Covid-19 : Bắc Kinh gây áp lực để Châu Âu không tố cáo Trung Quốc loan tin thất thiệt (RFI, 25/04/2020)
Báo cáo của Liên Hiệp Châu Âu tố cáo Trung Quốc là thủ phạm của chiến dịch loan tin thất thiệt hiện nay vẫn bị Bắc Kinh tìm cách cản trở. Đó là lý do mà hồ sơ, theo dự kiến được công bố ngày 21/04/2020, đã bị chậm đến ba ngày và nội dung lên án Trung Quốc thì kém phần chính xác và mạnh mẽ. Reuters tố giác như trên trong bản tin ngày 25/04/2020.
Trụ sở Nghị Viện Châu Âu tại Strasbourg, Pháp. Ảnh minh họa
Trích dẫn bốn nguồn tin ngoại giao và nhiều phóng viên chuyên ngành, Reuters cho biết là một quan chức Trung Quốc đã liên lạc với đại diện ngoại giao của Liên Hiệp Châu Âu hôm 21/04/2020, tức là ngày mà Bruxelles dự kiến công bố báo cáo với chủ đề Bắc Kinh bóp méo thông tin. Nhân vật này, tên là Dương Tiểu Quang (Yang Xiao Guang), đe dọa là nếu báo cáo được công bố với nội dung như thế thì có khả năng quan hệ song phương sẽ bị tác hại. Dương Tiểu Quang còn cáo buộc Liên Hiệp Châu Âu muốn làm hài lòng "ai đó", hàm ý nói đến Washington. Sở dĩ Trung Quốc biết được nội dung để can thiệp là vì mạng thông tin Mỹ Politico tiết lộ một số đoạn của báo cáo.
Trong bối cảnh khủng hoảng Covid-19 xuất phát từ Trung Quốc và thái độ thiếu minh bạch của Bắc Kinh gây căng thẳng trong quan hệ quốc tế, Liên Hiệp Châu Âu chọn thái độ dung hòa. Reuters nêu một số thay đổi trong hồ sơ.
Về nội dung, trong văn kiện ngày 20/04, ở trang đầu, các nhà ngoại giao Châu Âu tố cáo "Trung Quốc tiếp tục tổ chức một chiến dịch bóp méo thông tin trên toàn cầu, để chuyển hướng công luận vốn đang công kích Trung Quốc về việc làm lây lan đại dịch, và cũng để đánh bóng hình ảnh trên trường quốc tế qua các hành động công khai và thủ đoạn mờ ám". Thế nhưng, trong bản tóm tắt Liên Hiệp Châu Âu công bố trên mạng hôm 21/04, đoạn văn này đã được sửa lại, không còn gọi đích danh chính quyền Trung Quốc mà thay bằng cụm từ "các nguồn" do "một số chính quyền hỗ trợ, trong đó có Nga, và ít nghiêm trọng hơn là Trung Quốc". Còn đoạn nói về "chứng cớ quan trọng cho thấy Trung Quốc giật dây" bị đẩy xuống gần cuối cùng.
Tuy nhiên, cũng theo Reuters, một nhà ngoại giao Châu Âu khẳng định không có chuyện giảm nhẹ nội dung : Báo cáo về tình trạng bóp méo thông tin được công bố nguyên văn. Đại sứ Trung Quốc bên cạnh Liên Hiệp Châu Âu cũng lý giải : "Bóp méo thông tin là kẻ thù chung".
Tú Anh
***********************
Hậu Covid-19 : Châu Âu chuẩn bị kế hoạch "đầy tham vọng" chấn hưng kinh tế (RFI, 24/04/2020)
Liên Hiệp Châu Âu vẫn chưa tìm ra được một giải pháp chung để chấn hưng nền kinh tế đang bị virus corona làm suy thoái, ít nhất là từ -5% đến -8% của GDP. Dự án "liên đới nợ nần" là điểm bất đồng không vượt qua được, do "thái độ ích kỷ"của các thành viên phương bắc, theo cáo buộc của thủ tướng Ý.
