Thông Luận

Cơ quan ngôn luận của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên

Ngày 6/4/2019 Giám đốc Công an Hà Tĩnh gi UBND Hà Tĩnh công văn s 495/CAT-CSMT được nhiu t báo trong nước đăng li vi cái ta : "Công an Hà Tĩnh bó tay vi Formosa" có ni dung Formosa Hà Tĩnh đang thải ra 14 nhóm cht thi vi 64 danh mc ca hàng nghìn cht thi khác nhau tt c đu rt đc hi cho sc khe con người. Tuy nhiên Formosa Hà Tĩnh không hp tác vi cơ quan chc năng đ theo dõi x lý mc dù cnh sát điu tra môi trường đã gi văn bn yêu cu Formosa nhiu ln phi báo cáo các cht thi gây nguy hi.

formosa1

Cá chết Hà Tĩnh. Hình chp tháng Tư, 2017. (Hình : Reuters)

Sau ba ngày bài báo này đã bị g tuy nhiên trên nhiu cơ quan truyn thông hi ngoi ln mng xã hi đu lan truyn thông tin này như mt bng chng c th do công an xác định v hành vi x cht thi công nghip gây tác hi trc tiếp cho môi trường mà người dân sng gn là nhng nn nhân đu tiên.

Hầu hết người Vit tuy vn b mang tiếng là bàng quan trước mi din biến chính tr nhưng khi nghe nói đến ch "Formosa" thì phản ng ca mi người đa s là ging nhau : Gin d và đau lòng. Gin d vì tng có mt thi gian dài sau khi Formosa b phát hin là nguyên nhân gây cho cá chết hàng lot ti nhiu tnh duyên hi min Trung thì bàn ăn ca đng bào c nước vng bóng các loại cá như thường nht. H đau lòng vì biết c triu người min Trung b nh hưởng ti công ăn vic làm và cái đói nghèo vn đã đè nng lên gia đình h nay vin nh rách rưới li càng rõ rt hơn sau khi nhà máy Formosa chính thc hot đng.

Người dân cà nước còn nh v hàng ngàn người dân Th xã Kỳ Anh tp trung đông chưa tng có trước cng chính ca tp đoàn Formosa vào sáng ngày 2 tháng10 năm 2016 yêu cu tr li bin sch cho h sau khi phát hin Formosa đã thi hàng tn hóa cht đc công nghip gây ra cái chết hàng lot cho cá ven bin tri dài hơn ba cây s. Tiếp theo sau đó là hàng lot v biu tình đòi bi thường thit hai cho dân chúng cũng như đòi chính quyn phi đóng ca nhà máy này vì hóa cht cũng như khí thi ca nó gây bnh tt cho người dân địa phương và vùng ph cn. Trước sc ép ca dư lun và các cuc biu tình không ngưng ngh, Công ty Formosa Hà Tĩnh tha nhn gây ra v cá chết hàng lot bn tnh ven bin min Trung Vit Nam và đng ý bi thường 500 triu đôla cho chính ph Vit Nam.

Mức bi thường 500 triu đô la dành cho 3 vn đ : thit hi ca người dân, h tr chuyn đi ngh nghip và bi thường phc hi môi trường bin cho 4 tnh b nh hưởng chính là Hà Tĩnh, Qung Bình, Qung Tr và Tha Thiên−Huế là gn 4 triu người. S tin nhỏ nhoi y cũng không được ti tay nn nhân mà hu như có khiếu kin mi được lãnh tin. Cách gii quyết quan liêu này mt ln na gây bc xúc cho dân chúng khiến hàng chc cuc biu tình đòi công bng li n ra gia lúc bin tiếp tc chết, bu tri Kỳ Anh Hà Tĩnh tiếp tc nhn lung khói ca nhà máy thép Formosa gây không biết bao nhiêu di hi cho sc khe người dân.

Formosa có Tổng din tích thc hin d án hơn 3.300ha, bao gm din tích đt lin hơn 2.025ha và din tích mt nước hơn 1.293ha (cng Sơn Dương). Thi gian thuê đt là 70 năm, tin thuê đt 96 t đng cho toàn b thi gian thuê. Không cn phi là mt k sư hay tiến sĩ, người dân cũng thy rõ, mc giá này quá r, gn như cho không.

Không phải chính ph Vit Nam không biết thành tích ca Formosa đối vi gây nguy hi môi trường bin. Gn nht là bài hc ca Campuchia, năm 1998, Formosa đã thi 3.000 tn cht thi hóa hc ra vnh Thái Lan, gn ca bin Sihaoukville và b buc phi bi thường 13 triu đô la. Năm 2009, tp đoàn này đã "vinh hnh" nhn gii "Hành tinh đen" do Ethecon, t chc bo v môi trường ca Đc dành cho nhng cá nhân/t chc "đóng góp" vào vic phá hy môi trường "trao tng. Ti Đài Loan nơi mà Formosa được sinh ra không ít ln nó b đng hương biu tình đòi gii th vì cách làm ăn thiếu lương thin ca nó. Ti M, nơi môi trường được gi kín k nht thế gii đã cho Formosa rt nhiu bài hc khi tp đoàn này có hành vi khut tt trong vic gây nguy him môi sinh.

Một năm sau khi s c Formosa xy ra, ngày 25 tháng 07 năm 2017, Báo Tin Phong có đăng bài viết : "Th tướng Nguyn Xuân Phúc làm vic vi Formosa : Nếu li vi phm, nht quyết đóng ca". C th, Th tướng đã nhn mnh rng : "Tinh thn ln là nếu không an toàn thì không sản xut" và "Nếu vi phm tr li thì phi đóng ca nhà máy này".

