Davos : Cuộc song đấu từ xa của Trump-Tập
Tại Davos, phía Mỹ tố cáo "mô hình tập trung vào Nhà nước, sự hung hăng đối với các láng giềng và chính sách đối nội độc đoán" của Trung Quốc.
Tân tổng thống cực hữu Brazil, Jair Bolsonaro đã cố thuyết phục các nhà đầu tư về mặt an ninh và bảo vệ môi trường, nhưng cử tọa chỉ vỗ tay lấy lệ. Financial Times
Le Figarohôm 23/01/2019chạy tựa "Người dân Pháp tham gia vào cuộc thảo luận toàn quốc". Libération đặt câu hỏi "Phải chọn lựa giữa đóng thuế và dịch vụ công ?". Les Echos phân tích "Renault lật sang trang mới sau thời kỳ ông Ghosn", còn La Croix dành trang nhất cho "Những thành phố chuyển sang xanh". Le Monde nói về "Diễn đàn Davos vào lúc toàn cầu hóa đang bị nghi hoặc".
Diễn đàn Davos tập hợp những nhân tố kinh tế chính trên thế giới, diễn ra từ ngày 22 đến 25/01/2019 tại Thụy Sĩ trong bối cảnh kém lạc quan. Le Monde tóm lược : xu hướng hiện nay tại một số nước là nghi ngờ toàn cầu hóa, co cụm lại. Không có nguyên thủ nào đến dự, trừ tân tổng thống Brazil. Quỹ Tiền tệ Quốc tế hạ mức dự báo tăng trưởng do cuộc thương chiến Mỹ-Trung và Brexit. Trung Quốc, Đức tăng chậm, còn Pháp có nguy cơ bị ảnh hưởng từ các cuộc biểu tình Áo Vàng.
Trong bài "Tăng trưởng thế giới chậm lại, thêm nhiều nỗi lo", Le Monde dẫn lời cảnh báo của Gita Gopinath, kinh tế gia trưởng (IMF) trong dịp khai mạc Diễn đàn Davos, rằng các nhà lãnh đạo không nên ngồi chờ rủi ro chính trị tăng lên. Dự báo của tổ chức quốc tế này khá u ám đối với các nước đang phát triển, do ảnh hưởng kinh tế Trung Quốc. Venezuela tiếp tục lao dốc trong khủng hoảng, còn Argentina khó thể ra khỏi tình trạng suy thoái trước năm 2020.
Mỹ : Bắc Kinh hung hăng với láng giềng, độc đoán trong đối nội
Les Echosmô tả "Tại Davos, cuộc song đấu từ xa giữa Donald Trump và Tập Cận Bình". Đặc phái viên của tờ báo tại Davos nhận định, sự đối địch giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc là trung tâm của Diễn đàn Kinh tế Thế giới lần này, cho dù cả hai nguyên thủ không đến Thụy Sĩ.
Tân tổng thống Brazil, được cho rằng sẽ là khuôn mặt vedette tại diễn đàn khai mạc hôm 22/1, nhưng ông Jair Bolsonaro đã không thành công. Vị tổng thống cực hữu cố thuyết phục các nhà đầu tư về mặt an ninh và bảo vệ môi trường, nhưng cử tọa chỉ vỗ tay lấy lệ.
Hai nguyên thủ khác không đến Davos năm nay, nhưng được nhắc đến trong tất cả các cuộc đối thoại : ông Trump và ông Tập. Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo phát biểu qua video từ Washington do "shutdown", bắt đầu bằng việc bày tỏ "tin tưởng về khả năng hai nước có thể cùng thịnh vượng". Nhưng sau đó ông nhanh chóng cao giọng tố cáo "mô hình tập trung vào Nhà nước, sự hung hăng đối với các láng giềng và chính sách đối nội độc đoán" của Trung Quốc.
Về thương mại, ngoại trưởng Mỹ chỉ trích hệ thống bất công, không "có qua có lại", các doanh nghiệp nước ngoài bị buộc phải chuyển giao công nghệ. Theo ông Pompeo, nếu Bắc Kinh chấp nhận luật chơi công bằng hơn thì "nhân dân Trung Quốc cũng được lợi".
