Chip điện tử, trung tâm điểm cuộc thương chiến Mỹ-Trung
Liên quan đến cuộc chiến tranh thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, thông tín viên Le Mondeở Thượng Hải nhận định "Chip điện tử, cốt lõi của cuộc thương chiến Mỹ-Trung".Washington dựa vào sự thống trị về công nghệ, còn Bắc Kinh cố gắng rút ngắn khoảng cách bằng mọi giá.
ZTE lệ thuộc vào chip điện tử của Mỹ để sản xuất điện thoại thông minh. Reuters/Carlo Allegri
ZTE bị Mỹ trừng phạt, nỗi nhục cho giới kỹ sư Trung Quốc
Hôm 29/10/2018, Bộ Thương mại Hoa Kỳ thông báo cấm các công ty Mỹ bán sản phẩm và cung cấp dịch vụ cho Fujian Jinhua (Phúc Kiến Tấn Hoa), công ty start-up Trung Quốc chuyên sản xuất thẻ nhớ, bị Micron – một trong những tập đoàn hàng đầu nước Mỹ về chất bán dẫn – tố cáo đã sử dụng tình báo kinh tế. Không còn mua được máy móc và phần mềm của Mỹ, công ty này suýt phá sản nếu không được tỉnh Phúc Kiến đầu tư 5 tỉ euro.
Sáu tháng trước đó, một tập đoàn lớn hơn cũng gặp phải thảm họa tương tự : ZTE (Trung Hưng Thông Tấn), một trong những tên tuổi hàng đầu Trung Quốc về viễn thông, đã phải ngưng sản xuất, nhưng sau đó được tổng thống Mỹ Donald Trump "khoan hồng".
Vụ ZTE đã gây chấn động lớn tại Hoa lục. Đa số các tập đoàn internet như Tencent, Alibaba, Baidu, Huawei, start-up ByteDance sau đó đều loan báo đầu tư vào lãnh vực chiến lược này, để khỏi lệ thuộc vào thiết bị nhập khẩu của Mỹ. Trường hợp ZTE làm nổi rõ gót chân Achille của công nghiệp Trung Quốc : mặc dù thống trị về sản phẩm điện tử, từ màn hình phẳng cho đến smartphone, Trung Quốc vẫn lệ thuộc vào các nước phát triển đối với những thiết bị cốt yếu. Việc trừng phạt ZTE bị cộng đồng kỹ sư Trung Quốc coi là "một nỗi nhục".
Chip điện tử : Đổ vào nhiều tỉ đô la, Bắc Kinh vẫn chưa tự lực nổi
Ngày nay, những con chip điện tử - mảnh silicone nhỏ chứa đầy transistor (linh kiện bán dẫn) - có mặt khắp nơi : trong điện thoại thông minh, lò vi sóng, các sản phẩm điều khiển từ xa… Nhưng việc sản xuất các chip điện tử tối tân nhất nằm trong tay một số ít công ty như Qualcomm, Intel, Nvidia, Samsung. Trung Quốc là thị trường lớn nhất thế giới, nhưng chỉ tự sản xuất được 16% chip điện tử. Linh kiện bán dẫn là mặt hàng nhập khẩu hàng đầu của Trung Quốc, với 276,4 tỉ đô la năm 2017, đứng trên cả dầu lửa. Đây cũng là một trong những thách thức của kế hoạch "Made in China 2025".
Cuối tháng 10/2018, khi thăm tỉnh Quảng Đông, trung tâm kỹ nghệ điện tử Trung Quốc, ông Tập Cận Bình đã kêu gọi cố gắng tự lực tự cường vì "công nghệ cao ngày càng khó mua được từ nước ngoài". Tại Quảng Đông, Gree, nhà sản xuất hàng điện tử đứng đầu thế giới về máy lạnh, đã đầu tư 1 tỉ nhân dân tệ (126 triệu euro) để lập một chi nhánh sản xuất chip điện tử.
