Bầu cử tổng thống Mỹ : Sóng gió vẫn đang chờ đợi phía trước
Ông chủ Nhà Trắng không dễ dàng biến mất khỏi sân khấu. Donald Trump không bao giờ chấp nhận chiến bại, nhất là trước Joe Biden mà ông cho rằng không phải là đối thủ xứng tầm. Phía sau ông Trump là một đội quân cử tri trên 70 triệu người, thế nên thất bại này không phải là một trận Waterloo.
Người ủng hộ tổng thống Donald Trump tụ tập trước trụ sở chính quyền Pennsylvania ngày 07/11/2020để phản đối thông báo ông Joe Biden đắc cử. AP - Julio Cortez
Tuy chưa có kết quả chính thức của cuộc bầu cử tổng thống Mỹ ngày 03/11, nhưng báo chí cả Mỹ lẫn Pháp đã đồng thanh gọi ứng cử viên của đảng Dân chủ là "tổng thống tân cử". Ảnh ông Joe Biden chiếm trang nhất của tất cả các tuần báo Pháp kỳ này. L’Obs đăng chân dung Biden trên nền màu xanh của đảng Dân chủ với câu hỏi "Liệu ông ấy có thể chữa lành được nước Mỹ ?"
Le Point nói về "Định mệnh kỳ lạ của Joe Biden". L’Express đăng hình ông Biden ngồi trong Nhà Trắng, phía sau là cái bóng của Donald Trump bao trùm, và "Chúc may mắn !" Tương tự, trang bìa Courrier International là hình vẽ Biden mang khẩu trang màu cờ nước Mỹ nhưng có một mái tóc vàng hoe bay ngang, chạy tựa "Liên hiệp Joe".
Kết quả gây thất vọng cho cả hai phe
Tuần báo Pháp mừng rỡ : Vĩnh biệt những năm Trump, Joe Biden sẽ là tổng thống thứ 46 của Hoa Kỳ. Bên cạnh ông là Kamala Harris, người phụ nữ da màu đầu tiên với đến chức phó tổng thống – sự kiện mà Courrier International cho là lịch sử.
Tờ báo trích dịch New York Times, nhật báo Mỹ luôn chống Trump kịch liệt, ghi nhận Joe Biden đã đạt được số phiều nhiều nhất trong lịch sử bầu cử tổng thống Mỹ, còn Donald Trump theo bén gót. Kết quả này gây thất vọng cho cả hai phe. Phía Biden từng hy vọng thắng đậm Trump và nắm được đa số ở Thượng Viện, còn những người ủng hộ Donald Trump mong một nhiệm kỳ bốn năm nữa.
Về phía các nhật báo bảo thủ, Wall Street Journal nhấn mạnh, thoạt nhìn thì cuộc bầu cử là một thất bại, nhưng nếu lạc quan một chút, thì với triển vọng Joe Biden bước vào Nhà Trắng và Thượng Viện rất có thể vẫn do Cộng hòa nắm, thì sự chung sống hòa bình này sẽ tạo ra tương quan lực lượng thuận lợi cho cánh trung và những người ôn hòa của cả hai đảng. Theo National Review, cuộc bầu cử lần này tuy không phải là một chiến thắng, nhưng cũng chẳng phải thảm họa.
Hồi hộp như phim Hollywood
Washington Examiner cho rằng những ai lo sợ một cuộc cách mạng cánh tả ở Hoa Kỳ nay có thể ngủ yên. Nếu làn sóng xanh tràn đến, phe Dân chủ có thể đưa thêm nhiều thẩm phán vào Tối cao Pháp viện để áp đặt những đạo luật quan trọng nhằm tái cấu trúc kinh tế và thay đổi cách sống. Hai lãnh địa Dân chủ là Washington và Porto Rico có thể được nâng lên thành bang, như vậy Dân chủ tự động có thêm bốn ghế ở Thượng Viện. May mắn là ý đồ này không thành.