Chủ tịch Ủy Ban Châu Âu, Ursula von der Leyen, trong cuộc họp báo sau phiên họp thượng đỉnh "trực tuyến" ở Bruxelles, thứ Năm ngày 23/04/2020. Olivier Hoslet/Pool via Reuters
Cuộc họp thượng đỉnh Liên Hiệp Châu Âu ngày hôm qua 23/04/2020, giao cho Ủy Ban Châu Âu chuẩn bị dự án phục hưng kinh tế, từ nay cho đến trung tuần tháng 5, được mô tả là "đầy tham vọng" cho giai đoạn 2021-2027.
Từ Bruxelles, thông tín viên Pierre Benazet tường thuật :
"Chủ tịch Ủy Ban Châu Âu, bà Ursula von der Leyen xem ngân sách chung của Liên Hiệp Châu Âu là ʺsoái hạmʺ trong kế hoạch vực dậy kinh tế, theo như tuyên bố của chính bà. Ursula von der Leyen đã thông báo ý định yêu cầu lãnh đạo các thành viên đóng góp gấp đôi vào ngân sách chung, để có thể đạt mức 2% GDP của 27 nước.
Thiết tưởng cũng nên nhắc lại là trong suốt hai năm qua, kể từ khi đàm phán về ngân sách chung bắt đầu, các chính phủ Châu Âu bị chỉ trích mạnh mẽ là chỉ muốn đóng góp có một phần mười số tiền mà chủ tịch Ủy Ban Châu Âu muốn đề nghị.
Trong mọi trường hợp, Ủy Ban Châu Âu sẽ phải tìm nguồn tài chính trên thị trường, một phương cách để có thể tiếp tục đi tới cho dù cuộc họp thượng đỉnh trực tuyến hôm thứ Năm 23/04/2020 có bị thất bại vì các thành viên giàu có vẫn từ chối không muốn chia sớt nợ nần với các thành viên nghèo.
Đề nghị lập Quỹ vực dậy kinh tế sau khủng hoảng do các nước Pháp, Ý, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha đề xuất là giải pháp gần giống như tung ra công trái phiếu Châu Âu. Chính phủ Đức tỏ thái độ do dự. Hà Lan, Thụy Điển và Áo vẫn dứt khoát chống lại dự án liên đới nợ chung.
Điều mọi người biết rõ là để vực dậy nền kinh tế, Liên Hiệp Châu Âu cần ít nhất 1.000 tỷ euro".
Tú Anh
**********************
Phụ thuộc Trung Quốc về dược phẩm : Tây phương tỉnh thức trong đau đớn (RFI, 24/04/2020)
Trong những năm 1990, hoạt động của ngành công nghiệp dược phẩm Châu Âu và Mỹ đa phần chuyển sang Trung Quốc. Khi đại dịch Covid-19 bùng phát ở Trung Quốc, phương Tây tỉnh thức trong đau đớn và phải đối mặt với thách thức làm thế nào để giành lại quyền chủ động về thuốc men, tránh phụ thuộc vào Trung Quốc.
Hơn 80% hoạt chất chính được dùng trong ngành dược phẩm thế giới là do Trung Quốc sản xuất. CC0 Pixabay/stevepb
Mọi ngả đường đều dẫn đến Trung Quốc
Theo nhận định của báo Le Figaro trong bài viết "Khi Tây phương từ bỏ ngành sản xuất dược phẩm" đăng ngày 13/04/2020, sức khỏe của người dân phương Tây phụ thuộc rất nhiều vào Trung Quốc và chính sự bùng phát toàn cầu của dịch bệnh Covid-19 đã giúp người Châu Âu và Mỹ "tỉnh ngộ". Có một điều các nhà khoa học, giới chuyên môn phần nào đã nắm rõ, nhưng đa phần công chúng thì chưa biết : trong vòng chưa đến 30 năm, tất cả mọi quốc gia trên thế giới, đi đầu là Châu Âu và Mỹ, đã "nhường" một phần lớn "chủ quyền" về thuốc men và trang thiết bị y tế cho Trung Quốc. Quốc gia rộng lớn này trở thành xưởng bào chế hơn 80% hoạt chất chính được dùng trong ngành sản xuất dược phẩm. Đáng nói hơn nữa là Trung Quốc nắm giữ 80-90% dược liệu để bào chế ra các hoạt chất chính và các loại thuốc thay thế các dược phẩm hiện giờ không còn được bào chế nữa.