Và hai năm sau, lời ca Th tướng đương nhim có v b Formosa thách thc thông qua công văn ca Công an tnh Hà Tĩnh "kêu cu" chính ph vì cung cách bt tuân pháp lut mà tp đoàn này đang hành xử.

Nếu công an Hà Tĩnh bc xúc mt thì dân chúng ti khu vc b nh hưởng có l bc xúc đến mười. Sc khe gia đình h b đe da nghiêm trng, công ăn vic làm ca h k như tr v con s không và tương lai cuc sng ca gn hai triu con người trc tiếp b nh hưởng s ra sao nếu hàng ngàn tn hóa cht len li vào ngun nước bin ?

Ai là người trách nhim khi vn đng chính ph cung cp giy phép cho tp đoàn Formosa vào Vit Nam đ li di chng khó xóa sch trên bn đ môi sinh ca thế giới ?

Chính là ông Võ Kim Cự, nguyên Bí thư Tnh y, nguyên Ch tch y ban Nhân dân tnh Hà Tĩnh, Đi biu Quc hi Vit Nam khóa 13, khóa 14 người chính thc đt bút ký đu tiên khi đ ngh chính ph Nguyn Tn Dũng duyt xét. Người trách nhim th hai là Bộ trưởng Tài nguyên - Môi trường Trn Hng Hà, đáng ra phi cho kho sát d án li nhanh chóng cho phép Formosa được sinh ra. Đa con thiếu tháng y bây gi đã tr thành mt bu đc ung thư gây lo s cho hàng triu người Vit Nam không nhng chung quanh nó mà có lẽ s di căn trên khp nước.

Ông Võ Kim Cự thì bt vô âm tín, nhưng ông Trn Hng Hà vn còn đó trên chiếc ghế B trường B Tài nguyên Môi trường và sáng ngày 5 tháng 6 năm 2018, trong phiên tr li cht vn ti Quc hi, ông Trn Hng Hà khng định v vic x thi ca nhà máy Formosa "đm bo an toàn v môi trường".

Là một B trưởng ph trách môi trường, tc là lá phi ca toàn dân Vit Nam nhưng cung cách mà ông Hà nói trước Quc hi khiến người ta khó th tin ni vào lúc y cho đến gn mt năm sau thì Công an tỉnh Hà Tĩnh xác nhn nhng khng đnh ca ông B trường là hoàn toàn di trá.

Trên lá phổi ca Vit Nam đã đóng du n có hình dng Formosa và di chng ca nó liu kéo dài ti bao lâu sau khi ông Trn Hng Hà li h cánh an toàn như Võ Kim Cự ?

Mặc Lâm

Published in Diễn đàn

Diễn biến vụ kiện Formosa ở Đài Loan (BBC, 07/09/2018)

Một nhóm cư dân Đài Loan sống gần nhà máy Naphtha Cracker số 6 của tập đoàn Formosa Plastics Group (FPG), đang kêu gọi tòa án địa phương xem xét kỹ lưỡng đơn kiện công ty của họ.

formosa1

Nhà máy Naphtha Cracker số 6 của tập đoàn Formosa Plastics Group (FPG)

Vào tháng Tám 2015, 74 người sống ở thị trấn Đài Tây cạnh nhà máy ở thị trấn Mạch Liêu, cùng các thành viên gia đình, nộp đơn kiện năm công ty con của FPG.

Kể từ đó, tòa án đã có 10 buổi lắng nghe. Nhưng lần cuối cùng tòa mở là tháng 9/2017. Tòa cũng chưa mở điều tra và tìm kiếm ý kiến chuyên gia.

Cư dân Ngô Nhật Huy, có năm thành viên gia đình qua đời vì ung thư trong ba năm qua, nói : "Vụ này kéo dài lâu quá rồi".

"Một số người kiện đã qua đời, hoặc yếu quá không thể tới tòa. Liệu sẽ còn ai sống cho tới khi xử xong".

Trong đơn kiện họ cáo buộc rằng ô nhiễm từ nhóm nhà máy thường được gọi là Lục Khinh đã dẫn tới tỉ lệ ung thư cao trong người dân. Họ yêu cầu bồi thường 70 triệu Tân Đài Tệ, tương đương khoảng 2,28 triệu đôla Mỹ.

Theo điều tra của họ, trong năm 2012 và 2013, 75% cái chết ở ba làng thuộc thị trấn Taixi là do ung thư, cao hơn tỉ lệ trung bình 34,5% ở Đài Loan.

Một nghiên cứu của Đại học Quốc lập Đài Loan vài năm trước thấy rằng có mức kim loại nặng cao hơn trong những người sống cách nhà máy 10, 20, 30 cây số, so với dân số chung, theo lời những người này.

Các nhóm môi trường và nhà nghiên cứu tin rằng sáu thị trấn ở huyện Vân Lâm trực tiếp tiếp xúc với khói từ nhà máy. Gió cũng có thể mang khói đến những nơi khác của Đài Loan.

Tổng cộng 23.000 người có đăng ký là cư dân ở thị trấn Taixi bị ảnh hưởng nặng nhất. Một số người đã chuyển đi nơi khác vì ô nhiễm, nhưng người già và một số trẻ em ở lại vì họ không còn nơi nào khác.

Đinh Khánh Phú, từng sống ở Taixi, nói ông tin rằng nhiều người trong gia đình ông đang bị ung thư hay chết vì ung thư do ô nhiễm từ nhà máy.

Ông Đinh nói : "Mẹ tôi qua đời vì ung thư phổi 5 năm trước, bố tôi bị ung thư gan, anh vợ tôi và hai hai em họ cũng ung thư, một người trong đó đã qua đời".