Còn tại Hạ Viện có nguy cơ diễn ra một trận nồi da xáo thịt trong phe Dân chủ. Các dân biểu thuộc những bang "nghiêng ngả" sẽ rất tức giận khi những ý định điên rồ của cánh tả như cắt giảm ngân sách của cảnh sát trở thành chủ đề chính. "Họ sẽ không thông qua lá thư Ông già Noel của dân biểu Alexandria Ocasio-Cortez" (khuôn mặt được cho là cực tả trong đảng Dân chủ).
Tuần báo L’Express nhận định "Bầu cử Mỹ : Hoa Kỳ luôn là bậc thầy về tạo kịch tính", phim ảnh Hollywood có đối thủ duy nhất là cuộc bầu cử tổng thống. Trong khi tại Pháp khuôn mặt người thắng cử nhất định phải hiện lên màn ảnh truyền hình vào cuối ngày bầu cử lúc 20 giờ, thì ở Mỹ số đại cử tri lần lượt được cộng thêm như tỉ số một trận bóng rổ. Cuốn phim Hitcock này làm cho cả thế giới phải hồi hộp theo.
Tờ báo so sánh : Trung Quốc có thể sẽ trở thành cường quốc hàng đầu thế giới, nhưng người dân Hoa lục không việc gì phải thức dậy vào 5 giờ sáng hôm sau để theo dõi xem những ai nằm trong số 205 ủy viên trung ương Đảng cộng sản.
Đường đời không bằng phẳng
Cuộc đời và sự nghiệp Joe Biden được các báo mô tả tỉ mỉ. Le Point tóm tắt : Vinh quang chính trị cùng với bi kịch gia đình : đường đời của ông cứ như là tiểu thuyết, và ở tuổi 78, chương cuối cùng vẫn chưa được viết ra. New Statesman được Courrier International trích dịch nói về "Joe Biden, người thường xuyên quay lại" (chính trường), còn L’Express ví von "Joe Biden, một lính cứu hỏa cho nước Mỹ".
Joseph Robinette Biden lớn lên tại Pennsylvania và Delaware, có cha gốc Anh lai Pháp sinh sống bằng cách mua bán xe hơi cũ, mẹ gốc Ireland. Bà mẹ có tính cách mạnh mẽ, từng dọa đánh một giáo viên đã chế giễu tật cà lăm (nói lắp) của con trai. Biden học không giỏi nhưng giao thiệp rộng. Trưởng văn phòng luật sư nơi ông vào làm việc dìu dắt Biden theo đảng Dân chủ.
Sáu tuần sau khi trở thành thượng nghị sĩ trẻ tuổi nhất năm 1972, vợ và con gái ông qua đời do tai nạn xe hơi, hai con trai bị thương khiến ông bị sốc suýt rời chính trường. Hai lần định ra tranh cử tổng thống, Joe Biden đều thất bại trong kỳ bầu cử sơ bộ, rốt cuộc năm 2008 trở thành phó tổng thống của Barack Obama. Năm 2015 Beau Biden, con trai ông qua đời vì ung thư, Joe từ bỏ tranh cử sơ bộ và ủng hộ bà Hillary Clinton.
Khuôn mặt ôn hòa cần thiết
Biden bị chỉ trích vì một số khuyết điểm : bị cáo buộc đạo văn của Neil Kinnock (lãnh đạo Công Đảng Anh) và Robert Kennedy, hay mãi đến năm ngoái mới thôi ủng hộ tu chính án Hyde (hạn chế tài trợ liên bang cho việc phá thai trong trường hợp bị hãm hiếp, loạn luân hay nguy hiểm tính mạng). Hồi năm 1991 Biden phản đối cuộc chiến vùng Vịnh, rốt cuộc đó là một thành công của Mỹ ; năm 2003 ông ủng hộ tấn công Irak nhưng lại là một chiến dịch thất bại.
Tuy không phải là nhân vật lý tưởng, Joe Biden là chính khách dày dạn kinh nghiệm và dễ gần, nên các báo đều cho rằng ông là người của tình thế. Chờ đợi đến 48 năm mới bước lên được ngôi vị tối thượng, Biden lại phải đối mặt với khủng hoảng kinh tế và dịch bệnh, làm việc với Thượng Viện vẫn thuộc về Cộng hòa và Hạ Viện chia rẽ giữa cánh trung và cánh tả. Chưa kể đến việc dù có Donald Trump hay không, xu hướng dân túy vẫn tồn tại lâu dài.
