủy diệt người Do Thái của Đức Quốc Xã.
Le Monde đặc biệt tìm hiểu về ba người mà hình ảnh được loan truyền khắp thế giới dưới các biệt danh như "người đàn ông đội sừng", "người gác chân lên bàn" và "người đàn ông với chiếc bục phát biểu".
Theo tờ báo Pháp, nổi tiếng nhất trong bộ ba này có lẽ là Jacob Anthony Chansley, 32 tuổi, còn được gọi là Jake Angeli hoặc Pháp sư QAnon. Đến từ bang Arizona, nơi các mạng lưới theo thuyết âm mưu của QAnon đã được triển khai, anh ta là người đội chiếc mũ lông có sừng, để ngực trần, xăm trổ, với khuôn mặt được vẽ bằng màu cờ Mỹ với kẻ sọc và ngôi sao.
Sự xuất hiện và các phát biểu của Jake Angeli đã thu hút báo chí trước vụ tấn công. Trên một video, anh ta đưa ra những nhận xét đầy tính âm mưu về các chủ ngân hàng trung ương, những người đã xuyên thủng dãy Alps của Thụy Sĩ "như một miếng pho mát Thụy Sĩ" để nô dịch hóa thế giới từ các căn cứ dưới lòng đất.
Bị FBI truy nã, anh đã bị bắt hôm thứ Bảy 09/01 về tội xâm nhập trụ sở Quốc hội một cách bất hợp pháp.
Nổi tiếng thứ hai là người đàn ông đã ngồi chễm chệ và gác chân lên bàn trong văn phòng của bà Nancy Pelosi, chủ tịch Hạ Viện. Richard Barnett, 60 tuổi, đã ra đầu thú chính quyền ở Arkansas vào hôm 08/01 sau khi đã trở về nhà.
Ông cũng bị khởi tố về tội trộm cắp tài sản công vì đã lấy đi một tấm biển gỗ đánh dấu lối vào văn phòng của bà Pelosi. Đối với Barnett bà Pelosi không phải là chủ tịch Hạ Viện của những người như ông. Cảnh sát đang điều tra xem ai đã lấy đị một chiếc máy tính xách tay trên bàn của bà Pelosi.
Nhân vật thứ ba đáng chú ý là Adam Johnson. Người ta thấy bức ảnh của người đàn ông 36 tuổi này, vui mừng với chiến lợi phẩm của mình và tươi cười trước các ống kính, tay ôm chiếc bục phát biểu của bà Nancy Pelosi.
Thế nhưng, theo Le Monde, bức ảnh mới nhất chụp nhân vật này không thoải mái chút nào : Ảnh chụp thẳng, trong trang phục màu cam. Đây là ảnh được một cảnh sát trưởng Florida chụp sau khi Johnson bị bắt vào tối 08/01. Tang vật thì được tìm thấy nguyên vẹn trong một hành lang của điện Capitol.
Ngoài ba nhân vật "nổi tiếng" kể trên, Le Monde còn phác họa chân dung của một số kẻ bạo loạn khác như Nick Ochs, người sáng lập nhóm cực hữu Proud Boys ở bang Hawai xa xôi, đã về nhà nhưng vẫn bị FBI đến bắt.
Cũng như vây, Derrick Evans, một nghị sĩ trẻ 35 tuổi, mới được bầu của West Virginia, đã bị FBI sờ gáy vì đã tự quay cảnh mình xông vào Điện Capitol, đội mũ bảo hiểm trên đầu, hét lên "Trump ! Trump !" trước khi đăng một video khác sau vụ xâm nhập, phấn khởi khoe rằng : "Chúng tôi ở bên trong, chúng tôi ở bên trong. Derrick Evans đang ở Capitol"..
Ngoài ra, theo Le Monde, trong đám người bạo loạn ở Điện Capitol có cả những triệu phú như bà Jenna Ryan, không đến Washington bằng ô tô, mà từ Frisco, gần Dallas, Texas, đã đi máy bay riêng đến thủ đô để phản đối.