Tòa án quận Vân Lâm, nơi đang xử lý vụ kiện, rốt cuộc mở buổi tiền thẩm hôm 31/8. Vị thẩm phán quyết định yêu cầu cơ quan bảo vệ môi trường của Đài Loan xác định các loại chất gây ô nhiễm thải ra từ nhà máy và tác động của chúng cho sức khỏe.

formosa2

Những người nộp đơn kiện

Luật sư cho những người đi kiện xem đây là dấu hiệu tích cực. Luật sư Quốc Ngạn, chủ tịch Hội nhân quyền Đài Loan, nói : "Tôi tin rằng sau khi có kết quả đánh giá, vụ việc sẽ sớm có kết cục".

Đa số nguyên liệu thô do nhà máy sản xuất được xuất khẩu sang Trung Quốc và Đông Nam Á, dùng cho các sản phẩm nhựa, theo lời nguyên đơn. Họ cho rằng nhà máy này không cần có ở Đài Loan.

Trong phiên xử ở tòa ngày 31/8, các luật sư của Formosa nói rằng không có bằng chứng cho thấy tỉ lệ ung thư ở của cư dân lân cận là do hoạt động của nhà máy. Họ biện luận rằng bằng chứng của luật sư bên nguyên không cho thấy nguyên nhân và hậu quả. Họ nói công ty đã đầu tư cho thiết bị kiểm soát ô nhiễm.

Nhưng Hội quyền môi trường (ERF), đang giúp đỡ các nguyên đơn, chỉ ra rằng trong nhiều năm, giới khoa bảng đã điều tra liệu có phải các chất gây ô nhiễm cũng gây ra tỉ lệ ung thư cao và đã kết luận có quan hệ nhân quả.

Mặc dù luật sư của Formosa nói việc thải khí của nhà máy không vượt quá hạn chế của chính phủ, các nhóm môi trường nói trong quá khứ, chính phủ không công bố tài liệu theo dõi nên không thể biết có vượt quá giới hạn hay chưa.

Theo họ, một khó khăn khác của nguyên đơn là thống kê của Bộ y tế về người chết do ung thư lại thấp hơn con số của nguyên đơn, mà lý do là vì nhiều người ráng sống để về đến nhà rồi mới chết, và bệnh viện không ghi rõ nguyên nhân tử vong.

Ông Ngô, chủ tịch hội hỗ trợ ô nhiễm Lục Khinh, nói quá trình xác minh và kiểm tra khó khăn nên tòa án cần thêm thời gian. Nhưng ông cũng nói các nạn nhân không thể chờ đợi quá lâu.

"Liệu chúng tôi có thể chiến thắng hay không ?" ông Ngô nói, bày tỏ cảm giác bất lực của người dân.

Công ty mẹ Formosa Plastics Group từ chối bình luận, nói rằng vụ việc đang trong quá trình xử án và họ sẽ chờ đến khi xử xong.

Cindy Sui

*******************

Quan ngại về bánh Trung Thu "siêu rẻ" (RFA, 07/09/2018)

Bánh Trung Thu là mặt hàng đặc trưng vào dịp Hội Trăng Rằm hằng năm. Lâu nay đối với các gia đình nghèo khó có thể cho con nhỏ thưởng thức một miếng bánh Trung Thu vì túi tiền của họ không thể kham nổi.

formosa3

Thị trường buôn bán bánh Trung Thu. (Ảnh minh họa) - AFP

Năm nay bên cạnh các loại bánh truyền thống có giá từ mấy chục đến mấy trăm ngàn và cả bạc triệu hay hơn thế nữa cho mỗi cái, lại xuất hiện nhiều loại bánh ‘siêu rẻ’ được nói là nhập từ Trung Quốc sang. Những mặt hàng này được quảng cáo tràn lan trên mạng xã hội.

Người tiêu dùng, nhất là giới chỉ thu nhập ‘ba đồng, ba cọc’, có vui không khi trên thị trường có loại sản phẩm vừa túi tiền của họ như thế ?

Nghi ngại hàng kém phẩm chất

Trên mạng xã hội hiện có quảng cáo một loại bánh Trung Thu mini được cho là xuất xứ từ Trung Quốc và được bán với mức giá siêu rẻ từ 2.000 – 3.000/ cái với rất nhiều hương vị khác nhau như cam , dâu, xoài….

Theo tìm hiểu của chúng tôi, loại bánh Trung Thu này được nhập về với giá sỉ khoảng 300.000 đồng/ thùng và mỗi thùng khoảng 120 đến 130 cái bánh nếu chia nhỏ ra thì mỗi chiếc bánh được bán với giá rất rẻ. Với mức giá siêu rẻ này nên nó trở thành món được nhiều người lao động thu nhập thấp và sinh viên lựa chọn.

Chúng tôi có liên lạc với một chủ trang cá nhân rao bán loại bánh Trung Thu này và được cho biết qua tin nhắn, loại bánh được nhập từ Đài Loan với trọng lượng khoảng 38g/cái và được bán theo kilogram với giá 90.000/kg cho 25 cái và nhiều hương vị khác nhau tùy lựa chọn. Còn nếu mua số lượng lớn thì sẽ giảm giá còn 80.000 – 85.000 đồng/kg. Số lượng bao nhiêu cũng có chỉ cần báo trước một ngày thì hôm sau sẽ có hàng và giao hàng miễn phí.