Tất nhiên cái nhìn từ phía Trung Quốc khác hẳn. Ông Diêm Học Thông (Yan Xuetong), Viện quan hệ quốc tế trường đại học Thanh Hoa khẳng định : "Không phải lo cuộc đối đầu thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc sẽ biến thành xung đột quân sự hay ý thức hệ, nhưng cạnh tranh giữa hai nước sẽ tăng lên mạnh mẽ".
Nhà phân tích địa chính trị Kishore Mahbubani, trường đại học Singapore cho biết : "Châu Á lo lắng trước việc quan hệ Mỹ-Trung xấu đi nhanh chóng từ một năm qua". Phương Tinh Hải (Fang Xinghai), phó chủ tịch cơ quan giám sát thị trường tài chính Trung Quốc trấn an : "Tăng trưởng của Trung Quốc chỉ còn 6% nhưng chính quyền còn nhiều biện pháp để hỗ trợ nền kinh tế. Nhà nước có thể vay tiền rất dễ dàng".
Đức đánh thức Châu Âu để đối phó với Trung Quốc
Trên mục diễn đàn của Les Echos, ba chuyên gia Nicolas Bauquet, Eric Chaney và François Godement ký tên trong bài viết "Trước rủi ro từ Trung Quốc, nước Đức muốn đánh thức Châu Âu". Giới chủ Đức kêu gọi Paris, Roma và Berlin cùng phối hợp về chiến lược.
Theo các chuyên gia này, việc Liên đoàn Kỹ nghệ Đức (BDI) gióng lên tiếng chuông cảnh báo về Trung Quốc đồng thời đưa ra lời kêu gọi các nước Châu Âu và Liên Hiệp Châu Âu (EU) đồng lòng đối phó, là một bước ngoặt lớn.
Nền kinh tế Đức hiện nay bị kẹt giữa hai mối đe dọa. Trước hết là Trung Quốc với Đảng đứng trên tất cả, tập trung quyền lực trong tay, lợi dụng tư cách quốc gia đang phát triển để bảo vệ, tài trợ cho các công ty trong nước. Phá giá về thương mại, tài chính, tránh né các quy định, bắt chẹt về kinh tế chính trị, đóng cửa thị trường gọi thầu, huy động nguồn lực cho các tập đoàn quốc doanh về công nghệ… Đối với BDI, Bắc Kinh đang thụt lùi, bất chấp những lời hứa khi gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO).
Mối đe dọa thứ hai là khả năng Mỹ đáp trả sự ương ngạnh của Trung Quốc : không chỉ tăng thuế hải quan, mà còn là sự phá vỡ chuỗi cung ứng toàn cầu hiện nay, bảo vệ công nghệ, rút lui khỏi các định chế như WTO – đã bị sập bẫy khi cho Trung Quốc gia nhập, quá ưu ái với nước này.
BDI nhận định, không có quốc gia Châu Âu nào có thể so găng ngang với Trung Quốc, thế nên phải tăng cường sức mạnh của Liên Hiệp Châu Âu. Các công cụ là : chính sách kỹ nghệ với ngân sách Châu Âu tăng cao, có những kế hoạch quan trọng như về 5G, chống phá giá cả trong dịch vụ và việc trợ giá, tăng cường bảo vệ sở hữu trí tuệ, cải cách chính sách cạnh tranh.
Một sự tái định hướng chính sách Châu Âu là cấp thiết. Trong năm năm tới, Châu Âu sẽ ở đâu trên bản đồ thế giới mới ? Các tác giả cho rằng không có thì giờ để mất.
Hoàng Chi Phong : Tập Cận Bình còn nắm quyền, Hồng Kông còn bị đàn áp
Cũng liên quan đến Trung Quốc, Le Monde có bài phỏng vấn "Hoàng Chi Phong (Joshua Wong) hay cuộc nổi dậy của tuổi trẻ Hồng Kông". Đang được tạm tha, nhà đối lập mới 22 tuổi vẫn tiếp tục "cuộc chiến đấu vì dân chủ" trước Bắc Kinh.