Thật ra từ thời Mao Trạch Đông, Trung Quốc đã đầu tư vào lãnh vực này. Đến 2014, Bắc Kinh lập ra Quỹ đầu tư quốc gia với 140 tỉ nhân dân tệ (17,6 tỉ euro) để hỗ trợ các start-up trong nước về bán dẫn, và hiện nay quỹ này đang huy động thêm 25,2 tỉ euro cả tư lẫn công, cộng thêm trên 80 tỉ euro từ khoảng 30 quỹ nữa ở các địa phương – theo cơ quan tư vấn Bernstein Research.
Tuy nhiên bấy nhiêu tỉ euro vẫn chưa thể đủ. Ông Paul Triolo, phụ trách địa chính trị công nghệ ở Eurasia Group giải thích : "Sản xuất linh kiện bán dẫn còn khó hơn cả lãnh vực hàng không-không gian. Đó là các công nghệ hết sức phức tạp. Một công ty Mỹ như Nvidia chằng hạn, có hàng nhiều ngàn kỹ sư được đào tạo chu đáo, nắm được toàn bộ chuỗi sản xuất ra một con chip điện tử. Trung Quốc không có được kinh nghiệm này. Hơn nữa, cần phải có trình độ rất cao. Bắc Kinh cố gắng đuổi theo, nhưng mục tiêu luôn di động, vì công nghệ tiến bộ hết sức nhanh chóng".
Trung Quốc đi tắt bằng cách thâu tóm hoặc ăn cắp công nghệ
Để rút ngắn khoảng cách, cũng có những con đường tắt. Biện pháp hàng đầu là mua lại doanh nghiệp. Tsinghua Unigroup thuộc đại học Thanh Hoa (Tsinghua) được một quỹ nhà nước hỗ trợ, năm 2015 đã đề nghị mua lại Micron, tên tuổi số một nước Mỹ về thẻ nhớ, với giá 23 tỉ đô la. Ủy ban đầu tư nước ngoài của Hoa Kỳ bác bỏ thẳng thừng : Micron là nhà sản xuất duy nhất chip điện tử cần thiết cho các loại vũ khí hiện đại.
Washington cũng tố cáo Bắc Kinh dùng đến các biện pháp khó thể thú nhận : gián điệp kinh tế. Tháng 12/2017, Micron đã kiện Fujian Jinhua vì đánh cắp sở hữu trí tuệ, và United Microelectronics Corporation (UMC) của Đài Loan vì đóng vai trò trung gian trong vụ này. Hai kỹ sư của Micron bị UMC chiêu dụ, đã nhảy sang làm cho Fujian Jinhua mang theo cả những tài liệu nội bộ về thẻ nhớ DRAM.
Khi trừng phạt công ty này, Bộ Thương mại Mỹ nêu ra không chỉ nguồn gốc công nghệ, mà cả "mối đe dọa về lâu về dài về các thiết bị thiết yếu cho quốc phòng". Theo Paul Triolo, Hoa Kỳ đã dấn thêm một bước khi "gắn kết an ninh kinh tế với an ninh quốc gia".
Bắc Kinh trả đũa ngay : một tòa án ở Phúc Kiến, căn cứ địa của Jinhua, liền cấm Micron bán một số sản phẩm, trong khi Hoa lục chiếm phân nửa doanh số của tập đoàn này.
Mối đe dọa cho phía Mỹ còn từ việc ngày càng có nhiều công ty Trung Quốc lao vào việc design chip điện tử cho riêng mình. Chẳng hạn start-up Rokid, đã dụ dỗ được giám đốc Viện bán dẫn của Samsung tại Trung Quốc sang làm cho mình, bán loại chip Kamino 18 chuyên nhận ra giọng nói, rẻ hơn thị trường đến 30%. Chuyên gia Paul Triolo cảnh báo tuy Trung Quốc hiện còn lẹt đẹt theo sau Mỹ, nhưng quá khứ cho thấy họ tiến bộ rất nhanh.