Đài Á Châu Tự Do liên lạc với chị Phương Ngọc, người chuyên làm bánh Trung Thu tại nhà và được chị cho biết giá thấp nhất đối với loại bánh Trung Thu nặng 50g thì đã bán 20.000/cái và 200g thì 80.000/cái nhưng khi nghe về loại bánh giá 2.000 – 3.000/cái từ Trung Quốc thì chị có trình bày :

"Với người làm thủ công như em thì với mức giá 2.000-3.000 thì không bao giờ bán được vì nó không đủ tiền điện để mình làm chứ đừng nói đến tiền mua nguyên liệu. Nên với việc bánh trung thu mini từ trung quốc nhập vào Việt Nam tràn lan như hiện nay, nó giống như là một cách để tuồng hàng kém chất lượng, hết hạn sử dụng nhưng người ta dán lại một tag khác".

Chúng tôi trực tiếp đến một quầy hàng bán bánh Trung Thu trên đường Lê Văn Sĩ ở khu vực quận 3 tại Sài Gòn để tìm hiểu thêm thông tin thì được nhân viên bán hàng tại quầy Kinh Đô cho biết :

"Ở đây mình bán trực tiếp từ hàng công ty, vì đã có dấu kiểm định, mộc đỏ rõ ràng, hàng công ty rõ ràng chứ không phải mình bán hàng tùm lum. Những mặc hàng đó đa phần là nguyên liệu từ Trung Quốc mà anh cũng biết miễn nguyên liệu Trung Quốc thì đa phần rất rẻ nên ai ham rẻ thì ăn loại đó thôi, cho nên thật sự nếu là hàng đàng hoàng thì giá phải niêm yết công ty có bảng giá rõ ràng, còn bán 2k-3k thì đa phần là quầy hàng tự phát sinh".

Người tiêu dùng e ngại

Mặc dù được người bán hàng quảng cáo hàng chất lượng, mẫu mã đẹp nhưng nhiều người tỏ ra e ngại về chất lượng của loại bánh Trung Thu ‘siêu rẻ’ như thế.

Một facebooker tên Tạ Hiền chia sẻ trên trang cá nhân của mình rằng dù được bạn bè trong công ty mua và mời ăn thử nhưng anh không dám động đến miếng bánh này vì anh cho rằng thực phẩm dơ, sạch hiện nay lẫn lộn, đẹp mắt nhưng chưa chắc an toàn vệ sinh.

Một người dân tại Sài Gòn cho chúng tôi biết có cho tiền cũng không mua loại bánh này : "Không bao giờ dám, công an vừa tịch thu hơn mười mấy ngàn chiếc bánh không bao bì không nguồn gốc cho nên bánh trung thu này cho tiền cũng không dám ăn".

formosa4

Nhân đậu xanh bên trong bánh Trung Thu. AFP

Một trở ngại đối với người tiêu dùng hiện nay là khó có thể phân biệt được chất lượng của các loại bánh khác nhau dù là bánh có giá cao như trình bày của chị Phương Ngọc.

"Bánh chất lượng và không chất lượng thật sự rất khó nhận biết. Ở Việt Nam thì mình dựa vào thương hiệu như Đồng Khánh, Như Lan, BBK hay là Kinh Đô. Còn các loại bánh nhỏ nhỏ từ Trung Quốc về Việt Nam thì chẳng có thương hiệu mà nó còn ghi tiếng Tàu nên không biết bánh gì mà chỉ cần thấy tiếng Tàu là người ta không chọn mua nhưng mà để tháo ruột nó ra và bỏ vào một vỏ khác cho nên không thể nhận biết được bánh Trung Quốc hay Việt Nam rất khó".

Anh Hùng một chuyên viên y tế thuộc trường Đại Học Y thành phố Hồ Chí Minh chia sẻ với chúng tôi qua tin nhắn rằng, anh rất lo ngại về chất lượng của loại bánh Trung Thu ‘siêu rẻ’ vì mức giá quá rẻ thì nguy cơ mất an toàn thực phẩm rất lớn, anh nhấn mạnh rằng

"Những thành phần trong nhân bánh được xay nhuyễn, dù được giới thiệu nhân sầu riêng, nhân đậu xanh... nhưng người ăn hoàn toàn không biết được đó là gì".

Vấn đề kiểm tra an toàn thực phẩm

Còn theo chuyên gia Vũ Thế Thành, thạc sĩ quản lý chất lượng và an toàn thực phẩm chia sẻ trong một bài viết của ông trên trang web của mình rằng :

"Thực phẩm Tàu không phải thứ nào cũng dơ, cũng kém an toàn, nhưng không thể phủ nhận, thực phẩm tràn vào Việt Nam từ Trung Quốc, chỉ nhìn về mặt an toàn, thì còn nhiều điều bí ẩn chưa giải mã hết. Người tiêu dùng nên tự bảo vệ mình bằng cách chỉ mua hàng có xuất xứ rõ ràng, nếu là hàng nhập phải có nhãn phụ, công ty nhập…".

Vị chuyên gia này còn viết thêm rằng vì bánh Trung Thu ở Việt Nam chỉ được làm ra và bán vào một số ngày trong năm nên cơ quan an toàn thực phẩm ít khi đụng tới thời hạn bảo quản, trừ khi sử dụng chất cấm hoặc điều kiện sản xuất quá mất vệ sinh.

Chúng tôi có liên lạc với cơ quan quản lý an toàn thực phẩm tại thành phố Hồ Chí Minh để hỏi thêm về việc quản lý nhập và bán loại bánh Trung Thu siêu rẻ ; tuy nhiên mọi nổ lực đều bất thành.