Về "phó tướng" của Biden, Los Angeles Times đặt câu hỏi "Phải chăng Kamala Harris đang trên đường đến chiếc ghế tổng thống ?", còn Le Point cho đây là "Giấc mơ Mỹ". Ở tuổi 56, bà đã phá vỡ nhiều lớp trần thủy tinh (rào cản thăng tiến khó nhìn thấy) : phụ nữ đầu tiên là phó tổng thống và lại là người da màu, có dòng máu Châu Á. Harris thất bại nặng nề trong cuộc bầu cử sơ bộ nhưng ông Biden đã đưa bà lên đứng chung liên danh. Joe Biden cần một người phó là phụ nữ da đen nên đã bỏ qua việc Harris tấn công ông tơi tả khi tranh luận, cáo buộc Biden kỳ thị chủng tộc.
Thế giới chờ đợi gì ở Joe Biden ?
Khi bước vào Nhà Trắng, Joe Biden được cho là sẽ quay lại với hiệp định khí hậu Paris, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), lại bắt tay với các đối tác NATO, hủy bỏ một số sắc lệnh của Donald Trump về môi trường và y tế công. L’Obs còn mong Biden đưa ra dự luật hợp thức hóa cho 700.000 người nhập cư bất hợp pháp sống trên đất Mỹ đã lâu, lập nhóm tìm kiếm cha mẹ của 545 em bé bị chia tách gia đình ở biên giới Mêhicô, rút lại lệnh cấm công dân sáu nước Hồi giáo nhập cảnh.
Lần này thì cuộc chiến đấu không phải ở Irak hay Iran, mà là chiến tranh lạnh với Trung Quốc. Dưới thời Donald Trump, Bắc Kinh rất lo Washington đột ngột thay đổi chính sách với Đài Loan, dẫn đến xung đột. Trung Quốc hy vọng Joe Biden thận trọng hơn, dễ đoán định hơn, giảm bớt thuế quan, nhưng không mong sẽ có thay đổi chính sách về Biển Đông và mạng 5G.
The Economist cho rằng, các nước bạn ở Châu Á của Mỹ, muốn Biden hành động cứng rắn như ông Trump chứ không như Obama. Barack Obama đã vạch ra lằn ranh đỏ trên Biển Đông, nhưng lại chẳng làm gì khi Trung Quốc vượt rào. Ngược lại chính quyền Donald Trump bác bỏ thẳng thừng yêu sách của Bắc Kinh tại vùng biển này, gia tăng sự hiện diện của Hải quân Mỹ, cam kết bảo vệ các đảo của Nhật đang bị Trung Quốc quấy nhiễu, và bán vũ khí cho Đài Loan.
Nhà cựu ngoại giao Singapore, Bilahari Kausikan nhận định, khi tổng thống Trump thông báo với Tập Cận Bình, khách mời ở Mar-a-Lago năm 2017 là ông vừa cho bắn 59 hỏa tiễn Tomahawk sang Syria vì Assad sử dụng vũ khí hóa học, Donald Trump đã vực dậy lòng tin của Châu Á về sức mạnh Mỹ.
Cuộc chuyển giao quyền lực khó êm ả
Tuy trang bìa các báo đều dành cho Joe Biden, nhưng ở những trang trong, tổng thống sắp mãn nhiệm Donald Trump lại được đề cập đến nhiều hơn hẳn. L’Obs nói về "Trump, quái kiệt pop". Tuần báo thiên tả cho rằng Donald Trump là "phát-xít kiểu mới" : ông không thoát thai từ cực hữu, không được đẩy lên chính trường bởi một liên minh quân sự và tôn giáo, tài năng diễn thuyết của ông không tập hợp những đám đông đầu trọc (skinhead).