Cứ mỗi thứ Hai hàng tuần, sau khi ra tù cách đây một năm, Hoàng Chi Phong phải trình diện công an khu phố, nơi hộ chiếu của anh được "giữ kỹ". Chàng thanh niên mới 22 tuổi đã là tù nhân chính trị, hiện được tạm trả tự do. Tháng 8/2017, Hoàng Chi Phong bị kết án sáu tháng tù vì "gây rối trật tự công cộng". Đến tháng Giêng 2018 anh lại bị thêm ba tháng tù vì tội danh tương tự.
Biểu tượng của phong trào phản kháng Hồng Kông cho biết : "Cuộc chiến đấu vì dân chủ của Hồng Kông mang tính sống còn. Một khi Tập Cận Bình còn nắm quyền tại Trung Quốc, thì không thể hy vọng có dân chủ cho Hồng Kông. Tất nhiên chúng tôi không đặt hy vọng vào chế độ Bắc Kinh, mà nơi người dân đặc khu".
Tất nhiên lãnh tụ trẻ tuổi này không hề tin tưởng vào đề nghị mới nhất của Tập Cận Bình : một đất nước, hai chế độ đối với Đài Loan. "Hồng Kông đã là một thất bại. Làm sao tin nổi khi Trung Quốc muốn ký thỏa thuận với Đài Loan, mà theo tôi vốn là một quốc gia thực sự ?"
Juan Guaido : Khuôn mặt mới của đối lập Venezuela
Nhìn sang Venezuela, La Croix nói về một khuôn mặt đối lập mới nổi : ông Juan Guaido, 35 tuổi vừa lên làm chủ tịch Quốc hội từ đầu năm nay, và nhanh chóng được coi là đại diện cho phong trào phản kháng.
Chỉ mới cách đây vài tuần, tên tuổi ông Guaido còn ít được biết đến, ngoài cử tri bang Vargas nhỏ bé nằm giữa Caracas và vùng biển Caribbean, tuy ông là dân biểu từ năm 2015. Nay Juan Guaido đã trở thành niềm hy vọng của tất cả các phe phái đối lập, ông kêu gọi tổng biểu tình hôm nay tại thủ đô và nhiều thành phố để đòi hỏi thành lập một chính phủ chuyển tiếp.
Lộ trình do ông Guaido đưa ra gồm ba điểm : chấm dứt việc bám ghế của tổng thống Nicolas Maduro (tuyên thệ nhiệm kỳ thứ hai ngày 10/01 sau cuộc bầu cử được nhiều người cho là bất hợp pháp), thành lập một ê-kíp quá độ, và tổ chức bầu cử tự do. Ông hứa hẹn khoan hồng cho những quân nhân rời bỏ hàng ngũ. Có lẽ lời kêu gọi của lãnh tụ đối lập trẻ tuổi đã được lắng nghe : 27 quân nhân đã nổi dậy hôm thứ Hai 21/1.
Carlos Ghosn khó thoát bộ máy tư pháp nghiệt ngã của Nhật
Quay lại với Châu Á, nhiều tờ báo quan tâm đến số phận cựu tổng giám đốc Renault-Nissan. Thông tín viên Les Echos tại Tokyo nhận định "Ở Nhật, ông Carlos Ghosn chưa bị xét xử nhưng đã bị kết án". Công tố viên đầy quyền lực, hồ sơ chuẩn bị kỹ lưỡng, tỉ lệ kết án kỷ lục : bộ máy tư pháp của Nhật rất khắt khe một khi nghi can bị đặt trong vòng điều tra, và khó có khả năng ông Ghosn thoát ra được.
Tờ báo nêu ra trường hợp của Iwao Hakamada, 30 tuổi, bị cho là nghi can trong vụ hỏa hoạn hôm 30/06/1966 làm bốn người chết. Sau 23 ngày bị tạm giam, bị đánh đập, đe dọa, không cho ngủ, không cho uống nước, Hakamada "thú tội", sau đó phản cung nhưng không được ghi nhận, bị kết án treo cổ. Đến năm 2014, sau 45 năm trong hành lang tử thần, ông mới được tạm tha để chờ xử lại. Ngày nay đã 82 tuổi, Iwao Hakamada chờ đợi kết luận Tòa án Tối cao, nhưng ông chỉ có 0,03% hy vọng, vì tỉ lệ kết án tại Nhật lên đến 99,97%. Một kỷ lục đối với một nước dân chủ.