Chẳng hạn, Trung Quốc sản xuất tới 97% dược liệu và hóa chất cần thiết để sản xuất kháng sinh đồng dạng (générique) tiêu thụ tại Mỹ - đối thủ địa chính trị của Trung Quốc. Ấn Độ cũng là một nhà sản xuất dược phẩm được hưởng lợi lớn từ chính sách di dời ngành công nghiệp dược phẩm của Tây phương, song suy cho cùng thì nền sản xuất Ấn Độ cũng không thoát được cảnh phụ thuộc đến 80% vào hoạt chất chính do Trung Quốc bào chế. Nói một cách hình ảnh như chuyên gia Rosemary Gibson của viện Hastings, Mỹ, thì "Tất cả mọi con đường đều dẫn đến Trung Quốc".
Bức màn bí mật thời "thị trường toàn cầu"
Cũng theo chuyên gia Gibson, điều đáng ngạc nhiên là số liệu thống kê về lĩnh vực dược phẩm thường được bao phủ bằng một bức màn bí mật cho dù chúng ta đang sống trong "một thị trường toàn cầu". Tuy nhiên, việc khan hiếm nói chung các loại thuốc quan trọng sống còn vào lúc nhiều nhà máy của Trung Quốc phải ngưng hoạt động, khiến chính phủ các nước yêu cầu phải có các số liệu chính xác. Từ tổng thống Pháp Emmanuel Macron, nguyên thủ Nga Vladimir Putin cho đến lãnh đạo Mỹ Donald Trump dường như đều có chung yêu cầu khôi phục lại nền sản xuất dược phẩm và công nghiệp hóa học của quốc gia. Các nhà lãnh đạo cũng bắt đầu suy tính đến việc đa dạng hóa và "hồi hương" các dây chuyền sản xuất quan trọng.
Ông Bruno Bonnemain, chủ tịch một nhóm làm việc về việc gián đoạn chuỗi cung ứng, cho Le Figaro biết là tại Viện Dược Phẩm Quốc Gia Pháp, từ 10 năm nay, các nhà nghiên cứu đã gióng những hồi chuông báo động về việc Pháp mất quyền tự chủ về dược phẩm do phụ thuộc quá nhiều vào Trung Quốc và Ấn Độ. Chuyên gia Bonnemain giải thích là, ngay từ năm 2011, cơ quan này đã được huy động để tiến hành một nghiên cứu cho bộ Y Tế Pháp. Theo báo cáo của Viện Dược Phẩm Quốc Gia, "đối với 86% bệnh viện ở Châu Âu, việc khan hiếm thuốc đã trở thành một chủ đề gây lo ngại hàng ngày. Những loại thuốc có liên quan nhiều nhất là thuốc chống nhiễm trùng, chống ung thư, tiếp theo đó là các loại thuốc hồi sức cấp cứu, thuốc tim mạch và thuốc gây mê".
Chiến lược yếu kém
Nhu cầu cao của các nước mới mới trỗi dậy đã khiến nhu cầu thuốc trên toàn cầu khó được đáp ứng. Ngoài ra, còn phải kể đến việc nhiều nhà máy phải ngưng sản xuất vì các vấn đề liên quan đến biến đổi khí hậu, môi trường, kỹ thuật hay xã hội. Đó là chưa kể đến các vụ tai tiếng về chất lượng thuốc, chẳng hạn héparin, chất làm loãng máu được nhập khẩu từ Trung Quốc đã làm 81 người tại Mỹ thiệt mạng. Chuyên gia Bruno Bonnemain lấy làm tiếc là "Không một ai đáp lại lời kêu gọi của chúng tôi khi vẫn chưa quá muộn".