Theo L’Obs, Trump là "nhân vật phát-xít đầu tiên được văn hóa pop sản sinh ra". Trước khi trở thành tổng thống, Donald Trump từng tham gia nhiều show trên màn ảnh nhỏ, nổi tiếng nhất là việc dẫn chương trình truyền hình thực tế "The Apprentice" đã giúp ông trở thành hiện thân của sự thành công đối với công chúng. Trump đóng vai chính mình trong phim "Ở nhà một mình" (Home alone) tập 2 và trong một số phim khác.
Tuần báo cũng tỏ ra cảnh giác trước một "Trump khó đoán định". Ông chủ Nhà Trắng không dễ dàng biến mất khỏi sân khấu. Donald Trump không bao giờ chấp nhận chiến bại, nhất là trước Joe Biden mà ông cho không phải là đối thủ xứng tầm. Phía sau Trump là một đội quân cử tri trên 70 triệu người, thế nên thất bại này không phải là một trận Waterloo. L’Express dẫn lời nhà chính trị học Kyle Kopko : "Trump là một tổng thống độc đáo, nên cũng sẽ là một cựu tổng thống độc đáo".
Luật gia Lawrence Douglas cho biết Hiến Pháp Mỹ không bảo đảm việc chuyển giao quyền lực một cách hòa bình, dù có một luật năm 1964 về cơ chế chuyển tiếp. Donald Trump vẫn giữ mọi quyền hành của tổng thống cho đến phút cuối.
Hiến Pháp cho ông quyền ân xá, chẳng hạn Michael Flynn, Steve Bannon, Paul Manafort - và để phòng ngừa, cả Jared và Ivanka Kushner. Còn bản thân tổng thống thì sao ? Trump có thể vận dụng tu chính án 25, tạm thời chuyển giao quyền lực cho Mike Pompeo để được ân xá rồi sau đó nắm quyền trở lại ! Donald Trump cũng sẽ thanh toán ân oán với một số người trước khi ra đi : giám đốc FBI, CIA hay bác sĩ Anthony Fauci trong tầm ngắm.
Donald Trump tiếp tục có ảnh hưởng lớn
Và đến 20 tháng Giêng có hai câu hỏi đặt ra : sẽ phải làm gì với Trump, và Trump sẽ làm những gì ? Nếu Biden muốn hòa giải, bỏ qua những sai lầm của Trump, thì cánh tả của Dân chủ sẽ la ó ; còn ngược lại, sẽ gây phẫn nộ cho hàng triệu "fan" của Donald Trump. Hơn một chục cuộc điều tra và vụ kiện dân sự đang nhắm vào ông Trump.
Về câu hỏi thứ hai, tuy không phải chính khách chuyên nghiệp, cũng không có mạng lưới đảng phái truyền thống, nhưng Donald Trump có đông đảo người hâm mộ trung thành và 88 triệu người theo dõi trên Twitter. Chỉ cần nói một lời không hay về ông Trump là có thể bị đám đông trừng phạt. Sau hôm bầu cử, con trai ông là Donald Junior phàn nàn trên Twitter là ít có được sự ủng hộ của phía Cộng hòa. Hai giờ 14 phút sau, bà Nikki Haley, khuôn mặt có thể ra ứng cử tổng thống năm 2024, đã tweet ngay ca ngợi ông Trump.
Đương kim tổng thống còn có nhiều ảnh hưởng hơn khi hiện diện trên truyền thông. Theo lời đồn thì sẽ có "Trump News" từ liên minh với tập đoàn Sinclair hoặc kênh cực đoan One America News Network. Chưa rời khỏi Nhà Trắng mà người ủng hộ đã hình dung Donald Trump trở lại nắm quyền năm 2024, dù lúc đó ông đã 78 tuổi. Đã có một tiền lệ : tổng thống Mỹ thứ 22 và 24 là Glover Cleveland, thất cử nhiệm kỳ thứ hai và bốn năm sau tái đắc cử. Trước khi rời Nhà Trắng năm 1888, ông Cleveland đã yêu cầu một cố vấn giữ gìn đồ đạc và cách trang hoàng vì sẽ còn tái ngộ. L’Obs hy vọng lịch sử sẽ không lặp lại !
Thụy My