Published in Việt Nam

Hội thảo tại Thượng viện Mỹ : Tìm công lý cho nạn nhân Formosa (RFA, 11/05/2017)

Hơn một năm sau sự cố Formosa gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng khu vực biển miền Trung, buổi hội thảo về pháp lý và ô nhiễm môi sinh đã diễn ra tại quốc hội Hoa Kỳ với sự tham dự của các chuyên gia luật và chuyên gia môi trường ở Hoa Kỳ và Canada.

formosa1

Hội thảo về pháp lý và ô nhiễm môi sinh đã diễn ra tại quốc hội Hoa Kỳ hôm 10/5/2017. RFA photo

Gây ô nhiễm môi trường là phạm tội

Hôm thứ Tư 10 tháng Năm lần đầu tiên một buổi hội thảo về môi trường liên quan đến Việt Nam diễn ra tại tòa nhà Rusell của thượng viện Hoa Kỳ kể từ khi biển miền Trung Việt Nam bị ô nhiễm trầm trọng bởi chất thải độc hại từ công ty gang thép Formosa ở Hà Tĩnh hồi tháng Tư 2016 đến nay.

Cuộc hội thảo được coi như một hội nghị quốc tế vì có 7 diễn giả gồm các vị giáo sư luật và các chuyên môn về môi trường của Mỹ và Canada, chưa kể một số người Việt đến từ Canada, Australia và các tiểu bang khác của Hoa Kỳ.

Đứng ra kêu gọi buổi hội thảo là Việt Nam For Progress, tạm dịch là Việt Nam Vì Tiến Bộ, tổ chức NGO của người Việt ở Washington DC, Hoa Kỳ và Ontario Canada.

Bác sĩ Thể Bình, chủ tịch tổ chức Việt Nam Vì Tiến Bộ :

Chúng tôi rất mừng vì tổ chức mà qui tụ được những chuyên gia về các lãnh vực luật pháp cũng như môi trường. Sau phần phát biểu của họ thì chúng ta có lẽ học hỏi được rất là nhiều và từ đó chúng ta mong sẽ sử dụng những tin tức và kiến thức này để giúp đỡ cho những nạn nhân của Formosa cũng như giúp cho môi trường của đất nước Việt Nam.

Đến từ Toronto, Canada, luật sư Trịnh Quốc Toàn, thành viên của tổ chức Việt Nam Vì Tiến Bộ, nói rằng cuộc hội thảo này một lần nữa nhằm lôi kéo sự chú ý của thế giới :

Về thảm họa môi trường đang xảy ra tại Việt Nam và để giúp những người muốn đi tìm hiểu phương pháp hoặc biện pháp nào đó để khác phục hoàn cảnh. Hy vọng là trong khả năng chuyên môn thì chúng tôi có thể cung cấp cho cộng đồng những kiến thức đến từ những diễn giả chuyên gia về lãnh vực đó.

Đến từ Australia, ông Nguyễn Văn Bon, chủ tịch Cộng Đồng Người Việt Quốc Gia Úc Châu :

Hơn một năm qua nhà cầm quyền Việt Nam chả làm cái gì cả, tức là họ có cơ sở pháp lý để kiện Formosa ra tòa, câu hỏi đặt ra ở đây là tại sao họ không đóng cửa Formosa. Việt Nam có cơ hội cao nhất để làm điều đó nhưng họ chọn họ không làm.

Lên tiếng với đài Á Châu Tự Do trước buổi hôi thảo, cựu công tố viên Liên Hiệp Quốc, nguyên đại sứ lưu động Mỹ của Global Justice Công Lý Toàn Cầu thuộc chính phủ Hoa Kỳ, ông Steven Rapp, nói rằng các tác nhân gây ô nhiễm môi trường đều là tội phạm hình sự :

Tôi được mời đến đây để trình bày vấn đề mà các tổ chức dân sự và nạn nhân có thể làm được những gì cho dù đôi khi hoàn cảnh không có mấy hy vọng. Thông điệp của hội thảo này là nếu biết tham khảo, biết thu thập tài liệu cũng như lôi kéo sự chú ý của dư luận về những hệ lụy những tác hại vô cùng to lớn của ô nhiễm môi trường thì người ta có thể đòi tác nhân gây hại trả lại công lý cho mình, đặc biệt khi vụ việc ra trước tòa hình sự quốc tế.

Cũng vậy, nói đến sự kiện cá chết hàng loạt bên Việt Nam, ngư dân mất việc vì không thể đánh bắt cá, giá cả thủy sản xuống dốc vì nguồn nước bị ô nhiễm..... thì tôi cũng sẽ trình bày luôn thể về nhũng hành động gọi là vô ý thức của tác nhân gây hại, làm sao buộc họ chịu trách nhiệm đã làm môi sinh bị ô nhiễm.

"Cần phải kiện Formosa"

formosa2

Luật sư Warren Perrin tại buổi hội thảo. RFA photo

Đối với luật sư Warren Perrin, chuyên về các vụ án dân sự ở New Orleans, Hoa Kỳ, với kinh nghiệm phụ trách những hồ sơ pháp lý về môi trường thí dụ như sự cố tràn dầu ở Louisiana do công ty BP gây ra trước kia, đến với cuộc hội thảo hôm nay điều ông muốn trình bày là :

Những việc như thế có những sắc thái và những vấn đề khác nhau trong việc gặt hái kết quả thông qua hệ thống tố tụng dân sự. Dựa vào kinh nghiệm đã qua tôi muốn mọi người làm thế nào có thể vận dụng mọi chứng cứ mọi dữ kiện cụ thể về những tác hại lâu dài hầu đưa vào hồ sơ tố tụng.

Trong vụ Formosa thì yêu cầu của tôi là phải bàn bạc phải bằng mọi cách chứng minh là nạn nhân phải được bồi thường một cách xứng đáng, có nghĩa là đồng tiền bồi thường phải hợp lý phải ngang bằng với những hệ quả mà họ gánh chịu. Không chỉ tập trung vào việc bồi thường thỏa đáng cho nạn nhân, tôi còn muốn nói đến việc làm sao giảm thiểu càng nhiều càng tốt mức độ độc hại mà ô nhiễm môi trường gây ra cho nạn nhân, bởi vì được bảo vệ và được phòng tránh khỏi ô nhiễm môi sinh là quyền của con người.