Doanh nhân này đã có một tài khoản trên Parler, một mạng xã hội phổ biến trong giới cực hữu, vì họ đánh giá Facebook và Twitter đang trôi sang phía tả. Bà gọi ngày 6 tháng 1 là một trong những "ngày đẹp nhất trong cuộc đời mình" và chụp bức ảnh trước khung cửa sổ vỡ vụn, trước khi xóa bài đăng.
Mai Vân
***********************
Trọng Thành, RFI, 14/01/2021
Việc tài khoản của tổng thống mãn nhiệm Hoa Kỳ trên mạng Twitter bị xóa bỏ gây nhiều tranh luận. Hôm qua, 13/01/2021, năm ngày sau khi tài khoản của ông Trump bị "đình chỉ vĩnh viễn", ông chủ Twitter lên tiếng khẳng định quyết định trên là "đúng", nhưng dù sao đây cũng là một "thất bại".
Tổng thống Donald Trump nhìn điện thoại của ông trong một cuộc họp với các thống đốc, tại Nhà Trắng, Washington DC, Mỹ ngày 18/06/2020. AP - Alex Brandon
Trước hết, vì sao là một quyết định "đúng" ? Ông chủ và người sáng lập Twitter, Jack Dorsey, giải thích công ty đã phải đối mặt với một tình huống "đặc biệt", Twitter buộc phải ra quyết định nói trên dựa trên các thông tin đáng tin cậy, do nhiều thông điệp trên mạng xã hội này có thể dẫn đến những hành động gây tổn hại cho an ninh xã hội. Tài khoản của tổng thống mãn nhiệm bị mạng Twitter xóa bỏ hai ngày sau khi ông Trump có những lời lẽ bị cáo buộc là đã kích động người ủng hộ ông chiếm lĩnh nhà Quốc hội Mỹ, đúng vào ngày Quốc hội nhóm họp để xác nhận kết quả bỏ phiếu bầu tổng thống của đại cử tri đoàn.
Quyết định tuy "đúng" nhưng chủ nhân Twitter thừa nhận : "Tôi đã không hề cảm thấy tự hào khi chúng tôi buộc phải xóa bỏ tài khoản @realDonaldTrump". Theo ông chủ Twitter, đây là một "thất bại" của công ty trong nỗ lực "cổ vũ cho các đối thoại lành mạnh", và những biện pháp triệt để như vậy «làm giới hạn khả năng giải trình, chuộc lại lỗi lầm, học hỏi". Chủ nhân mạng xã hội Twitter cũng thừa nhận quyết định nói trên có thể là một tiền lệ "nguy hiểm", do việc "quyền lực của một cá nhân hay một doanh nghiệp" có thể gây ảnh hưởng lớn đến đối thoại trên "không gian công cộng toàn cầu" (worldwide public dialog).
Chủ nhân Twitter cũng cho biết là nguyên tắc cân bằng quyền lực trong lĩnh vực mạng xã hội lẽ ra đã được duy trì, nếu như những người có tài khoản bị Twitter xóa bỏ, do hoạt động không phù hợp với các nội quy của Twitter, có cơ hội đăng ký với các mạng xã hội khác, quyền tự do ngôn luận vẫn có cơ hội được bảo đảm.
Trên thực tế, quyết định xóa bỏ tài khoản của ông Trump và 70.000 tài khoản liên quan đến phong trào QAnon cổ vũ cho các thuyết âm mưu, hậu thuẫn tổng thống mãn nhiệm, được Twitter đưa ra trong một bối cảnh nhiều nhà cung cấp dịch vụ mạng xã hội, như Facebook, Instagram…, đã đồng loạt đình chỉ hàng loạt tài khoản, trong đó có tài khoản của tổng thống mãn nhiệm. Chủ nhân Twitter thừa nhận nhiều tập đoàn mạng đã đình chỉ các tài khoản mà "họ thấy là nguy hiểm", tuy nhiên cũng nhấn mạnh ông "không tin" đây là quyết định "có phối hợp".
