Bắc Cực trở thành điểm nóng cả về khí hậu lẫn địa chính trị

Các chuyển động địa chính trị đang làm vùng Bắc Cực lạnh giá nóng lên có lẽ là hồ sơ quốc tế được báo chí Pháp ra hôm nay, 21/05/2021, chú ý nhiều hơn cả, đặc biệt là cố gắng của Mỹ nhằm giảm bớt căng thẳng với Nga nhân cuộc họp của Hội Đồng Bắc Cực mà hai nước đều là thành viên. Bên cạnh đó, gánh nặng tài chính của đại dịch Covid-19 đối với Châu Âu cũng được quan tâm, cũng như kinh nghiệm cần rút tỉa từ đại dịch đang diễn ra.

Hai phái đoàn Mỹ (t) và Nga họp tại Reykjavik, Iceland, ngày 19/05/2021, bên lề hội nghị cấp bộ trưởng Hội Đồng Bắc Cực.  AP - Saul Loeb

Hồ sơ Bắc Cực đã được Libération đưa lên trang nhất với hàng tựa lớn "Vùng Bắc Cực trôi dạt" nổi bật trên nền một bức ảnh cho thấy một tảng băng sơn khổng lồ bồng bềnh trên mặt nước, cùng với vô số những mảnh băng nhỏ.

Ngay dưới hàng tựa, tờ báo cánh tả giải thích : "Ngư nghiệp, dầu mỏ, thương mại... Dù đe dọa sự cân bằng của cả hành tinh, tình trạng băng tan (vốn tạo điều kiện thuận lới cho việc phát triển các hoạt động như vừa kể) đã biến khu vực thành một vùng tranh chấp chiến lược đáng ngại".

Gấu Bắc Cực không là gì so với tham vọng địa chính trị

Trong bài nhận định với tựa đề rất mỉa mai - "Sự tồn tại của loại gấu Bắc Cực có là gì đâu so với các mục tiêu tranh giành địa chính trị" - Libération nêu bật thực tế : Vùng Bắc Cực, nơi phải chịu một hiện tượng hâm nóng cao hơn gấp ba lần phần còn lại của hành tinh, đang biến thành "đối tượng ngày càng bị các tham vọng kinh tế và quân sự dòm ngó".

Đối với Libération, Hội đồng Bắc Cực, bao gồm tám quốc gia trong vùng là Canada, Mỹ, Nga, Đan Mạch, Phần Lan, Iceland, Na Uy và Thụy Điển, trên nguyên tắc có nhiệm vụ thúc đẩy bảo vệ môi trường và sự phát triển bền vững của khu vực, tức là của toàn hành tinh. Thế nhưng, chủ đề thực sự của cuộc họp hội đồng hôm qua, 20/05 tại Reykjavik, thủ đô Iceland lại là chính trị, quân sự và nhất là kinh tế.

Nghịch lý được thấy rõ là, trong khi các nhà khí hậu học của Hội đồng vừa công bố một báo cáo đặc biệt đáng lo ngại nhấn mạnh đến các thảm họa mà môi trường khu vực đang gánh chịu do hiện tượng băng sơn trong vùng bị tan chảy, các nhà ngoại giao từ các nước thành viên lại nói về việc khai thác tài nguyên, đặt đường ống dẫn khí đốt, triển khai tên lửa và cơ sở hạ tầng hàng hải.

Libération nhận định chua chát: Sự tồn tại của loài gấu Bắc Cực - mà tên gọi tiếng La tinh articus, nghĩa là "có liên quan đến xứ sở loài gấu", được dùng để đặt tên cho vùng - có là gì khi phải đối mặt với những vấn đề địa chính trị khôn lường đó? Nhất là khi một thỏa thuận xung quanh dự án mới của Gazprom (đưa khí đốt của Nga từ Bắc Cực xuống thẳng Tây Âu mà không qua ngã Ukraine) sẽ mở đường cho một cuộc gặp hòa bình vào tháng tới giữa Vladimir Putin và Joe Biden ?

Và nhất là khi bên dưới lớp băng đang tan chảy là những kho báu khác, chẳng hạn như 13% dầu mỏ trên thế giới hoặc trữ lượng chưa kể xiết của các loại quặng như uranium, vàng, coban và bạch kim.

Biển băng tan chảy khơi dậy lòng tham

Trong bài phân tích tựa đề "Bắc Cực : Biển băng tan chảy khơi dậy lòng tham", Libération đã điểm qua mục tiêu mà các nước đang nhắm tới ở vùng cực bắc Trái Đất, đặc biệt là của Nga và Mỹ, hai nước thực thụ thuộc vùng Bắc Cực, và của Trung Quốc, một nước ngoài vùng, nhưng lại muốn chen chân vào khu vực.