Tác hại của ô nhiễm môi trường biển không chỉ là cá chết hay nguồn nước bị nhiễm độc mà còn là vấn đề lây lan thực phẩm độc hại, ảnh hưởng vô cùng đến sức khỏe các cộng đồng dân cư quanh đó về lâu về dài, là những lời mở đầu bài phát biểu của bà Malaika Bacon Dussault, giáo sư luật đại học Morton ở Canada. Nói với đài Á Châu Tự Do, bà khẳng định :

Tôi sẽ dựa trên luật quốc tế về môi trường để nhấn mạnh đến phương cách tiến hành một vụ kiện tội phạm gây ô nhiễm môi trường ra tòa án quốc tế. Trong tư cách một luật sư hôm nay tôi sẽ phân tích về những phương thức tiến hành hồ sơ tố tụng để có cái nhìn bao quát hơn và để xét xem có thể áp dụng vào trường hợp ô nhiễm môi trường từ chất thải hóa học ở Việt Nam như thế nào.

Từ Viện Hóa Học ở Toronto, Canada, sang Washington tham dự hội nghị quốc tế về tác hại Formosa hôm thứ Tư, chuyên gia John Purdy cho biết vì đã làm việc nhiều năm trong lãnh vực môi trường nên ông có mối quan tâm sâu sắc đến vấn đề Formosa Việt Nam :

Tôi nghĩ đây không còn là vấn đề của riêng Việt Nam của riêng một nước mà đây là vấn đề chung của thế giới. Tôi cho rằng Việt Nam cần được sự hợp tác và trơ giúp quốc tế để khắc phục thảm họa ô nhiễm này. Ngoài trợ giúp quốc tế, Việt Nam cũng cần đặt mình dưới áp lực quốc tế hầu bảo đảm họ đã hành động đúng trước vấn đề. Với tôi 500 triệu Đô La tiền bồi thường từ Formosa thực sự không thấm vào đâu so với tác hại khôn lường từ chất thải hóa học mà họ xả thẳng ra biền Việt Nam như vậy.

Buổi hội thảo quốc tế về ô nhiễm môi trường do Formosa gây ra ở Việt Nam hôm thứ Tư cũng là ngày mà Hội Đồng giám sát liên ngành của Việt Nam cho phép Formosa vận hành thử nghiệm lò cao số 1, xưởng luyện thép và các công trình phụ trợ trong thời hạn 6 tháng.

Báo chí trong nước loan tin đây là quyết định của Việt Nam sau khi xem xét, đánh giá quá trình khắc phục sự cố môi trường của Formosa và cho là công ty gang thép này đã kiểm soát được tình hình.

Thanh Trúc, phóng viên RFA

********************

Kiện Formosa trước tòa trọng tài quốc tế ? (VOA, 12/05/2017)

formosa3

Người dân biểu tình ở Hà Nội sau khi công ty thép Formosa của Đài Loan xả thải làm cá chết hàng loạt ở 4 tỉnh miền Trung Việt Nam. Một hội nghị quốc tế vừa được tổ chức ở Washington để bàn thảo những khía cạnh pháp lý nhằm đưa vụ việc này ra công lý.

Làm thế nào đưa thảm họa môi trường biển liên quan tới công ty thép Formosa của Đài Loan, ra trước tòa án trọng tài quốc tế để mang lại công lý cho người dân 4 tỉnh miền Trung Việt Nam ? Đó là nội dung được các diễn giả quốc tế mổ xẻ tại một hội nghị tổ chức tại trụ sở Thượng viện Hoa Kỳ hôm 10/5.

Hội nghị quốc tế đầu tiên để bàn thảo các khía cạnh pháp lý của thảm họa cá chết hàng loạt diễn ra hơn 1 năm sau khi hàng trăm tấn cá chết, trôi dạt trên biển miền Trung, tác động nặng nề tới các cộng đồng ngư dân địa phương. Múc đích của hội nghị là tìm phương thức tốt nhất để đưa một trong những thảm họa môi trường tồi tệ nhất từng xảy ra ở Việt Nam, ra giải quyết trên bình diện quốc tế.

Bác sĩ Nguyễn Thể Bình, một trong những diễn giả có mặt trong ban tổ chức, nói bà hy vọng hội nghị sẽ "trang bị kiến thức cho những người Việt ở nước ngoài và cả trong nước để đi những bước kế tiếp, để giúp những nạn nhân của Formosa cũng như giúp nền kinh tế và môi trường Việt Nam phục hồi lại sau thảm họa này, và để tránh, không để xảy ra tác hại đối với môi trường vì những vụ xả chất thải độc hại như vậy nữa".

formosa4

Hình ảnh nhà máy thép Formosa ở Hà Tĩnh. Công ty này đã thừa nhận xả thải độc ra biển và đồng ý đền bù 500 triệu đô la cho nạn nhân của thảm họa môi trường biển này.


"Đây là một trong những bước đầu tiên để chính phủ Việt Nam có thể tham luận với các chuyên gia ở trong nước cũng như ở hải ngoại. Họ cũng có thể mời chuyên gia, luật gia của quốc tế tới để tham khảo những trường hợp, những khía cạnh nào có thể tố tụng được về công ty Formosa. Những công ty đã xả thải độc tố sẽ là những người mang trách nhiệm nặng nề nhất và sau đó những phần tử đồng lõa cũng sẽ bị kết tội liên đới", theo bà Bình.