Trong những năm 1980, ngành công nghiệp dược phẩm của Châu Âu vẫn rất mạnh. Khoảng 80% các hoạt chất chính vẫn được sản xuất tại Châu Âu, chỉ có 20% được nhập từ nước ngoài. Ấy vậy mà sau 30 năm, hiện nay các con số này đã bị đảo ngược. Ông Bonnemain nhấn mạnh : "Sự thay đổi lớn bắt đầu diễn ra trong những năm 1990, sau đó tăng tốc dần vào đầu những năm 2000, khi các doanh nghiệp quyết định dịch chuyển ồ ạt vì chi phí nhân công và các quy định về môi trường".
Kế hoạch ban đầu là tất cả đều được sản xuất tại một nơi. Thế nhưng, với sự cạnh tranh của thuốc đồng dạng generique được sản xuất tại các nước đang phát triển, ngành dược phẩm đã thuê thầu phụ cả mảng sản xuất dược liệu thô, hoạt chất và kể cả thuốc. Đó là thời toàn cầu hóa theo kiểu đôi bên đều có lợi, cho phép một số doanh nghiệp cất cánh và những công ty khác sản xuất với giá thấp. Từng hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp dược phẩm, ông Bonnemain nói thẳng : "Sai lầm lớn nhất của các chính phủ của chúng ta là không coi các loại thuốc là sản phẩm chiến lược nữa. Khi ưu tiên giá thành, họ đã để các doanh nghiệp muốn làm gì thì làm. Quyền tự chủ đã bị từ bỏ".
Quá lơ là về hóa hữu cơ
Đã có thời nước Đức, chứ không phải Trung Quốc, được gọi là nhà máy dược phẩm và hóa chất của cả thế giới. Nói về chuyện nước Đức dịch chuyển các nhà máy dược phẩm, giáo sư Stefan Laufer, từng là chủ tịch hiệp hội Dược sĩ Quốc gia Đức cho đến tháng 12/2019, có cùng phân tích như chuyên gia Pháp Bruno Bonnemain. Sự thay đổi cũng bắt đầu từ đầu những năm 1990, và sự di chuyển lớn nền sản xuất sang Châu Á và đặc biệt là tới Trung Quốc cũng diễn ra từ 10 năm nay. Ông Laufet tóm lược : "Do áp lực từ các cơ quan bảo hiểm y tế Đức, thuốc trở thành một sản phẩm mà tiêu chí quan trọng nhất là giá thành chứ không phải chất lượng". Theo ông, yếu tố môi trường là một lý do lớn dẫn đến việc dịch chuyển ngành hóa học hữu cơ, vốn có lợi cho ngành công nghiệp hóa dược phẩm rất phát triển của Đức. Chuyên gia Laufer lấy làm tiếc là Đức đã quá lơ là, bỏ bê các nhà máy hóa hữu cơ".
Giáo sư Laufer nhấn mạnh : "Nước Đức đã quá đề cao giá trị thị trường toàn cầu khi cho rằng không cần nghĩ tới sự độc lập quốc gia bởi vì thị trường luôn được đáp ứng. Nhưng đó chỉ là một ảo tưởng. Bây giờ không có thị trường toàn cầu. Nước nào cũng đóng cửa biên giới và đấu đá nhau để giành giật khẩu trang và thuốc men !" Cũng giống như chuyên gia Pháp Bonnemain, giáo sư Đức Laufer đã gióng những hồi chuông báo động ngay từ năm 2012. Quân đội Đức cũng đã lên tiếng cảnh báo về sự yếu kém về chiến lược. Ông Laufer nhớ lại : "Chúng tôi đã đến Quốc Hội. Các bản báo cáo được gửi đến rất nhiều. Nhưng chẳng ai quan tâm …"
Còn dân biểu Đức Claudia Bernhard, thuộc đảng Die Linke, một người lưu tâm đến hồ sơ này, giải thích : "Sự thiếu phản ứng của các cơ quan công quyền là do sự tác động của các nhà vận động hành lang cho ngành dược phẩm", liên quan đến việc các Quỹ bảo hiểm chịu trách nhiệm ký hợp đồng trực tiếp với các nhà sản xuất thuốc. Dân biểu này lấy làm tiếc là "Sự thiếu vắng hành động của chính phủ trung ương đã duy trì sự phụ thuộc về dược phẩm. Nhà máy sản xuất thuốc kháng sinh cuối cùng tại Đức đã đóng cửa vào năm 2017. Nhà nước cần cho tái thiết nền công nghiệp dược phẩm, quay lại bào chế các hoạt chất chính. Nói thì dễ hơn làm, nhưng cuộc khủng hoảng không để cho chúng ta có sự lựa chọn, đây là câu hỏi sống còn". Dân biểu Claudia Bernhard lấy làm mừng vì lãnh đạo Y Tế ở các bang của Đức cũng đề xuất theo hướng nói trên.