Mạng Youtube, của tập đoàn Google, hôm qua 13/01, cũng thông báo đình chỉ kênh Youtube của tổng thống mãn nhiệm trong vòng "ít nhất 7 ngày". Áp lực lên các tập đoàn tin học cũng gia tăng. Hôm qua, một liên minh của nhiều tổ chức phi chính phủ, trong đó có phong trào #StopHateForProfit (Chấm dứt đánh đổi hận thù lấy lợi nhuận), đã yêu cầu Youtube xóa bỏ hoàn toàn kênh chính thức của tổng thống mãn nhiệm, được gần 3 triệu người đăng ký theo dõi. Youtube bị cáo buộc là đã dung dưỡng cho ông Trump phát tán tin giả, tố cáo bầu cứ Mỹ gian lận, kích động thù hận. Các tổ chức phi chính phủ thuộc liên minh nói trên đe dọa tổ chức chiến dịch tẩy chay Youtube, nếu công ty không thực hiện yêu cầu nói trên.
Trọng Thành
Hành động của Tối Cao Pháp Viện không nhận đơn của bang Texas kiện các bang dao động cho ông Donald Trump, và các quan chức chính phủ trọng yếu tôn trọng kết quả bầu cử, chứng tỏ nước Mỹ có một nền pháp lý đủ mạnh để vượt qua cơn bão Trumpism.
Nhưng sự kiện chính phủ bang Texas, với ủng hộ của 18 bang khác, cộng 126 dân biểu Cộng hòa cấp liên bang đồng ký, và sự hầu hết các lãnh đạo dân cử Cộng hòa im lặng không xác nhận Tổng thống tân cử Joe Biden, cho thấy dư âm của Trumpism vẫn còn tiếp tục, cho ít nhất đến hết bầu cử năm 2024.
Sự thật là tất cả các bang đã sẵn sàng lá phiếu cử tri đoàn của họ cho sau cuối tuần này, ngày 14/12.
Không còn cách nào để Tổng thống Trump thắng cử, sau hơn 50 vụ kiện không trưng được bằng cớ. Hình phạt mất bằng hành nghề, khiển phạt cho luật sư, và tù tội cho nhân chứng khi dùng bằng cớ giả trong tòa, đã là một lá chắn hiệu quả để tòa dùng sự thật để phán quyết.
Nhưng ngoài tòa án, phe Trump kêu gian lận bầu cử khắp nơi, tạo ra tin tưởng thiếu sự thật cho 36% là Tổng thống Trump bị gian lận bầu cử, trong một thăm dò mới đây, nhằm tạo ra một hiệu ứng chính trị lâu dài và có lợi.
Tố cáo gian lận và không thừa nhận Biden thắng cử giữ những người trung thành dưới trướng ông, một chiến lược rất rõ rệt của Tổng thống Trump trước khi ông rời nhiệm sở.
Ông có thể được làm vua của nhóm cử tri trung thành, và đảng viên Cộng hòa, cùng lúc kiếm tiền cho mình. Bằng chứng là dù các vụ kiện tụng của ông không tới đâu, chỉ chi tiêu chưa tới 10 triệu đôla, nhưng số tiền gom được với lý do tranh tụng bầu cử từ các người ủng hộ đã lên đến gần 210 triệu đô la.
Các chính trị gia khôn ngoan đều biết, cơ hội tranh cử 2024 của ông Trump sẽ mất hẳn đà sau khi mất quyền hành, nhưng ảnh hưởng của ông còn dài.
Bản thân các dân cử Cộng hòa biết rằng Trump không còn cơ hội, nhưng họ cần sự ủng hộ và tiền bạc của những người trung thành với Trumpism. Được sự ủng hộ của người tin tưởng Trumpism sẽ là một yếu tố lớn cho sự nghiệp chính trị của các lãnh đạo dân cử này. Đây sẽ là lực đối nghịch khó khăn nhất cho chính phủ Biden trong kế hoạch thực thi cải tổ đất nước của ông.