Giáo sư Malaika Bacon-Dusseault thuộc khoa luật, Đại học Moncton của Canada, trình bày khả năng khởi kiện vụ Formosa về khía cạnh liên quan tới tội ác chống nhân loại. Bà nói "vấn nạn xả chất thải độc hại ra môi trường vẫn tiếp diễn" và nếu chứng minh được là hoạt động này tác động trực tiếp đến sức khỏe và cuộc sống của con người, thì đây có thể được coi như một "tội ác đối với nhân loại".

Tuy nhiên, giáo sư Dusseault nói muốn khởi kiện thì cần thu thập bằng chứng rõ ràng và "thuyết phục chính phủ Việt Nam công nhận quyền tài phán của tòa".

Việc thu thập bằng chứng là một thách thức đối với giới hoạt động vì môi trường ở Việt Nam bị đàn áp và giam cầm. Nhà báo công dân Nguyễn Văn Hóa là trường hợp gần đây nhất bị khởi tố về tội danh "lợi dụng quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích nhà nước" sau khi ghi nhận và đăng tải thông tin và hình ảnh về thảm họa môi trường Formosa.

Ông Stephen Rapp, quan chức đặc trách các vấn đề tội phạm chiến tranh của bộ Ngoại giao Mỹ, nói "bằng chứng phải là những tài liệu với các con số cụ thể chứ không đơn giản là những bức ảnh".

Theo bà Malaika, Việt Nam không phải là một thành viên ký kết công ước tội phạm quốc tế (ICC hay Rome Statute), Hoa Kỳ cũng không ký kết Rome Statute cho nên cộng đồng người Việt ở Mỹ muốn khởi kiện cũng không thể làm được.

Giáo sư Luke Wilson thuộc khoa luật trường Đại học George Washington đề xuất một giải pháp gọi là "cơ chế bêu xấu" (shaming mechanism), một cách để nêu tên và bêu xấu trước cộng đồng quốc tế "những hành vi đáng xấu hổ" của một chính quyền nào đó, với mục đích đảm bảo sự công bằng trong xã hội. Giáo sư Wilson nói xã hội dân sự có thể giúp trong việc này.

formosa5

Người dân biểu tình tại Đài Loan yêu cầu chính phủ nước này điều tra tập toàn công nghiệp lớn nhất của họ, Formosa Plastics Group, vì những cáo buộc liên quan tới ô nhiễm môi trường. Giáo sư Luke Wilson của đại học George Washington nói hợp tác với chính phủ Đài Loan là phương thức tốt nhất để giải quyết vấn nạn này.


"Xã hội dân sự ở Việt Nam đương nhiên đóng 1 vai trò trong việc giao tiếp với chính quyền bằng tiếng nói của những công dân và cho họ "biết đây là điều mà chúng tôi muốn". Tất nhiên là không dễ để có được tiếng nói nhưng có thể làm bằng cách gắn kết xã hội dân sự bên ngoài Việt Nam, từ khắp nơi trên thế giới để mở rộng thêm thông điệp đó. Do đó ở Việt Nam, điều mà họ cần làm là trở thành một công dân tốt hơn để có thể sử dụng hiệu quả một trong những cơ chế đó (shaming machanism) nhằm yêu cầu chính phủ phải hành động và mặt khác, cần tham gia vào những việc lớn hơn trên toàn cầu để thực hiện được mục tiêu".

Tuy nhiên, giáo sư Wilson khuyến cáo "đây là một trường hợp khó đưa ra tòa. Chúng ta cần có nhà nước hành động và chúng ta cần có ý chí của tất cả mọi người để mang vụ này ra công lý".

Ông gợi ý về một giải pháp hợp tác quốc tế. "Tôi nghĩ là có khả năng để tiếp cận và hợp tác với Đài Loan một cách có ý nghĩa. Vì Formosa là công ty Đài Loan nên chính quyền Đài Loan có thể điều tra để đưa ra nhiều thông tin hơn, cho nên Đài Loan có lẽ là một lựa chọn tốt hơn để đi đến một giải pháp vững chắc cho những nạn nhân đang chịu đựng thảm họa".

Formosa đã đồng ý đền bù 500 triệu đô la cho nạn nhân thảm họa môi trường ở 4 tỉnh miền Trung nhưng theo một nhà hoạt động nhân quyền trong cuộc trao đổi với VOA, người dân không hài lòng với mức đền bù này và vẫn tiếp tục đòi chính phủ đóng cửa nhà máy Formosa- Hà Tĩnh.

Đại diện cho Vietnam For Progess, bác sĩ Nguyễn Thể Bình nói hội nghị này được tổ chức ở Hoa Kỳ để những người Mỹ gốc Việt có thể làm gì để thay đổi bằng cách đưa vấn đề này lên tới tầm ảnh hưởng của quốc tế. Bà hy vọng hội nghị ở Washington, có thể được xem như một cái nôi chính trị của thế giới, sẽ thúc đẩy những nỗ lực tương tự để tổ chức các hội nghị ở Canada, Úc hay Châu Âu.

https://av.voanews.com/Videoroot/Pangeavideo/2017/05/7/77/77023e88-3a5f-49c0-b18f-d8480da3edb0.mp4

*******************

Hải sản Việt Nam xuất sang Mỹ có thể nhiễm độc sau thảm họa Formosa ? (VOA, 13/05/2017)

formosa6

Cá chết mt cơ s đông lnh Hà Tĩnh vào tháng 4/2016. Mt chuyên gia lut ca M va cnh báo hi sn nhp t Vit Nam có th nhim đc sau thm họa môi trường bin do Formosa gây ra.

