Người Mỹ cho rằng Nga đang tìm cách thoát khỏi cuộc chiến Syria và có bất đồng với Iran.
Bãi lầy Syria
Trang Stratfor của Mỹ nhận định với việc tái chiếm Aleppo, các lực lượng trung thành với Tổng thống Syria Bashar al-Assad đã giành được chiến thắng lớn nhất trong cuộc nội chiến kéo dài gần 6 năm qua tại Syria. Sự hỗ trợ về quân sự, ngoại giao và tài chính từ Iran and Nga đã đóng vai trò rất lớn trong chiến thắng này.
Theo báo Mỹ, cả Nga và Iran đều đầu tư rất nhiều vào cuộc chiến này, song hai bên vẫn bất đồng về một số vấn đề liên quan đến cuộc xung đột, mà thể hiện rõ nhất qua cam kết của họ đối với lực lượng trung thành với ông Assad. Cam kết của Nga trong cuộc chiến Syria được đánh giá là không mạnh như Iran mong muốn.
Máy bay Su-34 của Nga ở Syria
Thông qua việc can dự vào Syria, Nga đang tìm cách nâng vị thế của mình tại Trung Đông, trên trường quốc tế, xử lý mối đe dọa đến từ những phần tử cực đoan và giành lợi thế trong các cuộc đàm phán với phương Tây.
Trái lại, Iran coi cuộc chiến Syria là mặt trận quan trọng số một trong cuộc chiến sinh tồn có liên quan trực tiếp tới an ninh địa chính trị của họ. Chính vì vậy, Iran quyết tâm giành thắng lợi quân sự hoàn toàn bằng mọi giá.
Trái lại, Nga không muốn phải can dự đến cùng vào cuộc xung đột Syria và muốn rút lui khi cuộc chiến bị đẩy đến giai đoạn cao trào.
Tờ báo Mỹ cho rằng bất chấp mong muốn của Nga, cuộc chiến tại Syria còn lâu mới kết thúc. Các lực lượng trung thành với ông Assad đã giành được Aleppo, song họ lại để mất thành phố Palmyra vào tay tổ chức "Nhà nước Hồi giáo" (IS) tự xưng. Đây có thể coi là một thất bại khá nghiêm trọng.
Binh sĩ Nga dò phá bom mìn tại Aleppo
Các nhà hoạch định quốc phòng của Nga nhận thức rõ rằng việc kéo dài sự can dự tại Syria thêm vài năm nữa sẽ gây phương hại tới năng lực chiến đấu của quân đội Nga và có thể khiến Nga mắc kẹt trong "bãi lầy" Trung Đông, giống như tình huống của Mỹ tại Iraq. Do đó, Nga đang tìm cách thoái lui.
Để có thể thoát khỏi cuộc chiến Syria, Nga cần phải có một giải pháp chính trị thông qua đàm phán cho cuộc xung đột này. Một tiến trình như vậy đòi hỏi phải có sự tham gia của các lực lượng nổi dậy cùng các thế lực bên ngoài hậu thuẫn họ, đặc biệt là Thổ Nhĩ Kỳ.
Do đó, Moscow đã tăng cường đối thoại với Ankara về vấn đề Syria, thậm chí cả trước khi hối thúc đạt được một thỏa thuận ngừng bắn trên toàn quốc.
Cuộc chiến giành Aleppo bộc lộ những nỗ lực tích cực của cả Nga lẫn Thổ Nhĩ Kỳ nhằm đạt được một thỏa hiệp, theo đó phiến quân rút khỏi thành phố để lực lượng trung thành với ông Assad an toàn tiến vào đây.
Bất đồng với Iran ?
Tuy nhiên, việc đạt được thỏa thuận giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ không hề đơn giản do ban đầu Iran phản đối kế hoạch này. Tại Aleppo, lực lượng dân quân do Iran lãnh đạo đã nhanh chóng chặn đường thoát của quân nổi dậy, và Tehran chỉ đồng ý tạo lối thoát cho các tay súng đang bị bao vây nếu những ưu tiên của họ được bổ sung vào thỏa thuận ngừng bắn.
Iran yêu cầu phải đưa hai ngôi làng al-Fuah và Kefraya đang bị bao vây của người Shi'ite vào trong kế hoạch. Ngoài ra, ngày 20/12, Tehran đã công khai chỉ trích nghị quyết của Hội đồng bảo an Liên Hiệp Quốc về Aleppo mà Nga hậu thuẫn.
Một góc Aleppo sau khi được quân chính phủ Syria giải phóng
Những phức tạp xung quanh chiến dịch sơ tán Aleppo gợi nhớ nỗ lực ngừng bắn cho Syria hồi tháng 9/2016 mà Mỹ và Nga môi giới. Lệnh ngừng bắn này đã sụp đổ phần lớn là do lực lượng nổi dậy cũng như các lực lượng trung thành với ông Assad - một số nhận lệnh chỉ huy trực tiếp từ các sĩ quan của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) - từ chối tuân thủ thỏa thuận ngừng bắn.
IRGC cũng phản đối sự tham gia của Saudi Arabia và Qatar vào vòng hòa đàm sắp tới, bất luận những nỗ lực của Nga nhằm lôi kéo hai quốc gia này có mặt tại bàn đàm phán.
Theo Stratfor, dù có ảnh hưởng đáng kể đối với Damascus, Moscow vẫn khó có thể lái được cuộc chiến Syria theo ý mình do không có khả năng tác động mạnh bằng Tehran.
Binh sĩ Iran
Iran được tờ báo Mỹ đánh giá là đã hỗ trợ lực lượng trung thành với ông Assad nhiều hơn so với Nga. Moscow chủ yếu hỗ trợ trong lĩnh vực ngoại giao và không lực. Trái lại, Iran lại hỗ trợ trực tiếp bằng con người, nguồn lực mà Syria cần nhất.
Stratfor cho rằng Iran đã tiếp viện hàng chục nghìn tay súng, trong đó có cả các đội quân tinh nhuệ thuộc lực lượng Hezbollah. Ngoài ra, Iran còn hỗ trợ tài chính để duy trì nền kinh tế Syria.
Stratfor tiết lộ rằng Nga nhận thức rõ những vấn đề này và đang tìm cách sửa sai. Cuối tháng 11/2016, các lực lượng vũ trang của Syria công bố thành lập một đơn vị mới, đó là Quân đoàn số 5. Lực lượng này được các đồng minh ngoại quốc của Syria trả lương hàng tháng tới 580 USD/người. Tuy chưa được xác nhận, song các dấu hiệu ban đầu cho thấy Nga là nhà tài trợ chính cho Quân đoàn số 5 cả về vũ khí và huấn luyện.
Tờ báo Mỹ nhấn mạnh rằng giữa lúc Moscow tìm kiếm lối thoát chiến lược ra khỏi cuộc nội chiến Syria, bất đồng giữa các cam kết của Nga và Iran sẽ càng trở nên rõ rệt hơn.
Bảo Minh