Chính phủ Joe Biden sẽ phải giải quyết những vấn đề cốt lõi đã tạo lên sức ảnh hưởng lớn của Chủ nghĩa Trumpism.Theo ông David Axelrod, chiến lược gia Dân chủ của của cựu Tổng thống Obama, Tân Tổng thống Biden thừa hưởng một đất nước cực kỳ chia rẽ khi Tổng thống Trump thắng thêm 10 triệu lá phiếu so với năm 2016, và thắng hơn 80% các quận hạt, dù thưa thớt, của nước Mỹ. Nếu đảng Dân chủ không ̣điều chỉnh kịp thời, họ sẽ rất chật vật trong những kỳ bầu cử tới.
Đảng Dân chủ trong nhiều thập kỷ qua đã coi thường sự liên hệ của mình với tầng lớp lao động da trắng, và dần nghiêng về giá trị cấp tiến đại diện bởi tầng lớp trí thức và các ngôi sao giải trí.
Người lao động đã từng ủng hộ đảng Dân chủ bao gồm các công đoàn lao động trong nền công nghiệp những thập kỷ nửa sau của thế kỷ 20. Nhưng khi các công việc lao động được chuyển ra khỏi nước Mỹ theo đà toàn cầu hóa, tự do mậu dịch, tự động hóa, cơ hội mưu sinh tại các vùng ngoài kỹ nghệ cao dần xuống thấp, đảng Dân chủ đã không có những hành động hữu hiệu để hỗ trợ họ. Người dân nơi đó không nhìn xa hơn là đời sống hàng ngày trước mắt, và đời sống đó đang sụp đổ quanh họ.
Năm 2016, bà Hillary Clinton, như một bà giáo sư đại học, khuyên họ phải nâng cấp để thay đổi công việc cho phù hợp.
Ông Trump, ngược lại, hứa hẹn là sẽ mang công việc cũ trở về cho họ. Đối với hầu hết dân lao động, họ không có gì để mất, khi đặt niềm tin vào Trump, và bỏ qua tư cách không gương mẫu của Tổng thống Trump. Sự lựa chọn giữ lại cuộc sống cũ dễ dàng hơn là phải học lại, khi tuổi đã lớn, và đầu tư kinh nghiệm sẵn có.
Đối với người dân bình thường, họ không cần lý luận xa hơn những câu đơn giản và dễ hiểu của Trump. Trump bỏ lo ngại môi trường của phe cấp tiến, để dành lấy cử tri phụ thuộc vào khai thác dầu khí, cũng như là đánh Trung Quốc, mặc dù đã không hữu hiệu, để ra dấu chỉ là ông bênh người lao động Mỹ.
Trumpism, dân túy kiểu Trump sinh ra từ đó.
Người Mỹ có câu : "It's the economy, stupid !". Người Việt Nam thì "có thực với vực được gạo".
Kinh tế hàng ngày là quan trọng nhất cho hầu hết. Chính phủ Biden phải có kế hoạch tích cực cho một số lớn dân Mỹ đã bị bỏ lại, khi kinh tế nước Mỹ đang đi lên nhờ kỹ nghệ cao. Nhiều người Mỹ ngày càng giầu, nhưng hầu hết, vẫn còn phải lo công việc ngày mai nếu có. Chính sách kinh tế thiết thực cho người dân bị bỏ rơi trở thành thiết yếu, ̣để sau khi có thực, họ có thể lấy lại được tư cách của người Mỹ chính đáng, có đủ khả năng bênh vực cho lẽ phải. ̣
Nếu khéo léo, Joe Biden sẽ đạt được việc đưa công ăn việc làm trở lại cho những người bị bỏ rơi, cùng một lúc bảo vệ môi trường và tự do mậu dịch. Nếu không, đây sẽ là lý do chính đảng Dân chủ mất ghế lãnh đạo trong kỳ bầu cử tới.
Xâm nhập văn hóa qua nhập cư là một khía cạnh sâu sắc khác, cho lý do ủng hộ Tổng thống Trump.
Trong suốt chiều dài lịch sử của Mỹ, người dân Mỹ thường chống lại những làn sóng nhập cư mới, nhất là khi khác biệt văn hóa và lo sợ bị cạnh tranh công ăn việc làm. Người Mỹ nhập cư sớm, thường chống lại người tới sau. Từ giữa thế kỷ 19, các di dân từ Ireland và Đức đã bị chống đối.