Sự thức tỉnh đầy đau đớn
Liên quan đến nước Nga, một nhà tư vấn của hãng tin RNC Pharma, Nikolai Bespalov, cho Le Figaro biết "một cuộc di dời, tương tự những gì đến với phương Tây, đã xảy ra sau khi Liên Xô sụp đổ, tạo ra sự phụ thuộc mạnh mẽ vào Trung Quốc và Ấn Độ (về các hoạt chất và dược liệu thô, 50-70%)" Mối lo là có thật cho dù Nga vẫn có kho dự trữ. Kể từ năm 2010, một nỗ lực dịch chuyển sản xuất về nước đã được khởi động và chính phủ Nga hồi cuối tháng Hai đã quyết định thúc đẩy sản xuất trong ngành hóa chất và dược phẩm.
Nhìn sang nước Mỹ, theo Le Figaro, có môt sự tỉnh thức đầy đau đớn. Với virus corona, người Mỹ mới nhận ra sức khỏe của họ phụ thuộc vào "đại địch thủ" Trung Quốc như thế nào. Mặc dù Mỹ vẫn duy trì sản xuất những hoạt chất chính và các nhà máy vẫn bào chế dược phẩm, nhưng Trung Quốc vẫn thống trị thị trường Mỹ về dược liệu và các hoạt chất chính để sản xuất thuốc đồng dạng và kháng sinh đồng dạng. Tình trạng này tạo ra sự suy yếu chiến lược nghiêm trọng cho nước Mỹ.
Trong một báo cáo của Hội đồng quan hệ đối ngoại, nhà nghiên cưu Yang Zong Yuhan nhắc tới một cuộc trao đổi ở Nhà Trắng mà nhà báo Mỹ Bob Woodward từng nới tới, theo đó kinh tế gia trưởng Gary Cohn của Nhà Trắng lưu ý là trong cuộc chiến thương mại, Trung Quốc có thể dùng thuốc kháng sinh để đáp trả Mỹ vì Trung Quốc cung cấp tới 97 % lượng kháng sinh tiêu thụ tại Mỹ : "Nếu quý vị là người Trung Quốc và quý vị muốn hủy hoại nước Mỹ, đơn giản quý vị chỉ cần ngưng gửi thuốc kháng sinh cho chúng tôi".
Nhà nghiên cứu Rosemary Gibson của viện Hastings nhấn mạnh virus corona càng khiến Mỹ có ý thức về sự phụ thuộc nói trên. Tân Hoa Xã hôm 04/03 nhận định kịch bản Trung Quốc ngưng xuất khẩu thuốc men sang Mỹ sẽ gây khó khăn cho Mỹ, "nhấn chìm nước Mỹ trong đại dương virus corona". Nhiều nhà chiến lược Mỹ có ý tưởng tách rời nền kinh tế Mỹ khỏi Trung Quốc. Tại Hạ Viện, một nhóm dân biểu Dân chủ và Cộng hòa đề xuất một dự luật nhằm khuyến khích việc "hồi hương" một số dây chuyền sản xuất thuốc.