Theo Libération, Nga là nước đang cho thấy tham vọng rõ nét nhất. Là quốc gia sở hữu 53% diện tích khu vực bao quanh Bắc Cực, Nga xem vùng này là đất nhà của họ. Đối với Moskva, đây là một khu vực chiến lược, có giá trị thiết yếu cả về địa chính trị và phát triển kinh tế, mà việc bảo vệ được ghi trong học thuyết quân sự của Nga.

Trong một nghiên cứu ngắn gần đây, chuyên gia Florian Vidal, thuộc Viện Quan hệ Quốc tế Pháp IFRI, đã cho rằng : "Mô hình phát triển kinh tế mà Moskva chủ trương ở Bắc Cực dựa trên hai trụ cột phụ thuộc lẫn nhau : Tuyến đường hàng hải phía Bắc và khai thác tài nguyên thiên nhiên". Vào năm 2020, đã có đến 30 triệu tấn nguyên liệu thô của Nga được vận chuyển theo tuyến đường biển phía Bắc, so với 7 triệu tấn năm 2016. Đến năm 2035, khối lượng dự kiến đạt 130 triệu tấn.

Nga đồng thời có kế hoạch tăng gấp 10 lần lượng khí lỏng tự nhiên - rất dồi dào ở Bắc Cực - lên thành 91 triệu tấn. Moskva cũng đang đặt kỳ vọng vào việc khai thác trữ lượng dầu hỏa đáng kể, ước tính khoảng sáu tỷ tấn, và các mỏ than đá có thể cung cấp tới 10 triệu tấn mỗi năm. Hiện nay, dầu khí khai thác ở Bắc Cực đã chiếm đến 20% GDP của Nga.

Về phần Hoa Kỳ, nước chỉ có một mỏm của bang Alaska thuộc vùng Bắc Cực, mối quan tâm mới nằm trong tương quan với các hoạt động của Trung Quốc và Nga. Đối với Washington, Bắc Cực dĩ nhiên là một địa bàn hợp tác và nghiên cứu khoa học, một điểm mốc cho chính sách khí hậu, nhưng trên hết là một khu vực chiến lược và quân sự.

Về phần Trung Quốc, nước này không có điểm tiếp xúc lãnh thổ với vùng Bắc Cực. Thể nhưng, Trung Quốc đã tự coi mình là một "quốc gia gần như là Bắc Cực", không đưa ra bất kỳ yêu sách lãnh thổ nào, nhưng tuyên bố có quyền tiến hành nghiên cứu khoa học ở đó, dòm ngó các nguồn lực kinh tế và tham gia vào việc quản trị khu vực. Tuyến đường xuyên qua Bắc Cực còn được Bắc Kinh mệnh dạnh là "Con Đường Tơ Lụa Vùng Cực".

Bước hòa dịu rụt rè giữa Washington và Moskva

Một trong những sự kiện rất được chú ý nhân cuộc họp của Hội đồng Bắc Cực lần này là cuộc tiếp xúc mặt đối mặt đầu tiên của hai ngoại trưởng Mỹ và Nga từ khi Nhà Trắng Hoa Kỳ đổi chủ. Theo nhật báo công giáo La Croix, cuộc gặp giữa hai ông Blinken và Lavrov tại Iceland hôm 19/05 vừa qua thể hiện một "Bước hòa dịu rụt rè giữa Washington và Moskva", tựa bài phân tích ở trang quốc tế.

La Croix đặc biệt ghi nhận một số tín hiệu hòa dịu mà cả hai phía đã tung ra, như nhận xét của ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov là các cuộc thảo luận đã "mang tính xây dựng", trong lúc đồng nhiệm Mỹ Antony Blinken thì tỏ ý mong muốn "một quan hệ ổn định và dự đoán trước được với Nga".

Đối với tờ báo Pháp, bầu không khí hòa hoãn đã có được nhờ việc Washington chính thức loan báo trước cuộc gặp quyết định không áp dụng các biện pháp trừng phạt mới nhắm vào công ty chịu trách nhiệm xây dựng đường ống dẫn khí đốt Nord Stream 2 của Nga, cũng như vị giám đốc điều hành người Đức của công ty. Phát ngôn viên điện Kremlin Dmitry Peskov cho đấy là "một tín hiệu tích cực", vào lúc mà hai chính quyền chuẩn bị cho cuộc gặp thượng đỉnh giữa Joe Biden và Vladimir Putin, dự kiến vào giữa tháng 6.

Theo nhận xét của La Croix, quyết định của Mỹ có thể cho phép Nga hoàn tất việc xây dựng đường ống dẫn khí đốt Nga-Đức, đã hoàn thành được gần 95%.