Cuối thế kỷ 19, Chính phủ ban hành luật không cho người Trung Quốc nhập cư. Nhiều dân Mỹ đã từng chống lại làn sóng tị nạn của Việt Nam trong những năm 1970s. Cho dù chính phủ Mỹ biết là nhập cư là điều tốt cho kinh tế và đất nước, vì nó đóng góp vào sức năng nổ, mang đến của người di cư, nhưng người dân Mỹ vẫn chống, vì họ không có thời gian phân tích cái tốt và cái bất lợi. Họ nghe theo lời nói của người họ tin.
Một người Mỹ bình thường không bằng đại học hay sống trong làng xã, rất ít để ý về chính trị hay tin tức, hay giao du đa văn hóa. Hầu hết không đủ thời gian sống cho chính họ và gia đình, nên họ không còn dành được thời gian nghiên cứu đến các chi tiết. Họ thường chỉ lắng nghe những người họ tin tưởng, cùng phe nhóm, như người hướng dẫn tinh thần nơi thờ phượng, người quen biết hàng xóm quen biết. Trong các làng nhỏ, nhà thờ là nơi họ lắng nghe và ủng hộ. Thế nên họ hiểu lầm rất nhiều và không sẵn sàng tiếp nhận thêm, từ người ngoài nhóm.
Sau sự kiện 9/11, khủng bố mang danh Hồi giáo thay đổi cách sống của toàn xã hội Mỹ. Nó đã nâng cao làn sóng chống người nước ngoài, làm cho nỗi sợ tràn ly của nhiều người Mỹ ôn hòa, sợ mất đi xã hội trật tự và lối sống hàng ngày. Và từ đó, họ coi Tổng thống Trump là cứu cánh duy nhất dám đứng bên họ, không nghĩ đến tác hại lâu dài. Đây cũng là một trong những lý do nhiều người Mỹ bình thường và ngay cả người Việt lớn tuổi cuồng nhiệt ủng hộ Tổng thống Trump.
Đảng Dân chủ phải hiểu là cơ hội nắm chính quyền chỉ có 4 năm. Họ phải kiếm cách để giúp cho người dân Mỹ cảm thấy an tâm. Thứ nhất là công ăn việc làm, thứ hai là an ninh cá nhân. Cách thức giáo dục cần phải hiệu quả và đúng tầng số của những người không có cơ hội tiếp cân thông tin và phân tích chi tiết. Vấn đề nhập cư và khác biệt văn hóa cần phải ̣được giải quyết theo nhiều hướng giáo dục và giao lưu văn hóa. Cần phải có sự thông cảm hơn của dân các miền, các tiểu bang ven biển và các tiểu bang bên trong.
Tin giả đóng một vai trò rất quan trọng trong việc cực đoan hóa số người theo Trump, và làm lũng đoạn chính sách.
Trong cộng đồng Việt, các thế lực cực đoan đã khôn khéo lôi kéo nhiều người vô tình vào trong vòng ảnh hưởng của họ bằng nhiều cách tiếp cận. Từ tin dễ đọc dần sang tin giả, tin tuyên truyền. Từ mạng lưới quen thuộc sang chiêu dụ ru ngủ. Nhiều người Việt không biết và không thích đọc tiếng Anh trong truyền thông dòng chính, dù họ chịu trách nhiệm cho các bài đăng của họ.
Nhưng người ta sẵn sàng đón nhận những tin không kiểm chứng ̣để thỏa mãn thiên hướng phe nhóm của họ, cho dù một số nhân vật chính phát tán tin tức đó xác nhận những tin đó là tin giả. Chính phủ Biden cần phải có những giải quyết qua các luật lệ cập nhật để những nguồn tin giả không phải là mối ung thư của xã hội Mỹ, nhất là qua các mạng xã hội.
Tóm lại, bốn năm tới, con tàu nước Mỹ sẽ chênh vênh và có thể nghiêng, nếu chính phủ Biden không giải quyết kịp thời gốc lõi của vấn đề sinh ra quái thú Trumpism, ngày đang lớn, cho dù ông Trump không còn tại vị.