Tuy nhiên, tất cả các chuyên gia về hồ sơ này đều lưu ý về những khó khăn liên quan đến thời hạn, chi phí, kiến thức hiểu biết để tái lập nền sản xuất. Chuyên gia Đức Laufer cũng tỏ ý hoài nghi về lâu dài : "Việc này sẽ phải mất nhiều năm, các quy trình sản xuất hóa học tinh khiết rất phức tạp, nhất là phải sáng chế ra các công nghệ riêng để đảm bảo tôn trọng tiêu chuẩn xanh (…) Việc này đương nhiên sẽ phải có sự hợp tác chặt chẽ giữa các nước Châu Âu, bởi vì các nước không thể sản xuất toàn bộ chỉ trong nước họ (…) Tất cả những điều trên đòi hỏi có sự thay đổi thực sự trong tư duy".
Thùy Dương
********************
Thượng đỉnh Liên Hiệp Châu Âu tìm giải pháp thoát dịch Covid-19 (RFI, 24/04/2020)
Chiều 23/04/2020, Liên Hiệp Châu Âu họp thượng đỉnh lần thứ tư để bàn về kế hoạch thoát suy thoái do dịch Covid-19 gây ra, trong bối cảnh Châu Âu có hơn 110.000 người chết vì virus corona, chiếm gần 2/3 số ca tử vong trên toàn thế giới. Do còn nhiều bất đồng, có lẽ còn phải chờ thêm nhiều tuần nữa để các nước đạt được một thỏa thuận.
Chủ tịch Ủy Ban Châu Âu, Ursula von der Leyen phát biểu về khủng hoảng Covid-19, ngày 15/04/2020 tại Bruxelles. Pool/AFP
Dù không hy vọng có thể đưa ra những thông báo quan trọng, nhưng Hội Đồng Châu Âu muốn thể hiện tình đoàn kết của 27 thành viên. Nguyên thủ các nước sẽ bàn về hai chủ đề lớn : quyết định một chiến lược chung về dỡ bỏ phong tỏa và thảo luận vấn đề ngân sách (số lượng và cơ chế thực hiện), giao động từ vài trăm tỉ đến 1.500 tỉ euro.
Các điểm bất đồng tập trung vào vấn đề "gánh" nợ chung. Pháp và Tây Ban Nha ủng hộ biện pháp tương trợ nhau về nợ để được hưởng lãi suất ưu đãi (không nhắc đến công trái phiếu). Tây Ban Nha nêu ý tưởng vay vĩnh viễn và chỉ trả lãi, nhưng bị Đức và Hà Lan phản đối. Vì vậy, có lẽ phải chờ đến cuộc họp thượng đỉnh lần thứ 5 để có thể hình thành được bộ khung của thỏa thuận.
Theo thẩm định của Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế, được AFP trích dẫn, Liên Hiệp Châu Âu sẽ mất 7,1% GDP trong năm 2020. Cuộc khủng hoảng dịch tễ đe dọa 19 nước thành viên của khối đồng euro. Hoạt động trong khu vực đồng euro gần như ngừng lại trong tháng Tư do lệnh phong tỏa chống dịch.
Để giúp các nước thành viên chống dịch, Ngân hàng Trung ương Châu Âu (BCE) đã nới lỏng các quy định, khi thông báo ngày 22/04 là sẵn sàng chấp nhận các trái phiếu bị xếp là "không có giá trị" như là các bảo đảm đối với các khoản tín dụng cấp cho các ngân hàng. Biện pháp này giúp cho các ngân hàng có đủ vốn để có thể tham gia vào việc cung cấp tín dụng và tài chính cho các nền kinh tế của khối đồng euro.
Trong khi Tổ chức Y tế Thế giới xác định "dịch còn kéo dài", vac-xin chống virus corona vẫn là giải pháp được trông đợi nhất. Ngày 22/04, Viện Paul Ehrlich (IPE) của Đức thông báo công ty BioNTechn, ở Mayence (Đức), hợp tác với phòng thí nghiệm Mỹ Pfizer, sẽ tiến hành đợt thử nghiệm lâm sàng đầu tiên tại Đức, trên 200 người tình nguyện từ 18 đến 55 tuổi. Đây là đợt thử nghiệm lâm sàng trên người lần thứ 5 trên thế giới.
Thu Hằng