Giải thích về lý do quyết định của Mỹ, chuyên gia Samuel Greene, giám đốc Viện Nghiên Cứu về Nga tại King's College ở Luân Đôn, cho rằng : "Đối với Washington, lợi ích thực sự mà Hoa Kỳ thu được từ việc cản trở công trình xây dựng đường ống không đáng với cái giá mà họ sẽ phải trả khi phá mối quan hệ với Berlin và các đồng minh Châu Âu khác".

Còn Marc-Antoine Eyl-Mazzega, chuyên gia năng lượng tại Viện Quan hệ Quốc tế Pháp IFRI, thì cho rằng "giá trị chiến lược của Nord Stream 2 đã giảm sút", vì "tiến trình chuyển đổi năng lượng ở Châu Âu đồng nghĩa với việc vai trò của khí đốt sẽ bị suy giảm."

Các nước Châu Âu sẽ mất nhiều thập kỷ để trả nợ Covid

Liên quan đến dịch Covid-19, nhật báo kinh tế Les Echos đã báo động về gánh nặng nợ nần mà các nước Châu Âu phải chịu sau khi vay mượn để đối phó với khủng hoảng Covid. Trên trang nhất tờ báo là hàng tựa lớn "Nợ : Một gánh nặng trong 60 năm", kèm theo lời giải thích: "Nhiều nước Châu Âu, trong đó có Pháp, sẽ phải mất hơn 60 năm mới xóa nổi món nợ Covid".

Trích dẫn một báo cáo của tập đoàn bảo hiểm-tín dụng Pháp Euler Hermes công bố ngày 20/05, Les Echos cho biết, do phải vay mượn nhiều để khôi phục nền kinh tế bị dịch Covid đánh gục, nợ công của các nước Châu Âu sẽ còn ở mức cao trong thời gian dài, thậm chí rất dài đối với một số quốc gia.  

Theo bản nghiên cứu này, thời gian gánh nợ của Tây Ban Nha và Pháp sẽ đặc biệt dài, 89 năm cho Tây Ban Nha và 67 năm cho Pháp. Ngược lại, đối với Ý, nước đã biết tạo ra thặng dư trong 20 năm gần đây, thời gian xóa nợ "chỉ" là 26 năm.

Thoải mái hơn cả, và đây không phải là điều đáng ngạc nhiên, là triển vọng của Đức, sẽ có có thể xóa được món nợ Covid trong vỏn vẹn 7 năm.

Dẫu sao thì tranh luận trên vấn đề nợ công sẽ dấy lên nhận hai cuộc bầu cử quan trọng, ở Đức trong năm nay, 2021, và ở Pháp vào năm tới.

Kinh nghiệm nào cho việc chống dịch ?

Covid-19 cũng chiếm tựa lớn trang nhất báo La Croix với lời nhắn nhủ: "Làm tốt hơn vào lần tới". Tờ báo tự hỏi : "Vào lúc một hội nghị thượng đỉnh thế giới đang cố gắng rút tỉa kinh nghiệm từ đại dich Covid-19, bản thân chúng ta đã học được gì sau một năm rưỡi khủng hoảng?".

Hỏi tức là trả lời. Trong bài viết bên trong mang tựa đề "Những bài học đầu tiên từ cuộc khủng hoảng y tế", La Croix cho rằng các nước cần cải thiện ba lãnh vực chính : Báo động tốt hơn khi những loài virus mới xuất hiện, dự phòng sớm hơn cách đối phó với những đại dịch trong tương lai, và thiết lập một hệ thống tương trợ quốc tế chặt chẽ hơn.

Tâm trạng bất an của giới cảnh sát

Riêng nhật báo Le Monde đã dành tựa lớn trang nhất cho một vấn đề chính trị nội bộ Pháp, ghi nhận : "Đối mặt với tâm trạng bất an của giới cảnh sát, giới làm chính trị đua nhau tranh thủ".

Le Monde nhắc lại rằng hôm 19/05 vừa qua, cảnh sát đã biểu tình trước Quốc Hội, yêu cầu chính quyền phải thêm nhiều biện pháp và nghiêm khắc hơn, vào thời điểm luật về tư pháp đang được thảo luận.

Hầu như tất cả các đảng, ngoại trừ đảng Nước Pháp Bất Khuất (LFI), đều tham dự, coi vấn đề an ninh là trọng tâm, một năm trước cuộc bầu cử tổng thống.

Bằng cách tham gia vào cuộc biểu tình này để tránh không cho phe đối lập nắm lấy cơ hội, bộ trưởng Bộ Nội vụ, Gerald Darmanin, đã làm tình hình thêm rắc rối, vào lúc mà sự chia rẽ lộ rõ giữa hai ngành cảnh sát và tư pháp, cũng như áp lực trên các dân biểu đã khiến không khí chinh trị căng thẳng thêm.

Trọng Nghĩa