Thương chiến Mỹ-Trung : Thời gian đang đứng về phía Washington
Cũng liên quan đến Trung Quốc, Le Monde ghi nhận "những bước tiến nho nhỏ về thương mại", nhưng tình trạng kinh tế chậm lại có thể làm phức tạp thêm cuộc đàm phán với Mỹ.
Sau hai ngày rưỡi thương lượng, phái đoàn Mỹ rời Bắc Kinh với vẻ khá hài lòng. Không có chi tiết nào được tiết lộ, trong khi thời gian không còn nhiều nữa. Người ta chỉ biết rằng Trung Quốc cam kết mua thêm nhiều nông sản, năng lượng, công nghệ phẩm và dịch vụ - theo phía Mỹ. Phó chủ tịch Phòng Thương mại Mỹ Myron Brilliant hoan nghênh "cuộc đối thoại mang tính xây dựng", nhưng nhắc nhở rằng cam kết đơn phương của Bắc Kinh chưa đủ, cần có những "cải cách về cơ cấu" liên quan đến mở cửa thị trường và chuyển giao công nghệ. Tuyên bố của phía Trung Quốc lại càng mơ hồ hơn.
Theo Le Monde, thời gian đang đứng về phía người Mỹ. Washington chỉ gởi đến các viên chức hạng nhì, không có mặt "diều hâu" Robert Lighthizer, đại diện thương mại Mỹ, mà chỉ có cấp phó. Tuy vậy, phó thủ tướng Lưu Hạc (Liu He) lại bất ngờ xuất hiện, chứng tỏ Bắc Kinh rất coi trọng cuộc đàm phán này.
Về mặt chính thức, thì chính quyền vẫn nói cứng là cuộc thương chiến không ảnh hưởng đến kinh tế Hoa lục, tuy nhiên đèn cảnh báo màu cam đang nhấp nháy : theo ngân hàng UBS, tăng trưởng chỉ là 6,2% thay vì 6,5%.
Không ngày nào báo chí Hoa lục lại không kêu gào "có thêm những biện pháp để hỗ trợ nền kinh tế". Ngân hàng Trung ương cho biết sẽ bơm thêm gần 800 tỉ nhân dân tệ (102 tỉ euro), và năm nay sẽ xây dựng thêm 6.800 km đường xe lửa mới, trong đó có 3.200 km đường tàu cao tốc.
Nhà kinh tế Alicia Garcia-Herrero nhận định "Bắc Kinh không có cách nào khác là phải tung ra kế hoạch hỗ trợ ồ ạt để thúc đẩy tăng trưởng". Vấn đề là ở chỗ : thay vì cải cách cơ cấu như phương Tây đòi hỏi, Bắc Kinh tập trung vào việc hỗ trợ các công ty quốc doanh Trung Quốc, ngược hẳn với những gì mà Washington mong muốn.
Hợp tác với Nhật, Pháp sẽ hiện diện ở Thái Bình Dương
Về quan hệ Pháp-Nhật, Le Figaro cho biết "Paris và Tokyo tăng cường đối tác chiến lược". Hải quân hai nước sẽ cùng tập dượt trong năm nay, đặc biệt hàng không mẫu hạm Pháp "Charles De Gaulle" sẽ thăm Châu Á.
Hôm nay ngoại trưởng Pháp Jean-Yves Le Drian và bộ trưởng quân lực Florence Parly gặp gỡ đồng nhiệm Nhật Taro Kono, và Takeshi Iwaya tại Brest. Sở dĩ chọn thành phố vùng Bretagne này vì kết nghĩa với Yokosuka, nơi có căn cứ hải quân do các kỹ sư Pháp xây dựng hồi thế kỷ 19.