Áp lực của phe cấp tiến bên Dân chủ sẽ thêm một gánh nặng cho Tổng thống Biden để cân bằng, khi ông phải cố gắng kéo những người dân bất mãn theo Trump trở lại con đường xây dựng nước Mỹ hùng mạnh và đoàn kết với giá trị nhân bản từ trước khi có Trumpism.
Lương Tạ
Nguồn : BBC, 13/12/2020
Nguồn : BBC, 13/12/2020
Nguồn nghiên cứu :
https://news.berkeley.edu/2020/12/07/despite-drift-toward-authoritarianism-trump-voters-stay-loyal-why/
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0743016719305315
https://www.cnn.com/2020/12/08/opinions/herculean-task-facing-joe-biden-axelrod/index.html
Newsmax CEO cornered for spreading false information about election because it's great for ratings | Salon.com
RNC invites 2024 hopefuls to January meeting in show of neutrality toward Trump - POLITICO
https://www.foxnews.com/politics/republicans-president-trump-robbed-poll
Lúc gần đây tại Hoa Kỳ đã nổ ra một loạt những câu chuyện về tình dục. Hay nói đúng hơn là nhưng câu chuyện về sách nhiễu tình dục. Và không có gì đáng ngạc nhiên khi chúng đều bẩn thỉu và có khuynh huớng cho người ta thấy những gì tệ nhất trong bản tính con nguời.
Roy Moore, 70 tuổi, đang ra tranh cử ghế thượng nghị sĩ tại Thượng Viện Liên Bang đại diện cho tiểu bang Alabama.
Hãy lấy các tin loan ra từ Alabama mấy tuần nay. Đây là một câu chuyện điển hình. Một nguời đàn ông lớn tuổi bị nhiều phụ nữ tố cáo là đã sách nhiễu tình dục họ khi họ còn là những cô gái còn thơ. Một trong những người tố cáo nói rằng lúc đó bà chỉ có 14 tuổi.
Roy Moore nay 70 tuổi và đang ra tranh cử ghế thượng nghị sĩ tại Thượng Viện Liên Bang đại diện cho tiểu bang Alabama. Một số cuộc thăm dò dư luận cho thấy rằng ông ta có nhiều cơ hội thắng.
Có một bài báo đăng trên tạp chí New Yorker rằng ông Moore còn bị cấm không cho đến một trung tâm thương mại địa phương vì ông có khuynh hướng hay quầy rầy các cô gái vị thành niên tại đó. Phải làm một cái gì tệ lắm mới có thể bị cấm như vậy.
Đến nay thì đã có một loạt những câu chuyện tương tự như vậy tố cáo những nhân vật khác nhau, phần lớn là có danh vọng. Chúng ta có thể hy vọng rằng chúng góp phần làm thay đổi cái văn hóa coi phụ nữ như là công cụ tình dục giúp cho những phụ nữ nào làm trong những ngành hoạt động nào mà những người đàn ông trong đó không nổi tiếng và vì vậy ít có cơ hội những hành động của họ bị khui ra ; và đặc biệt là cho những chị em nào mà vì vấn đề tài chánh không có thể cưỡng lại những đòi hỏi của những cấp trên của họ.
Thế nhưng câu chuyện của ông Roy Moore tại Alabama lại cho ta thấy một khía cạnh khác của xã hội Mỹ không dính líu gì đến tình dục hoặc sách nhiểu. Đó là sự xuất hiện của tinh thần "bộ lạc" trong chính trị.
Trong mấy ngày qua, ông Moore đã bị lên án bởi nhiều nhân vật cao cấp đảng Cộng Hòa tại Washington DC và nói rằng ông cần phải rút lui ra khỏi cuộc tuyển cử. Thế nhưng phản ứng tại Alabama thì khác hẳn. Tại đây một số viên chức Cộng Hòa và chính trị gia Cộng Hòa địa phương đã đứng ra biện hộ cho ông Moore.