Một chuyên gia lut ca M va cnh báo v nguy cơ hi sn Vit Nam xut sang M có th b nhim đc sau thm ha môi trường bin do Formosa gây ra, và kêu gi tht cht vic kim tra hi sn nhp vào M.

Giáo sư Lisa Heinzerling thuc khoa lut, trường Đại học Georgetown Washington, nêu lên lo ngi này ti mt hi ngh Thượng vin M hôm 10/5, tho lun nhng khía cnh pháp lý và môi trường v vic x thi đc ra bin.

"Ở M, chúng tôi nhp khu đến 80% lượng hi sn mà chúng tôi tiêu th. Điu ngc nhiên là Mỹ vn chưa điu tra v cht lượng môi trường Vit Nam. Môi trường Vit Nam đang b ô nhim. Như vy thc phm mà chúng ta nhp t Vit Nam có th b nhim đc", theo bà Heinzerling.

formosa7

Cá bày bán ở Nha Trang. M là th trường nhp khu hi sn ln nht ca Vit Nam, chiếm hơn 20% tng sn lượng ca ngành công nghip xut khu hi sn tr giá 7 t đô la hàng năm.

Hoa Kỳ là thị trường nhp khu hi sn hàng đu ca Vit Nam, chiếm hơn 20% tng sn lượng hi sn Vit Nam xut khu ra thế gii. Hi sn ca Vit Nam được xut ti hơn 140 nước và vùng lãnh th trên toàn cu. Ngành công nghip này đt mc thu 7 tỷ đô la mi năm. Hoa Kỳ, cùng vi Liên minh Châu Âu, Nht Bn, Trung Quc và Hàn Quc chiếm 70% tng mc xut khu hi sn ca Vit Nam.

Bà Heinzerling, một trong nhng din gi ti bui hi tho, nói : "nếu con người theo cách nào đó đóng góp làm nhim độc thc phm mà không qua vic tiêm thuc, trong trường hp x thi đc ra bin Đông, đó là mt cách tiêm thuc không trc tiếp vào hi sn".

"Mỹ có mt cơ chế pháp lý và lut l lý tưởng và đy quyn năng", theo giáo sư Heinzerling ca trường Đi hc Georgetown. "V lut mà nói, chúng tôi có nhng điu l cht ch đ kim duyt hi sn nhp vào M. Chúng tôi mun đm bo các công ty nhp khu hi sn phi có sn kế hoch đ gii quyết bt c mi nguy nào liên quan đến tính an toàn ca hi sn đ có th giải quyết sm bt kỳ s nguy hi nào do hi sn nhim đc nhp vào th trường M".

Nhưng bà Heinzerling cho rng cơ chế này trong thc tin không có tác dng nhiu và bà kêu gi "hãy thu hp khong cách gia lut trên mt lý thuyết, và lut trong thc tin".

"Tôi lấy làm ngc nhiên là hi quan M phn ln b vic thc thi lut an toàn thc phm ti ca khu. Ch có 1% hi sn nhp khu vào M là qua kim tra, phn còn li là được đưa vào M mà không có s kim duyt".

Ngay sau khi vấn nn môi trường Formosa xy ra hi năm ngoái, mt nhóm nhà hot đng M gc Vit đã gi thnh nguyn thư ti Cơ quan Qun lý Thc phm và Dược Phm Hoa Kỳ (FDA) đ thúc gic cơ quan này xét nghim và điu tra toàn b các sn phm hi sn nhp t Vit Nam. Hi năm ngoái, M đã tng ngưng nhp khu cá t Vit Nam vì nghi ng có hóa cht đc hi.

Chủ tch Hip hội chế biến và xut khu thy sn Vit Nam Ngô Văn Ích được seafoodsource.com trích li nói rng mt s công ty xut khu hi sn Vit Nam, s tiếp tc đi mt vi các loi thuế chng bán phá giá mà M và các th trường khác áp đt lên sn phm ca Vit Nam. Cũng theo trang web này, trong những năm gn đây các công ty xut khu Vit Nam đã chuyn hướng b qua nhng th trường khó tính đ xut khu hi sn sang Trung Quc – nước đang tiêu th khong 9% tng sn lượng hi sn Vit Nam xut khu.

formosa8

Các nhà hoạt đng Vit Nam biu tình Đài Bc đòi công ty thép Formosa ca Đài Loan Hà Tĩnh chu trách nhim làm sch những cht thi đc hi đ ra bin min Trung.

Ngay sau khi hàng trăm tấn cá chết trôi dt trên 200km b bin 4 tnh min Trung vào tháng 4 năm ngoái, hi sn t khu vc này đã không được tiêu th, đy cng đng ngư dân đa phương vào cnh khn khó. Tuy nhiên sau hơn 1 năm, khách du lch đã tr li tm bin và ăn hi sn đây, theo truyn thông trong nước đưa tin.

Formosa đã nhận trách nhim và đn bù cho các nn nhân 500 triu đô la nhưng dân chúng Vit Nam vn tiếp tc biu tình yêu cu chính ph đóng cửa nhà máy Formosa. Tuy vy, tp đoàn Nha Formosa đu tháng này ra thông báo đu tư thêm 1 t đô la vào liên doanh thép ca h Vit Nam. Hot đng ca nhà máy Formosa Hà Tĩnh liên tc b trì hoãn vì các cuc biu tình phn đi, tuy nhiên d kiến s bt đu vào cui na đu năm nay.

Mặc dù B Tài nguyên Môi trường đưa ra mt kết lun tương đi lc quan v n lc khc phc li và bo v môi trường ca nhà máy này, nhưng nhiu nhà hot đng môi trường Vit Nam vn lo ngi v nguy cơ ô nhim sau thm ha Formosa trong những năm ti.

Published in Quốc tế