Dự án một tàu ngầm rà mìn không người điều khiển của Thales và Mitsubishi Heavy Industries đưa ra năm ngoái, được cụ thể hóa bằng một thỏa thuận vừa ký vào tháng 12/2018. Hai bên cũng quan tâm đến "trục Ấn Độ-Thái Bình Dương", và chia sẻ mối quan ngại về Bắc Triều Tiên. Pháp sẽ tham gia các hoạt động giám sát trên không và trên biển chống việc sang mạn cho tàu dầu Bắc Triều Tiên, vi phạm lệnh cấm vận của Liên Hiệp Quốc. Một phi cơ thám sát trên biển và chiến hạm Vendémiaire sẽ được gởi đến khu vực. Hải quân Nhật sẽ tập trận với hàng không mẫu hạm Charles De Gaulles, có thể gần Djibouti hay phía đông Ân Độ Dương… Tuy vậy Paris cho rằng việc hợp tác này không nhằm chống Trung Quốc.
Paris không thể miễn phí giao thông công cộng
Tại Pháp về mặt xã hội, giấc mơ của đô trưởng Paris là miễn phí hoàn toàn cho giao thông công cộng, đã tan thành bọt nước.
Nhiều tờ báo trong đó có La Croix dẫn công trình nghiên cứu của các chuyên gia độc lập cho biết, việc miễn phí 100% các phương tiện công cộng không có tác động bao nhiêu đối với những người sử dụng xe hơi. Tuy nhiên, biện pháp sẽ làm nhiều người đi xe đạp và đi bộ chuyển qua dùng xe buýt, métro, RER, tramway khiến tăng thêm khoảng 36 đến 48% số người sử dụng, trong khi mạng lưới công cộng chưa thể đáp ứng. Muốn tránh tình trạng bão hòa, phải đầu tư thêm, và như vậy phải tăng thuế đánh vào mỗi hộ gia đình Pháp thêm 500 euro.
Tựa chính báo Pháp : Cuộc thảo luận toàn quốc
Le Mondechạy tựa "Những thách thức và rủi ro của cuộc thảo luận toàn quốc". Chỉ còn không đầy một tuần nữa sẽ được bắt đầu, nhiều câu hỏi vẫn được đặt ra về cách tổ chức cũng như những kết luận sẽ được xử lý như thế nào. Các chủ đề không ngừng được mở rộng, và có những nhóm cố gắng áp đặt đề tài của riêng mình.
Nhân vụ bộ trưởng Chantal Juanno rút lui khỏi việc chủ trì cuộc thảo luận toàn quốc này (Grand Débat) do bị chỉ trích lương cao ngất ngưởng, Libération dành chủ đề cho "Những tranh cãi về lương bổng của các viên chức cao cấp".
Le Figarocho biết "Người Pháp ngờ vực các định chế và giới tinh hoa". Một cuộc điều tra của Trung tâm nghiên cứu đời sống chính trị (Cevipof) cho thấy người dân Pháp chưa bao giờ nhìn các định chế và những đại diện của mình bằng con mắt nghi ngờ đến thế. Không chỉ chính quyền, các chính đảng, mà cả các nghiệp đoàn, cơ quan truyền thông cũng bị nghi kỵ. May thay, dân chúng vẫn còn tin tưởng vào các thị trưởng, bệnh viện, trường học, cảnh sát và quân đội.
Trên lãnh vực kinh tế, Les Echos phân tích "Kỹ nghệ xe hơi đã thay đổi như thế nào". Tại Châu Âu, tập đoàn Ford và Jaguar sẽ sa thải hàng ngàn công nhân, trong khi đó ở hội chợ điện tử CES Las Vegas, chiếc xe hơi của tương lai được trình diện rõ nét.
La Croix nhìn sang Châu Phi, cho rằng người được cho là chiến thằng trong cuộc bầu cử tổng thống ở Cộng hòa Dân chủ Congo chỉ là "Một sự chuyển đổi ngoài mặt", thực chất vẫn là phe cánh của tổng thống mãn nhiệm Joseph Kabila.
Thụy My