Đối mặt với bộ máy tư pháp nghiệt ngã này, ông Carlos Ghosn – đã bị khởi tố ba lần, hầu như không còn cơ hội nào. Từ sau vụ bắt giữ đầy kịch tính tổng giám đốc Renault, đã rộ lên những lời chỉ trích của quốc tế về hệ thống xét xử Nhật Bản, làm dấy lên tranh luận trên báo chí và giới tư pháp Nhật. Chủ tịch Keidanren, tức hiệp hội giới chủ Nhật đề nghị cải cách thủ tục tố tụng hình sự, tuy nhiên có vẻ không được giới chính trị lắng nghe.
Quần đảo Kuril lại cản trở quan hệ Nhật-Nga
Về quan hệ Nhật-Nga, Les Echos nhận định "Một lần nữa hai ông Abe và Putin lại thất bại trong việc ký kết hòa bình". Cuộc thảo luận hôm thứ Ba 22/1 tại Moskva giữa thủ tướng Nhật và ông chủ điện Kremlin đã không giải quyết được vụ tranh chấp chủ quyền quần đảo Kuril.
Đó là cuộc gặp tay đôi lần thứ 25. Nhưng sáu năm sau cuộc hội đàm đầu tiên, tổng thống Nga Vladimir Putin và thủ tướng Nhật Shinzo Abe vẫn chưa thành công trong việc ký kết một thỏa thuận hòa bình, từ sau khi Nhật đầu hàng đồng minh năm 1945. Tổng thống Putin nhìn nhận : "Một núi công việc chờ đợi chúng tôi trước khi ký được văn bản, với các điều kiện được cả hai bên chấp nhận". Thủ tướng Abe nói thêm : "Chúng tôi đã thảo luận thẳng thắn, không giấu diếm gì cả".
Mọi thỏa thuận đều phải được dân chúng Nhật và Nga đồng tình, đó là thách thức thực sự, nếu người ta nhớ lại các cuộc biểu tình dân tộc chủ nghĩa tại cả hai nước. Thường xuyên được mời dự các diễn đàn kinh tế Nga, ông Shinzo Abe năm ngoái tại Vladivostok nhấn mạnh đến những hoạt động của các công ty Nhật tại nhiều thành phố Nga : thiết bị y tế và xây dựng hiện đại, tổ chức giao thông đô thị… Người đứng đầu nước Nga hôm qua cũng đặt ra mục tiêu tăng gấp rưỡi trao đổi thương mại với Nhật.
Nhưng Fiodor Loukianov, chuyên gia địa chính trị thân cận với Kremlin thổ lộ với Les Echos : "Ngoài những tuyên bố đẹp đẽ của ông Abe, Moskva bắt đầu mất kiên nhẫn. Ông Abe từ lâu vẫn nói về tăng cường hợp tác kinh tế, nhưng việc cụ thể hóa quá chậm. Đó là do tình hình quần đảo Kuril".
Pháp : Hai chính khách cực hữu tung tin giả
Về tình hình nước Pháp, bài xã luận của Le Monde nhấn mạnh "Hãy để cho vùng Alsace và Lorraine được yên !". Tờ báo mỉa mai, nếu trò cười có thể giết người, thì ít nhất có hai xác chết trên chính trường Pháp. Cả hai đều là ứng cử viên trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2017 : bà Marine Le Pen và ông Nicolas Dupont-Aignan.
Theo hai nhân vật này thì ngày thứ Ba 22/01 là một ngày nhục nhã cho nước Pháp : tổng thống Emmanuel Macron sẽ ký với thủ tướng Đức Angela Merkel một hiệp ước nhằm bán hai vùng Alsace và Lorraine cho Đức, chia sẻ với Berlin chiếc ghế ủy viên thường trực tại Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc, thậm chí cả năng lực nguyên tử. Khi lan truyền tin giả, hai chính khách cực hữu muốn khẳng định là người bảo vệ chủ quyền quốc gia nhưng theo Le Monde, thực tế họ trở thành đối tượng của trò cười.
Thụy My