Ed Henry, một dân biểu Cộng Hòa địa phương đã khuyến dụ rằng những phụ nữ tố cáo ông Moore cần phải bị truy tố vì đã không lên tiếng nói lên chuyện này từ trước và để cho một kẻ bị tố cáo là sách nhiểu tình dục tiêu dao tại ngoại. Quả thật là khôi hài hết chỗ nói. Và Jerry Pow, chủ tịch đảng bộ đảng Cộng Hòa tại quận Bibb County, Alabama cho biết ông sẽ bỏ phiếu cho ông Roy Moore dù rằng những lời tố cáo này là đúng và dù rằng ông Moore đã làm một hành động phạm tội đối với một trẻ em vị thành niên.
Điều làm cho nguời ta ngạc nhiên nhất là lý do mà ông Pow đưa ra. Ông nói ông bỏ phiếu cho Moore vì ông ta không thể nào bỏ phiếu cho một người Dân Chủ trong cuộc bầu cử này. Ông Jerry Pow tin rằng bất kỳ một nguời Dân Chủ nào cũng tệ hơn một người Cộng Hòa dù rằng đó là một nguời Cộng Hòa sách nhiễu tình dục gái vị thành niên và sau đó nói đối chuyện đó.
Đây là một bước vượt xa hơn nhiều lãnh vục "tin giả". Đây là một hành động lấy sự thật ném vào sọt rác và rồi hãnh diện có nhận định riêng của mình hoàn toàn dựa trên thiên kiến.
Và ở mức nào đó, tinh thần "bộ lạc" này đến từ trên đỉnh cao nhất : ta có thể thấy rằng Tổng Thống Trump đã nổi bật trong việc im lặng không nói gì đến vấn đề của ông Roy Moore, nhưng lại "tweet" những lời chỉ trích gay gắt ứng cử viên Dân Chủ Al Franken.
Bà thống đốc tiểu bang Alabama cũng đưa thêm ý kiến của mình nói rằng bà tin những lời tố cáo của các phụ nữ đối với ông Moore là đúng, nhưng cũng vẫn bỏ phiếu cho ông Moore để bảo đảm rằng sẽ có thêm một người Cộng Hòa tại Thượng Viện.
Điều đáng buồn là theo những nhà nghiên cứu đây không phải là vấn đề riêng của những nguời Cộng Hòa tại Alabama mà của tất cả chúng ta.
Năm 2010, một công trình nghiên cứu bởi hai nhà tâm lý học Brendan Nyhan và Jason Reifler đã chứng minh rằng thiên kiến thắng dự thật trong việc tạo ra quan điểm của người ta. Và họ còn biện luận rằng càng kiểm soát các sự kiện chỉ làm cho nguời ta ôm chặt thêm những thiên kiến của mình.
Khi có người nào đưa cho ta những bằng chứng đi ngược lại với những gì chúng ta tin là đúng, chúng ta cảm thấy bị đe dọa và chúng ta lại càng cố chấp trong tin tưởng của mình. Đó có vẻ là những gì xảy ra trong những tuần qua tại Alabama.
Trong bối cảnh nhiệm kỳ tổng thống của ông Donald Trump các nhà chính trị học nay khám phá ra rằng cử tri không ngu đần gì. Thật sự họ cũng biết rõ khi một nhà chính trị nói láo. Nhưng điều đó không ảnh hưởng gì đối với những cảm nghĩ của họ về ông/bà ta. Và tình trạng này càng ngày càng trở nên cực đoan hơn vì chính trị không chỉ trở nên phân cực mà trở thành "bộ lạc hóa". Nguời ta tự họp thành những bộ lạc và chiến đấu chống lại những bộ lạc khác để bảo vệ cho bộ lạc của mình.
Điều đó có nghĩa là tấn công không ngừng phe đối lập và từ chối không thay đổi ý kiến của mình ngay cả trước những sự thật khó chịu như là khả năng một người mình ủng hộ có thể là một kẻ sách nhiễu trẻ vị thành niên.
Điều đáng buồn hơn nữa là tình trạng "bộ lạc hóa" này sẽ làm xói mòn nền tảng của một chế độ dân chủ.
Lê Mạnh Hùng
Nguồn : Người Việt, 23/11/2017
